i^Angctom i Strom ata
t .C â n j.
ddidit mihi:i ntellexit $ fiit (àlutc fuiflè palïum.fuaq;
pro gloria refurrexillè à rfiortuis. Aie namq-, Fdfiictilusmirik
dildlus meus mihi,inter vbera meacomorabitnr.M.im fiquidem
amarainterpretatur, q in le là lu tare fignificat difciplina.q
in Chrifto lufcepit ecclefia, q pro eius nomine indiuerfis
mébris diuerlas torment©]^amantudincs tolcrando.fafci-
cuius mirræ effici tur ei Chriftus. Arbor ergb mirr®, de qua
muleis infirmitatib. corporis ^pfuturus gignitur fuccus,fi-
milis left iàlici, fiibtiliffimis contortisq; virgulis in modum
fafciculorü ramufeulos, ab eis qui arborü nacuras defcrip-
ferunt.^femaflèritur.Hxcigiturpdida ecclefia, vel fanda
qlibec animavbi per æternæ vîtæauditü dulcedinéguftus
fufeipitin Iponfi aduentmmultim odas & amaras pamones
illatas nó fentit, hoc eft carceres,exilia,profcriptione s >rer ü
plentium nuditatem,famen,fitim, vincula , cedes iniuftas,
improperia,picula,naufragia,imbreslapidum,pcipitationë
profundi, ,variarüq; penarum aculeos»exaliamulta. Cum
nxcfulceperit^pjjter mortêfùî redemptoris J%ü magîia læ-
titia-dicit:Fafciculus mirr a dileélus mtus mibi. C ü ergo ad militas
infirmitâtçs à diabolo inflidasfànandas, multas à Deo
correptioncs patienter per tulerit» vcldiuerfàsvt fupradi-
dum eft prb eius nomine ilktas , gaudensfuftinuerit pal»
ïionës,fe(ciculus mirræ eiùséfiiciturChriftus,ad oés vitib^
rum morbos de éiuis pëdoreexpellendos. T une iâm mini-
dum & cum oratio ni b. paratus holpitiü diuinum eft, vt ipa
iam tam magna fiducià Chriftum inuitet in cordis fui ré-
ceflum, tanqihtravberafuadicentcineuang. Ego&pater
veniemus, &tnanfioneapud cutnfaciemus. Seuetiâ inter vbera
fua ecclêfiaeSmorari læt,atur,inter illos procùldubio viros,
qui pro state,vel^p poffibilitacc ladle dodrinç fuç fpirkuali
paruulosdiutriunt,De quib.iplè dns dicinSi dtiob. vel tribus,
conueneritfuper terram, quicquidpetiennt m nomme mtofieteis.
Et : Vbicogregatifuerint duo vel très in nomine meo, ego in medio
eorû fut».Quorü vnus ex vberjb. fuis auditorib.dicebat : Lac
vobispotu dedi non e/c4»*.Pntctiam,fi cui placuer i t,duo vbera
ecclefiæ Moyfes & Elias intellegi in quorum medio tranf-
figuraturin monte Ielusdilediis ecclefiæ in futuramglo-
riamipfius ecclefiæ cómöfafleprobatur : quorü alterpro-
mifluni oftendit, alter iafii veninepdicauit in lignifications
duorüteftamentoram: Vndedicitiir:iri medio duutn ani-
malium cógnöfcèris. Quæ duo teftaméta vbera lunt ecclefiæ.
Quorum in medio Chriftus comoratur. EtquialegiP
lator Moylès,& eximius prophetarumHelias,fermocinan-
tes fueruntde exceiïu palfionis illius^pterea fequitur,Bo-
truscypridtlefîus meus mihi, in vineis engaddi. Præ orhnib.ter-
ris,vt fertur,ihfîü'a Cyprus mirx magnitûdinis botrus vua-
rum gignere comprobatur.Cuius magnitûdinis ille botrus,
qui à duob.muenib.de terra repromifîtonis indelertum p-
latus fuiilè legitur,qui omnimodo figura aflùmpti hominis
Chrifti redemptórisnoftri fignabat:q vtiq; pro loco,vel té-
pore,vel caufa.efca & potus ecdefiæ hidlus eft per corporis
lui &Gmguinis làcramentum.Cÿprus véro triftitia,vel moe-
ror interpretatur. Engaddi ficut didlum eft fons hoedi. Eft
ergo botrus Cypri anucæluæ ecclefiæ dum pcccatorib. tri-
ftitiâ,vel moerorepoenitCTitiæ in mentib.leminat, vt eos ad
illambeatitudiné iublimet,de quaiplèin euang. dixiv.Bcati
qurlugent nunc,quix ipficonfolabuntur.Q, ui vt ille que diximus
à duob.popul is Iudæo. f periècu tore,&Romano milite im-
perante.àphalanga incrucis patibulum leuat9 eft. Qui vfq;
nodie'ptriftitiani moerorcmq; vifam confèrentemæterna
ecclefiægenecit (vtpdidlumeft)ineis,quipoft innumeras
congeries criminum-,in finü ecclefiæ cogregantur. Cibum
vero ipiritualem & poturn, botr9 pdidus in le credentibus
quotidiefitbminiftrat,his dumtaxat, qui congr||gantur in
virieisengaddi , ybieft fons hoedr , qui eft iacro làndi
baptifinatis fons , vbi hoedi delcendunt qui erant de-
putandi à finiftris an tribunal iudicis , æternoignitraden-
di,& alcendunt agni im maculati, qui à dextris îüdicis con-
gregcturæterno regno donandi.Cerçü eft ergo,vt ficutvna
gens Iudæa per notitiâ legis diuinæ vinea dninuncupatur,
ira & diuetfie genres ad fide m Chrifti ad uectæ perapoftolo-
ru culturam,&dodloru do6lrinâ,multç vineæappellantur. J
In quarü medio^vtdidücftjlàndi baptifinatis ronseftaq, !
ad qüéhocdiadueniuntjVtagni efficwntur. Quævineæ en-1
gaddinonvinum, ledballàma gignunt. Engaddivicuseft
pra&magn* in terra Iu^Kjïüxca mare iportuujn.Qux terra
figiiram tenet terra; viuentmm, vbi lunt vine® baliami iu-
traterminos tmolimviginti iugerum crant. Pofteaquam
eadem regioneRomani potiti funt.etiam in latiifimis collibus
propagataeft.ftirpe fimilisviti.foliisfimilis rut® ,fcd
albidiorib.lemperqjmanentib. Arbor au té balfamü.lignü
chitöbaliamum.idcft,ramufculus eius dicitur,fiudus fi»e
lemen,carpobal(amum,(uccusopobaliamum. Quodideo
CUtn adiedione fignificatur, eo q> peren flus ferreis vngulis
cortex ligni pe r cauernas eximii odoris gutram diftillat-Cap
uerha n.grxco lèrmonc dicitur. Cuius gimam adulterant
admixtocyprinö oleo vei me 11e. Balfamaautë^p.ura
firerintjtantavim hnt,vtffift>rexcanduecit, fuftinetiinma-'
nu non poffiut. De quibus vineis multireges tfanfplama-
ueruntarbulcula baliami in aliislocis velterris, q»&Ro-
manos fecifte 1 egitur, & penitus radicare aut viuere nequi-
uerunt. Vnde fadum eft ficut fupra innuimus, vein eodem
vel loco vel in eifdé finib. magnum ftudiumadhiberetut a
regibus in plantandis vineis gignentiumballama.Et tju^fit
cania,vtinnuüo cefpitehx^pUèniant vine® nifiinfbla engaddi
oper® precium eft intelligente. Reor ( vt quida ait do-
dörum^hunc fiiccü hatu vinearum, vnius fidei confeffio-
nemintellegi typumtenere, in qualpes confiftit fidellum,
in qua fingtua medicinalis odor bonus Chrifti,vitam mor-
tuiianimabuS reddens germinate probatur. Dequacon-
fèffione quxcunque gens vel anima kmalis cultoribus, vel
hxrecids decerpta veltranfplantatafuerit, are feit. Quod
multi s animabus euenülè probatur,qua fe ab vna verimma
prxdi&a confeilione fidei euulf® & arefa&xgchennxpa-
j bulum prxbuerunt. Nam ficut corpus fine efca& pom
j fiibfiftere non poteft, ita ecclefix vocedeelaraturfine bo-
i troquieftChnftuSjXternavitadeccelo defcendens,viuc-
! re non pollè,quia in nUlla alia terra repromiflionis, in nul-
j la alia vinea nifi in vineis engaddi ab efuriencibus <Sclitien-
tibusiliftitiainuenitur, id eft, in.nulla congrcgationehx-
I reticorum^n nulia fe&a philolbphorum^n nullaadulatiq:
; nc fcifinaticoturn,vbi fi tranlplantatus fiieritaliquis, decc-
i ptus peruerfitatis fiix fatna, deperit arefadus. Hxc profe-
do intelligcns ecclefiaait;Botrus c)pri, dile£lusmetumiH,in
J vineis engxddi.Se quitur: [ Eccetu pulcbra es arnica mea, eccetu
; pulcbra,oculi tui columba rum. 3 Poft genarum öc colli deco-
’■ rem (ponfie vicem reddendo oculormn pulchrkudolau-
! datur,in dodorum fimplicitatefuorum, &geminatoprx-
j conio abfconfb.Et totius corporispulcfiritudo,Sc Iumina,
j columbarumoculis comparantur.Et illi comparanturere-
-{ atur®,qua manfuetudine, fcEcundicatc, acnminevilusve-
locitate pennarum, omnibusaligeris animantib. prxftan-
■f tiorinuenitur. Oculi ergo duces totius corporis eflèpro-
bantur, fine quib.aut non poteilincedere corpus, aut yix
j offendendo incedit. In quib. landi dodores intelliguntur
■ ipiri tuali vifu c celeftia contemplantes, qui propter fimpli-
| citatem&innocentia columbx comparantur. Pntetiadc
facer dotes redo ordine intelligi, quibus iacrofanda my-
fteria cómiftaiunt,in quorü fide decoratur ecclefia^n quorü
vita immaculatafrequemib. laudib.fublimatur.Pulchra
namq; mundilfimam Deo eft leientia exhibendo, pulchra
ini micis,& alienis a fideChrifti irre prehenfibilem conuer-
lationé m onftrando. Add ucitur&ter tia pulchritudinis laus
in acumine oculoru. Colum bar ü n. nat ura fiiper iUa q diximus
:8c hoe peculiare habere probatur,vt hoftis aduen turn
poft fe delonge,ante lè in aqua fpeculetur,aduentü.facci-
pitris.ne pullos rapere poffitconfidcrat. Sic nimirülandi
dodores fimplicitate Sc innocentia pditi,fic facerdotes ec-
clcfi® acumine fux contepFationis c celeftia contemptótur.
Super fluentalcripturarum meditando rcfidenr,& infidias
diaboli, qanimas credentiü tapetefeftinat, cómonitione
ieemonum luis audi torib. v t caueant pr onunciare fatagu n t,
ideoq; in talib.pulchritndo ecclefix ab fpólb laudatur. Vn-
depulchra&pulchram repetit,quia hancin cis &pdicatio-
ne Sc adionelaudabilé vidit.Se quitur: [ Ecce tupulcber esdi-
lectemi, & decorus, lectulus nofterfloridus. ] Vox ecclffix ad
Chciftü. Ac fi dicat. Tu folus pulcher es, ego ex te pulchra.
Etquia intelligit non fuis mends iuftificttam, & pulch-
ritudinem virtutum ab ipfb accepille fucgenla in eiusa-
more , laudat eius pulcnritudincm. Non poteft aliquis
m
In CdhticA Canttc.
cuïüfpianj que diligit ihüiim^dpcQr^m laudàre, hec poteft
•eùm cuius m^ibuspon concordat d iligçré, ficut apqftolo s
idocet, dicens:;N««o, inquityloqiteMsin jpiriiu Dei, dictt anathe-
malefu. Et. Nullusdicit Dominum Ieftiin „nifi inßirtttt fdntto.
llle ergo pulchr'kudinem fpepiemque diledi hïij Dei & vi-
dêre pote.ft;.&; la^dando extöllere,qui ftndts operi^u s fpi-
rimmeius.iqfua teriftuerit mente, idepque prxlentt locos;
ecclefîaplenadpiritu veritatis_, ficui; ipfe fpo»fiis fiipcrius
oftendit,dicenSïEffC tu pul braes am ka fgçcîe
columbæ in Iptdane de coelo’fiiper afïumptumh^jhincu'
Cap.
baprifihum,&perfin‘guinemChiifti.^Uî‘venmsiÉdeimul-
titudines per faïcem circiimpibxas ä diaboH ihfeftàtioi.f
defendéns, xternade ihtèmpôràiifjeccarariim femiftïbne
celebmridocetur.Dbtaiiis videlicet filij Défi & éccléfiæ,co-
ÜenriCqla poptili CHriftiant, vbi prxdidaredemjicip ani-
matiilri 'celebfatafiin totô^murtdo eftènoicliikur.Quæ domus
dëdodoribus,.jmô’àdodoribüs,dfin^ferramentisdolatisfabriiCari prob caonrbitiïrhjifnc iqliucoertudmo-
méntibus Dominus inhabitare dlgnatur.lpfa cedrina ligna
déftendk,&p«ichrkiidinem çqrppris eius fine pçççàço,« j fimtuètu^ïriimbîufi àn pëfqÇ |ddirii^lknàimm dcoomgiôtartuiioThiuinmtd flïigigügncrf6tirb,qnriib ^d nse îç
decorem verx anim® fine mendacio Sc dolo ^gnp^eps, re-
ciproca geminaraque efferc laude dicendo: Ecceiupptcheres
dileclc mi&decorusX diulus decora
fecies» vel prxciola vefiis^p^cipmiii-qft|?nd|at Ippnlx
IponfuiqproGiu pófitum,tamehy^iead lë^uli coifin^iö*
nemcxterorummembrörumdecpremignorat.Scdvbice-
lebrata fuerit legalis coiunÖdo ■,.jte duo efïeéii fucrfiit carp
vnafecundumfencentiam primihominisy^uod lact^wèn-
tum magiftcr Paulus, in Cnrifto & in ecclefia perlanim aï|
fèiuif.ita &prxdifta amica vfquèad fêpulturx diem^ilpxie
quidem denderando eius aduentum,yifiim ofculatumqué
laudauit,fed tarnen omnis amor,pmnisque fpecies decoris
eius JPtempote refurre<ftionis vfquead conftitutuin termi-r
num, ad effufionem fanguinis pro eius nomine peruenille
probatur.Leótum nanquefloridum id eft (parfum %>rib.us,
vbi eius pukhritudinomi decoremqut ihpmnibusmem4
brisagnouit/epulchnim Domini per xnigmataab ecclefia
intelligitur di»ftum,vbi quod aflumplèrat corpus verbü pa-
tris recubaflè prpbatur.Floridus autem leftusiufta ratione
pdicatur, inquo aromata vel aloe qux de multis Ipeciebus
herbarum fuccis vel floribus arte pigméntaria compofita,
fiib (anfftkatis róBdïé'depercunt.&fèmper tranlaéla ohlif
üifcentes, adiaquxantefïo'ra func bóna opera fitie iiféérr
miffidnevelüt cedriquötidie cre(cunr,i'd èft, multiplican-
turftnélorumfruiftibüSiöadiutörrum (an^larum lucnsaf
riimaruni,qnófum fuccüs Ibrmbri'ftfVJfl bónlolatibinis ab a-
culeièqxmoftiiinaninias defehd'/t, & infliélas iaiH-'ólim
(prdidbrum facirionitó conluetudines vulnernm lanat,&
<rieqüMnii^um;épgimrib^hmverme^iütér!^iut.Inquibiié
cdyigprriedlalidndaé llaeqdu^craibrifaié ahffaixbdit daWeprèiruidmu,ï Dicorèm^uprse rfetï^ énfaindqeulieb ‘Juis-
^Umihpuamficisrundnatum!, dfecorum prxftac afpe-
ïlum,& odorem iocündilïimum red'clitci admultaspaftio-
nes corpori6,medicinx virtutem in lè conrinere probatun
QgX baftitatëm.pudtoiriam, obediebtiam, hümilitatérn,
cha'ritatem , '& mifericordiam conuërlantium auditpnim
formam, verièrantiüïn (aberdotum honorëm exprimerö
tntelligühtUr, quiadyérbiim doblófüm indefinenturde-
péndéhtjqüi in moduiw bamer^ deiuftis laboribus (blandö
doblónim prxfèhtis, temporis prxdiéblaquearia conlêrtk
tignis dórnbruri! exornant, & contegurirnudiratem. Dö-
étorum enim gloria plebs eftf fimilkcr 'Scplebis eft gfbfia
cum Chrifti corpore intromiflafunt,quibus eo relufgente j ftabilkiofirma dodprüimcu.iiilliipiritiialiadona plebi,&
lèpulchrum eft afpcrfum.In cuius dodlrina ecclefia id eft fi- plebs çarnalia muriera illisimpeiritîglbriblxDomùsChHa
lium turba,libertatem inuenit,in morte vitam-,in (èpultura | fto para^tur flètes làpienriæ coeleÂis,&liliaintegritaris pèr
filcntium.mduris laboribus requiem,quos dxmonumlla- j fijarh pehitèntiamad magnam iöcimditatem hónoris ip(ö
gris aékaexoluebac quotidie, vbi veras hó per inclufipnen> { Dominus prxdia.irum domorum impendit. Vndelèqdi«
corporis, (ubimpiorum fignaculoconuenatuscogiiolci- tur.
tur,&verusDcus defignato (èpulchro relùrgendqegreflîis.
Vbifiib voabulo leduli filij Dei,&ecclefix coniundio eer
* C A P. II.
lebrata, vbicum eo ecclefia deleblabilem (omnurn palïïo-
EGofiosu pi, &lilium cónuallium. ] Acfi aperte d/ca-
nis,&gaudiumæternævigiIationis meruit inuenire , da-
tnanteapoftolo ad eius membra :Simortui eftis cum Chtijio,
quafur film funt quant t,vbi Chriftus eft in dexter a Deipatris. Ad
cuius refiirre&ionem & mentes hominUm ad habitandum
(piritui fim&o,& te& i congregationum credentium quo-
ridie prxparantur, etiam vifibilicer.quam innumerabiles
Domus Dei & ecclefix, fine çeflàcione omni tempore àm-
pliantur, & de quibus aut kqualibus materijs fabricentur,
aut quam durabilia fint vel decora,doeuit dicendo. [ Ttgna
domorwn n fi arum cedrina, laqueana cypreßina. ] Sed fd-
endum eil quia quidam dodorum leäum floiidum pa-
cem intelligunt fand® ecclefiæ in qua fecura à cunuiltu
vitiorum, Scdominatu malignocum lpirituum inGhiifto
quielcit, &virtutibuslàndis florçlcit, & Jpirituali flore
multiplieatur.Sed nos vt cojpimus fiiperiorem lenfum foe-
quamur. Sepulchrum Domini ledulum intcljigimus,vbi
caro ipfius per (bporem mortis veiutin ledulo quieuit,
quod vere floruit per gloriamrefurredionis. Ait enim di-
uimus lermo’.Ti^»^ domorum no fir drum cedrina, Uquearia nj-
fira cjprefiina. Tigna & laquearia , dodores funt Forte
fleauditores, fiuecordaeledorum propter munimen &
"decorem. Cedrina Sc cypreflina, propter eximias virtutes
odorem bonxvitae, & incorruptionum dicit, in quibus
Chriftus requielcit velut lub tedo.Et vt manifeftius pateat,
dicamus (ub exemplo, Natura cxdrorum (emper cre(cere
fertur,necaliquandofiniturirein fenedam, (ecitndumil-
liid pdlmographi:I»/«t vtpalmaflorebit , &ficut cadrus liba-
n't multiplicabitur. Quarum arbor um fiicCus (iuxta opinio-
nes medicorum ) tantx virtutiseft j vt diuerla corporum
membra fanet,Hermes vlcerum necet, & a mulcarum acule-
is perunda corporadefertdat. Cuius arboris ligno cilm a-
qua viua & fafciculo hyflopi, cocco alligato in vale fidili,
peccatomm emundat i o per alperfionem in veteri reftame-
tocelebratur. Quod riuncinveritateperiacerdotem, per
tur;Ego déçus mundi &glbria hiïmilium.Quanquam
Scinfemusexfiipërfluopoflit intelligi, ÔcvBiChtiftusàd
etipiendôs patriarchds defcéndere dignatiis eW ficut quidam
intelligunt.Séd nos Kis prælibatià ne quorundam le'h-
fiim ignoralle caufiiremur dicaihus vberius B. Ambrofij
dida ponentes. Apte fiiam (inquit) incarnarionem(âl-
uator inangeli perlona patriarchis &prophetis Joqtiendo:
folus cui nullus fimilis inter angelos, thronos, damnawS
nesqueomnibusadmirandus, lingularis flos in toto cæ-
lorum ,campo corulcans probatur. Quam partem o-
doris hotitiæ fuæ prout poteraut fiiftinerç patriarch®
velprophetx , & mundus ipfè mortales lèmperadmo-
nuit docend o.Omnis fcientin,per prophetas,perfignorum
viituces inteificiendo impios per aquas diluuij, vel Sodo-
mitas per ignem, pet^quod infipientes intelligerent là-
pie ntiam , Sc ftulti fuperbi aliquando làperent fuper
lè commorari e^celfiqrem iiidicein, iuftatn exoluentem
yindidam. Vbi vero per incarnationis làcramentum hue
in conuallem lachtymari^n, interIjrinas &confortia pec-
catorurn delcendit, lilium effedum (èeflèteftatur.Inqua
conualle quidaliudnifi fpurcilfima rcligio idololatri®, in
vidiæ,furtbrum, homf idiorumque, aralmcinæaugurio-
rum,vel fcfnicationum, velmagicarumarmim graflaban-
turfpinarum filux. In qnamm medio dodiinæ flagran-
tia,& exemplicandoreChriftus often(us,rredentium tur-
bamquoridiè libérât. . Tria igicur in (è deledabilia, &
nimis oculisgrata lilij natura continere probatur ici eft câ-
dorem,odorem,& quæque adufta ignibus medicina. Quje
tria admiranda fimili ratione in hanc conuallem tnunfli
Dominusapportaflècognofcitur, hoc eft , abolitionem
peccati, abfterfionemmendaçij , refrigerij temperamen-
tum ignium genitalium,dje quo nalcituramor confèrUan-
dæ virginitatis. Et qüicunqueà taiibus (è temperanrin
vtroquelèxu gloriofi aflùmpti hominis & beatæ Mari®
y J7 4