7 > Agobardi Epifcopi
clcfix,ratio fidei, & opus Jminum. tnfupermihiomnisfi-
duciain ve t o ian&iiatc, & idcirco aflnmite fanäum laterem
propter zternam retributionem,& adiuuateEc-
clefiam noftram, noftram opem ferendo & inftruendo,
quoniam debitor« eftis propter multitudinem fiduciae
quam habctjn vobis.
Efaia e.i.
H P «
BEATISSIMO PATRI NIB
R ID IO , AGOBARDVS IN D E O
Pâtre & Domino îefu fempitetnam
falntem. :
S I locorum vicinitas& reram tranquiilitas fine-
cum Iudæis infidelibus vefcendi participiu.conlortmmb^
bendijhabirandi contubetniu,Habere praefutnant: Ne lute
prastextu focietatis huius à fimplicitate.quidemCbriltian*
fidei exorbitent: Iudaicis verofebulis attendemçs mextn^
tabilib.errorum laqueis implicentsr,Cumq; nos nemine
illorum humanitate tanta & benjghitate,qua erga cos vn-
mur ad Ipiritalem fidei noftr* vitiute valeamus adducere,
pars aliqua ex noftris dum libenter carnalib. eorum yuäib.
c6municat,fpiritaUb.epuUs capiatur. Hanc etenim diuinae
legis prouidentiä Patres noftninftitutis canomcisvidecur
a(iequuti,quorü nos praccptis in quantô potuimûs deuo-
tisanimisobfequuti lumas; periçulü fcil.animarumquae
nobis cômiflæ font pertimçfçentès, & earu ranguinem de
noftris manibus in diuinoexquirendü iudicioformida»-
tcs: Tentaucrunt pqrro,quida mifli,& Eurardus maxime»
qfturni Imn dxorumnùnc magifter êft,religiofom hoc opus no- deftruere,ac fob obrentu Ediâorü imperiahum la*
befadlare. Quibus nos,neq-, adhocaceffimus, vtdiuinæ
legis veritas,& fandorum Patrom conftftutio veneranda,
imobiliapudvos,atq; inconuuhaobleruatione perdurer.
Nec vero tam feralib. iuffisaufifomusacquielcere» aut re-
ligiofiffimum ac Deo dignum principe quippiam diuißse
legi contrarium,làcris canonib. aduerfom, laluti Ecyleh*
periculofum credere potuimus praecepiffe: Cuiusad hoc,.
Temper inuigilat fidelis induff ria & pietas admiräda, vt lex
Dei vbiq; feruetur, vt canonica inftituta perpétua vigeant
htmitate, vt Talus acvirtus Ecclefiæ tototerrarfi orbe glo-
riofiu s in dies fingülos conualelcat. Vnde & tu,Pater bca-
tiflimme, qui columna nunc in onjnibtis fc firmamentum
Domus Dei crederis,fta foper Petram Ecclefiaftifèe obieruationis,
tet ; vellem quidem frequentius cum paternitate
v eto os ad os loqui,& fiue in ptiuatis feu in pu-
tlicis neceffiratibusqonfilio ièmperveftræ fan-
aitati'sihftimi. Sed qnoniam prohibent interiacemium
fpatialonginquaterrarum , quodvcrbisnequeo,littçris
molior adimplere ; meamvobisamo EcclefiïDei nó minimam
neceüitatem innoritiam perterens,&in quibus
ipfe paru foras iuucnior.vinutis veitoe præfidio quafi faire
validiffimo & muro incxpugnabili,defiderans cômnni-
ri. Sicut itaqîpatetnitadsveftræ reucrenda canicies, me
aûno præfenti dum paroehi* noftræ populos débita foli-
citudine circumiremJ& fi qua in bis deprauata videbantur
pro vitibus quas Dei gratia largiebatur v,eritàtis ratione
corrigerem, denunciatie omnibus & præcepiffe fecundu
legem Dei & fanaorumcanonum infiimta, vt fc tanquam
vo icultoresChriftianæ fideiomni obferuantii, ab infi-
delium confottiofegegarent: non vtiqucGentiliumqm
inter nos minime commotantur, fed Iudsorum, qui in
no lira hac & in nonnullisalij vicinis vrbibus videntur elle
diffufi; quia&farisindienumac fidei noftr*inconuani-
ens effe videbatur, filioslucis tcnebrarum focietate fufca-
ri,& Ecclefiam Chrifti quam décetfine macula & ruga
Jponfi coeleftis atn plexibus praeparari, maculofieac répudiât*
Synagagz contubemiodecolorari Etvereabfurdü
eft Virginem caftam vrii viroChtifto delpolatam, meri-
tricis dapesexpetere,& percommunionem c nonfolumindiuiiàflagitiaçorrueie.verumetiaibmiaficdpeoiptuesihkaubliutimon
fuefatliinqeuried;deugmre gexe Cfebmriilfitairaintaote S naibmbiaat h&u amff qiduuiad ceomcum
ludzis colunt, diem veto Dominicain illicitâ opera-
tione viol ajit; nec & ieiunia ftatnta difloluunt: Pleræque
mulierculxancillarumiurealizab ipfis velurmercenariae
detinpntur,nonnull* etiî corrumpuntur;omnes vero hu-
jlufinodi vel dominationi vel bbidini, vel deceptiopi eoru
in cSmunç pro ftituuntur ,adnitentibbs in hoc ipfum diaboli
filijsodio fubdolo&fallacibusblandimentis.dum fe
Patriarcbarum piQgeniem, iuftorurh genus,Prophetarum
ioboleni fuperbo ore proloqmlntur.ignorantibus miferis
qui hæc audiunt : quod ipfi eorum prophet* gtnttm ptccumcm.
fofulumgrtummi<iiiaMe-fimcniieqmm,filioifieleratosipatnm
ipfirum Amorrheum,matron Ctthcam,Sodomorü
principes & Gomorrba poptdim foleantappellare-, Séd&illud
pari ter nefcientibus,qipr«curforDominiIoannes^e>tin!i-
Leos.dixeritviprMr*m;Etip%DominusfiequenterilIos
nYmckrpenicSitiattcgtneratipnemntalani-praitasptrtitrJamt
atq; adultérant voci tarit ; ,vnde & in tantum erroris pela-
gus nomiuili exvulgaribusacrufticfsabducuntur.vthunc
tojum Dei eflèpopulû, àpud hos piz religionis obferuan-
riam,acmiilto certicrem,quanoftrafie,ftdem,&(cdutfto
fiiipicenrur animo & oreimpio inter pares & confimiLes
fateantur.Quod malum cum in plebe nobis cömilla vidó-
remus excrelcere, atq; in dies fingutos ipfi iam confuetu-
dinepropagariftuduimus,pro viribris lapfis maim pmn-
geie,&errantes animos ad veritatri lineam reuocare.a qufi
credemssjvcquomodo ipfis quondalexDeiprxcipiebat,
ne cumGencibusmatrimonium copularentmevecum eis
communeeonuiuium celebrarent,ne videlicetper cöibrti.
iNuptiamm& communionem ciborum à diuinoqui-
dem cultudeficerent,idololatriæ aütiugo libectatemani-
miinclinarent ;itanunc arncfterpopulus mhibeatur, nc
imobilis, intrepidùsjinconcuftus.flocdpendens
aduerlària: tempeftatis ventos,imbres, acflumina ; q ron-
damento quidé domus E^ei illidi poflunt, ipfam vero fub-
ruere n 6 polfont: quia nec per ta infetiaduerjùsempraualat
queutinSeientesitaq;,patervenerabilis, omnesqui fub leg*
funt-,fub malediclo ejfe, & indutos mal edi&ionc, neut ▼ efti- ^
mento,quæ intrauitfieutaquaininteriora eorum ,&J t(Ut
; oleum in ojfa eorum,tnalediäos quotfe ttl ciuitate3&malediftos in
agro,malediftos in ingreßu, & malediftos in egreßt, malediftum
frùftiï ventris & terra, & pec or a eorum mÂediftateorum cellaria,
horrea,apothecasyCibos, & ipforum ciborum reliquiae, nee pofte
quempiam'eórumabhoc tam immani, tamque horribili
maledido legis eripi, nïfiptr etm qui pronobisfaftuseft ma-
tediftwn ; Sciens enam in eos qui prædicationem Apofto*
lieam noluntrecipere, non (blum-nullo eorum vtendum,
fed &puluerem ciuitatis domus eorum de pedibus excu-
tiendum, remiffiulque in die iudicij Sodora® & Goroot-
rhae futurum quam illis. Permanere & tu in diuinæ legis
obferuanria, peril fte in canonici's-inftitutis, tene quös po*
tes, terre quos potes,noli dicere, nec finas quefnqUam
fidelium tantis malediétionibus tâmque horrendis dam-
nationibus, per maledidorum & condemnaçorum pro-
phanaconfortia communicare. Quin potius & ad vici*
nos Qoepifgopos ac Fratres cohortationum tuanim mu-
nimentatranfmitte, vt pari omnium confenfo & labore
cqmmuni, tantum hoc malum de Chrifti Ecdelî js aufcrâ- :
tur,impleam us Matris Ecclefiaîgaudium, vnum omnes
diccntes,vnum làpientes,vnum lèntientes, id eft, cer-
1 tum habentes , quia & hop benigniflimi Redemptoris
] noftri defiderium elïè cognolcimus ; fecundumquodpro-
nobis Patrem ipfe precatur, dicens ; N on pro hisautemrogo
tantum, fed ér pro omnibus qui creditutifunt pér verbum eorum
in me> vt omnes vnum fint,ficut tu Pater in me, & ego in te, vt
& ipfi in nobù vnus fint. Tanta veronobiseft départe va*»
■ ftrafiducia, vt credamhs opus hoc vel cohatu yeftro fta-
turum, riecveftra? quodabfit, remiffione lapforum. Deus
autem patientiæ & lolatij det vobis id ipfom lapere in al-
terutrura, fècundum Ielùm Chriftum, vt vnanimss
vno ore honori6cemus Deum & Patrem
Domini noftri Iefu Chrifti
Amen.
E1VSD EM
Opera. 571
m i
pbe.e.
e i v s d e m EPISCOIT AD
im p e r a t o r e m e v n d e m .
Bfecroimperturbabilem mâfuètudinem veftram,
&tranquuliffimamprudentiam, domine Imperatorbenigniffime,
yt has quas ofFeio, paginulas
infatigabiliter legere non dedigneminun côtem-
plationem fommæ &incommutabilis illius Veritatis, quæ
eft ChriftusDominus nofterjde cuius didlis & legibus hçc
fompta font; quiq; amanter & yigilanter yeftrftprotegit &
iuuac Imperium.Neque prædicandam tranqiiilïitarem veftram
offendat,quod minimiis omnium, excelle» tipri hô-.
femetipfùm in vnum nouum hominem, fàcienspacem,&reconci-
liet ambos in vno corpore Deo per crucem, mterficiensinimicitia in
fem etipfo, & veniens Etian^elizjiuïtpacem bis qui lOngkfucrunt,&
pace bis qui prope: quoniam per ipfumbabent accejfum ambo in vno
SpirituadPâtre. Siergo Dominüs proptereapa(foseft,vtin
lànguine foo facetet prope eos,qui löge erant,& paries di-
uifionis iam folutus, & foterfedla eft inimicitia in illo,& o-
mnes recociliatifuncin vno corporeDeo,& in tantü vnum
corpus effedli in vno fpiritu, vt Chriftus potius qua Chri-
ftianidicantur, fieu t fupra fcripta Apoftolica fententia déclarât
minum hæc legendapræfentat. Neque enimeft aliud nifi
(quodypsopcimc&foblimius noftis)Deiis,DeiFiiius,ho-
mo propter-homines fadtus, viam falutis demonftrans, &
eledris difcipulis Magiftériiim vitç cÔmendins,aTcenfurus
ad cælos,ait i\\is,Euntes inMundum vniuerfum,pradicateEuan-
gelium onmi treatura, qui credident & bap;iz.atus fueritfaluus
irit:Et iterum:Irc, docete omnesGentes,baptifantes eos in nomine
Patrie & Pilij & Spir. S. docentes eos feruare omnia quacunque
mandata vobis. llli autem profeßi praedicauerunt v biq; p o-
mino coopérante,annuntiataque eft ab eis omni çreaturæ,
id eftjcundis nationib. mundi, vnafides indita per Déum,
vnafpes diffufaper Spiritumlàn&um, in cordibus éreden-
tium,vna charitas nata in pmnibüs, vna voluntas,accéium
vnumdefiderium, tradita vnaoratio.vt omnes omnino ex
diuerfis gentibusjdiuerfis côdicion ibus.diuerib Texu, no-
bilitate, honeftate, feruitùte,diuerià limul dicant vni Dcp
& Patri omnipm ; Pater nofier qui es in ccelis,fanftificetur nom e
tuum. Sicutvnum Patrem inupeantes,ita vnam fanórifica-
tionem quçrentes,vnùm regnum poftulantes,vnama,dim-
pletionein voluntatis eius,Sicutfit in adoptantes vnum fi-
bïpanem quotidianum duri,precantes &omnibus dimittide-
bita, neque enim quémquam doçere potuerunt magilîri
mundi luxmundi, fàntSfci Apoftoli, dimittemibidébitamea,
süity&nemeinducasin tentâtionem fedlibera me dmalo ; fed va
num pro omnibus, & ptùnespço fingulis clamare:o edefiie
fraternité,ôfempit erna cotlcôŸdia,à infecab.lis Vnité ab vnb aur
dtore deriuata , ad vnum rerum omnium relata, per quam
lætantur ccéli, exul tat T erra, mouetur Marc, &plenitudo
eiusjgaudentcâpi, &omniaquæin eis font,bmnesgentes
plaudunt manibus, iubilant Deo iti voceexultatiônis. Et
quam dècenter, quoniam onines fratres effedti, vnum Patte
Deuminuocant feruus,& Dominus ; pauper,&diués,
indoâ:us,&eruditus;infirmus,&fortis ; humilis ôperatori
iam nemo alium dedignatur , hemo fob alio fe defpicit,
’• netno{üpct&\iumçxto\\imhquoniamvnuspÀnis,vnumcorptis
Chrifii', imovnusÇhriftus fecundum Àpoftolum fomus,
expoltantes nos veterem hominem, cum adlib us eius ’é r induen^ j
tes nouum eum qui renouatur in agnitionem fècundum imaginent
eius,qui creauit eum, vbt non eft Gentilis & Iudaus cirtumcifio nec
puputium,Barbaras, Scytha, Aquitanus, & Loiigobardüs,
Burgandio,& Alamanus,feruus & liber ,fed omnia & inomnibus
Chriftus, omnia enim illorum Gmt,fiue Paulto,fitte Apollo,
fiue Cephasfiuemundusyfiueyita,fiuemors,fiueprafentta,fiue
futura:, omnia enim dicitur illis i v'èftrafùnt, vos autem Chrifti,
Chriftus autem Dei.Et iterum , -Statt enim corpusvnum eft, &
membra habet multa, omnia membra corporis cum fini malta, 1
V»«?» corpusfunt-,it a & dmftus.Etenimin vnojpiHtufimnesm
in vnum corpus bapti'fyitifumusfiue Iudai fiue Gentiles, ftuefer-
I ui.ftuehberi,&vnofinritu omnes potatifumys. Etneinfideliter
aliquis cum perpaucillimis fe puraret vno fpiritu potatu,
dicit, -Et nemoooteftdicere Dominus lefiusntfi in Spirit» fanfto.
Diutfiones vero gratiarum pint uique operationum: idem autem
tDominus & idem Deus., qui operutur omnia in omnibus , atque
idem Spiritus diuidensfingulispro vt vult : Nullus ergo horum
eft hofpes & aduena, fed funt dues fanftorum & domefiici Dei
fuperadifeati fuperfundament urn Apofto lor urn & Prophetarum,
ipfofummo angular i lapide Chrifto lefts, in quo omnis adificatio
tonftrufta,crefcit in Templumfanftum in Domino. - & qui er ant
longe faftifunt props in fmguine C hrifti.Ipfeeft.enimpaxnoftra,
qui fecit vtraefa vnum. Et verati ter dicere poflumus qui récit
om ni a v nû, dr mediumparietem macèriafoluens inimicitiam in
came fua, lege mandatorum in decretis euacuans,vt duos condat in
dicens-,Omnia autemembra corporis cum fin t multa, vnu
corpus funt-,ïta & Chriftus ? non enim air, ira & Chriftiani,yôZ
Chriftus’, cupio per pie'taté veftam nolle, ft nô huic tantæ diuinæ
operationis vnitati aliquid obfiftat, tata diuerfitas le-
gum,quata nofolum in fingulis regionib. auc ciuitatib. fed
etiä in mulcis do mib. habetur: nam plerumq; coringit vt fi-
( mmuunl ceamn tl aeguet fceudm ea arnft qeruoinhqab; Heaotmexinteesi*iu &si nnruelblu.tsr eaonrfuitmor ciiös-j
cum interiüs in reb.perennib.vnaChrifti lege teneantur.Ec
cum fortecotingic,vt omnes fint veraciter Chriftiani, fidei
veritaté amantes fcinuicé fibi.vt chariflimi fratres credant,
öc nemoalterius teftimbniü fpernat, cum fe bonis locution
nib.çdificant.fi fiibito cotigeritalieui ex ipfis difeeptatio in
ludiciis, nullum poterie habére teftc de fois dhariflimis’fb»
dis,cum quib.fimul gradiebatur,eo quod nö recipiatur te*
jlimoniü aliciiius foper Güdebadum,& estera fimilia.Hië
mihi (uccurrac obfecro, benignilîïme & fàcer Imperator*
patiétiaveftra neq;indigneturmagnanimitasveftra,quod
indignus digna loquor,& pufillus gradia, quia per ifta for*
! fita-n inemendabiliavolo peruenire.ad ea quæneceflàriaÔC
Hlemofinç veftrç magnopereaptafont.Siautemincôgrua
font q dico, corripiat me iuftus in mifericordia,id eft boni-
tas ve-ftra,& corripientem no prodat. Mihi tamê feruo ve- •
ftro licet vltimo,tamen fideîi, incongruu videtur,vt Chri*
ftianusde Chriftiano, ac per hoc frater de fratre teftimoniu
perhibefe no poffit;Sicut enim fiipra diôlü eft, omnes vnu
Patrem habentes Dominum, fratres funt,& Filij Dei,hoc
etiam Euangelium aperte loquitur.Hinc namque fit,quo d
vir iuftus foper iniuftum teftificari no permitritur,eo quod
alterius legis fint fecundum feculü, quivftiüs legis elfe de-
bereritfecundum Deum.Credo etiä,qüod nilllatenushæé
aiugparnatduer mfinoef tdraamta neoft iflelinutse vnntiiitsaArisp &of tcoolnictoisr.pNoarmat ifoi dneis t eqfutai*è
monio repellehdus eft aliquis, ille repellatur potiüs qui al*
te rius Fidei vel feébe eft, fed & ille cum qiio Apoftoluis nee
cib u fomere d ocet dieé s ,-S iis qui frater nominatur-,tftfohii-
cator,aut auarus,aut rdolisferuies,aut mdledicUs,aut tbriofus, aut
rapax,cum eiufmodi holt cibüfumereJEt iterum: -Qjsodfiquis no
obed it verbo noftr o per epiftola,butte notate,neq3 conüfceàmitti vtP>
que ad menf am. Qui oés,nifi periàtisfadionepôenitehtiç re*
greffi foerint in corpusChrifti,fine dubio in corporeremà*
nebuttt diaboli,ac p hoc eruht in eins regno & ciuitäte.Hie
profedo debet efle difcretio fcdiuifio inter regnum,id eft*
Chrifti & diaboli,inter ciuitatem Dei, fc duitarem Diabo*
Ü,quæ faciunt diras plebes:w<tw ciuitas Dei Cohtinet pop alu ac^
qinfitionis,ciuttas Diaboli,populamperdition». Quodfihomi*
nibus impoffibile eft omnes difeerhere quifiht de ciüitate
Dei,qui vero de ciüitate diabolijiàltem quos eùidentiflitne
ex fruâib.propriis cognofeûc,& litters Apoftolics * à corpore
Chrifti feparatos doce^eiiciant de teftimoniô.Quos
autem vna corporis Chrifti copago tciîec,& plerumq; non
folüfn vnius corporis membrum, verumetiam vniusme-
bri font métra,cur de mutuo repelluntur teftimonio? quæ
vtilitaseft? nifipjopter legem quam dicunt Gundebadam, ,
cuius audor extitit homo hçreticus,& FideiCatholicæ ve-
hèmérer inimicus; (cuius legis homines fontperpauci) no
poifinuper ilium teftificari,altier etiam bonus Chriftianus;
Ex qua re oritur res valde abforda, vt fi aliquis eoru ih coetü
populi auteciainmercacopublicô cÔmifefirâliquampra-
uitacem,non coarguatur teftibus,fed finatur periurare tanquam
non foerint,per quos veritas poffet agnofei. Hic ma-
niféfte apparet damnofam eflè,damnabilem legetn .Si au té
placeret Domino noftro fàpientifiîmo Imperatori, Vteos
trâsferret ad legé Francorum,&ipfi nobiliores efficerétur»
& hsc regio ab fquàloribus rniferiarum quantulumcumq;
Bbb fobleua