Frecùlpkt Epifiopi
471* V ' A; ■
confulem nöüo fiipplemento militum mifit. Is mox v t fu-
gitiuonim pugnaminiit. VLM:e©rü interfecit,D.CCCC.
vero ccepit.Inde priufquam ipliim Spat tàgum ad caput Si-,
lariffiirninis caftrametantem?.belIo aggrederetur, Gallöfe
au^iliatöreséius,Gerinanofqlfiiperauit:£qüibus XXXIII.
M.hominum,cum ipfis ducibus occidit. NÖuiffime ip&m
Spartagum depofitaacie congreitumk rhaximäi^i cum eo
fugitiuorum copias perculit.Nam LX. Mt.ëoriiifi cçfa » VI.
M.capta referuntun lII.M.Romanbrqm recepta font : qe-
teri,qui éx hoe bello lapfi,oberrabaht, per compliirës dii-
cesfrcqucnti indagine cOnttiti ïurit.
Dediucrßspr&liisin Oriente geßisy ideß^quaMitridates priùspro-
Jpere, démuni infeitcitergejfii. Et de bu, qua SjÿpfrLti-
cuUus&cateri eàiimpore Romani exerenm
duces peregermt. •
C A P . X V I I .
vG itu r Mitridates rexPoptiàtque Armeniæ , poftquam
J Nicomeden? By thy hi» regem amicum P.R.regho priuà:
■ remolitüs eft,atque àieùatu monitus ^ fi id facer© tenta-
; rçt j bellum fibi à P.fiL.infcrendum foré iiratus Cappadocian)
«onrinuo peruafit, atque expfilio ab ea Ariobarzarië
regecunétam prouinciam ig n i fë r ro q u e yaftaui c. Bythi-
nlara deinde pariclade córripuit. Paflagonïàm ‘fimili ekitu
aflÜixit pulfis ex eaPhilomene & ï^icomedeiegibus.Çurn
yemffet Éphefum,cmdeli præcepit edido : vt per totam A -
fiatti ,quicunqùeinUënri effent dues Romani, fub vna die
Omnes necärentur.Et fàéiumeft.Nec expliçàri auë çompie-
heßdi vliomodo verbispotéft qüaî tune miiltitudoRb-
manorum ciuium caria fît. Q u b moerqrplurimarum pro-
iunçîardm,quis gemitus occidendorüm pàritçr atqueocci-
dentïum foënt,cum finguli qmque aut proderé innocentes
Hp^ites&amicos^autipfipeiiclitaripoenahôfjfitumcoge.
rentur.Àrchelausqnoq;duxMrtridatis,ciim G.XX.ÎvJ.pedinimequituniihÄchaiam
plrxmiflus, Athenas,cun6tam-
qu éG rëç ix partem, viperdedictonem ôbrinjiit: Syllacui
Eoft confuktiun,Mitridaticûm beUii'rn pbuénërat, Arcfië-.
ujqapud Pyréum Atheniëfium portum feptemplici mu-
rp^cbmmpnitui^>dMobFediti ipfißnque Atlicnienfium vr-
bem vicoepic. Poftea iufto prxlio cum Archelao conflixitj
Ç.X.M. de exercitu Archelal interfeda: vixX^.fnperfuil-
fe réferuntur.Compérta dadeMitndates,leôrifiïma L XX.
M.militùm Archelao inftibfidium milîtex A fia. Secundo
prælio L.M.ex his interfeâa finit, ibique Diogenes ArcHe-
hd filius trucidatus eft.T ertio bello omnes copixiquas Archelaus
habebat,éxtindæ fimt. Nam X X .M . militum eius
mifit, Quemrexapud Feretentum/breui ducem técir;in lb-11
cumArchelàijqui fèadSyllam cum vxore liberfFqtieçoncu- \
lerat. Marius & Eumàchus düces, d Mitrida'të aduerfus
Lficullum mifli, magno exercitu breui côngregatd cUm !
P^Rutilio apud Chalcedonamcongreffi Fanr,eum;qùc4:um
phirima exercitus ipfius parte ceçidetünt. LùëullusMitri-
daçem Ciîicenos obfidërttem.Fbila çifix it, ehmque quod
faciebat paticompulic.Iraqilead ipfci^^Gizicenbs .v tbo iio
animo eüent ntintiüm miiit, vhüm ex militibife'i fiâiidîpe-
ritùmi Q u i ‘ duobtfs vtribtis îüfpeh fits itréa iamibiè régu-
lamtenenSjplantbfiibrcmigahSj'VlI.M.pa/Iîiumtranrme-
amt;Mitridätesinopialabotän&,partemcopiarüminftm-
«Stam armi s,d6mum abirep'i^cepib ‘QüanvIiUcüllusexci-
piens ,sVniaérfkm diFpèrdidib1 Namamplius c^uim X V .M.
hominum tuncinterfécifie ndttatur.Tûiic cÉiam Fannitt's,
qUile Mitridatij'nhxcrät, & Kdetroûnes^ëgiùs præpor,à
Mamerco viéti, cüm ddôbits ïfirlibus équititm în Mefiam
pçoFugeruqt:atque inde Mxoniam digrelfi, in colles,cam-
polque areitofo sincidèru nt: v*bi ndniolum montés vfti vél
îaxa,quâfi'qüadam fuligine oflölcata cérûunttir ; verum et-
iàm campiambiifto foio fqiiaHidiper ^ L . Ml (dlt.wD.M. )
pafluum fine'vllo ignis-yel forhacis iitdicio,& pendulö in
profundum cl nere putres iacent. ib’psdf iam locîs totfidxvoragines
inpaludem pulfa,cum Syllx fidem imploràtenc, infittiabili
'ira viâroris înterfedfcafunc : totidemq; alia in Hamen coaifta
acnecata,reliqui miferorü paflïm trucidatifunt Pöfro M
tridatesmAhanobiliflimar üvrbium principes occider
bonaque eorum publiçare aftimo intenderat. Cumque iaiq
M .D.C ita intcrfeciiret, Èphefini exemplum verentes,ex-
çlufo præfidio eius, portas obiecerunt. Similiter Smirfiei,
^S.ardi, Cólophonii,TrallianjqueFecerunc.PertürbatusMi'
ithridates per Atchelaura ducem fiium, cuni Syllapacé pé-
ipigit-Interea Fimbria Mariànprum fi:elerumlàtelles,homo
iomnîbm audaciffimus ƒ laccurfî cönrulem,ciiius légatus'ei,
ratapud Nicoraediarn occidit.àémo^arrepto exercitu Mi-
tridatis filiuni ex ÀfiaadMilitopolim fugat,ftationemque
i regis inqadif,ipfîimqué Pergàmo pellit, fugièntemq; inle>
[cutus^apßd Phitanam pbledit.Et profeiSto cepiflèt, fi LucP
;Lucullusciuilibùs difcordiis curam Reipublicæ prætûh'fi
' fetj eumq; màflcôarrafc obie«Ska claflèyoluiflèt. Inde Fimbria
Ilieimbiis iratus , â-“qùibusproSyllanæpartisftudid,
\ obieâuportarufii repulfiis videbatdr, ipfim vrbem Mili-
tumjantiquamilïérR'omæ;parentem,funditus cæde,incen-
; diôque dèleuitîiêd eâm SyUa GonrinUp reFormauic. Idem
Fimbriaapud Thfathiram cum exercitu Syllx obfiderëtùr,
^efperatiwie adaftus, in templo Aefculapiimanu fùainter-
I feëiu^eA. Fanriiifs & Maius de exercitu Fimbrizprofugi,
. MitridaH fefe adiunxerunt. (^ o rum hortath Mitridatéis
lepm $ertorio berlegatos in Hiïpaniàm miHbs,fgeduspepi-
MC. Sertoriusad eum l^l. Marium , firmandî fcsderiscaûïa
ofiënduntur, quàsGrxciphlifi^vocant. In
quibus diu oberrantes ,in®pinatis randem peticulis exem-
pti fimt,& clam in regis càftra yerierunt Deiotarusltèx Gai-
lbgrxcix præfeâos regis bcHô trucidauit. Interea Mit ridâtes
apud Cizicüm eademmôra, qua pbfidèbat obièflus,in
magnam poenûriam,pe(lilentiamque exercitum' fiium co-
arrâuit.Nam pluiquâm ÇGC.Mihominum fame & motbo
in eadëm obfidione amififie ferrur,ipic cum paucis arrepta
nâui, clam fugit è çâftris. Lticifilus incruëticô milite ipe-
ét^torckdisalienx , nouum genusviCtoriæ adeptus eft.
Mox Mariumadortus, vicit, fogamtqtie., in quo prælio
plusquam XI.M Marianoruni militiiminterféra refèrun-
tur.Lucullus poftea ciim eodem Marionaüali prxlio con-
grefiusXXXII.nâuesregias, & complütéspnérarias, aut
demerfit àuteepit. Mulci ibi ex his, qüos Syllà piwfçripfè-
rat.intereritptlfiint. Marius poftera die de (pelunca,^rbila-
tebat,extraâqs,méritashoftilisahimipoenasluit. Eodem
vëro Lucullus impetu Apamiam vaftauit,& fiibriiontëO-
lympOjPriulàmmuninmmamCiuitatemcaptam, expug-
natâmque diripuit Mitridates aduerfiis Bizàntiumin-
firuâa dalle nauigans,terripeftate.ebrreptus, LX X X .ro -
ftratasnaüès perdidit. Ipfë cüin qüallà iam naüi mërgère-
tur,in Meoparonem Sëleuci pyratx V iplb pyràta iübente
tranfîliuit.rrîdëSènc)pem, ac poft Anifon cum magna dif-
ficultatë penienitXucuUus Senopem expugnaturus bble-
derat.Hanc Seleucus Archipy tata& CleoclaresSpado,qui
præfidircauiàprxerat, expilatam atquëînccnfim relique-
runt.Lucullusmiierorumhôftiuminteftina cladepëlmo-
tas,célerioécurfii immiilumteftirixitincendium.Itä railè-
raciuitas vèrfâ vicè hbftiam,ibcipqimquevride défèaden-
da d | l p : & vndë dilperdeiiaa,ieruata eft. Atv e roM .
Lucullus, quiCurioniin Macedonia fiiCcéHèràt:totam Befi
forumgentem bello appetitam , indeditionem recepit.
PrxtereàLücùllüs tranlgreiCis Eufraten & T ig r im , apud
Tigranocèitam vr bem cum Mitridate&Tigrane Congref-
fiis.paruiffima fuorum manu magnum hoftium numerum
occidit.Nam XXX.milia hominum in eo bello cxfà,rçfe-
rü ntur. Tigranes vix CL.equitibus comitatus au fugit: dia-
i demâte & thiarà né agnofeeretur abieâis. TuncadLucul-
iunftotius pene Ofientis,(upplicès venere legati. Illeim -
minentc hyeme per Armeniam in Mefbpotamiam cgref-
|fus,Lufibin vrbem illis tune locis inclytam, expugnauit &
rcëpit. lifdém diébtis pyratx per omnià fparfi maria, & iaril
non tantum intercipieiites nauium com meatus, fed étiam
infulas,prouinciafq;vaftantes,impunitatefceleris,&auidi-
tate prxdæ, vulgo fèfè adfbciantibu s in immenfum auge-
bantur.Quos G. Pompeius poft multani quidemvaftatic-1
nem^quam terra, mari que diu egerant,mira tarnen celeri-
tate comprefsit.Eodem témporeCretam infulàm per biennium
Mëtciliis ëuèrtit, diutumöq; bello domitamiin pote-
ftatém redegi'qlegéfqj Minois Romanis legib^fiermutauic.
Quibus etîâmdiebusà Lucullo viëla Armenia àc Méfbpo-
,tamia»
chron. Tom. 1, Liber V l k
tamia,aç Nifibin capta, Syria in Romanam ditionem ceflit:
quxhùciifque per reges Macedonum ab Alexandrq poflèfi
ä fuerat.Quo in tempore Horatius Flaccus fàtjfticus poera
libertin© parte Vcrtufi nâfcitur. Appollodorus yetoPerga^
menus Græcus orator, prxceptor. Galidii 8c Augufti clarus
habetur.'Tgitiirquxde Catilina«ScLemûlo, fiue Cicerone,
Safôftiüs fcribitjhoc gefta fimt temporc.Marcus etiamCal-
lidus orator c|arus"habetur, qui bello ciuili poftea Cæfaria-
nas partes fècutus,cum togatam Galliam regerer, Placen-
tiæ obiit.NunCfèxto voluminifinèm imponere déercui, vt
bella tam-Romanorum ciuilia,& extends vbique permixta,
quametiam Iudxorumi.quæ dióta funt, vel etiam quæ,fè-
quimrur,quiàfié fibi continuatim feiie temporum,& màlis
fequacibus cohæfêrunt : libri faltem termino feparen-
Finis libri f xtu
F R E C V LP H I
EPI S C O P I
/ , Lexouienfis
C H R O N I C O R V M
Tomïpriorisy
L I B E R VIX
Cum Htrcanus. atque eius frater Ariflobolus de regni poteßate
confligunt) Pompeium iudicem prouocant. Ex quo
Romanisfubduntur.
C A P V T L
■ GiTVRldircanus , qui pontifex Iudxqnîm état,
etiam regnî gubernacula raatre ei contradicente
( vt prxmifimus ) fufeeperat. Veçuntarnen frâter
eius Ariftobolits, viribus atq,- authoritate prxfta-
bat Habito aut inter eos circa Hiëricunta de return fumma
confliiftu, pleriq; HircanO rcliéto, tranfeunt ad Ariftobo-
lum.Hircanus autem cum reliquis fuga prxuenit caftellum
Àntbniurn.,îbiquefâlutis obfides naétus eft.Erac itaque ibi
in cuftodia(v t prxmifimus ) coniunx Ariftoboli cum filiis.
Sed priufquam graue aliquidfieret, ealege in conçordiam
redit:vt regnum quidéAriftobolus haberet.Hircanus yero
excederet quafi regis frater,aliifque contentus honoribus.
Hoc modo in fanoreconcüiati, eu inconfpedu circunftâ-
tis populi benignifïime alter alteriun valere iufïiflènt, domos
permutant : & Ariftobolus quidem recedit^p regiam.
Hircanus^utemin Ariftoboli domum.Metusy eroôcalio s
, eius invmicos prxter fpem dominantis oçcupat:& maxime
Antipatrum,iam dudom inuifum Ariftobolo. Erat aut généré
Idumæus, & nobilitate ac diuitiis aliarumque rerum
copia; gentis fiiæ princeps.Is ergo & Hircanumi ytad Are-
tem regem Arabiç confugéret,eiufqi auxilio regnum repe-
reret hortabatur,&ipfè Aretç vtHircanum fiifciperet.atq;
ir regnum deduceret,fuadèbat,multa detrahens Àriftoboli
morib.multifq; Hircanum laudib. prædicans.Simulq; am-
monebat, quod eum deceret regno clariftimo præfidenté,
iniquitate opprefiis manum porrigere : Hircanum autem
iniuriam pati, qui principatu iurc fucceffionis fibi debito
caruifTet,Sic inftruâis & prxparatisambobus, noôtu cum
Hircano ex ciuitate profugiç:Ciratoque curfîi in oppidum,
! qupd Petra dicicur, fàlùus èùadit , quod regnrfèdes effet
Arabiæ. Ibique poftquam Hircanum in manum regis Are-
tx tradidit: multis di&is nlultifque muneribus,vt aùxilium
ei prxberet, quo in rëgnum deduceretur,efFecit. Igiturrex
colledum vndiq; exerçitum, in Iudxam direxic. Etant aütê
q>editmn equitumque milia L. Quibus neqüaquam reftirit
Ariftobolus,fèdprimp impetu fuperatus, in Hietofolyma
fugere cogitur. Atq; omnino captuse d i t , nifi duxRoma-
norumScaurus, hörüm imminente fbluifietobfidioneln.
Namque is ex Armenia'quidem in Syria miflus erat aPoni-
peio Magno:qui cum Tigrane bellum gerebat.Sed vbiDa-
mafcumvenit.quam retentam a Metello Sc Lollio confuli-
bus & captain repperic, his inde fümmotis, coghito in Iu-
dxa quid ageretui^illuc velut ad quxftu cucurrit. Deniq; vt
ingrellus x f t fines Iudxoiu, legatiad eum veniunt a fratie
vtroq^yt fibi potius adiumento eflèt orantibus.Sed C C C .
talentis, q Ariftobolus miferat,iuftitiapofthabita eft. T o t
etiam acceptis Scaiiri; s ad Hircanum & Arabas Legates di-
riginRomanortim eis Sc Pompei nomen intencans, nifi ab
Opfidione defifterent. Itaque & Aretfiaex Iudxain Phila-
deiphiam recedit metuperculfiis , &Scaurus Damafium
redit. Hiicanus vet o Sc Antipater Arabumpriuati auxilio,
fpem inadueriarips cpntulerunt.Etcum Pompeius Syriam.
tranfgreffiis Damafium perueniftet, ad ipfiim confugiunt:
multifq; muneri b ei dat'is, ilia tantum quib.apud Aretham
vfi fuerant, al 1 egantes maguopere prxdicabanit, v t Arifto-
boli violentiaodio dignam putaret,regrioq; Hircanum ré-
ftttueret: cuita xtate quam morib.deberetur.Itaq) Arifto-
bplus auxilio Scaurifretus, Pompeio nec defuinSeddam
ipfiusgiatiaminftneadepturn fe cogriofietet, inHierofo-
ly mam cum indignationedifeeffit: belloqueiamcongredi
cum Pompeio cogitabat. Pompeius autem necei tempus
apparatut dandum putauit.fed ftatim eum fiquitur, multu
quippe alacritati eius addiderat circa Hiericunta mots
Mitridatis, nuntiata. Cumqueiliic pernoCtaflet: mane in
Hierpfplymam properabac. Itaque hoc eius impetu per-
tetritus Ariftobolus, fupplex occurric,pecuniamque polli-
citus, quodque femetipfum eicum ciuitate promitteret,
Pompei u mitigat fxüientem, nec tarnen quicquam eorum
quxpiomifit,effeciumeft.Gabinium,etiam, quiadfufii-
piendam pecuniam miflus fuerat.-necin oppidum quidem
Ariftpbolifbdireceperunt.His commotus Pompeius Ari-
ftobolum in cuftodiam coilocat. Adciuitatem vero profe-
Ctus dum luftiando earn circumiret, vtexploraret qua ex
parte facilior effet afeefiistfeditio in ciuitate exorta eft. Ariftoboli
quidé fbciis bellum geriporiuS regemque liberare
dignum efle affirmantibus, quivero cum Hircano fèntie-
bant,P5peio portas apêrirLDeniquc viefta päts Ariftoboli,
cöcefEcin teplum:& pore qui ciuitati iungebaturabfeiflo,
vt ad vltimum vfq; rëuftèrent, i nftruebatur. Cum autéalii
Romanos in ciuitatem recepiflentchifq; domum regia tra-
didillent.ad hxeobtinenda Pompeius vnum ex ddeib. fibi
.pbcdientib.Pifbnem cum mibribdntrpmittit.lfcj; prefidiis
in ciuitate difpofitis.quia nemini eorum,qui in tépliimjCO-
fii gerant, pace m perfuadere potuit, omnia qux circumerät
expugnationi parabat: Hircano eiufq;amicis ad confilia co-
ferenda ,& ad efficiéda qu x iuberec.alacriter animaris; Ipfe
verptemplum obfidione cingit,turribus impofitis,admo-
rifq; machinis,mcenia tentabat irrumpere:fed lapidibus re-
peliebantur&virepugnanrium. Menfenamq; obfidionis
tertio,vix vna turn deie&a,fanum irruptum eft. Primus äüc
mur um tranfi endere aufus eft Sy Hx filius Faufttis Cornelius,&
poft eum Gentürioncs düo, Furius 6c Fäbi9 cum fiiis
agminibus.Ec circumfepco vndiq; fäno:alios confiigienres
vel etiam pau jifper repugnante. interfigiimt.Multos autem
fuos^enriles aduerfx pattes .ftudiofi trucidabant, plurimi
femetipfos in rupes prxcipitabant: nonnulli filriburidicö-
Ctis qux circa murum erant in defperarione fiiccenfis pari-
ter conflagrabanc. Itaque Iudxorum quidem X I I . liiilia
occubuerunt, Romano rum vero perpauci, fed pluris fau-
ciari fiint. Nil autemgraliius in illa clade Iudxorum genti
vifurn eft, quam (amftumillud arcanum nulli cuiquam prius
vifum,alienis eile deteCtum. Denique Pompeius vna cum
fiiis comitibus in templum ingrcfTus,vbi neminem prxcer
pontificem adéfle fas erat,qux intus erant candelabra cum
lychnis,& menfes ex quibus libare atque adolere moris
erat, &, vafeula ex äuro cunCta petfpexit: co ngeftam que pi-
gmentorummolem,ac facrx pecunix propeadduomilia
talen to rum. Nec tarnen Vel nXc, vel aliud quicquam de
facro fanéfcis opibus fiue inftrumehtis attigit. Sed poftera
die poftexcidium curare templum Xdituos, ne quid fbrdifi
habe rer, iuffit: Sc folenia facra celebrare. Ipfe autem Hircano
pon»’