Exodi j.
aftahs, & holocauftSiitcns offene. Poteft quippe Ozi^s
rexleprofbs.fignificare diabolum,cui lepra iniq\iitatis infa-
nabiliseft. Qui cam fiiam menfuranoavelletcognofcere,
& m ai ora tentaflet appctere, feed irate peflîmæ leprae nota-
bilis effaftiis,dc dome eietftus eft>& perfèuérauic yfque in
finem leprolus , feparatus à populo Dei. Sub hoc Videlicet
rege régnante,& quantum in fè eft fàcerdotium diffipante,
Ififias propheta vinonem illam magûifiéam,qua viderat dominum
fedentem fiiper iolium excelfixm,videre no potuit.
QuandiuiUe regnu tenuit in tüdæa,prôphetaoculosnÔ le-
uauitadcaelum,non finît eireferata coejeftià,non apparuit
Dominus fabaoth , neein myfteljo fideliter landti n'onieh
audiiiuneft.Qumdodlemoituus.eft, vniucr&quæiùbfe-
quençjêrmo möftrauit apértoièJèm lumirieprodiderarit.
Talcquod&in Exodo ft riprumeft, Dtun Pharao vixit, po-
pulus Ilrael ex luti & la ten s & palcàruniopere non fufpira-
uit ad Dominum, DitVn i'le cegnauft nemoquæfiujtDeum
patrem Abraam,Ifaac& Iacob. Quando yevo ille ihortuus
. eftdUlpiraucrunt fi'ij Uwel, £vt ( a i pun adècit%8t afeendit
clampreorumad Donumun j cuîn vtique iuxta hiftodam
tune magis gaudere,dèbuerînt, & ante lui pirate, cum yiùeret.
Iezcchieiequoquepraphetante,i?haltiasfiliusB.uiaiæoçcubuit,&
poft peffimi ducis interifüm, Câidi ( inquit )
fuperfaciern meant & clamaüï voce magna, & dixï : Heutm Heu
miadonaiDeus confummat'touemtn facts reliquiks ifraeBSietgp
inçelligas in Ozia .modi,çontrariasfo&rti Ptihfiaiirnaeosi i»ev &id PebhiaslqtiUa o&m öcdæQte irlilsis i fvtiiuuef--
tibus,nullus veftrorum viviear & fufpiret>&in poenitenÉiâ
çorruet : îdomegnet{ ait Apoftûl.) ptlcatiun in mort ali Corpore
péfiro- Régnante peccato Aeuyptijstxtruimps ciüitatesin
einere,veifàmurin fordibus.Pro fru rnèn topalea s.* pr 6 lolit.
emplum ibîint,pecuniam pro eleemofyna mittebant.Et ica
Muàch fabbati. gazophylacium eiïèregum, ficut Corba-
nàn eft fàcerdotum.Videtur enim Achaz ipfum ædificium
Sç ingteflum regis exterius,nôn ideo conuertiflè in templû
Domini,quod in eo çultui féruiretur diuino,fèd vt fimul cü
templo profanaretur, ftudes vt magis placeret régi Àflyrip,
quam De© parrumfiiorum & Domino. Çui fenfui videtur
liberPeralipomenonaflipulare, vbiita feriptumeft ilgitur
Achaz,jpoltata domo Domini,& domo regutti &principum,dédit
régi A(fyriorummu§cra>& tamen nihil et prof ait. I n fuper; & tempore
angitfli<ejiu, auxit contemptum in Dlminum. Ipfe per fe rex
Aihaz,tmmoUuitdqsDamafcivi:lmMpercujforibiufuis,&clixit:
Dij regum Syria auxthantureiSiquos egoplaiabohofiijSi&ademn
mihicum èçontrarto tpjifuertnt ruina et, & vfiiuerfo. Ijraelèûire -
ptuifaqUe Achaz) àmntbtu vafts dmus Domini at que coni act is,
clanfit ianuM templi Dominix tyfecitJiM altaria in vniuerfis an-
(tulis ierufalcm- In omnibus quoquevrutlnts Iuda extruxit aras ad
cremitndtmtbuiyatqueadtracundiamprouocauitDonunumùeum
patrtim[norurn J Hçe lieuc icripta repenmus,hoc inloco pp-
nçnda eflè ceniuinijis., paratifi qui aliquid indecertius ex-
preilermt.eorumfentehtiamauicultare [TuncafeenditRajin
Jrex Syria & Pbacee film Romelia rex ifrael, ad prdtandum in
Ierujalem^ Cumtfeobjideunt Acbaz,,nonvalueruntfuperare eum
In tempore illorefituit Rajin rex Syria Allant Syria,éC.eiecit luda-
os de Alla. E t Humai verier uni in Ailam.Sc reliq. ] Rex impius
qui DominumDeum patrum luorum det eliquit,& lècutus
eftidola gentium iufte Domini auxilio dcrehdtus eft,\&
» coniurrexerunt aduerlus eum Rafin rcx-Syriæ, id eft Aram
& Pacee fiiius Romeliæ RexIftaelinSamaria.&veneiruhc
inldrii^em, vt expugnarenteam. Legimus in Paralip.lib.
regem Rafin Damafci, vitfto Achaz multos de IudæaDa*
dabetraiuci opmuSedtsqiKKl aiiitmde lerobtfam rege] msfcuintranftulüre, &PhaoeefiliumRorael)æfegemae-
IqfutaeeaUdmpfaer rceifbtlitiutuitd cinerims mosIfrael ab introim Êmath4 vf- cem rribuum.quaeappellabanturlted.& regnabantmSa- EmathiqitænunçÉpiphaniadijci- maria,vnaaiecentiunvigtnrtpercuffrrdeIudieahommuin
tur,feptentrionalis erat terminus ifrael. Mare aüt folitudi- j bellatorum,&ducenta rnulieruqipuerorumque & puella-
nis, quod Hcbraicæ dicitur Araba, mare mortuum défi- J rum,cum infinitâ prædain Samaiiam duxiftècqptiua»Rur-
gnat, quod in latitudine perftadia oftogihta yfqiie a'd zea- ; fiimveniunt adludæam, & Ierufalem cupiunt debellare,
ros Arabiaein longitudine centum quinquagintavfque âd j & non potueruritjqüia auxiliatus eftëi dominUssvt fiib öc-
vidnia Sodomorum progrediturt euins loci iofephus ita | ^onemifericordisfc,, quapopdipttöbfcffiim Ubet?ait,fi-
meminitjdiceos : Anno adtem quintodeciino lîegni A ma* i liufnfuum nuntiaret de virgine nafciturum,ficuc Ifàiæpio-
fia?,;egnauitin Ifraelfiiius IoaS Ieroboam,inSamariaannos ï phetæliber coinmemorat. Huic rtoli fiiq merito, leq Do-
quadrdginta.Hic.autem rex circaDetimquidem iniuriofus i minigrätiam oftendöndo, egiedi in occurfum Ifaiasiube-
& iniqmtsextitit vehementeryddolacofëndo&mulcairl*- ) tur,.adexnemum aqusdudpspifeina? fuperioris in Viaacongrua
& opera extranea faciendo. Populo autem Ifraeli-
tacummukorum bonorum fuitoccafic» ; Htiic qurdem Io-
na&prophetauit,quia opöECeieteum Syrios vincere dimi-
cando , ®num proprium ailatare,in partibus quidém
jAquilóniSjvfquead Etham fciuitatem:à meridie vero vfqüe
ad Afphaltum. Äntiqöitus eniih'tëMirii Chananæi ifti fUe-
rünt,lictit prin.ceps Ieftis. ea locadcterminat.îgitur Ierobö-
amcaftrametatas contra Syrios.omnem eorttm prouinci-
am}iicutIonasprophctaUerat,deuaftauit.:
. Nno feptintodetimo-ThatecfilijRomelia,rtgnatutAchdz,filiui
yioathamregis luda.Vtynti annormn erä r Achaz.cum régna*
gri fullorii$>& dicere ad eüms Vide vt I^eas. Noli timere^&
cor tuum nefoxmidet à duabus caudis ticionum fumigan-
tium iftor um ,in irafurorisRafinregisSyriæ,&fîlij Rome*
liæjfeo q> confîiiü itiierit Contra te Syria peffi mû,&Ephraim
Sc fiiius Romeliæ,dicentes: Alcendamus ad Iudam,& fulci
cemus éum,SreUeilemus eum ad nds,&;ponamus regemjin
medio eiusfilium Tabeel. Hæc diqt Dqminus DeusiNon
ftabit & non erit iftud, fed capùt Syriæ Dama feus, 8c taput
Damafèi Rafin . Et adhucjtX. &. V. an ni ,&definet Ephraim
eflè populusk] Duas autem caudas titionum, id eft tor-
rium fumigantium, vpcât'Rafin regem Syriæ, &?Phdcee
filium Romeliæ regem Samariæ, eoquod in illis finicum
fit regnum ^riæ.id eft Damafci, Sc regnum Samariæ, idi eft
decem tributim, qui alio nomine appéllabàntur Ephn '
receepijfet» &fedectmannisregnduitinIerußlem. Non fecitquod j Sexaginta autem & quinqiteanni, non a tcmpoiibus Aerat
pLicitum in confpectuDomini Detfui,fiCÛt Damâpater eiits,
fedambulauitin via regum îfrael.In/ftpex&filiumfuumeonfecra^
uitytranferens per ignem fecundutnldola gentium, qua dißipauit
Dominus cot amfilijs ifrael jHinc^pfcphus talitet natrat: Por^
rqIoat;hamniutauit Vitaincum v&iilet annis quadntginta
vnuni,ex qui bu s regnaui t düodécim. Sepuhus eft in regijs
monumcntiSjVenitque regnum ad eius filiuni Achaz l qui
impius cirëaDeumcxiftens,& paternæprseuaricaror legis*
fieges lfiaelitarum jmirattfsinlerofqlymis idolöruni aras
«Sbnftituit, '& fiiper eâ facrificaüitiiri ^üifeqs etiam fiium in
holocauftum obtulit hlium more Chananæorutn,& fiiper
haeçmultaaliafceleraperpetuauit.Mfufàëhqiioq-,lâbbati^>
ædificaueratjn répit),& ingreffiim' regis ex tenus, cötterf > c
in templum Domini, propter regem Alîÿriorum. Legi in
cuiuldam libro,Mufach fàbbaci, expofitum locum queli-
dam^velædificiiûnquoAdàm'efïè pofitum in veftibulb te-
pliDomini, vbi reges quando fàbbato oracioncs cailla ad
chaz,fedab Oziæ nuinerâ ntunlgiturflebræriuinc locum
ita edillèrunt,vt Amos qui fiïbOzia coepit prophetarè,quà-
do & llâias prophetiæ fuæ habuic exordium, primus pro-
phetauit contra Ilrael,dicens,J/r,if/4«m« captiuus ducetur de
it rrafua,Titulus quoque prophetiæ cius contra Samariam
fit,&prophetare coeperit ÿi diebus Oziæ regis luda, ante
duosannosterræmotus. Quem volunt eo tempore acci*
difte,quo ingrellus Ozias in templum Dei,ibi fàcerdotium
vindicabat,& terra percullà eft & cineres alraris effufi funt,
& ipfe rex percuflilslëpra. Voiimtautem annum fuiHèvi-
cefimUm quintum Oziæ , quando hæc acciderunt, cuius
reiiquj anni funt vigintifèptem/ Omiies enim re-
gnauir annos. LI I. Poftea regnauit loatham filius e-
»ifs annis fèdccim & huius filius Acliaz , alljs fedecim.
Poft quem regnauit IeZecnias , ..cuius fèxro ihiperij
anno •> capta Samaria eft , atqite ira efhci fïmul anhos
LX V. £ Scrïptum ajl enim1 quod Theglatbpbalafar' rex
J M
IH Lit, tcgiiin tv„ Cap, X V lï.
4ÊÊÊÈÊË mmafim i &vaftautrit à reaï Aflroôrtimdubi.itmi r v . „ ■ ' ; - / |i
|tq,tetédeminfidiàsPHaceefirioRdmeliçÔfec filius fela"
&ari:npies rIcXrf, e&ri qtcuüo&d ivnetneeffreitc Scarlfnt.l&anraelàgrn racuicAnltfbu!ri l&b ionbiricradcpi.
rit Samariam, q u i riunc Sebaften vocatut tiribu, anms, le
nccooenoma mnhifdcrreitg.tnoirOanièfetucleeprietr Iiftrcaaemlin.v Airfilâyùrimos^. Ôpcfieiuecirnictqaurç-
eosin Hala & in Haboi iumBumum Gdian, iiicimtatib»
fiiie(vtLXX.trànilulcrant) inmontibns Mbdor.ùmYltmâ
anagogen facibs intirpretatio çft, ij, régnante Acbaz rege
impio, rex A ram, qui inrerpretatur excelfus atqi&blimri,
vmtien!d«i,c qeufâi r&ro ippnfeti iaumxtfaa Opifeenet piæimiêpbhüeIriâ. &&P tfriiabcuçme fËilpihusrà Riroiii
de qua Ieroboam filins Nabath vïtulos aiireps in Beriieï&
Pan coilitucrat, & a domo Dauid Peipopuitim iepararar,
referturad hærericos,qui confeHtiantfibi, vtêxpngnent
écdéiïam. QuodcumaudieritdomnsPâuid.cuiiniez'e-
chele paftorem bonum legimus fufcitatiim, Si populus ei»
itirmemphiïeriirt.e nr cntiead nenn asriKnn drolKm finniummfc,pne'er tremifeit. E_tidr_e of.pi;erenm
Babylontj-fe eimt SÿcbothBsuatb, virj intern Cutbemfe-
cerunt.Ntrgel, & Vin de Bèmttbffcirin tetfitiu, Firm Euei)tarant
Ncbjaé, & ThanbAç. 3 in librg quidem iocorùmlc-
gitur, quodbenoth Sç Netgel fueiintciuitatés, quascori-
ftruxbrunt ai régions Indre* Samantani ,,qui dé Babylonia
rrannerant Alima quöqneoppiduipredificauehmt, qui ad
lpiammrivqcunaesrEuuneri diné çHaedmemat lhü.d Næeib taearrzad cco Trihdaidrtehruach rc.Viuiidtaetteu,t
autem iuxta cqnfeqüeqtiam fermonis.&idoloriim.quibûs
tgelgiegt1e- aQpüriiuas«jân dteir^ruarftui aerfelértu) i[éfrti nvrtuihqiuçiptioulcfii.V tuoféàarbilc.lmai enft.
Deum/utiiti ] quaii ad expletionf ^ntentoeiiibiunaum fit,
t rmemm Balylmiffaerunt Sùcholh Be«rt],Et meliüs, ni fal-
Jor,racerctintcrpies, (i Sochothiatineintabetnaculàvertieerqeure,
nBnebnuosm mena nidifpçlfilbee dniqcitrhaârb. iQ[ lHuiE mepeomii eqruei teïrdd rmfi ciùesrien-
pharuqm, nmbnrebamfilm.[nos igni Adramtlecb & At.umeleih
Dauid argumentorum & diale6Iicæarris gladijs dimicare &NerpelCnrfiît»nnii-n Aiuno _____i „ ■
nulli dubium eft, vt qui int^r fe difcrepat,in ecclefîæ oppu-
• gnatione confèndant: Iuxtaillud quodHerodes & Pilatus
inter fe difeordantes, in dni pàffione amicitia feederatur. .
rmpio regiinlfàac iubetur occurrere ? exiens delocofuo,
non in principio aquæduétus/ed in extremis finibiis pifei-
næ fiiperiofis, quæerat in agro fullonis, y Si fordesexpur-
gabantur. Quanfiuis enim Achaz regnarec fiiper Iudam,
btaums meno qraubiàaitmurp.Eiursg cör Date,iuns f nuopenr rioamris r peïgficsi ninæif eexretrreumr, iqsu fienniTi ’
indignum æftimabat fàlute, qua populifiji, Duasauté eau-,
das türrium fiïmigantiüm» vrprius diximus,vocat fàpien-
tiamfèçùlarem, hæreticumqj fèrmonèm, quoru finis exu-
ftio efti qui fruftra inicrunt confilium, vtafcènderent contra
îiidam, & quafi négligente&dormientemcaperent,&
luis erroribus copularent,pbnerentq} fiiper eum regem filium
Tabeel, hoc eft bonum Deum. Vterq; enim aduerfà-
rius apud feueritatem, apud feæftimat optima èfle do^tri-
nam.Denique MarcionhæreticusbouiDei filium,hoc eft,
alteriusputatelTe Chriftum, 8cnon iwfti euius prophecæ
firnt, quem fànguinarium & crudelem iudicem vocat.Hæc
ililluism d iipcfeonrtuibmu,sf eDdo imntiénruims d qoumamiridaituo rn,ü qnucoidft ne ômnu fntedtucso fntafit-,
& ea qUæ m undi finit, in fuis finibus & in fuis vrbibus do-
minentur. Cum autem confiunmationis teinpusaduene-
rit, hoc eft L X V. anni, & tam mundi res qmfe in fèx diebus
fà«ftæ funt.quam omniaquæ ad quirique fènfus pertinent
finem acceperintjtunc vniuerfà eflè foluenda, quægentiies
&hæreticifutura'non eredunt, & propter infidelitatem
nonintclliguntquæ dicùntUr.
C A P . X V il.
IRatusfceß Dominus vehementer ifrael, &abßuliteosdecoß>e-
ftu fuo,&non remanßtnifitribus ludatantummodo,fednec ipfe
ludas cußodiuitmandata domini Deifui, verumtamen ambulant
in erroribus ifrael, quos pperatosfuerat. Proücitque Dominus
omnefernen Ifrael,&affiixiteos,&tradidit in manu diripien-
tium, doneeproijeereteos àfaciefua. J Subuerfio autem Iftaeli-
tarum, quæ ab, A flyriæ f egib.perpetrata eft quod fignificat j
nifi miferabilem & nimis deflendä ruinam populi ccclefia- j
ftici? quam rex Aflyrius, hoc èft diabolus, cum fiio exerci-
tu deuaftando atque obfidéndoquotidieeflicit, cunicos
propter peccatâ commiflà, defèdibus proprijs euellens,
defert ih-terram alienam,quo magis lügere dele6lat,quam
cantica lætitiæ jpferre.Vnde & Pßlmifta myftico eloquio,1
hoc idem commémorât, dicens : Superflumitta Babylom illic j
ftdimüs, &fleuimus, dum recordaremur tui Sion, Infalicifus in
medio eius ffujpendimus organa noßra. Quia illic interrogaue-
nmtnos, qui captiuos duxerunt nos, verba cantionum.
Et qui abduxerünt nos, hÿmüm cantate nobis de canticisr
Sion. Quornodo cantabimus canticum-domini in terra
aliéna; Quod dicitur dehis quæ-in Samariam adduétæ fime
dcNergelCuriiaeorumjAfimaHematheorUm, Nebaaz &
d1 dhaprhthsa Scaidmöalraitfauneirsi^n qt uEoüde.ocmumm .dPoomfti nhuaemf ecroipleturerannt,a rdriajst
quoque fuis feruuent iuxta confuctudinem gentium, de
quibus translati fuerant Samariam.; & non multo poft
lublequiturjdicens ;[F«£r««/ igiturgmtes ifla e ntentes quidem
Deum fedmbtlo minus&idolüfuü(eruientes, nam &filueorum
& nepotes^Jicutfecerunt patresjui, ttafaciuntvfque mprafntem
diem, j Et quia in Samaritanorum perfona li?rcticiaccipiun-
tur,in pr?didafentenriaillorum nequitiaconuenienterex-
p nmitur, Habent enim haererici qu*dam lacramen ra com-
munia cum fandaecclefia» &quafdam fententias fandlarite
intelligunt j fed tarnen niHiilo minus'
ldofis immiindorum Ipirituum fenfire no ceflant. Vide.tur
enim eis timoreraDei rite fe cuftodire.cum fecunduni len-;
ium mumyeritati feputant fauere. S ed quia catholics fidei
vnitatem fpernut habpre, malignorum&irituum volunta-
tibus ie veraciter manifeftant obtqnperare, & non folum
inuentores primi errorun^qupspatres Samaritanorum fi-
gnifacant,hocfaciunt,fed&/equaces eorum,quos filiorum
lniommfiiinteer a&g unielrp.o tu; m expreflqs reiftepoflumus intelli°e ere•,,
c a p. x v iir .
N/w tertio Ojeefilif EU regis Ifrael, regnauit Iezechi ufilius
recapAijcjebta, z&re gyiigsliundtian.oyuigemin taiqnnuiisn qreugenaanuniot irnu Imer eurfaaltecmum. N roegmneon-
mqtrucm ibm, filiaZacharia. Teatque juoderatbonamcoram
donuno, iuxta omnia quafeccrat Dauidpater fitus* Ipfe dißipauit
emelja,& conmmftatuae, &fiucidit lucos, confieeitquejer-
pentem artum , quern fecerat Moyfes. siquidem vfque ad illui
tempos filq Ifrael adoiebant ei imenfum. Vocauitque turn no-
mcn eim Naluftbam It in domino Deo ifrael jbtrauit. ] Si-
quidem Nahafthan interpretatur as eoriim, vt quem ilii
pro numine coiebant, in diäis eius merallum eum efle
non Deum agnofeerent. Et quia Iezechias in hoequod
excelfadiiEpauir, &ftatu;8 contriuir, atquefuccidir lii-
cos, necnon & omnia fimulacra comminuit, üluatoris
tyjpum rener. Interpretatur enim Iezechias apprehendens
dnin vel forcitudo domini.In eo ipfo vciqs quod ipfumfer-
penrem a:ne*n quem Moyfes fecit, cominuit, redempto-
rrs teurloonuenienter tenet. Non folum enim Dominus
nofteracredemptorfdcquoper-Prophetam dicitur,Domi- . nusfortis Dominuspotens inpraliofdoli gentium contriifit, & ‘
omniafimulacraeorum, diflipaiiit, quarenus Deiomnipo- -
tenus notitiam haberet, eiufque cultui.digne manci-
parentur, quin ipfam literam legis Mofaic*, quam ille
P°PU™S kgalis aflidua letftione refbnabat, ac pro ma-
gno habebat, contriuir , ac. ienfiim, Ipiricualem in ea
lntelligereeos docifit. [ Annoquartodeemo regis lezxchia a-
fiendit Sennacherib rex Ajfyriorumiad vniuerfis ciuitates luda
munttas , &ceptteas. Tunc mißt lezsctiias rex ludanuntios