A V T H lOfRI S I P I S T O L A D E D IC
A T O R I A.
S)min<tpjißimö,& in ch r ijlèß k a f to m ih i honoreßn g u lä r ite r excolendo t)r u f f er anno
Abbati ClaudlUipeccaior T res,ntfallor > eo dmplius iampettranfeunt tempore
dnm,quodme adhuc in Aluenrii ceß ttis aruo, tnpalatiopijprincipu domini Ludemci
ikhfoegis'fmbdo irApebatotisjdàe’ntàmßcbYdiaßn/üsTnei tuaßtruidxdileftionead-:
h or fu s es excitarefvfdllqu'èmft'uftUofium'idborem in Epiß'olis m agißti Gentium ad-
fumeremc^Apoßoli Pau li.Std qu'tdlaboribus (fr turbinibsis mundi depreffus hafte-
f^ntispareteyußibni tuaneqüiui,' modo làrfierite ù ê o in iß'o qiiadrageßma tempoie epi-
v JtoUm Bern iam d tft i Äjfoffbli P a u li ad Galat as e x traftatibUs beat or um Anguß in i
w . (fr Hieronymi p a tt um per m ix t is procutaui ordinärefententiis. In quibus t ra ft at ib tu
cum adcongruentem expoßtionem multa iteefß ccrnerem,vertt me ad altos librespra fa ti iam pa trü i^Augußi-
i rii^&exitide earn,qua in illwdeerat ita fta tib 'u s , expier eßUd ui expoßtionem. 2(onnulla etiamrvt m ih i v i f um
e ß , infra illor unilocutionem,mcaftudUicomUngbre verbâ}qua vtramqüeexpoßtiotttm abfquefcißione contun-
£eneni,(fr Ugerttis e x t r c e r e n tß n jum ^ fa ß id ium fa c e r èn teu it are.Hane inte r im quafi manubias quafdam tua
.potians dtrigere ßüdeo [driftit ati : v t quoiie seam manu tenueris, & legetisyneimemot effe digneris: ( fr in vnum
\cbnmngat mmçnfa vbiqueprafeni G h r iß i charitäs, qUosßdtia ter ra t Um dijfociant. D e cat er ù vero epißolis,i
! iam multa tnmanibm noßris tenejitur excerßta, ad q u d s ß Dominus Voluerit, (fr v i t am at quefalutem concejfe-
I tit,orantihus vobispto nobiss ad expoßtionem iuatùm quant ociuspoiuerb accedere pröcurabo. Pius (fp mifericors
I Deus (fr reuerendam m ihi beatitudimm tuam,ädprofeftum (fr ornatum Eccleßajua,(fr armis multiplicaredi-
g n c tu r ,& m entis. Vale in Domino v i r Dei,(fr memento met.
A R G V M F. N T V M E P I S T O L Æ D. P A V L I , 1
■ »A D G A t A T * A S.
Alatæfunt Græâ.GalatUdiâaàpriïcisGalIorijrngetitibusiàquibusexrititoccupata.Nàttt
a K Gailiin auxiliumregisÈitliiniæ'vocati, regnum cum copoftpçraâamviétoriamdiuife'
ruiu.-(icqucdcindcCira'cisadnjxti,pnmui:; GâIIpgræci,nunç ex antiquo Gallorum nomi-
_ neGalacæ dicuntür.&eorumréglbGàlatianuncupatur. H iverbumveritatisprimumab
: Apütolôdiccêpetunt.redpoftdifccifumeius'tentatifuntafalfisApOftolis.vfinlegem & circûcifioncm
i vertdrenttir. Hos Apoiiol us reuocat ad fidéfii veritatis, feribens eis ab Epheio.Hocvel maxime argumente
Gâlatæcrant à pfeüdoapbftolis pcrfüafi at que fedaâi.quod Paulum per quem vero Euangèlio
# crcd vivra m, non die Apoiioiu audlcbant: Y iddiccgquia ne que de dtiodeum eicéhts, neque Chrittum ,
vt Petrus & cséteri, aliquandofccutusfuiffet.Çjuàfh derogafîonem ncceffe habebat veris racionibus ac
a u t h o r irate fanci) Spiritus refutare , per ôrdinem probans ùonfeabhominibus, neque per homincm
miffum:fedpereum,quypfum & cæteros in ordiriem Apolïolafusclcgit.
i T S M t % X l t t D A R G T M E N T r M . j
An(a propterquâmfà-îbit Apoftolus ad Gaiatas^æc eft,vtinrelligant gratiam Dei id fecuiai
agcre.vt filb lege iam nön fint.Cum enim pracdicata eis effet Euangelij gratia, non defuerüt
quidam ex circunctfione,quamui,s CKriftiani nomine,nondum tamentenentesipfum gratiç
beneficiütirt& adhuc volenteseffefuboneribuslegisrfjuam Dominus Deusimpofuetac,non
iuftitiæferaièntibuspfed peceàto: iuftamfcilicet legem iniuftis hominibusdando.addemonftranda
peccatâ eôrü, nort aufererlda.Non enim aufertpeccatanifi gratiafidei qute per diletHioncm operatur,
Sub hac ergo gratia iam Galatas conhitutos illi volcbant çonftitucre iiib oneribus iegis , adfeue-
rantes nihil eisptodëffe Euangeliuni, nificirCunciderentur, & esteras çatnales Iudaici ritus obferna-
tiones fubirentEt ideo Paulum Apoftolum fiifpeftum bahçre coéperant;à qup illis Euangelium prsrdi-
catum erat,tanquam non teqcntcmdifciplinamcæterorüm Apoflolornm,quigentescogebantiudai*
J zare.Cefferat enim talium bomiiuttn Ccatulaiis Apoftolus Petrus, & infimulationem eorum dudtus c-
! rat.tanquamSc ipfe HocTentirer,nihil prodeffegeafibus Euangelium,nifi onera legis impleteht. A qua
fimuladone idem ApOftohisEauIus eum reuöcauit.ficur in hacipfa epiftola docet. Talis quidem quie-
i ftiö eft Sein epiftola ad Romaijos.-Veruntamen videtut aliquid intereffe,quod ibi contentionem ipfam
dirîmit,litSmquecomprimit,quæ inter eosqui ex ludæis,&eôsquiexgentibuâcredideranc, ortaèrat:
! cum ii)i tajnqtïStti ex meritis Operuna legis fibrredditum Euangelii præmium arbitrarentur, quodpræ-
miiim idçircündfetahquam irtimeritîs,nôlebant dariüili contra Iudstisfe prsfistregeflircnt, tâquam
mlciiçûonlr.is-Doirnntln hac vero cpiiioi.l ad eos ieribit, qui iam commoti étant audurritateiiioiTi '
quiex lu.diEi8erant,&adobftruatiônes legiscogebanr. Ctxtperancenim eis credere, tanquam Paulus
ApoßöFus non vetapKédieâffetiquod eoscirCuneidi öoIuilfeti&ideofie coepirtMirorquod lie tarn Cito
transferimiai ab eo,qüi vos voeauit in glotiâmChtiftiiin aliud Euangelium; Hoc er»o exordio caufie*
quaSftiOnembreuiteritifiauauitiqûànquam&ipfaftlutatione(CUmdicitfeApoftolumnOnâbhôminfi
bus,Sëtji per bomirtém,quod in nullà aliaépittolidixiffeinuertitbr) fatisoûendit , &illosqiii taiiaper*
fiiadebant non effeà Deo,fed âb hoittinibùst& cèteris Apoftolis,quantum ad auaoritateni tefitmonii
Èuaâgelici pettinèfiintpàrem fe haberi nônbpottere.Quandoquidem non abhominibds, neq; per ho*
Mfnê,fedper IefumÇhriftum,a:Deunipatrem , fe Apoftolum notlerit. SingulaigirurabipPoepiftols
Veftibuiopermifténte Domino,&adiuuanteftiïdiumnoftrumffié>c5fiderari;da;&rraaandafufcepimus.
% - - - ' I N C AApoftolus
B j
Multi pro
ij jjliecas v&
limul/A-
■ poltoli. ,
! txtd. j . c.
w m m
i?n'&
riignicatc
' tnciiir. j| j
C I
u d r i t 1
ApoftolO-
lumgcnc-,
laqUa*"'.*'
;uofi. ;• ÿ.
IN CAPVT PRIMVM
E X E G E S I S. ,
àuitu ApoßolusQ iiô â nomehfuum Äpöftölüs
Taulus in omnibuspenè epiftolis præponit in
titùloiâu^oricasclt. V t eiiim iudices ieculi
__h u i us, quo n ôbilipres eflè vMeahttir, ex tegib.
quibus îcmiunc, &c exdigtiitate, quaihtumefcunt, Voca-
bula (ortiuntuj; ;.ira 6c Àpottblusgtaôdeminter Chrifti-
anos iîbi yendicans dignitatem . Apoftölum lèChrifti ti-
tu lö prænotauit", vtexipfaleóiuros nominiS autoritäre
terreret,iudicansömnes,quiin Chrifto eredetent,dcbere
libidïefubieólos. Apqdolu.s autem, hoc eft, milîus,He-
bræorum propriêyoçabulum eft,quod Silas quoq; fonat :
cui à mittendo,mifTove nomen imphfitum eft. Aiunt He-
biau , interjpfbs quoqueProphetas & fa n to s virosefle
quosdamjqtit & Pfophetæôc Apoftoli fint:alios vero qui
tantùm Prophetaè. Dcnique M ôÿfen,cuidicitur: Et ego
mictam te ad Pharaonem : Et iple refpondeat ; Prouide a-
lmm, quem mittas. Et EfaiamVcuiloquitur Dells : Quem
mittam , & quis ibit ad pQpülum'iftum ? elle Sc Apoftolos
&prophetas. Vndç & nos poftumusintelligere,loannem
quoque Baptiftam & Pioplïetarn & Apoftolum appellan-
dum.: Sfquidem ait Scriptura : Futtbomo nuffmd t>eo,cui no-
tnetierat loanties. Et in Epiftola ad HebræoS propterea
Paulum foiita confuetudinc niée npmen luum , nec A -
poftoli yocabulum præpoluiflè , - quia dc Chrifto erat di-
(ftiiHis : Habentesergoprincipe»! fiteerdotum , & Apoftolum con-
feßionis noftrdlefum : n e c iu 111 è c o n gv uu m, vt vbi Chriftus !
Apoftölusdicendus erat »ibietiam Paulus Apoftolus po-
neretur. Q u a tu o rautem genera Apoitploium 1'unt. V-
num I quad neque ab liommibus, neque per hpminem:
fed pér le lu m Chriftum Öc Deum parreni. Aliud, quod ar
Deo quidem eft,tód per hominem. Tertium,quod ab ho-
mine,& non dDeo. Quartum,quod nequ eiDeo,n equ e
per hoihinem * led à lemetiplo; De primo genere pot-
eft efiè Ëfâias & cæteri prophëtæ; Et iple Apoftolus Paulus
, qui neque ab hominibus, neque per honïinèm,fed â
Deo patre & GlïriftP miflus eft. De fecundo , lelus filius
Naue j qui à Deo quidem eft Apoftolus conftitutus, led
per hom i nein Moylên. Tertium genus eft, cum hominu m
tauore'& ftudioaliquis ordinatur , vtnunc videmusplu-
rimcvs notiDëi iudicio, lèd redempto iauore vulg i, in la-
ceidotitimfubrbgariVQuartum eft p feudoprophetarum
: & pl'eudoapoftolorum,dcqiubus Apoftolus,i/ïi«5wsdi, in*
: qui c,pfeudoapofiolï,operarÿiniqaitatu, transfigurantes Je in Apo-
fiolosàbrïfiijcyi^diciiüi, Hase diçic Dom*uus,..& Dominus
hon mint eos» .
if Üottabbotnimbus, nequepef hominem. Nonfupe rbè, vt
quidam piitant,lèd néçëlïàriè, neq-, ab hominibus,neque
per hominerh4le Apoftolum e lleproponit, led per lèluiii
Ghriftumi& Deum pattern,vt eos,qui Paulum extra duo-
decim Apoftolos ventilabät,&hefcio vndefubito prbrü*
pilÏèjvd amaioribus ordinatum ,h a c auófcörirateeönfuh-
deret» Poteft aucém & oblique in P etrü& iii cæteros dia
I â um atcipi, quodnpn ab Apoftolisei fittraditum Euan-
geliü, fed'ab iplb Ielu Chrifto , qui & illos Apoftolos ele-
gerat» Hocaütem totum ideo præpararur, v t nemo libi
contra legis onera pró Euangelij gracia difpurahti pollet
opponete fëd Petrus hoc dixit, léd Apóftolihoe ftatiie--
runt, léd praecëflötes tui aliud decreuérunt : qüod qui-
dem ih iëqitëndbus,nhne quafi oecultö lermonè praeclù^
dens,manile(biis laeit 4 dum ab éis, qUi videntUtefte aliquid
umarnbttuü.'Q^âor^mm fePilij & Pattis Vnà'tftjipéiratiô^
Et v t feias j qüia Deus eft ChriftUs, aqUp il le eft fadus A -
poftblus 4 diligenteradüettCi quod âhtè Uominâuérirfib-
um.qüam pâtre m , eontrà ëalumhias Àrriahorühn. tlluft-
vero q u o d addidic 4 ^difi^c^autteuWktnMtùéi letujEidnjh'
hoc treditür lîifcitatus, fecuhdüihquod tnori potuit,fo.la
fcilicet carne.
, Et qui ihecuni funi dmm jratrès yfoclefiïsGalatti. ïnalijs è- '
piftolis Softhenes & SiluaUus, interdum & Timothéljs in>
cxôtdiOpræpbftünturi în hac tantum,quia fiécelTana é-
rac aUdôritas plurimorum, omnium fratiüm hotheh âd-
fümicur,qui&:ipfiforlîtanéxcircumcifioneetaht,&àGi-
latis noncohtemptuidUcebantur. Plutimürti quippe facie
, nihil in fe collatum refert : &:ipii Petro in faÈiemrë^
ftitifiè lë icribit * nulladicensnecefiicate compullultl 4 vt
hypöcri li Cedere t ■ lu dæoril til » Q u o d U rémeratiiim qüi-
busdam videtur, eutti contra Apoftolos , quamuis occul •
tè,locutum4 qüi Hierolblymam idcireo perréxicj Vt cum
eis éönferfèt Euangelium j liefórtè in Vacuütti cütteret,
àütcücufriflèt. Sequitur:
* Sedpet iefiimGbtifium^& tsèumpdtfèm, qüi fufiitdiiïi e-.
adpoptllum eorrigèhdüm multorühi in Vnarefeiiten-
tiâatque confcnfus.. Poftquam enim atidoritatem fiiam
commendauit,hoSaddit , v t omnés cominbtOS âduerfus
eos oftenderet 4 quamuis fufficérëfc âuâoritas eius , née
polîet refutari. Tameii vtgrànefatftum illprum oftendat,
quo à prima fidé deftiterant,multos fecum accenfos ad er-
rorem illorum arguendum defignat.Facilè .n.poterit quis
intèlligere ertarefe,fi Ce à multis Videat répreheridiiQübd
autem ait,ÈcClefijS Gâlatiaé, & hoc nocandutil, quia hic
tantum genëràliter 4 non àd vnam Ecclefiam vnius Vrbîs,
led ad tpti9 prouinciæfcribebàt Ecclefias. Et Ècclefias vo-
càt,quas poftea errore arguit deprauatâs. Ex quo nofcëdü,
dupUçiter Ecclefiam polie d id , & earn, qu<é hoti habeat
maculam 4 aut rugam, & vérè corpus Chriîti fit ! & eàmi
quæ in Chrifti nomine absque plen% petfe&isqj virtutL
bus congregetur.
Gratta vobit & pàx à Deopâtre, & DominoIefu Chrifio. Gratia
Deiëft,qua nobis donanturpeccata, vtreconciliemur
Deo. Pax autem, qua reconciliamur Deo,non, vt in cætei
nsëpiftolis, Dei pa'tris & Domini riüftri lelu Chrifti 4 gra-
tiam ponir,& pacem, per quas absque operüm merito Ôc
peccata nobis concerta funt priftina, & pax indulca poft
veriiam : fed prudenter iam caulàm agir aduerlum eos, qui
füerantàlegepraeuentf, &putabant fe pplïèex ©péribuS
iu ftific a r iv tfe ir en t felaluos gratia, & iheoper(ëuerarÈ
debere, quod coeperant.
Qutdedttfemetipfumpropeccatünojlris, vtnos eriperetde prà-
fenttjeeulomaligno. Neque filius le dédit pro peccafis no-
fttis absque voluntate patris 4 hçque pâtfct trâdidit filium
fine filij voluntate. Sed hæceft vol u riras fil ij, void ntâtem
patris im plère.vt ipl^Ioquiturin Plàlmo: Vtfàcérem'volun-
tatem tuam, Deus metis voluï. A perte o ftend ; r, nihil prodeftè
legem, quarido Chriftum dicitobtuliiIè lè , vtpro nobis
pateretur,vt nos iuftific3ret,quos lex réos tenebât, v.tetu^-
ri à lege per fi déni Chri fti ,iam non peccatoreS ellèm u s,fed
iuftificati lecunda natiuitate filij l 5ei, appfellatii SeçUlurii
prælèns malignum propter maligrios homines., qui in ill©
lunt, intelligendumeft,lieut dicimus malignam domum
propter lnàlignosinhabitantesih éà, non taméri leculum
i plum,quod die &no6te,annis curri t & roenfibivs, appel*
lari malum, fedeaquæinlèculofiant. Qu^omodo lufii-
cere dicitiir diei mal i tia fua. Et dies Iacob paru i fci ibimtur
& riialif Non quod Ipaciuth tçih pd as, iri quO vixirIacob,
mâlüm fucritjièd quod eà^quré lüftjnuit,per vâtià eum ex*
ercuerurit remperamentâ. y
Secundum voluntatem Dei & patris noftri, cui eft gloria.
jQ u an tè igitur magi^Jiomiftès non debent arrogatitet:
ad léiplbsreferre, fi quiaoperântur b o n i, quando & ipfe
Dei filius iri Euangèlio non gloriatn fuam fe quçrere dixit,,
neque voluntatem fuam Venilie facerë,led voluntatêiti e*
ju s qui eum mifit» Quam voluntatem gloriâmque patris
nürié cômmémorauit Apoftolus , Vtipfe qiiôqvDomini\
exernplo, àq uomifluSeft, non le qu<ererè glotiaih fuain
fignineàret,necfacère voluntatem fuam in prædicatione
Euarigelij^ficutpaulôpOftdidt :Si hominibus placeretb, Chri-
fit fer uns non ejfem. V t firrilUm fit & plenum auftorirate,
quqd dicit, quia Chriftus nos libéraüit,addidic,quia iftud
cutri.patris Iccerit Voluntate»
infeculafeculorum. Infiriitisbenelicijsinfinitagloriade-
bëtuL
Amen. Prologüm luum Hebræo jérrrione Cofièludit,A-
rfié.Séptuagmtatrànftulerüt,y«v>!^, fiât, Aquila,^^«»!».
Ë ~ 4 • - '■ Nos
Ôùpicx
Ècdeliai
Gratia.
Pax. .
Tfnlm. 39.
Scculun
lâlîgnî
A râaiofi
contra a