icatricém earn eflè pröfefliiö eft. Ht ideo qùarnùis dt-
ca'r adnos, Amen amen dito vobis,nifi manducaueriris^ar-
nêfiüj hominis,Ôcbiberitis eius làngmcmon tamen eam vt
hominis vnius ex nobis exiftimare debemus.Quomodo.n.
iuxta nâtUram fuam viuificatrix elTecarohominis porerit?
Sed vc vère propria eius fà&â, qui propter nos filius hominis
8c fàôfcus eft 8c vocatus.Quapropter charifllme no re&e
fapiunt quicunq-, carnaliter dehoc myfterio làpiunt, fane
quia fpiritualiafuntin eo lâcramcta.à quib.animalis quifq;
homo ieiunar.eo qùntelle&u fpirituali non capit,neq; vult
credere qu<e no inteïligit. Habes rfd prælèns dileôfcilfquæ
occurrere potuerimt, qüoniâparsanimasmeæesmihirce-
lare no débusquas loqui vc oportuit minime potui. Tnaut
velim relegas libéllü noftrum de hoc opéré >-quern olim te*
legiflc dicis:& ft qd in co reprehenderis aut dubitaueris.rÊ-
legere non pigeât. Quia etfi nilineo legentib.dignum Icri-
pii, que cuilibet puero dedicaui,tamen ad ihtelligentiâhu-
ius myfterij plûtes vtaudiocÔmoùi, quia diôfcum eft quod
caro nihil ptodeft,vr lciant & intelligant digne cogitare de
Ghrifto, cuius dum corpus no corrüpitur qa(pi ricualeeft,
ôctocum ip'irituale eft q> çelebratur in noèfàctamento.quja
fpiritus eft qui viuificat & operatur in eo credentibqs 8c digne
pèreipientib. vitam:non credentib. veto & indigne il-
md manducantib.vere iudicium damnationis. Facit.n.hoc
torpus'& lànguis, q> ipfiim fecifle Chriftum in cruce legi-
mus ,dum vnieorû qu it rant cum eo in patibulo,côfitenti
paradifî præftitit re^m.alteri Véro (cil.blafphemâti,mortis
iüdiciü derenninauit. Addîdi autc huicrelponfioni noftrae
expofitum q> de coena ex hoc myfterio inMatthæumexpo-
iiieram.vtexipfo côfîderare quéas,quidintelligibilius cre-
dendüfit, vel quidinmereprehendendum cum charitate.
Vemntamdquid horum célèas quælo hanc èpiltalâ & hoc
exppfttûineodélibelloadiungas: quatenus exnocleéfcori
amplius augeatur fenfus, Ôc confirmetur patrum autotitas.
G
M*tth.i6.
EXPOSITIQ D. PASCHAS
I I R A T B E R T I A B B A T I S
C O R 0 I E N S I S .
InilludMatthn, Coenantibtuautem eis, accepitlefiu pattern,
benedixit acfregit,dedït'que difeipulis fuis & ait,Accipite &
comedite: Hoc eït corpus tneum,&c.
S OEpanribus autem eis, arcepitleftis panem,be-
nedixicac fregit,deditq; difeipulis fins, & a icA c -
cipite&côedite>hoc eft corpus meum,&c. Au-
diant qui volunt extenuate hoc verbum corporis
quodnô fi t vera carôChrifti quæ nunc in Iàcramento cele-
bcatur inËcclefiaChrifti,neque verus languis eius jNefcio'
xquid volentes pkudéreaut firigere quaft quædam virtus fit
carnis & lànguinis in e o +admodü Iàcramento, vt dominus
mentiaiur, & non fît vera caro eius, neq; verus fanguis,in
quib.vera mors Chrifti annunciatur, cum iplà veritas dicat,
Hoc eft c orpus meum. Similitèr & de calice,bibite ex hoc
omnés:Hiceft.n.fànguis meus,nouiTeftamenti,nô qualifi.
cunq;,(edqui pro vobis effunctetur in remiflioné peccato-
rum.Nec itaqi dixit cum frcgit&dedit eij pané,hçc eft vel
in hoc myfterio eft quædam. virtus vel figura corporisifiei:
fed ait nô fi&e,hoc eft corpus meum. Et ideo hoc eft quod
dixit, & nô quod quifq; fingit.TbiLucas addidit,quod pro
Vobis tradetur,velficutalij codices habé t, datur. Sed 8c Ioann
es ex perlbnaDomini, panis, inquit, quern ego dab o,
caro meaeft, non alia qüâdabo pro mundi vica.Acdeinde,
qui manducat earncm meam,& bibit lànguinem meum,in
me manet.&egoin eô. Vndemirorquid velint nunc qui-
dâ dicere non in re elïè veritacé carnis Chrifti vel lànguinis:
lèd in Iàcramento virtutem quandam carnis,&nô carnenr.
virtutem fore lànguinis,& non lànguinem:figuraih,& non
veritaremwmbram,& no corpus: Cum hiclpeciesaccipit
veritatem,ôc figura veterühoîtiarum,corpus. Vnde veritas
ait,cum porrigeret difeipulis pané.hoc e~ft corpus meum.ôc
nô aliudquâ quôd pro vobis tradetur. Et cum calicem, hic
eft calix noui teftaraétiqui pro vobisefFuhdètur in remifi
fionem peccatorum. Necdum itaq;erat fufiis, & camé iplc
porrigiturin calice lànguis qui effundédus erat.Erat quidc
iam in calice,qui adhuc tameh fiindendus erac in predùrh*
Etideo idé ipfeqj languis iam eracin calice,qui 8c in corDo-
re i ficut&ca ro vel corpus ih pane. État au te integer Cniïr
ftus,& corpusGlîirifti corabculis omnium pontüm,nec no
8c knguis in corpore fuir,licut &adhuchodie integerriraû
eft 8c manet, q vere dabatùr eis ad côedendum, & ad bibé-
dum in remimonern peccatorum. Dicat fimiliteraliqUis,fi
inalioaliquo remilfio eft peccatorum,q in Chriftb. Côftat
ergo quia nô e ft, & qùiairi hoc corpore ac lànguine remil- ÀuguftWx.
fib eftpeccatoru,vere Chrifti caro eft&fenguis. Vndequi j^ ^ s2jde
digne manducant & bibunt,vere Vitâm çternâ mandticant
& bibür,& integra manet vita.Et tune erit vniçuiqj corpus
Chrifti 8c languis vrm:fi quod in làcramctofiimitur,in îplà
veiitate, ficùtaüquando dixillè me memini, Ipiricualiter
manducctur & fpiritualiterbibatur. Quia,fient dièit Àpo-
ftolis, caro nihil prodeft, quato magis panis fine Ipiritu qui
cemitur?Sed lpir i tus eft qui viuificat.Hçc idcirco probxids
dixerim 8c exprelfiüs, quia audiui quoldâ nie reprehédere,
quair egoin eo libro qüem de làcramétis Chrifti ediderani
aliqùid h is didbis plus tribuete voluerim, aut aliud quâ iplà
veritas reprorniftit, timentes fortehoc q?ipficunc timue-
runt quib.loquebatur.quod partes fecerevoluerim.&eius
per fingulos membra diu diuidere côcilà vel d i (perla, fi eut
tune ilhputarunt quifeandalizati dicuntur 8c abierunt re-
trorlum.Quib.Salûatoraitjhoc vos lèandalizatîSi videritis
filiû hominis alcendenté vbi erar prius. A c fi'diceret,fi hoc
intelligerepoftètisjfcireris vriq; quod quiintegepalèédére
poteft vbi erar prius,vnus idemq; Chriftus,cÔlümi hô po-
te ft dentib.nec diuidi per parteslHôc quippe videre multû
eft,quia in Ipiritu eft.Hoc cpgnolcere vel credere,quomo-
do vnus Chriftusalcenderic filius hominis vbi erat prius,
quis hoc lènlu explicetî & quod delcédit de ccelo filius hominis
qui eft in coe!o,quæ hoc ratio capit ?J^ecnô & quod
verbum caro faôtü eft,quæ hoc verba eloquuntur,& quod
incômutâbile eft fa61 uni dicatur, vel quomodo qui homo
erat filius hominis in terra coram oculis eorum pofitus in
cælis elle d icatur.Quomodo ergo de cçlo venir vndè nün-
quam abfiiiri Afcendit delcendens quiain nullo refoiuitur
Chriftus.Eft qui erar,& quod eft, nô erat.In omnibus ergo
iftis & in aliis quam plurimislocis excedit humanas mentes
diuinapoteftas, necfubiacethumanis fenfibusratio8c
cæleftis & diuina.Quia natura inferior caufàm & racionem
nuturæ potioris&: immenlæ nô capitneointelligit-Etideo
de talibus rebus quædiuina virtus operatur dubietasaufe-
rendaeft, & cunâatio remouenda : quia feientia earum in
fide e f t , ratio in virtute, eftèâus in rebus ex poteftate eft,
caulàin volunrate,irayt nihil habeat homo quod conque-
ratur dëfingulis quæ Deüs dixit 8c voluit, quoniam iple di- '
xic & fada finit,ipfe mandauit &creata lunt v t voluit.
Sublimia quidemfunt & diuinainhuiufmodi reb.làcra-
menta quaepro fàlute humani generic agunrur,& qübtidic
myftice in hoc myfterio,vt traditafùnc Apoftblis, celebrâ-
tur. Et ideo in coenaculo hoc Pafirha agitur : quia nifi qui a-
feenderint ifta,nô capiunt vc comedant 8c binant quod ef-
fiifiim eft in remilïîoné peccatorum,& tamen mcegrü ma-
net.Hinc quoq; ipfà. veriras,bibite, inquir, quia hic eft languis
meus, qui £ro mulcis effundeturin remiflioné pecca-
torû. Quod fi effulus eft, iam quomodo nuncrurlus effun-
ditür?&fi caro cofuitipta eft,quomodo adhuc manet integra
& comeditur ? Ecce quod bibirur quotidie 8c effundi-
tur, 8c q lèmel im molatu m eft adhuc quoridie immolatur. ' H
Non ergo immolatur nifi quod vnü eft. Blbitur quidem ih
remiflionépeccatorum&efFimditur. Si autéqnæris quomodo
efFundituf vt maneatq>effiifum eft: intelfgequomodo
charitasDei diffulà eft incofdib.rioftris 8c manet integra
chantas Icilicet Spir.S. fie forte cognofcere poterir
eft ineffabilequidquid Spir^.operatur.Etfi charitasDei in
nobis diffulà eft in fe manens ? vere lànguis noui T eftamé-
ti Dei diftùnditur admodum in cor^ib. in rèmiflionépeccatorum.
Q u o effufo remittuntur in eo omniapeccata no-
ftra, quoniamiplè pontifex Ghriftus eft qui porrigit nobis
huncpanem,fuü videlicet corpus, & effundit hünc calicë,
non enim d ileed i t ab officio fuo.Et fi manet in nobis, bibit
eum eriâ ipfe nobifeum nouu, eo quod eft in totoxorpore
fuo,& in omnib.nobis, quia fine eO fumere nô pofltinius,
______________ _ ____ _ neque
A
6 Lue. tu ’
D
neque dé pane illo manducâre vel de calice bibere. Nec
mirerisfrater qui forte ifta non credis,quia non noftra funt
q u * dicimus.omnipotens enirn eftDei vecbü,& efficax ad
omnia quas vult fecundum multitudinc virtutumfuatum
eum fit iple vnus,omnium yirtqtum virtus.Cuius verba nô
alicuius quâ vnius verbi, quod iplè eft, funt verba, ÔC ideo
plena fiintveritate,ga Ipiritus.ôe vita funt,nec habent aliud
in le præter quod iplà per fe^pfitetur veritas« Accipite.inqt,
hoc eft corpus meum.Et de calice,hiceftlànguis meus.Po-
terant.n. Apoftoli tiinc,finoncredercnt verba vitæ&veri-
cacis, ççlpotiderevel qiuærere quomodo panis ijle vel.calix
vini corpus Ôc lànguis effet Chrifti, cum iple integer Chri-
ftus in corpore fuo coram oculis eorum erat. Sed quia cre-
diderunt q> dixerat,filentio confitentur, & accipiuntqua
hobis poftea t radid e r un t. Trad i d eru nt autem non aliam q
iplàm eandemq; ccenam quâ ipfi tune manducaucruntôc
oJibcrunt.Vnde voip perpendat fidelis animus quid interfit
inter illad typicüpalcna qtio agnos immolatus e ft,& in ea-
dem coena conieftiiô, 8c iftud q> fecundum ordiné Melchi-
ledech in pant SC vinp côtiiiüd celeb ra tur. De q üo fane pa-
fchadixlceàdchPra<imnibruis>Déficleriô defideraui man-
ddeare hoc palcha vobiféuiri,an.téq.üàm patiar.Quod fi nihil
amplius habec hôcmyfteriUm prætèrfiguram corporis
ÔC fanguinis Chrifti,ÔC ho hoc eft qnod ipie dixic? q u ii ne-
cefle luit iterate in fadlo, qa hoc totum prifiguratû erat in
agno?Vnde ÔCLucas duos causes dàtos elle difeipulis in ea-
dem casnâ coihemotàt. Vnum pritls poftagni Comeftioné
anteqpanémacciperet, alium vcropoftquam benedixiti-
i plùm pané acfcegic &dèditdifcipulis(uis.Simiiiter,inquir,
; poftqua coenaUit diéens, h ic câlix nouû Teftamecumeftm
| meo fangtune,quijp vobis eftundetüt. Vbidaturincellig'i4
j q>agnusîTlelegaîis cum fuo calice ih figura prçcefli t palfio-
. nis Chtifti.D.cindecorpu$ôc languisin calice adexplecio-
| nerti fâétltm eft veritati.jvt q inMelchifed|ch p ç celle rat,
: totum côpleretutmChr.fto.Namq>calixpa(fionemChri-
fti demonftret, nemo qui hoc£uangeliü lègit.ambigit.Et
, ideo aliquos mouct. Vtriimiie duos calices Lucas voluerit
ifignifi arelefum accepiftè.an vnum eündemqyqûiaanticipaueratde
eôdicererurlus reCapitulâdo bis eum cômemo-
; rat.Itâ quidé nôflplli fentiUnt nô diî.os efll* calices, lèd vnü
qui Ôc ahte diüidehdns ôc ppfteà blbendiis côiiiemotàtur
datu cité difeipulis.Sed aiij melius, vtpriem:fi,<luôs porre-
ô o s affirmât difeipulis, vtirivnocorüiid eft,in primo, p a f
: fioné fuam voluerit exprimere, in alio vero fideliü lùorum
pafiionéprgefigurarc. Rurlusalij côtenduntni VtrOq; calice.
illud oftenderc q> in veteri Téftalhçtp pfæceptu eft, Vtqui
pafeha nô pfimpmerife agnu coinedendo ageret,in lècun-
do menlèin hoedi comeftione perageret, aCjppterea duos
calices difeipulis dominü tradidiftè. Et aftiuü t vere in vrro-
ïjue calice q> vtrumqj debeat intelligi teftamehtum,àc pet
ho c vnus eorû perriheat ad agnü, alius vero ad myfterium
Cotporis. Sed hue hoc fiue illud quifq; lèntiat,nui lus ramé
,corû à vera fide iriüenitur e5ctraneus,tantum vtintelligàtin
hoçfadto q> de figura ôc vmbraveritaris benigrïilfim* lews
accipiens'pané ôc Calicem adverum tranlcac Pafchaîfacra-
mentü, ne apex Iotæderrûcarecptàlcge, imo quia lapisan-
gnlaris eft,vtrafq} cenens Ôc adimplcs leges.ac n verus Meb
chilèdèchpanem offert ôevioum, quoderat làcramentum
fui corpons préfiguratum ac lànguinis. Et notandumeft
qupdaitjbencdixitôcfrcgitjinquanimirum bcnedidlione
ac fraélione houa cre.mira effiçitur.vt panis in commémo'.
ratione mortis ChriftiDeo fide oblatus, caro eius iure cre-
datur.Similiter ÔC lànguis in eadem gratiarum aâione quia
, Deo patri qgir,creatur,vt vere lànguis credatur, qui effulus
eft pro mulcis in remiffioném peccatorum.
D.Ambrofius dt Trittitatt,
Pari modoobedientiâ fiiio obiicercfolent Ariani, quia
fetiptü eft; ôc Ipeciejnuenws vc homo , humiliauitfçmeti-
pfum fiétus obediéns vfq; ad morté.Er hominëprçmifir.Ôc
vfcji ad morte dixic, vt incelligerem9 obedientia mortis nô
diuin i taris juilTè, fed humanitatis,in qua officia noftra fuf-
cepic ôc no mina. Didicimus itaq; vnS cfiè potenriâ trinita-
tis>q not in iplà ata; poftiplàmdocuitpaluoné. Filius enim
parieurp corporis làcramecum, Apoftolis Spir.S.infundi*
j tur,in manus pacris côinendatur fpiritus,Dcus quoqjpatec
1‘ Btbliotb. Vet. Patr, Tm.y,
Smaxima voce lignatur.H^cB.Ambr.polui.vtcognofcas fili
! chari(fime,quia nonfolumpaffio dominimyfteriu eft&la-
^ cramentu falutis:veium etia Chrifti natiuitas &incarnatio,
I quia verbu caro fa6tueft,&habitauitin nobis.Harc omnia, |
inquam, qua: geffit Deus homo, facramSca funt diuini mu-
neris 8c myfteriu fidei.nec tameSliud funt quam veritas,qa
lacramentadicuntur. Idcirco lacrametumcorporis Chrifti
& languin is quamuis facramentum dicatunnon eftaliud q
veritas, 8c q> ip fa veritas repromifit. Vnde B.Auguft.facra-
mentu,inquit,fidei,fides eft,ac demdc.fic &corpusChrifti
arq; fanguis in hoc facramento vera caro 8c fanguis eft.Nihil
eft aliud > inquic, credere qua fiderh habere jppter fidei
facramencu.Et id eo quilquis de hoc dubitat.fidlle habere
denegat,quia in fide Chrifti nihil aliud qua veritas d ie po- !
teft.Et fiput Leo teftatur Apoftolic#,hoc vere ore iumitqc,
q> fide creditur,& ideo ait,uc communicate debetis, v t nihil
piorfu-' de veritate corporisChrifti &languinis ambiga-
tis.Quod aut propriafilChrifti caro 8c fanguis teftantur o -
mnesCatholici, teftatur {kCyrillus cum fuis centu &quin-
quaginta Coepilcopis inEpncib cogregatis.Teftatur inter-
Caste ra virifica trice m camem d ie &ipfius verbi propria fa-
da, qua; vita naruraliter vt Deus exiftit, quia propria; cami
vnitus eft. Ergo vbi haec vnitas naturaliter, nulla eft diuifio.
Et propria fi eft, & v na Chrifti caro, vriq; ipfa eft quae nata
eft dc Maria,quia verbs caro fadum e ft,&quq pependitin
Cruce.Hoe itaq; credere in facramento fides eft,&lacrame-
tum fidei vera caro Sdanguis eft. A c p Ir hocApoitolo tefte
ficut nemo dicit doiiiinu lefum,nifi inSpir.S.ita nemo credit
hoc ita efle riifi per Spir.S.perxjuem hqc fides data eft&
per quern hoc efficicUtiacramentu^vt vera fit caro atq; ipfa
& no n ali ud qua ipfa caro; Alias autem fine Spir.S.ficut nee
caroChrjfHptodeft quicq ua.-ita ne’e hoclacramentucarnis
prodelie poteft. Quiain hb omnib. vnus eft opifex Spir.S.
vnus 8c Ghriftus qui coceptus de Spir. S. cxMariavirgine,
Vnus 8C creator atq; (andificator Corporis & fanguinis iple
. Spiricus Sine quo nemo dicit dominum lefum in lacramc-
to, nemo rede credit eadem ipla lacrarrienta, nemo eand5
c6fite5urefle'carnem,qua?paliaeft & propria fadaatq; vna
ex qub fidei laeramento ficles eft, & li fides veta feft, Vera eft
8c carp atq; fanguis, Vt fit fides q u a per Apoftolum praedia
catur,fides eft,inquic, Iperandarumfubftantiarerum argu-
mentum no apparentium, & tamevera fiibftanria,quamuis
dicaturargumeiitum.Etideono videtuihsecCaroneq;vita
^terna qu«j fperatur,quia verbi caro propria eft. In fide fub-
.ftatiacftqua1 iam credit 8c cbmunicatur,&adhuc tame ho-
die fperatur. Etideo reru non apparentiuh» argumenturn,
h.e.quiafpcrandarumfubftanuaeft. Quxomnlnoiamper
h a c in fide eft,quinimo ipfa fides eft>Et ideo vere qui manducat
digne hSc Carne&bibit hunclanguincm.iam vitam
aternam manducat & bibit, ScChriftus in eo manet pet
veram carnem verbi & per luum languinem,ficut & nos in
illo pet verum quemauumpfithonjinem. Qu od fiverc
Deus homo eft vc credimus, vera & caro Chrifti in hoc fidei
facramento eft, vera & in nobis per hoepraftatur vnitas,&
in corpore Chrifti veraadoptio, atq; per hoc quam-
uis quifq ue nianduoet&bibat hanc vitam, tamenintegcr
manet & viuitChiiftus qui eft via, veritas & vita.
Sed quids loquaciffimi magis qdodi dum haccredere
refugific, quacunq; poflumne credant q veritas repromit-
tit opponunt,& dicunt nuXu corpus efle q> no lit palpabile
8c vilibilc.Hac auc inquiunt,quia myfteriafunt, videri nc-
queuh t nec palpari, & ideo corpus no funt:etfl corpus non
flint,in figura carnis &fanguis hqc dicuntur,&: n6 inoprie-
tate natura carnis Chrifti &fanguinis qua caropaflaeft in
eruee 8c nata deMatia virgine. Ecce quSoene difpu tan t c6-
tra fidem fine fide ne creaant,quia fides n8 eorum eft,tefte
Apoftolo1^videniur,led,quae n6 videntur. Vndequianon
vid8tucmylteriarunt,defacram€ta. Etideo in fide hoc funt
^dicuntur>vt veritas teftatur. Proptcrca quiafpcrSdorum
lunt,n6 aliud iurequS caro AjfanguisC hrifti creduntur. A-
lioquin prafara S.Synodus Epheuana cut co trad icere nulli
fas eft,plufquS Euangelio qutequid in ea fandtum eft, nG-
quam auderet abnegate q> abnegat,nifi ex Euangelio,^; af-
nrmare vere viuificacriccm carnf Chrifti in hoc facramento
&ipfiui verbipropriam fa<ftam, Vita,n,naturaliter vt Dcus
N____________qxiftens»
F
G
H
Syaodm
£phcf.