pc8 Expofit io Cmifiiani Grammat.
opprobria & mortem ijuam Dominus pr.t dicebat te paf
(uturn Hierofolymis4apprehendit Domintim fecretö, ne
coram aliis videretut tn agi ftm rare d,. rguere, Sc cæpic ei de
affeótu felieitatis dicere. [Àbfit à te Domtneirion erit tibi boe.]
Id efth o cquoddkislongcfitdte. Vel licut in Grsco ha-
bet iUfo titïÇoiyiKetn §n.utni Qwtd eftpropi'iusefio tibi. N ole-
batenim defttuere confeiTionemfuam, Sc putabat perde-
re prçmium (àluatori s quodaudicrac; bca- 45 esSimon Bar-
iona, Sc re 1 i qua qnæaud ie rat. Nee putabat polie fieri vt
films Dci occideretur. [No» erit tibi boe. j ^lonpqfluntau-
res mesilta'percipere, nee cor meum credere* [^«icon-
uerfus dixit Petro. Vade poïl me Sathanas.] Sathanas dicitur
çolîtrarius: vade poft m e , meam lequere volontatem&
noliellèdehis contrarius quæ àme ord.nata funt cum pa-
tre.pjIcipuliises,proptercadebes,Ièqui>non ddcere. Non
eÇffimïlis ifta fententia ïlli quam ad Diabolum Dominus
d ix it, quia illi diótum c ft vade Sathanas, flibauditurina-
bylïum. Ifti autem vade retro poft me,'deft me imitare,vt
eademyelis quæ ego. Noneft aiuem mirum liDomjnus
Petro talia dixit: poft tautam beatitudinem quam fupra
dixerat,quia B.Pcmis adhuc-nó erat pei ïeótus.adhuc cum
eratnegaturus, 5: omnia ilia à Deo non ad prætenscon-
céflafuerant, ted infucuropromilla, ideft.tibidabo.non
do:& reliqü'a. Non enim lapis quæ Dei lunt . ignoras Dei
ordinationem quia dilpoüüim habeo per meam ntortem
redimcra mundum : ea q n s hominum funt mihifuades,
quando mortem re ugcre liiades, quia ipiàm folent puri
hommestimere. Tiiriclefus dixit difcipulufuis.] Ncc ifta nec
fupetius comprehenla dixit curbis, Icddifcipulis luis, quia
non étant ifta in perfetlionibus prædicanda : verum perfe-
dis. [Si quis vultp SI me venire.'] Si quis vult me imitari:fic-
ut difeipuli fecere debent magiftrum. Poftquam prsdi-
Quidprofiiic.illis imperatoribus, quantum uiuiiouni ha-
buerunt per viginti annos,vtOdauianus per'quinquagin-
ra treyannos, çum iam'per^oiftmgenfos iaceatminfernoi
N unquid non fu. rat ei melius elle locium Lazaripaupc- !
ris/quam mode eflè focium DiaBoli ? Tranfieruiw oinneà
honores illius tauquam vinbræ , Sc tanqnam foinnium.
Frequenter cum aureis ciirnbus & aureis feutis luteepti
fun t aconlulrbus : & poftca nudi & reiexccpti i nigerrimis
dæmonibus, & inæterno igne religati. Quod peius eft
multi Chriftiani ibunt cum ipfis qui viam ventaris feire
debent.[yl«f quam dabithomo commutationempro anima fuit.J
Nnllam commutation«« deberet homo dare ptg anima
Ilia, fed quod peius eft multifiint qui præponunt corpus
aminæ, Sc temporalia æterni;, & noheogitantde anima
nec de vita perpétua, tedhonoribus terrenis, & decadu-
cis, & venundanc ie vt faciant malum ficut de Achab dicitur.
Qui yenandatus eft vt faceret malum. Quibus frequenter
euenit vt Balaam.Quii um prohibitus ellètà Deo
ne iret ad maledicendum populum duiStus Cupid itate mu •
neris & iterum atque iterum ilitenogauit Deum.cum non
ellet vt homo qui mentiripolïèc. Sed quia fic importune
petiit, & accept quod Deus noluit & illi non proluit. Sic
multi cumintrantin Ecclefiam lingua-alterius verba can-
tant, & animo de honoribus cogitant, ficper multos dies;
Deus autem relpicit ad cor.& videt quæ cor precatur: verba
quæ lingua dicit alterjus vcrbaliint. Nili verccundia
illi ellet, quod corde tegit lingua caneret. Cum vider igi-
tur Deus læpiusea magis nos optare in corde & dpere, ira-
tus concedit quod contra voluntatem ipfius Sc contra 6-
lutcm noftram eftiatque tali modo dat quis commiltatio-
nem pro anima Ilia, cum éligit terrfena & negligit æterna.]
----- r .r ------— v ------j,....... ..........— - r------- ,[¥iltus enim hominis vent urns eft in gloria pat ns cum Angel is
xit de fuis conmroeliis Sc motte, armatfuos, vt præparenM Jfuis.] Quia prædixerat de fe & de lêquacibus fuis oppido
le ad eadem perferenda. [Abnegetf metipfunu] Definat ef-
lè quod hadenus fuit per malam conuerlàtionem fuper
Pharifçomm traditionem,& incipiat eftè nouus per meam
adm^n^fi>4em* Denegetin luis a&ibus vêtus homo eftè
qui corrumpitur lècundu m defideria fua.&incipiat nouus
Adam fo r e , qui rènouatur de die in diem in agnitione
Dei. ^£t to liât crucemfuam, & fequatur me.] Grux à crucia-
tu dicitur, &percrucem mortificatio yidorum intelligi-
mr. Etficutis qui crucifigiturhuiç mundomoritur, ficis
quiChriftum fe qui vult débet mortificarepaffionesmem-
brorumfiiorum. Duobusautemmodis crux tollicuncum
Æutïperabftinentiara corpus aificftur : aut percompaflio-
nem proximianimusaffligitur. Quod Paulus aliis verbis
idipfum clamat inquiens: Mortificate mem bra veftra-.qiufunt
fupertenam, iram,fornicaimcm}aiiaritiam,&reliqua. Inlèr
iplo riobisexemplum monftrauir, qui ah: Cafligio corpus
meum&.inferuitutemredigo, nef orte cmi aliis pradicauerimipfe
rçprohttf-ejficutr. Erce audiuimus de cruce corporislur: requiramus
de compaflione proximi. Aitnamque. Quisin-
fimatur f ? ego non infimor? quis fcandali-catur & ego non mmî
enim voluent animant fuam filuam facere, perdet earn.]
Qui fie voluent animam liiam laluara facere, v t noliteam
dare pro Chrifto,perdet quando melius habere debet.
. [£ai autem perdiderit an.mam fuam propter me,foluamfa-
cut earn.] Q g i tradere non timuerit propter me animam
fiiaminhocièculo,^faluam fiicier earn infuturo. Qiwfi
Agricolæ dicatur. Si vis lâluum^.cere frumentum, perde
illudin terra, quia fi 1eruaueris in horreo, peribit : Si in ter-
r.amteceris, mipiesduplo. Hocillis cuncdiéèurn eft, qui in-'
ter perlècutipnes vexfati fnnt paganorum. Nos fi miles ef-
lèmartyribus fivolumus, debemus mala proximorum&
petlècutionesmalomm Chriftianorum æquanirftâter ferr
e , quia non erimus confortes raartyrum, fi non erimus
paftionum velinaliqno participes. Oftiautcmperdtderitanimant
fuampr opt er tne, vel (ficut in alio Êuangelio habetur^
propter Euangelium meum, inueniet earn, vel lenlu quemlu-
perius diximus , velper animam noftfam voluptates hu-
ius lèculi. Quicunque pro D,ei amore delitias Sc voltipra-
teshuius lèculi abnegaueritlibi, inæterno lèculorecipiet
quales nec ocuius vidtt, nec in cor bominis afcendït, qu&proepa-
rauit Dotninusdiligentibusfe. [QuidenimprodeSl bominifimun-
dimvnwcrfumlucretur, anima, vero [tu detriment uni faciatl J
alpera, nunc temperat & pro qua caula talia liiftinere de
beant oftendit., Icilicet quia venturusfit, id eft iple films
hominis in gloria patris adiudicandum vinos &mor:uos,
quia pacer omneiudiciumdedic filio. f Ettuncreddetvnicui-
quefecundumoperafua.] Ec tunc vos li forater &parientsr
liiftinueritis, teternam remunerationem, Sc hi qui vos tri-
bulant sterna recipient torments. [Amen dico vobis funt qui-
damdehic flantibusqtlinongufiubunt mortem donee videantfi-
lium hominis venientem in regno fuo.] Poterat Apoftol©rum
efle tacira cogiratio. vt .dice-rent, in fine mundi-ifta efunt
qu s nobis promittit/& tali modo deficerent a lpe. N line
proxima promitcitvidelieetqiiod aliqui no lint ex hismor-
tem guftatori, quam panto tempore quali prslibando gu-
ftabüt. Donecvideantfilium hominis venientem in regno
fiio, ho c eft in regia claritate, qualispoftiudiciumviden-
dustft ab omnibus eleiftis. Nam in iudiciovidebiiurin
forma ferni licurdidlum eft quando alcendit, lie veniet
quemadmodum vidiftis eum eUntem, vr vtdeanf eutn Sc
boni&mali quern contemplemnt, ficut Icrinrnmeft : vi-
debit eumminis ocuius, & qui cum pupugerunt. V ideb un t ati-
tem eum iniufti terribilemdufti mitem vnaeademqüe forma.
Vel regnumeius prtelens Ecclefiaintelligitur,qiiarri
multivideruntfundatam in carnemirequam mortem gu-
ftaflent, ficut loaiyiesqui ad leptem Ecclefiaslcribit.vt eile
teis conlolatio videre iam ex parte, in eum mfidiim cre-
diturum. .Rudesenimerantdileipnliadhuc, & necellä-
rium eratinprslenti aliqua promittere, vnde in prslenti
roborarentur, & infuturo robuftius confolarentur. Vel
de transfignratione eiuspoteftirttelligi,in qua enm illi tres
viderunequafi in regno fiicfc hoc eft in regia dignitate qua
ad iudicium videbitur.
Detransfiguratioye Domini.
C A P V T X X X V I .
E TpoSl dies f ix afiumpfit lefus Petrum &lacobtim & loan-
nem fratrem ««j.] Poft dies lex, videlicet poftquam ifta
qua? fuperis audifti* locutus eft,quod eflentqui non cflenc
guftaturi mortem.Lucas dicit vere dies o£to,fedLucaspri-
mum & vltimum comprehendit diem, ifti duo illos qniin
medio fuerunt.Vtenim ifti tres alios confortarent tempo-
repaflioniseius, eliguntur dDomino. N on enim illi ali j
ad hue
In CMatthmm Euangetifiam.
aclhucperfe&i erant vtpoflenteavidere. Nam eriamiffT
ceçiderunt & rimueruht valde.Secernuntur autem ifti tres
à cæteris certispro càufis. Remis, quia fu turns erat paftor
Eecîefiæ & a d Romanos nlittendus , qui reétores otbis
eranr.Ioannes,qtiia altiuVeratlocuutfus mundo diuinitaté
eius, & apud Græcosftpientiores omnibus gentibuserat
direéturus. Iacobits, quia iple prim us de Apoftolis martyrium
erac.pro ipfo fubiturus, Sc ob hoc vocati funt filij to-
nitrui: quiaipli banc vocem erant audituri de qua nunc di cit.
Typice ottenditar quod multivocathpaucie/eHi. [Duett
illos in montem .]•' Id eft Tabor in Galilæà, qui in terpretatur
venien. lumen. Conueniens ihcerpretario quiaibi frequenter
de.vèrp lnmine Illuminati finit, vt etiam nunc [Excel-
fum. 1 Proyaldecelfumficut noftrialpes luntinBurgun-
dia, in quibus calor non multum potèft nocere etiam in
æftate, quatîdo transfiguratio iftacelebrata eft. [Seorfinnï]
Ab aliis dilcipulis.Eft enim aduerbium leparandi.[Ef tranf-
figuratusèïl anteeosi j. Transfiguracus in alia figura^ Nam
liibftantiam uonamilit, nequefpiritalem aut aeiium cor-
pusaffumpfic, led ip (àm fubftantiam gloriolam reddidit,
licuthlc lequitur.[Ef rcjplenduitfacies eiusJicutfoLlln ea forma
apparuit Apoftolis, quam lo{i oculi mundi lan<ftorum
vilurirunt poft iudicium peradlum.Quando dix t ficut Sol
non potnit alcius'ajcèndete comparand© quod homoo-
culis corporalibus nolcit. | Veflimenta autem eiusfaftafunt
aba ficut me.] Inhoc poftumus lei re quod corpus idem i-
pliim fuit,quia veftimenta eadem fuerunt. De quibus di-
citur.quia fadta funt alba ucut nix, vel ficut in alio loco Icri-
ptumeft, qualiamullus fullo poreft par are fupet terram.
Apparètquianon lùbllàniiam-amilèrunt, lêdclaricatède-
fùper indu<ftæ funt. . Vedimenta-Chrifti.fypice làn<5ti eius
funt de quibus Paulus ait.; Qui enim in Chrifto baptix.atteftK
Chrifium ipduiftis. Q u i fulgent nunc in præfènti, lèd in fu-
turoclarius, eppaaeuinapparueritftmilemerimus. [Dequibus
dicitur, qualiafullcjtonpoteiipararefuperterfam.] Fullo die,
de quo Pfalmifta, lauabis me & fuper niuem dealbabor , quia
UPU.poteft dare in iandfis, quod daftdum promifit in c cells
» i Çcceapparuit Moyfis&Helios.] PerMoy len& Heiiam
legislatorem & eximium prophetarum oftendit , quia&
lejç ab ipla dafa eft, & ipuirn præfigurauit: & Prophets
ipfo inipiran te p. ophe tauemnt,& omnia quæ de illo erant
furura c ecinerunt. Typicepcr Moy(en làndU qui iamgii-
ftata morte cum Domino regnabant. Per Heiiam qui ad-
hucy.uere dieiuir,illi eledfci quiiucarne reperiendiluntfi-
guran tunquoniam fi. uc Paulus ait. Mortuiquiïn Chriftofunt
refurgentpnmi, detnde qui viui tnuenttfuerint, fimul rapiuntur
innubibus obnam Chriftoin aera & file femprr cum Domino erimus.
[Cum eo loquentes.] Scilicet exceflum eius quem adtii-
ruseratin Hierulàlem prçnuntiates.Origenes dicit.Quod
Moylescum tabulis quælcriptam legemhabuetuntappa-
ruericj &Heliascum curnngneo aduenerit, & inde A -
poftolieos cognouerunt, & dignum erat vt in charitate
cum Domino apparentes , terribiles Sc prsclari appare-
rent, quafi dicerent. Non videatui:vobis durum pati p ro
Chrifto, quia ego per legem, Sc ifte per Prophetiam ipfo
iubente fic prsnuntiauimus futurum. [Domine bonum eïl
nos hie ejfitfivisfact aw its hie tria tabernaculq^ Quia viderat ad
pundtumdeleâabiliaPetrus, volebatibilèmperimmora-
ri he ad tcrramfiefcenderet.vbi pro cerco cognouerac eum
crudifigendum. Nelciebatquiddiceret, &fueratoblitus
làndiis promiilum aDomino in ccelis regnum, non in terra,
neque polie quemquam mortali circumdatum carne
in moi tali tate fini, nifi prius mprteguftata. [Faciamushic
triatabernacula.] Nonfunttriatabernaculafacienda, led
vnumquia trinitas licet credenda, vnus tamen Deus in
fubftantia, Sc vnum habet ouile Chriftns quod eft vna Ec-
clefiaCatholica. [Adhuc eoloquente, eccenubeslucida obum-
brau teos.] QuiaPetrus tabernaculaædificare volebac, o-
ftendit ci Dominus quod polïèt. eundem vmbraculum
habere,quern præbuit Moy 11 cum populo luoperquadra-
gmtaannos.Scu etiam vfitatilfimum genus locutionis Dei
pethujfiemad cledtos fuas.vt ad Iob & ad ip linn Moylen,
quia per nubçm defignatur lene blandimentum. [Etecce
voxdenitbedicens.] QuiaPetrus nihil rationisdixerat, non
meretur re(pôuonem,lèd patér relpondet pro filio, & docet
& fpfos A poftolos & per illos reliquos, quia is fit filius
èius non àdoptiuus,-led ptoprius.Èt illi loli figedumeft ta-
bernaculum, illi obtemperandü & ab Apoftolis & à Moyle
& ab Helia. [Hie \eft film meus dileftus in quo mibi complacui,
ipfum audite.] Et hoc retinendum quod ficutinhaptifino
trinitas, fic etiam in monte oftenfa eft. [E taüdièntesdïfci-
puli ceciderunt infdctem fuam-, & timuefunt valde. Non eft mi-
rum fi dilcipuli ciment valde,quia videruntDominum glo-
rificatum fupra humanam forma & quia Dei partis audie-
runt vocem per fubiedtam creaturam, Sc quia nubes teti-
gerant eos etiam tunc erralïe lè cognouerant/ [Etaccefiit
lefus,&tetigiteos.]' Vfus humans conditionis eft * cum ali-
quid fu per le v id e r it timoré alfici, led iterum per vocem
& ta<ftum recreari. Quod & in Daniele legimijs,& in Hie-
zechiele. Igitur, quia pro fuperna voce & adtione deiedli
iacebanr,recreantiiràconlùetavoce & tadfu.hu rh an©.
[Nolite ttmere. ! Ad noftram inftrudf ionem ifta omnia la-
dfafiint, &nonaddefedtionem. Eledforum eft in faciem
cadere, & reproborum in dorfum, v tin pafiione de perle-
cutoribusDomini. [Lauant es autem oculos fuos neminem viderunt,
nififolum Iefum.~] Cüm patris voxespitfilium com-
mendare,lèrui difeeflerunt. Etcumllirguntnô videntaliü
niliDominum, nevoxquslonuèrat adaliuputareturfa-
dla.nifi ad ipfiim. T y pige,poftquam Chriftus apparuit,n6
fu itneceffitas legis vmbra,vel vaticinatio prophetalis» [Ef
defiendentib. illisdo montepracepit lefus dicens. Neminidixerttis
vifionèm.] Non vult vt prsdicentur qu s in monte viderant
in populis, ne pro rei magriitudine no crederetur:feu propter
opprobrium cruris Icandalurti generaret,& vile habe-
retur, donee cum refurredlionis triumpho,glOriaregnatis
vnaadnuntiaretur. [Er interrogauerunt eum difapuli dtcentesi
Quid ergo feriba dicunt quod Heiiam oporterprimum venire.]
Requirendum nobis eft, vnde qusftio orta fiierit inter difi-
cipulos Domini quia Dominus dixerat lupra quod .aliqui
noneflent guftaturi morte.dohec vidèrent filium hominis
venientem in regno luo. Æftimauerunt quo'd ijpla regni
glorificatio ftadm fore deberet: inde dixerunt : Quid eft
quod leribs dicunt & Pharifsi, qiiia Helias debeat pra-
cederecuumaduentum ? HabebantenimPharilsi lècun-
dum Malachis fcriptùm quod HeliaS prscedet Domini
aduentum, led de lècundo,non de primo hoc debet iütel-
ligi. Videront enim Heiiam receffilTe,&ideo turbabantur.
[At Hie rejpondens aiteis-.Helias quidem veniens refiituet omnia.]
Vtique q u s iderri Pfopheta ptsdixit Malachias. Sicut
audiftis venir Helias in lecundo Domini aduentU » iuxta
corporis fidem. [Dtco autem vobis quod Helias iam venit, videlicet
injpiritu & aclione Ioantiis, & non cognouerunt eum.]
Scilicetfanriitatem eiu s. [Sedfecerunt in eo quacunque vo-
lucrunt. Spreuerunt atque decoüauerunt eum fic & filius homi-
nispajfiurus eft abets.] Qusritur quare dicantur Pharilsi oc-
cidiflè Ioannem , cum Herodes eum occident ? Sed ex
hoc quia non’ eontradixemnt dicun cur conlènfîflè. Peri-
turo enim quipoteftlubuenite & non fecit,occidit. Similiter
Herodes dicitur Dominum occidifle, quia cum po-
tu it , noluit liberare, fedconfenfit cam Pilato, & remifit
eum ad ilium»
, Delunatico.
ca p v^t xkîcviî.
E T cum veniffit ad turbam acceptai eum hornogenibuspro-
uolutus. ] N otands Hint lemper Domini adiones quibus
non cellar à felute hominum.In monte dilcipulis arca-
pa lu s maieftatis relèrauit, delcendens de eoexceptus eft
à tutba. 1ft mô te fenaui t dubias mentes Ap©ftolôrü,in piano
fenauit coiporaSc mentes turbarum. [Domine miferere
meifilif, quialunaticuseft.] Sic illi homines putabant,quod
ex luns defe&ione homo n&lü pateretur,ted non erat. Sed
diabolusvt polïèt homines Içdere in anima,obteruat tern-
pus L u n s & corripiebat hominem vt infemaretur creator
per creatura, & blalphemaretur creator qui talem preatura
creaflet, ex qua homo malapateretur.HunCaut hominem
Marcus fnrdum &, mutum fuifiè narra t.Iuxta fidehiftoris,
itafedum eft; Alio verb intelledu fignificat eos de quibus
lcriptû eh.Stultus vt luna mut atm. Q u od d id tlsp ecaditin
ignem,