'\? H Angelomi Ström et a
C A P . X X.
Tait lonathanadDauid: Sit Dominus tecum, ficut fuit cum
'pâtre meo.Etfi vixero , faciès mi hi mifiricordiam domini.]
fQuod enim ait [fit Dominus tecum »ficutfuit cum pâtre meo] Mihi vidétur ira polie intelligi ,ac haperte dicerec ; Per-
maneat fpiritusdomini tecum,ficut fuit prius in patterned:
- Et iîc fublime faciat regnum mum, ficut fublime fecit pa-
tris mei regnum. [ß tfivixero, facièsmihi mïfericordtamdomi-
. ni »] vt fducet fecundu s fim in regno tuo. [fin vero mortutu
fitero, non auf er es mtfericordiam tuam à domo mea vfque infem-
pitermm. ] Quod vero fubiungitur, [quando eradicauerit Do-
minus inimicosDauid vnumquemque de terra.] Et poft pauca
fubiunxit, [ Et requifiuit Dominus de manu inimicorum Dauid.] Per anticipationem vtique fecit, prius hiftoriam interfe-
rendo , quia multo poft tempore fa&um eft , cumin-
terfe&o Saule, regnum ad domum Dauid translatnm eft.
Et quîinnocentem eum iniufte perfequcbantur, iuftafimt
diuinitus vltionç multad. Tune enim requifiuit Dominus
de manu inimicorum,quare virum làn&um afjüixe-
rint,tunc cogebanturrationemreddereodiotum .quibus
contraillum tanto tempore feruierant, quæ & de Ablàlon
& de Siba filio Bochri, & de exteris hoftibus Dauidpoteft
intelligi. Aliter : Si feire ris quod de manu inimicorum
Dauid requifierit'Dominus, poteft ( nififalior) à fuperio-
ri fententia, qua diâum eft, quia foedus pepigerit Iona-
thas cum domo Dauid, intelligi, quia hoc de manu inimicorum
Dauid requifierit. *Id eft, quare non & ipfi foe-
dus cum eo pads inire voluerint, eu m quo efïè Dominum
videruntJdcirco autem feriptura hic fentenciam banc prç-
occupando interpoliere videtur, v t teftimonium Ionathx,
quod dixerat, (quando eradicaueritinimicosDauid vnum-
q uem que de tetra, ) verum elle Cpprobaret, quia videlice t
eradicati fiint inimiçi Dauid de terra, non ipf b Dauid fe de
aduerlàrijs vlcifcente, fed iudicante domino pro illo. Bene
autem fubiungitur : [ Et addidit Ionathas deierare Dauid eo
quod diligeret ilium. Stcut enim animam fuam, it a diligebat
eum. \ Vrille nimirum quitam perfedto iuxta legem Dei
amore comple&ebatur Dauid5 à perditions inimicorum
eius oftendereturimmunis.Qui&fiifta morte prçuentus,
regnum eum eo,vt lperabat,terrenum habere nequiuit co-
mune,abfq-,vlla tarnen contradidione.regni coeleftis con-
fortium cum eo)quem gloria virtutum tantifper dilexit,cu
effet& ipfevirtutum amator ) açcepit. [venit Ionathas in a- grum iuxta placitum Dauid, & reliquat] Quid eft quod Ionathas
Dauid feruare volens ,cum illelateret iij. agro, iuxta
lapidem adfîgnum duas iecit fâgittas, quas puerparuulus,
ignorans quid fece rit, collegit, & in ciuitatem retulit, nifi
quod Deus pater filium fuum vnigeni t um, quem ad fehlten)
humani, generis mittend um decreuerat,in littera legis,
Iudæisneicientibus,abfeonditum habueratPDauid ergo
abfconditus eft inagro, Chriftus celatus eft in mundo.
filij Heli. Ahimclech interrogat, vtrum Dauid , num
pueri fui, quos in ilium 8c ilium locum condixiffe dixerat,
rnundi eflcnt? Dauid vero xnigmatice pluraliter de feipfb
refpendit, dicens: Etfuerunt vafapuerorum fanfta]Ccili-
cet a concubi tu con iugali. Quod vero ait, [ Porro via hac
polluteeft.] Etin Hebrxo legitur, Porrovialaicaefi.Cicin-
telligendum eft,acfi diceret: In lege prxeeptum eft,vt
extraneus noncomedatex eis, & tu interrogas vtruin mu.
di fint pueriPQuietiam fi mundi eifent,nequaquam eis vet
ci deberent. Idcirco via eft laica, quia tu laicaliter interro-
gas, [Sed&ipfa hoiie fanftificahitur in vafik] Ipfa vtique in vans
, id eft, mente fua fen&ificari dicit, quia nifi neeeffitate
corporis &periculo vitx vrgente, [nequaquam vefecre tur
eis. No tamen aperte eofiie legitur Dauid panes comediffe,
ficut Hebrxi tradunt. Sed lege euangelium , vbi Domi-
nus dehac fententia Iudxis loquitur,dicens : Nunqtum
legifiis quid fecerit Dauid , quando necefiitatem habuit,&efu-
rijtipfe& qui cum eo erant, quomodo intr ijtdomum dominifub
Abiathar principe facerdot urn & panes propofitionis manduca-
uity quos non Itcebat manduc are nififacer do tibiu, & dediteis qui
cum eo erant ? Sed requirendum , quid eft quod hie Ahi-
melech fecerdos legitur,a quo Dauid panes accepit,& Do-
minus in euangelio Abiathar nomiriattQuod n, Dominus
Abiatharprincipem facerdotum pro Ahimelechappellat,
nihil habet diflonantix. Amboetcnim fuerunt illic, cum -
veniensDauid panes petijt&accepit,Ahimelech videlicet
princeps facerdotum & Abiathar nlius eius. Ocdfo autem
Ahimelech a Saule cum viris domus futj generis facerdota-
lis.LXXXV. fugit Abiathar ad Dauid, & comes fa&us to-
tius exilij eius.Poftea regnante eo, fiimmi facer dorij.&ipfe
gradum accepit, ac toto tempore regniillius in pontificatu ;
perfeuerans,multo maioris excellentix, quam paterfuus
efFcdus eft. Ideoquedignusfuit cuius mempriam Domi-
nus, etiam viuente patre, quafi fiimmi facerdotis faceiet.
Sed hoc quod ait fuperius, via hxc polluta eft, fed fanitin- ;
cabiturinvafis, iranonnulli edifterunt. Mentiendon.iter
polluitur, dum h rege milium mefingo, & hoc neceflitate
mortis, fed fan^ificabirur in illis, quorum caufaetiafugio,
quia illorum, non folummei periculi canfa mention nam
ipfi huiusreicaulafaluabuntur. Hadenus hiftoriam. Nf c
fpiritalem intelligentiam tangamus: Dauid fiigiens Saul ad
Ahimelech facerdotem: qui interpretatur, frater meus rex
venit: fhniliter Chriftus Iudxorum perfecutionem, decli-
nans,quorum typum Saul tenuit,ad apoftolos cranfiens:
quibus interpretatio nominis Ahimelechcongruit,quos
Dominus,rex regum,firatresvocare dignatus eft,die ens:lrr
nuntiate fratribusmeis, cum quibus & delideratum cibum
Gimpfw.Dfiderio enim defideraui hoepafeha manduc are. Dauid
ad Animelech folus venit,& Chriftus in pafliorie fua, fblus
relidus eft. Quod autem ait Dauid, illo & illo in loco con-
dixi pueris meis : hoc indicabat ,quod Dominus apoftolos
fuos ante paffionemfuam informans ait :PofiquamreJunexe-
pracedam vos in GaliUam. Dauid ab Ahimelech quinm
mundo (inquit Iohannes) erat, ■ & mundtu eum noncognouiu \ que panes quxfiuit , fed vnum accepit : quia in quinque liluxta
lapidem fedebat quia in tabulis legis feriptus erat,
Nam. Saul odio habens, & inter epulas fedens , filium
mortis eum iudicabat: & iudaica plebs in pafehx epulis
conuiuans,de nece Chrifti tra(äabat.[C«n» ergo iUuxiJfet mono
, venit lonathas in agrum iuxta placitum Dauid , &puer
paruulus cum w.]Iecit ynam fagi®am, iecit Sc aliam:& Deus
pater illucefcente mane credulitatis ,primum teftimonium
legis de Chrifto protulit, deinde prophetas mißt, qui
de aduentu eius teftificarentur. Vnde Habaciic ait, ln lu-
mine iacula tua ibunt^&c reliq. Collegit autem puerlonathx
fägittasj&attulit ad Dominum fiiü. &quidsigereturpeni-
tus ighorabat, Sic&Iudaicus populus libros legis, & pro-
phetarum portans, quafi diuinitus c onferipto s ignorabat,
fed eum, quem Moyfes &prophetx figurauerant, prxfen-
tialiter inter fe manence m non cognouerat.
C. A P. XXI. . . .
V' Enit autem Dauid in Nobe ad Ahimelech facerdotem, &
obftüpuit Ahimelech eo quod vemjfet Dauid folus, & reli-
qua.] AhimelechipfeeftAiafilius Achitob,filij Phinees.,
brisMofaica&legis vnitas retine tur.DauidGoliath gladium
fiiftulit, quia & Chriftus Dominus.diaboli armaabftulit;
Fortis enim jpolta ipfediripuit. Dauid per viam pollutam fe ve-
niffe ad Ahimelech jpfefluseft, quia & Chriftus Dominus
inter immundas Iudxorum a&iones, impollutus per tran-
fiui t. Quod autem ait, [Sed &ipfa ho diefanftificahitur in vafis
meis.] Hoc indicabat quod fan&i apoftoli, qui domini vafa
erant, a contagione Iudxorum,fide purgante,cordafanifti-
ficaren tur. [ interea Dauid cumfugeret Saul, latere voluitapud
regent quendam Getb,nomine Achis.Sed cumgloria eius fuijfet com-
memorata, ne per liuorem, ad quern confMger at, aliquid ad eum
mathinareturyfinxit infant am:&quafi fur ore correptus, mutauit
osfuum y defluebantque faliuain barham eius yCoUabebaturquein
manibus eorum, & procidebat ad ofiia porta. Et dixit Achis rex:
Quid hue mihiadduxiftis ifiü>N unquid deer ant nobisfuriofilEtfic
eum dimifit,] Achis interpretatur, quomodo eft, per quod
fignificatur ignorantia,& verbum mirantis& non agno-
feentis, quod in genre Iudxorum impletum eft : Qjji
dum viderunt Chriftum , non agnouerunt, coram qui-
bus mutauit.osfuuni&fibijt.Erantenimibiprxceptalegis
carnalia ,.crat & facrificium fecundum ordinem Aaron:
■____________ &poftea
In L ib . Regum I I. Cap. V 11. 7 *r 1
&pofteaipfede corpore&fànguinèfupinftituicfàcrifich , | eorum videl. perfbham ftgnificare, qui terrena fapientes;
fecudu ordinem Melchifedec. Mutauit ergo os lüum in fe- atque carrialiter viuehtes,Chriftum in fiiis membris perfe-
1 cerdotio, mutauit in prxeeptis, dans aliud tefiamentum,
euacuata carnali operatione , atque inde collapfùs eft in
manibus eorum, quando eumcompreheiidetes ciuciHxe-
runt;&procidebat ad oftium pottx: hoc efti humiliauit fe:
hoc eft, procidere vfque ad oftium fidei noftrx: oftium
enim portx,initium fidei,indeincipit ecclefia,& p'eruenit
vfque ad fpeciem. Vt cum credit ea qux non vid'et,merea-
turperfrui, cum eum videre facie ad facie coeperit. Quod
enim in illo quafi furore, filiux de currebant fuper bar bam
ciuSjf Apoftolus hxc aperic,dicens:I«</<eifigna petut,& Gracesfapwntta
quant nt. Nos autem pradteamus chriftum cruc-fixum:
lud&is qmdem ftandaluniygentthus autem Jlultitiam: irfis vero vocatie
ludetis & Grads, Chriftum Dei vtrtuttm & Deijapi.ntiam.
Quid qùodJlultum eft Dei,fapientius eft hominibus:& quod infir-'
mum eft Dei,for tins eft hominibmfN on tanquam feliuam attende,
fed attend e,quia fuper barbam decurr unt. Quomodo
enim in feliu: s infirmitas, fîcin bai ba virais oftenditur.
Texit ergo virtu.tem fiiam,cprpore infirmitatis fuç:&quod
forinlecus infi'rmabatur, tanquam fàliua apparebat, Intus
autem diuinavirtus, tanquam barba tegebacur.
C A P . XXIL
TJVgit Dauid in Jpeluncam O dol.ttn,vbi eum omnesfratres eius,
A- &omnis domuspatriseius vifitauerunt. Etcoueneeuntad eum
oes, qui erànt in angujha c>nftituti,& oppreftiare ulieno,& ama-
ro animo, &faftus eft eorum p'nnce; s. Quid eft quod manenre
Dauid in fpelunca, vençruntâd eum omnes francs eius. &
omnis domus patris eius,hifi quod redemptor hofter,pera-
6fca paffione fua, acredemptipne humani generis, de plebe
liraeliticain ludxaprimum ecclefiam'collocauit, de gen-
tein quacarnem |flumere dignatus eft ? Vbifracres eius,
id eft, Apoftoli, & domum patris eius, id eft, illiqui ex
iynagogaiiieumcrediderant,venerunt ad illuiti, &conquuntur.
C A P . X X I I I .
POrroeo tempore, quojugerat Abiathar film Ahimelech ad Da-
utd,in die ilia ephodfecum habens defender at &c.] Epliod il-
luderat q» Moyfesiiubete domino,recerac,ficut & rationale,
in quo erat do6lrina& veritas', in quo etiam confuluit
Dauid dqminum, & ait : ] Si tradeht meviri Ceil & in mantis
Saui, & j i defeendet ipfe ficut audiuitfruits tuns t Etait Dominus
: Defeendet.] Ac ft diceret: Si hie fteterisVdefeendec
Saul, & tradent te viri Ceilx in manus eius., eonini volun-
tatem ei indicabat. Et men to viri Ceilx, ficut qui ingrat!
beneficiis Dauid extitcrant \ cum eos ipfè de manibus
Philiftim eruerit, iignificabant ihfidel tatèm feu ihcon-
ftantiam Iudxorum,qui l'e iemptori.-> noftri fempef pietati
ingrati ex ftentes, apud fe'culi poteftates contra eum infi-
diando meditantur. Interpretatur autem Ceilà \adfuridam
iaftdy fiue excellentfioimet. Et inpfalmo f efiptum eft:!« àfcûh-
tu'mpij ambulant. Et alibi iStultus vtlunamutatur. Vnde&
fequitu r de Zi pheis. [ Porro Dauid erat in defer to Z>ph infylua
ôcc. v f que, & vent) unt Ziphei ad Saul, dicentes : Ecce Dauid
latitat apud nosi yZiphmons fqualidus vel fcaligans; fiuene- :
b.dofiis, in quo fedit Dauid priiptcr Caimtlium. ,Quiin
feripeuris Carn.eliusappellaiur. Sic enim appellaturvicus
liodie Iudxorum: vnde fuit Nabal Carmelus. Sed&vnüs
depofteris Chaleb di<5tus eftZiph, lege Paralipomenon.
Ergo vtdiâum eft fuperius aevirisXeilx, fic& Zipheii
qui Dauidjpdidcrunt Saul, & cum eo morte eius m'editati
fun aqui interpretatur gemmantes feu florèfeentes'. Signi-
ficât ludxosj qui Cum inregnoftcrrehogerminare'âppete-
bant,apud principes fuos tuclabâ t de nece faluatoris: qua-
litèr eum perdiicipulum fuum proditum appfehenderent.
8cprçlidiad intei heiendum traderenc.Significan’t etiam &
uenerunt àd eùm omnes qùi erant in anguftia conftituti 8c j perfidos quoique, (jui dum profpera requiruut, & profpe-
oppreffi xrealieno , hoc eft quod ipfe ad fe venire inuitans j raturcis pi èfens ledilum. Vnde bene lnterpre tantur flô-
dixit: Venitead me onines qui labor at is, fyonerati eftis,& ego refcentesiquaiido dominumChriftuVn in membris fuis dé-
reficiam vos. Cætèruni.omiie&qui fe agnôfeunr in anguftia j gcntem;apud poteftates fecùli huius produnt.
conftitûtos vitiorumiuechabent latitudinëm charitarisi&
opprefliûint ære alicno, hoc eft, cenfu pe^ catoi uni.queni
. C A P . XXIV.
éxoluebdmdiabolo, quando exhibuerunt mêbraiua lêrui-
te iniquitati adiniqpitatem i neceftè eft, vtamai'o finitani-
T^v EhincfequiturrQuodinerelribEhgaddi (cum perfe-
iho ,'hbc eft^ ÿt digne poenitentiam geraîitk delibiis fuis
quendum.Dauid Saul appeteret) ingrefluseft Dauid
præteridis,& Renient ad Dauid, ad defideratum videlicet
in fpeluncahi, &ibi late bat. bed rex improuifis exceptus
noftrum, quatenus fiat eorum priiiceps , quia ipfe çftqüi
inifidiisjinhoequid innocuo moliebaturincid’eraE Scn-
conftitu’tus eftdDep iudexviuorum& mortuorum. Detis
ptum eft enim : Qfttfoditfouedm proximofuo ftpft inciclet in
fèrtûypdterfùturijiculhpri teeps pacts,cuius regni non eritfinis,&
tm . Dauid autem bona pro malts retribuens, inimicum
dominabitur a mdn vfqusàâ ùidrc,poteftas em,poteftas aterna, &
occideris, fed pro reftimonio fadi, oram clamydis re-
rcgnutil èius alteii non dabitur.[DixitqueGadpropi'era ad Dauid:
11611 gix abftulit:cum faciliu, eflet except um infidijs aduerfariu
Nt irftoreris inprafidto .fed vàde m terram Iuda. Miro m odo hi c
perdere magis, § fallere. Quid ergo eft quod ifte fugiensa
introdiicitur Gad próphetai cum iii prxeedehtibus eius > facie Saul,in fpelunca latuicïQuateaut lacuit?nifi vt occul-
nulla fuftafueritmentio. Sicitaqiiehic introducitiir, fic-> J tarerur & non inufeiiiretur.Quid eft cont'egifpbluhca, hifi
ut Elias propheta in loco vbi dicitur :Et dixi t^lias Thefe ! contegi terfa ? Qui enim in fpelunca eft, a. terra tegitur, ne
bites de l>abitatónbus Galäad. Ekorcitaque domini Gäd 1 videatur. Portabat autem terrain Iefus,,cafnem feilicet
^rophefcaDauid dixit,vt non moratetur inter gente^i&in i quam aCceperatde terra; & in eafeoccultabat, nealiidxis
terra polluta, fed in terrain Zudam tediret,&ibi iuxta vó- inueniretur Deus. Si enim cognoutffent, huhqUam dominum
luntatem domini j perfecutiortem inimicorum ferret; [Di- gloriacrucifixijfent. Quart ergo dominum glorixhoninue-
xitqueDoegliuthausad-S'Aul: VidtDatiidfilium lfai in Noba, & iietunt ?-Quia fpelunca fetexerat, id eft, carnis infitmitaeliqtia.^
J Quantum ad fpiritalem incelligentiäni pertinet,
•ii Doeg Idumxojqui voto fe óbligaiierat (ficut in Hebrieo
legitutjproüt Iud^i tfadünc) vtaliqiiahtifperin tabernacu-
ló domini immotaretur}& orationi vocaret, Iudx prodito-
ris j perfbna confiftir, per quemifta ppetatus eft ZabuluSj
vteius próditioné fada in Chrifto , poftea perfecutionem
ecclefia pateretür, & öpdderfntiif quam pliirimi difcipuli
Chriftièc fecerdotes, & pro nomine eius perfecutionês
gfauiflimas pcrferrent. His ergo quiblis receptus eft
Chriftus , tribulationcs induxit diabolus & mortem.
Omn senim, vtait Apoftolus, qui in Chrifto pie v.olunt viue-
re, perfecutionem patiuntur. Et Dominus ait; Simeperft-
cuti funt , & vos perfequentnr. Poteft enim Doeg , qui
interpretator «ion« i 8c fdum.rus terrenus, fiue fangumeus,
quod homen in prxfigtïratione futuroium accipiens,
tem,oculisobi)ciebar:& maieftatem diuinitatis, corporis
in tegmine tanquam fpeluncx abdito , contegebar.
IUi ergo non cognöfeentes Deum, perfècuti fimt hominem:
nee mori potuit,nifiin homilie:nee crucifigi po-
tuitjiiifi in nomine:-quia nee teneri potuit, nifi in homine.
Oppofuir ergo malequxrentibus teria,feruau:r male qux-
rentibus Deum. Fugit ergo fecunditm' carnehl in fpelün-
cam a facie Saul,quia paftiis eft: yfqueadeo fe occultans Iudxis
vt moreretur. Sed quare vfque ad mortemvoluiteftè
patiens vt tu g ^ t a facie Saul in fpeluncam?Etenim fpelunca
inferior parsterrx poteft accipi, & certe quod manife-
ihun 8c notumefl omnibus, corpus eius in monumentö
pofitum eft, quod erat exciftimin petra. Hoe autem mo-
umientu, fpeluca erat, quo fugit nofter Dauid k facie Saul:
Tandiu emm perfecuti fiint ilium Iudxi , quoadufque
p p p
ProUtr. tC.
Eccl.10.
Eed. 1 7 .
Hl
u m
ffllftlt
II