lob.} 4 .
magiftèrvocatur, ficut ElifeusEliam patrem, id eft, magi-
ftrum vocat. Pater mi,pater mi; ciirru s Ifrael & auriga eius.
Etinlibro lob:Heliu,Eliphaz patterned eftmagiftrumvo-
cat, hocmodo,Pater mi, probeturlobvftk adftnem.Quodzor
tem Saul kainuenit, ficut Vides prædixerat:fignifiear,quia
omnia ita euenerunt Chrifto, ficutlibri legis &propheta-
rum olim prsedixeriinr,licet de Iudæis velintinrelligi-» qui-
bus profperafeuad ucrü ita euenemnt, lient prædixerat.
C A P. X L
A Scendit autem Naos Ammonites>&pugnarexcepitaduer-
•L^fum lobes GaUad.Dixerunt que ovines vin labes ad Naasiüa-
beto nosfaederatos,&feruiemus tibi, EtrefponditadeosNoos Ammonites.
In hoeferiam vobif umfoedas,vt eruam omnium vejirum
oculos dextros.]Vcvam quiahiftoiia mamfefta eft, fpiritalem
intelligentiam breuiffima infinuarione enucleare aggredi-
mur. Naas enim quiinterpretatur ferpens; fignificat dia-
bolum rnonfolum quialubricus&tortuofu$ eft, fed qi ‘
Denique pofïùmus & aliter hanclêntentiam breui indaga-
rione innuere, quo ait diens -.Verba fapient lit ficutJlimuh Sec.
Quia &ad connerfionem prouoeanc, & fiima lunt, & in
nullooberrant:quia lànifto fpirituprophetis & apoftolis
infpirata, ad eos vlqu'e peruenerunt, Sc ideo lolida radiee
fùndatalùnt^Vnde&in eodem Vetlii lubifigitur : Quæ per
magiftromm confilium data finit a paftore vno : videlicet à
prophetis perquorü confilium fiint prolata,&paftorevno,
id eft, Ipirttu lànéfco infprrâtà. Q^ilquis enim his eft inftru-
<ftus,& Ipiritu diui n o iîlafttatu:.,potelé corrige fè (Ifinqua-
tü humana fragilitas nomobfiftat, le à peccatis corinuciit)
aliorûpeccata.Quia illelufte rednguk,i» cæceiis malüeo-
rura, qui fpkitiialiter viuens, -cfepprio deli&o rephendi à
quoquâ nô poteft.Scriptü nam ^èlïiSpiritalis emma ludieat
& ipfe ànemineüidïcatur. 1 miocen s enimefledfbtcab omni
delùfto, qui cæceros iudieac prodeeiere ipfbrum ficut &
Samuel feeillè legitur : qui etiam taies pluuiam de coeiis,
id eft, Icientiâprædicationisex libris prophecarum,dè qui-
bus feriptura eft : ludiciumpofitumeft&libri opertifunt. proprimum
hominem per lèrpèntem decepitf .Ipfeafeendit j feront & corda hominum ( vt fm&d præliandum contraIabes qui interpretatur ienfiis,.quia us fidei, ac bonorum oiabolus
ad
diabolus femper temper lenlum fenfum diuinæ cognitionis coghitionis Sc & bonitatis
_____„
auferreab hominibus conatur. Galaad vero, qui dicitur,
ceruus teftimonij, illos fignificat: quieruditi funt in eccle-
fiateftimonijs diuinarum fcripturarum. Quorum oculos
dexteros eruerecupit, videlicet illuminationem fidei, &
prædicationi s auferre làtagit. Sed hos Saol, videlicet domi-
nus ac.redemptor nofterliberatcum exercit u fuo :id eft,au-
xilio angelorura lèupraçdicatorum fiiorum, qui in Bçzec
populum enumerat. Bczec ,enim egeftas interpretatur,
quia in egeftateprælentis vitae, nouit dominus qui luntei?.
Et apud ipfum eft certus numerus electorum,quos adpræ-
lium eontra diabôlum excitât. Nam pqilùmus adhæreti-
cos refèrre, qui popudus eft moeroris, quoniara gaudiû Ipir
ritus lànéti non habent.Difponit eorum peruerfitas i n h o c
foedus cum populo ecclefiæ,vt eruat oculos dextros,id eft,
fenfum vçlvilumlànæ orthodoxæ fidei auferat. Et vult vt
finiftrum habeant, id eft, peruerfunrlèufum, & praualèn-
tianc. Sedpopulusfidelisaceruum teftimoniorumdiuina-
rum feripturaru congeric, vnde luis hoftibus reli ftat,emit-
titin vniuerlôs terminos Ifrael, hoc eft, ad do&ores eccler
fiae : quatenus fîbi opem fe ran t, & icutum fidei contra ho-
ftes exaduerlo opponant.
C A P . XIL
Matth. 3 .
perum gignere polîinc }diftundunc : vteos^ quia malum fe
egilîè cognolcöc,terreät.Deindelequitut, quali terSamuel
dum quereretur de principacu, & populus deprécaretur,
dicens : [necejfes orarepro nobis. Rejpondensait* Ahfit àme hoc
peccatum tn domino ,vr < effem orarepro voitf.jHic nam q; perre-
<fta benignitas làn»ftorum, olim in Samuele demonftrata
eft: Ilia videlicet de qua dominus ait: Diligke inimicos,dc
orate pro perfequencibus Se calumniantibus \eftros.
C A P. XIII.
F J lim vniusanni er at Saul, cum regnare coepiffet, duobus autem
annisregnauitfuper ifrael,'] No de Isbolethfilio Saul tail-
turn , fed deeodem Saule hoc d-idhim eft. Sic enim èrat iri-
nocens Saul quando regnare coeperac, ficut filius vnius
anni eft, & in innocentia perfeuei aret:Et quia ineadem in-
nocentia duobus annis-regnauit&iiuniilitate.-bene dicitur
tanqua filius vnius anni fuifte.Cæteri vero quibusregnauit
indigne calculo nonhiecomprehonduntur. Sed fi voluerit
quis intelligereper anticipationem de Ifbofeth, (eo quod
in fequentibus legatur,quadragiritaannorum erat llbofeth
cum regnare coepiflèt, & duobusannis regnauit,&àtoorte
Heli viquead Saul omne tempus.XL.annorum eftnöpto^
hibemus,quia & in telligi valet. [Efpercußit lonatbasjiatiorie
Phihßuiorum qua erattnGabaa. Quod cum audtffent Phtlißim,
Let.t autem Samuela dp opulum: Ven_i te&eamusWin Galgala, , I Suaeurflu cse It/tnni»tbeu/.cEcitnreal iinq o;]mQnut otedr rean,i dmic eanist:,Q Aputddiacunmt H aeubrdaiif f&en vtfnhii--
&mnouemus ibi regnu.Et reliq.v%quo ait.Mißt Dominus lißmiSaulcecinit buccina &c.Sicintelligendum eft:Quodfû
Ierobaal&Bedan&Barac &Iephte & Samuel ,& emit vosde audiirentPhiliftim,rubauditur,cöturbati funt Saul cecinit mamtnimicorumveßrorum.]Priusenimantequamluperio- • buccina. Hæc buccinafignum vidoriæ,& exhortationis
rapandamusj dicendum eft, quis fuentifte lerobaal & Be- I fuit,vtaudirent ,&nofeere'tHebræû:onturbaa fuperatos
ramt^dianitas.Bedan vero (vtquibufdain placer) ipfe eft 1 uit hPuhiuilfiefmt*oodsi.f-aPmroapmt e,preçri cfèuqßiut iStuaru :l ß[aEtti votnueumer fm ifraelaudi- Philifiinorum.]
Samfon. C*terumiintta altiorem mtelligentiam, Galgala His rebus compertis, eonfortacus eft Ifiaehpropter hoc &
nnaaruiooPnneemm ffiidLe?i ,mU«en ouo'pfei|fnelmficeaCn troc.uveblia tvioetnuesm re&ginlluummmi- ,; ctocpeopfiittaogs(earfeflcio&nutsr aeefto es.m [mQu poodpcuulmusv)iadbtf[fcnotvnidreilrfuraiiet lffeeiinnfbaer--
ndoixuiummucso,vmbmidue tHateulmi& effttl iDjsceiquusa rmeputraotbioandesf,&upeelneudsi oianme f! luncûy&inabditis,in^p etrü quoque &imnaanntrmiss ,&&mm cciip(eirmm.
Samuelis deferipfimus. Deabi|,(ftioneSaul & conftitutio-
ne Dauid, domuio fauente , m pqfterum diéluri fiimus.
Verum in hoc quod Samuel fifios redarguit, iuxta moralem
intelligentiam typum tenuit fpiritalium dodtorum:
D
qui infemeripfisdelùfta grauia non habent,qtiç redarguät:
fed aliö tum peccata ablque detreäation^ feriiiftt.De his e-
nim talibus per Salqmoiiern dicitur : Verba fapientium quafi
ßitnuli, & quaficlqui in altum defixi : Bene ait, verba fepien-
tium ficut ftimuli & quafi clauiin altum defixi: quia peccata
hominum neiciun t palpare, neç molli manu attrefta-
re lafeiuia : fed aiperx inue<ftionis increpatione corrigere,:
& errantes poenitentiæ dolorem Sc vulnusinfigere. Sicu-
iusigitur fermo non^pungic.fed oblcétacioni eft audien-
tium, ifte non eft fermo fepientis. Hinc eft quod Iohannes
Iudæos gloriantes redarguit dufainue<ftione, dicens : Ge-
nimina viper arum, quis detnonßrabit vobisfugerea ventura ira}
Sc reli qua] Si enimfe abfeondir Ifiael in przfetis lio cciijste,arni-
mum pulfat, quid eft quod hiftoria liibiungit. [ Hebraiau-
temtranfierunt lordanem.]Qgod nosaliter intelligerenon
poiiumus, nifi il1 los fentiamus, qui fe fiibtraxerant à Saule
rimore perterriri, & ad Philiftim tranfierant. Sed poftea
audientes quod Pfiiliftim fugifient, fbciauerunr le cum
filisinprælio. Quid enim hoc fignificet quod reuerfifu-
rguirmiu.i toc" iaueruntfe cum fuis in prariio, dicem^n s in *pofte-
[Cumque adhuc ejfet Saul in Galgala, vntuerfus populus per-
tèrritus eft »quifequebatur earn. Et expedauitjèptem ditbus iuxtaplacitum
Samuelis, & non renit Samuel in Galgala. Dilnpfut-
que eft populus abeo. Aitergo Saul offerte mibiholocauftum &pa-
cifica,&reliq; vlq; quo ait: Dixittfc Samuel ad Saul:Stuleegiftit
neccuftodiftimandata domini Dei tuuquapracepi tibiSCc.] Veru
iâ fuperius dixetâti ?tdeftendesamé mein Galgala. Ego quiff*
defccdx ad te ; n off iras oblanonem3 & mmoles yiM™ pnaft^.
Septem diebus exfeetabis donee veniam ad fei & oftendam tibi qua
facias. ] Videtur quibufdain, inciilpàbiliter Saul .obtulilTe
holocauftum. cum Samuel ab eo expeiftatusy iuxra placi^
turn feptem dierum non vencrit.. Quod qui. hunc locilm
bene diftinxerit ÿ inueniet eum non immerito culpatum
failfe.&inobedientem redargutum: Locus aürem hic a-
pudquofdam ita diftinguitur : [ Et defcendesante me in Gal-
ïala. Ego quippe deftendam adte. Et pofteà fubinfertur, Ad
offerendas oblattones, & immolandas vittimas pacifteas» feptetù
diebus expectabis donee veniam ad te, & oftendâm tibi quJt fa-
cias.] Non ergo Samuel füumpræftolariaduentumSailli
feptem dierum tempore praecepit, fed ad offereildas qb-
Jationes & immolandas viétimaspacificasife abeoeifderii
feptem diebus voluit expe£tari :,quodille nequaquam fe-
cit,&ideo mericoeulpatur, & ftultiri* elogio denotä-
tur, indifereta Saulis oblatio : ob-hoc qüöd obediçntiè
præceptum ptaeiiaricatus eftj à Deo accepta hon eft.
Quiaenim prophet* præceptum parumperpeilditiDeum
qui loquebatur ih PrOpheta, contempfit, dicente Domi->
no:Qmvosaudityme audtt:&qui vosßrrntty me ßterntt. Vndë
audiuit:[Sed nequaquam regnum tmmvîtra confurgetiQuaftuit
Dominus ftbi virum iuxta corfuum.&praapitei Dominus vt effet
duxfuper populufuunr.eo q> non feru-dueris quapracepitDmïnus.]
Reprtobatio Saillis, futuram præfiguarauit ablationéregni
Iudæorum. Quod autem Dauid fupétftes ei finftus eftj hoc
indicat.quod Dominus Iefiis Chriftus per nouum tefta-
iaentum inecclefia regnaturuspopuloludæorumlùccef.
fiirus état. [ Porto fxber fer rar; us non imtentebxtur in omni
terra ifrael. Curauerant enim Philiftim, ne forte fitcerent Hebm
gladiumaut lanceam. Defcendebatergo omnulfrael ad ihihftitn,
vtacueret vnufquisçfe vomerém fuum & ligonem & fecunm&
farculum. Retuja itaquet/ant actes vomer um & li onum & m -
dentium & fecurim,Sc reliqua.] Philiftim qui^c AU dp h y li
(licet plurimis inlocis fantftaram feripe urarum^liud atque
aliud,mukisfnodlsallcgoricc fignificent,)_hocinloco omnium
hæreticorum præfigurant cateruas: quæ pari confen-
_ _ _ _ _ _ 7t?
ecclefiæ , & arma in tèmpore Belli; Èt vk mâhiTeftitl s fiat
quod prôfeftûr: In pace é'cclefiæ præfiilèseius feu lâcerdo-
tes, fimplicijprædicationc,populum fibi creditum, fide iti-
formantes,nonaltadeDêo,nçqqe incapabiljaillis propo-
nunt,fed vt fimpliçitèr crédant^ïn Patrëm Sc Filiiim Sc'Spi-
ritum fim6lum,e(îèntialiter vnum & verum Deum,trinum
Vero pfonali ter.S i aüt qui cunq; hçreticlis Sabelliaiiæ partis
àlfertOrdicat,quia in Deu ficut vna dei ta s,i ta & vna perfona
credenda eft non tres,id eft.vt ipfe credarur pater,qui Sc filius:
& ipfe filius,qui pater: ficut Säbellius impie prædica-
bat: quid time agenduth erit viris ecclefiafticisnifi vt & i-
plà làcra feriptura contra hùiüfmodi alfertorehi ptobaré
queant,quomodoDeus omnipotens vnus fit in natlirâ,tri-
nus vero in pérlonis. Rurlüm tèmpore quièto,nil amplius
doâoribus ecclefiæ catholic* plëbibus,quipfælünt,præ-
dicare conuenit: quam Vteredant patrem & nlium 8cIpifk
tum fan&um,vnius fubftantiæatquè;dèit’atis.: Filiiim verb
non aliunde,quam de partis lub ftantià genitum,fîne initio,
aC per bmnia patri unailem & coæqualèm. Spiritual vero
lànélum, ex pâtre &filio procedentem, vnius fubftantiæ
cum iis à qui bus procedit. Si vero con tra huiiilmodi véri-
dicam prædicationem, prouenerit vt quilpiam Airianæ
partis aifertor dicac: non ita eftvt prædicaris, fed ficur très
perfenas inDeüm cofi terni ni, ita & très i'ubftantias in eujrt
vobis credere oportèt. Filium quoq; non de lùbftanda pà-
tris liibftitilïè, led ex iiihilo creatum :- fimiliter & Ipiriturn
faneftum non Deum,fed creaturam credere oporcet. Quid
cötra huiulmodi impium prædicatorem, vif ecclefîaftu us,
faefturus erit? nifivrexvtroqUe teftamento proférât documenta',
arq; velut ferramentaacuat diuina teftimonia, pet
quæ &illa quæ prædicat,defendere valeat, & contira diceh-
tes refii tare.Rurfiim tempore rräquillo,nil ampfius de Dei
filiolàcerdoçibus Ecclefiæ prædicare conuenit : quam Vc
credarur verus Deus ex fu b lia n tia pa tri s fine rempoté iîiefi
fabilicer natus,& verus homo (pro noftra redemptione)de
lùbftanda matris temporaliter creatus Sc natus, gemina
lùbftantia,fingulari veroperlona. Confiibftantialem patri
fecundum diuinitatem,conlùbftantialem vero matri iuxta
humanitärem Vnumeundemq;infingularitate perfonæ.
Contra quam fidem fi econcrario diuerju occurant:vnus videlicet
fuimpietatis,aduerfus ecciefiam Dei colpirantes, propter
multitudinem populifibi confeptientis , & mundi huius
poteftatibus fidentes,«andern ecciefiam Dei, à fuis fidelib.
depdpulari conantur: quorummultitudinéinfirmamem-
‘braecclefisè pertimefcences,pleriq; exiplîs abiufata fide ab
ccdefiæ vntcate difeendentes -, eiÖem hæreticis lociancur.
Alqvero lub filentio fefe occultantes,dum fîdem lùam pa-
lam confiteri metuunt,quafi in Ipeluncis & cauernis cerræ
laritat. Philiftim quorum ingens nuuicrus elfe perhibetur,
omnium h çreticorum magiftros figuralTenonciubium eft.
Qui propter varias feâas,quafi difcolores equi,vno impie-
taris vinculo colligati, in huius mundi campos diftolutis
habenis,ad decipiendos feu oppriraendos quos p'ofltmc,
difcurrant. Sexmillia équités, èlaros exprimiint mundi:
qui de carnali potentia tumidi,hæreticorum adiutores exi- '
ftunt. Reliqua vulgi multitudo,ingentem innuit vulgi ple-
bem,qua:m hærerici caüidisperlùafionibus deceptam fibi
aggregant. Sexcenti viri, qui cum Saul femanfilfenarrâtur,
catholicorum virorum formam prætendillè ypftîint, qui
per vnitatem fidei Chrifto Domino, yelut Saul, adhærcn-
tes,nullis maloruperluàfionibus, feu terroribus,ab eo re-
cedunt. Fabri ferrarij,allegorice,virosfignificantfpiritales
inecdefia:qui tempere pads (cum défi nt qui inquiètent]
per fecuritatem mentis, feu incuriam ,ab Ipiritali inquifi-
tione torpentes,qüafi no fînt i dum inexercitati ad relpon-
dendum hoftibus fidei parati nequaquam lunt. Vomeres
vero atque ligones, feu cætera ferramenta, Ipiritalifertefti-
monia,feufententiasindieàntlàcrækgis:quibus teftimo-j ^ ^
niislàcerdotesecclefiæ,in pace eiußem Ecclefiae.aderu- | dotibus omni circumlpeâione agendum eft. Etaduer-
ditionémtantummodqpopulifidelis,quafiadagricultuia, 1 lus varias hæreticorum nùuitates, omni ftudio vigilan-
iuxtahiftoriæfimplicitatem,vtuntur.Quæteftimonia,acli dura , ne fides Ecclefiæ, velut ædificij fiindamentum,
ferramentafint(fiquando,petmittente Deqyhæreticomm- për eorundem hæreticorum, inapetum, quafi impul-
bella adiierlùs ecciefiam çonlùrrexerint ] ad exercendos lii vêntorum labawr atque lubruatur. Quod autem
videlicet atque probandos fideles luos , viri ecclefiaftiçî, ait feriptura de Ifraeliticis viris; [ Defcendebat ergo omnis fubtihinquifitiôneeaperfcratando,& Ipiritali acumine a- ifrael ad Philiftim, vt acueret vn'ufqutfque vomerem fuum
cuendo jVelut in gladios vertunt : per quos & holies fidei rir ligonem & fecurim, &cæt.] Hoc non ablîirdeîntelli-
profternunri& tam fe quamcæteros fideles,ab eorum per-, gi datur, quia controuerfia hæreticorum, exercitia lune
fecutiöne,fiueper(uafionedefendunt. Præcepta quippe catholicorum : & malorum contentio, bonorum acuit
diuinæ legis atque teftimonia, & ferramenta funt in pace fenfiira: 8c aduerfitas impiomm,finiftra lunt arma iuftorü.
qui ica duas nacuras in fiiio Dei confundat atq; per-
mifcear,vc inter Deum &hominem nullam elfe différencia
aftruat: fed hoCeflèdeitatem, quod & humanitärem in eo:
ficut&Euthitianr,&eorumfimileshæretici impiedefeh-I
derecôtendunt.Rurfiim aliusex aduerlb profiliat,qui ficut Ncftorlanl.
duas in eo naturas,ita & duas perfonas ainrmare velitfticut M?n
Neftoriani.Itemm tertius velquartusoccurrat,vnus vide-
licet,qui eüdcm filium Dei dicat in vetitate Deum elle, ho- l'Fotiniani.
minem vero in phantafia fuifle,quemadmodum Manichçi j
Sc i-'rifcillianiftæ dicere aufi funt. Àlius autem qui ilium pu-
rum hominemfuillè, ablque Deo ,tcontendat: fient Foti-
niani. Rurfùmalij atque ali j exiftant,qui eum,hoceft,filiu
Dei, nihil de matre aflùmplifle, nec eiufilëm naturæ fuilTè,
exqua& nos fiimus: fed nefeioquamimaginariam carnem
in mundo geftallè: & cæteri plurimi, quos omnes memo-
rare,nimis prôlixum eft, & non neceffirium : contra quos
omnes hoftes fidei,quid ecclefiafticis viris agendü cftfnifi
vfex vtrq;teftamento diqeilas fententias atq; teftimonia,
quafi varia ferramenta liment, exacuant, atque élucident,
per quæ Sc ea quæ credunt £c prædicant, defendere que-
ant,& aduerfarios fuos, aut confodiendo fibi lùbfter-
nere, aut certe terrendo in fugam conuertere. Hoc
-quippe modo, & contra diuerlàs quæftiones, quæ in
ecclcfia, per contentioriis virium oriuntur, Dei làcer-
Quod