A
Exod. l).
Sm. ii.
D
Sc columna nubis, quæ præccdebat Hebræis exeuntibus ex
Ægypto,media (è°pp°nens>mcerÆgyptio s atq;Hebræos:
iplaeademque lux erac exeuntibus hliis I Traci, & cæcitas
Ægyptiis. Ita& nubcs corporis Chrifti, luxcredentibus:
non credentibus au tem, cæcitas, & petca feandali, necnon
& lapis offenfionis. Viufeinquit [ Operuifli mfurore,'] Quid
enim operuit, niii quia leipliim Dominumin homincoc-
culrauit,- [Etpercufiifti.]a.cCi dicat vulnere infidelicatis.[Ora-
diftt] (ui inpcenitudine cordis [Net/>e/»«rfi/?/]inquit propter
fefteritatem iudicii. Ethæc inquâ nubcs, oppofitaeftcoe!
oculis diuinæ maieftatis,quam non potcft tranfire quamdiu
cæcitas ex parteïftael man (eric infidelitatis oratio. Idcirco
Chri(lus iurc eradicatio Sc indignatio pofitus elle plâgitur,
ficut deinfidelibus comminatur , propterea(inquit) Pro-
pheta & præcedentibus quæ fequuntur:D«tf dtfiruetjnfine
euelli t te,&emigrabitte de tabemaculo, & radieem tuam de terra
viuentium.Et hoc eft textus huius literæ, licut dicitur, audi:
quomam incomprebenfibllu funt indicia Dei.Idcirco monct per
hancliteram,quadicitur, audi, vt onines adintelligentiam
redeant,&ex his quæ dictmtur cordis in telligibilia percipi-
ant.Vndc & fuprafub haclitera: Lacum calcauitDominus(in-
quit) virginifilieluda,non quod tuncDominus(vt dixi)fores
abftulerit, quando duéhis eft captiuuspopulus, fed qua-
do Chriftusaduenit. Tunc quippe. lac9 faótus Iudæispalïîo
(âluatoris,quæ gentibus portam làlutis oftendit.Nam crux
Domini,(icut non credentibus,præcipitium eft,ita creden-
tibus,port9 (àlutis.Eüdeo præmifit Propheta,audi,vt futu-
ra cognofceres:quoniam t orcular (au t lacus.iuxta aliam in -
terpretadonem)quem calcauit Dominus virgini filiæ Iudç.
Calcauit,vtexip(o ' ’ " ' ' ’ ’
(ceretautfèx
autem,reéte fe plangit anima, quando caligiae operuic ini-
quitatis,vtpercuftàm atque occilam fentiat iufto Dei iu did
o ,agentevulnere prauitatis fine. Cu i oppofita nubes, plâgitur
deliétorum,quæ magis côtra nos clamare,quam exo-
rare videtur. Vnde Dominus ad Cain : Eue vox fangumisfa-
tris tui de terra clamatadme.Et quid eft dtcerq,de terra clamat
ad me niii quia terrena cogitatio,& luftbeati o boni, atque
immanitas deliótorum facit,ne pollit noftra orati o tranfire
ad Deû,necipfc orantibus parcere nobis dum clamor quo-
tidie contra nos de terra crelcens augetur? Iam deinceps vf-
que ad finem huius alphabeti, palîio Domini luce clarius
referatur. Idcirco his ita præmiuîs, quid A i h liter a fignifi-
cet,pandamus: A im quippe, iuxta Hebraicam veriratem ,o-
culus, vel fons interpretatur.Vnde Propheta lub hac (îgni-
ficatione,quia oculus interpretatur,valde allufit.
A in .
Oculus meus afflittus eft, nec tacuit,eo quod non effet requies. &
in tertio (ûb huius literæ vetfuiOculus meus depredatus eft(in-
quït) animam meam.Qnqniam oculorum eft officium,nun-
tiare quod viderint. Et Chriftus aliis pofitus eft in ruinam,
alias in refiirreâionem. Per A i n literam oculorum officia
declarantur, vt (âne defleant pro oftenfis: vel e tiam ex defi-
Oculum quidem ab(bluir,mentemligauit.Vndc non dixit,
adulterauit earn inocula, fed in corde. Oculus autem hcedi,
qui ad finiftram eft,quod ea q d dexrris funr,pcccator videre
non poflît.Propterca fan dus dicit : Piouide bum Domintmiin
conjpettu meofemper, quoniamà dextris efi mil) ne commouear.
Eft & oculus vitülæ:quia ficut iugiloro aterahunt ini quitâtes,
non dilrumpentes, neque ablcindcntes proprium, lcd
loiigetrahentes fune peccatorutn. Oculus quoque genera-
tionis , aut fons generationis dicitur : quia ex oeuloru aQ>e-
<ftu,aut bonaaut aduerlà generamur.lddrco & Ain merito
oculus vel fons dicitur; quia ficut de fonte tradus fluuioru
emanare ccrnitur.ita ex vifu oculorum,quafi de fonte logo
profiuuio,bona vel mala generantur. Quotienlcumque ad
bona nobis operiuntunperficiendi quafi fons iuftitiæ ôc o-
rigo gratiæ nobis adoritunquotiés vero ad malum,illi vtiq;,
qui apertilîintAdæ propter poenam peccatifimt, nobis re-
ferantur.Vnde idem Propheta longe fiipra in eildë threnis
fiib eadem litera A in: Egoplorans (inquit) & oculus meus dedu-
cmaquam:quia,longefattus eft a me confolater,cenuertem anima
me am. Non igitur abdu&um fe Propheta de terris luise fie
dolebat,lèd à Chrifto populum rehquendum, confolatio-
nemquefuturæ vitæcemebatamiflàm. Ethæceftirjquam
dolendacaptiuitas, quææterna efthbertate priuata. Vnde
impræfentiarum aftlidus plangitur oculus nec tacuifiè, eo
quod nulla ellèc requies.Nulla igitur requies, vbi qui con-
folabitur Spin tus (àn&us recefierit.Paracletns nam que fpi-
ritus,conlblator dicitur, & id eo qu iab eius (àndificatione
recellerint,nullam diei làbbati, in qua Deusrequieuiftè le-
gitur, requiem inuenient.. Q u os longe præuidens ocujite
,cauit,vtexip(opaffionisprçio, fides credentium clare- j prophetalis,eorum perpetuæ captiuitatisærumnam,qu;mi
:et aut fex infidelitatis inamurcam tranfiret. Moralitér perndiæ pretio damnatorum populus habet exoluere, iure
requiem ft non inuenifle luget. Sed quialicet afflidus nec
tacuitjDominum relpexiflè.& vidiflè de coelis infezv.quonia
quiperfeuerauerit vfque in finem, bicfaluus mf.Sunt enim oculi
Domini, cuius figurâm propheta gerit, ficut Iponfo dicitur
inCan ti ci s: Oc«/i tui acfipifc'ma in Hefebçn^ in partisfilia multi-
tudinis, Quid enim (unt piftinæ in Heftbon,mfi rationabi-
1 i tas ôc abundantia dodrinarum in cogitationibus, quæ eft
Ecclefiæinportis ? C u i merito defertur multitudo dodri-
næ. Filiæ enim multitudinis, pofteritas eftplurîtnarum ftn-
tenriarum. quoniam Propheta inqwv.Pertranfibsttit diesplu-
rimiiér multiplex eritfeientta. Quarum oculus non tacet, eu
multis inebriatur lachrymis, donee refpiciat & yideat'Do-
minus de coelis.Interim tameniaquit[oCklusmeusdepradatus
eftanimammeam incunttisfiliabusvrbismea^]Ex quo Propheta
euidenter futurumChriftiiudiciumdenunriar, eoquod
præuideat quæ venturafiint ciuitatibus Iudæj&eàomnTp.-
fufionelâchrymarum deflet : quia malam impiæ plebis mæ
petfidiam prouidebat,quapertinaciter propriû negauerat
autorem. S ed oculus animam deprædari dicitur,quâdo oés
affedus doloris Sc moeroris effuderit,quando omnem lan-
guorem & ardoré animi per lachi y mas monftrauerit, quâ*,
do omne quodcûq-, eft in ea quafi fluuiüsde fonte ficeftlu-
xerit. ficut PrpphetaDauid dicïv.Defecït anima meain faluta-
re tuum,& oculi met in eloqnium tuumjicentes,quando confolabedeçiô
gratiæ ingemiftant: quorum officium eft (emperde-1 ris me ? Ad hoc quippe anima ^boculodeprædatur,vtlùo
. . r 1 adhæreatcreatori,fiiisexpoliataviribus,&fecorârefuiidàt
fonci piæ hubertatis. Defecitquidem, co quo concupifcit
eum,cuius pailione eft làluata.Defecit, vt in vnum lpiritum
tranftat,& fit vnus Ipiritus cum Deo. Vnde fignanter; [ De-
pradatus eft (inquit) oculus meus animam meam\ 3c nô oculi, vt
vnamés cumDeo intelligatur,ficuti Chriftusin Câticisad
Iponlàm ait: Vulnerafti cor meum,vulnerafti(inquic)in vno oculedari
fuauibus offendi autem aduerlis. Vnde Ennoniæpe
oculus (ùppliçicmim dicitur, oculus tétarionis.ocûlihoedi,
oculi vitulæ,oculus generations,aut fons generationis, in
quo baptizabat Ioannes : quatepus cor uni aftlidioneper
fontem generationis in adopdonem renata trâfirent fiho-
ru Dei. Et ho ceft dicere:Or«/«^ meus ajjliftus eft, oculis&dolo-
ribus,nec tacuit.Itaq; quia nullus clamor ad Deum aicendere
creditur,quamclamor lachrymarum :quia & fi voces furdæ
fu n t, nonnunquam coram Deokchrymæftraper(teftë
Spiritu (àndo ) maxilla in ccelum, cumomni clam ore cordis
aicendere probantur. Quod autem Ennon oculus lup-
pliciorum interprétât ur,in quo baptizat Ioânes, quid aliud
innuit, nifi q> renatus defiderat fi bi propria peccàta dimitti,
quorum fupplicia cordé prouido perh o crelca t ? Itaq j licet
oculus luppuciorum di ca t ur,pr çuiden d s eft tamen fiippli-
cia.non luftinen tis. Porr o oculus tentatiouis, quia per eüm
læpe tentamur.'Vnde làluator.? Qui vident (inquit) millier em
ad concupifcendumeam, iam moechatus eft earn in corde fuo.Et nô
dixi fimpliciter, qui vident m ulieré fed ad concupifccndû.
lorum tuoruni.Et merito, quia Chrift9 in vno oculo videtur,
non quidem carnali,fed Ipirituali, ac diligitur.Alii quidem
funt ocnli camis,alii qui (vt diximus ) aperti funt in Adam,
alii mentis, quitranftunt in Vnum, v t firme s vna cum Deo,
alii oculi Ecclefiæ:quia Iponlà duos gerit oçulos, morale ac
myfticum.Scd myfticus pleni9 videt Deum&acutiusjicet
moralis dulcior videatur.Idcirco oculus amore Chxiftire-
ple tus,deprædari dicitur animam, v t totûfe e xpo lie turift,
& transfundat le in Deum vltra fe.[2» ctmfâs (inquit) filiabus
vrbis ww:]quia per fingulas delidtorü a ffeâ i ones,& æternæ
vi tæ cogitationes, rotam fe quafideprædatâàfe refundit in
Deum,vt vnacù Deo inueniatur.Et hæc eftlitera, quæ fons
: E
•Supra t.
F
G tu. v
Matt.io.
Caruic.j.
Daniil.iu
Q
Vftd. iiS.
Cautie, s.
H
Ge». f.
i Ifal,u 8.
iÀ L im e n t a i - k r m . Liber 'a l.
vcfoculus inter[irecacur,vt riecoeul' fine fonte inueniatnr
nec fons fine ocnlo dileftionis ex nabis & in nabis ijianjte
ciedaïunquiten» -g fuis exceffib.ffflnterepaptffietutiach[y-,
matii,& fonSjifto nutriatut oculo Jàinfta: ebnteplationis.yt
ooffitdieeceânimaDeodeuinâa :OrafoJpirituiorabo&mete
pMlmlpirmpPtlU&meiue.SeïpHitut Phe literatiibps fuis,
vetfib explicata.PHE namq; otis.vtfuptapramifiiintetpre-
tatur-iuxta alios veto interprètes,erraui.fvue os apetai. lq-:
nate vide tur. VndePropheta plages quafi exipiPlitqrç textu
, , P H E. ■ , .• ' ; . f
Aperuerunt(inqmt)fuper nosvs fuum omnes mimic i noftri. Sic
quidein plurimis lamentationum literis alludere inûenies,
v t & literæ fenfus verborum aperiant,& verba confona voce
fenfumliterarumexpleant. Vnde nô minus érraflePro-J
’phetafefttetur,fecundum fenfumliteræ.q. cextus verfîculi
ftquentis infinuat, cumaipFomido&laqueusfaaajft nobis
vaticinatio & contritio. Ex quo profe&o liquet, q, errons fit
fenfus-.quoniam vaticinatio jpphetarujn, &,côtritio cordis
eoram,corre(ftioné&fatisft<ftionépoenitentiæmagisperfuàdebant,
quâ errorem inpopulo.V nde è côtrario.quiaex
prophetæ vaticinio, formido infanabilis peccantibusacci-
defat,& laqueus fa<ftà eft contritio ,pphètæ geraentisiidcir-t
co fub haclitera lignifiçâtermfinuat,erraui,nonquodPropheta
motus fit greffibus fidei fuæ vt erràrec,fed quia popu-
us oberçauerat intântum,vt eiuseôtritio & vaticinium, la-,
queus ruinæ,&formido corredionisefièt. V ndeex perfona-
plebis oberrantis,vt elementum exponeret eorum infamiç
mdidit liiis verbis quid eifdem acciderattquoniam propre r
incredulitatem eorum, vatic;nium prophetarum, & côtritio
cordis eorum,laqueus erat illis & ruina,ita,vt périmera
eos,uein nomine Dei loquerentur ad eos. Qu od cernens
^Propheta.Dïutfione aquarum(inqait ) deduxit oculus meus, in
contritione filia populi mei. Veruntamen alia contritiojpphe-
tarum ex deuotione diuinæ inlpirationis : alia vero eorum,
à pro peccatis omni contritiôneaftlicftijlpiritù vexabantur
erroris. Alioquin Deus contritum ôc humiliatum non fper-
neret,nifi & ipfivaticinium& cqntritionera eorum,qui pro
ïpfisgentib. fatigabantur prius Ipreuiflènt, & imutauerunt,
formidinem q nulla erat nifiDeum repefterent. Idcirco &
vaticinatio faëtaefteislaqueusX^uodinpairioae Domini
accidiffenüllidubium,fuper qu e , aefi hæcperfonaommu
dièktur membzomm:[Aperueruntfupernoi min im ici noftri os
fuum.] Quibus formido fada eft omnis prophetarum vati-
cinatianonvt ex ea corrigeren tur propter duritiara cordis
eorû,Ced nec contingerentde illo quæ legebâruf. Quapro-
pter paflio &contritiohumilitatis Chrifti ,-fa6b eft eis laqueus
omnib.noncredentib.intuinâ.VndeProphetaquafiex
charitaris,& hortufe dëliciàrüth præcipuus,m qiiQ omnium
virtutu gçriçra nutriuntur, ex quo quafi.de pacadilo volup-
tatfefons afceridit,qui irrigat omniavirtutü genera; Primu
le attoliens in quatuor virtiitü capita,ac fi demu per oés diuilîones
ipfi9 literçft>noî,Q«/<» os apcrui,&attrax ijpirituiii. [ Diüi/io-
hes aquanim deduxit oculus meus Jquafi dicat illüd ex Euànge-
lio ; i: &filocutiueis.effem &pradjiarem, peccatumrion haberet.
;NUne âüt in exculabileSsfaéti,laqueus Faëta eft eis vaticina-
tio,eo q> nonCrediderînt in quib.os aperui,vt mexeùlabilés
ellent.l,roptetea&lub haçliteralonge fupra lachrymabili-
Éer levies oftenditur.Evp^wdîf sionmariusfuas,& non eft qui co-
foletur earn ac fi patenter dicat : Dignam remunerations er-
coris recipit,quæ expandentémanus in cruce,audite negle-
xic.& fubalis eius fuçeedere refueit. Dignum igitur vt ipfa-
poilea expanderetmanus& cohlolanté inuenire nô po flé t i
Hincfignanter ait Propheta[in cotritione filiæ populi mei]
qüia 3c fi ante adùentü Domini, mpnuitaté Iudæorû illàtâ
elfe à Ghaldæis deflere videatur,tamé^phetieo{piritu,iftâ
magis captiuitaté,præuidens,qua eosincelligibilisÇhaldæ9
lùb perpetuierrôris vincula lubiccit, &domefticæ virtutis
extorres deftatu patriæ deuotioniselimjnans, longinquæ
affecit dominationis exilio.Quç profedomiferabili deplo-
rat dolore.Nulkn.patriayenor omnium in hac peregrina-
tione,qul fides, Quæ nimirumeos, qui longe erant prope
eflè fecit,& aduenas atqi peregrinos , ciuitatis fupernæ patriæ
iure cônexuit,ficut feriptum eft:£rgo iam nonefiisfaitA-
poftolus) hajpites & aduemfed eflis cïuesfanttorum,&domeftï-
ci Dei. Sed quia ab his omnib.lcilicetà lolo patriæ, a Deoj&T
fide,& lege,& teftamento fanélo,cotritione perditionis di-
Ipërfi erant,reéle ait: [ Diuifiones aquarü deduxit oculus meus.]
Optabat n.fe cum Paulo Apoftolo(vtæftimo)anathemaef-
f t cum fratrib.luis. Éx quo patet, quod magna fit polftflio
aquarum vt omniainebriétfideiiçmorû germina;
Granditer n.afteélumgerétis pænitentiâ exprelfit aqjc nimi-
tim diledionis amorçdefighauit, fecundumilludquodin
Canticïs feriptum eft:Fans. hottorubt,puieus aqûarum viuentiu,
cumimpetudefcendenskLibamAfcæigkMAiuiüonesaquaxû,
nqqmüius abluunt peccata,cumetiâ per oés deliçiarum a-
reoiasfluunt,vt omniaarbmatumirtigent genera.Quas di-
uifiones Chtifti Ecclefia,çum impe tudeducità Libano abi
luendo peccata,ex cuius imuetupurifontis,,afïluità Libano
Iponlà-.ita vt àprincipio ndei trâfierit ftculum, & fie de-,
mum pertranfieritad regnum.Hæc fiquidem gratia,Spirit9 :
laïuftialiis fonseft,aliis puteUs,aliis vero hortusconclufus,
(ons fignatus,aliis hor toru riuus, quæin Ecclefiaquafi diüi-
fioeonnumeratur. Aliis impetus, deftendensà Libano: ôc
magnus quidem impetus qui nunquam deficit. Q uod aut
diuifiones oculus deduxilfe gemens âc plorans. infinuat, flue
quia q u i meatus inundantiumfluentorum ritavtexhu-
berantium lachtymarü dudus per fingula fiiicordiseffude-
ricamorisgennina,fiue ^abluédos fuperfuderit cordis cri-
mina,intahtü,vtetiam ealHem,ipft oculus,deduxerit diuifiones
per omijia timoris diftrimina, veletiamamoris ru inera.
Vnde fponfainCanticis vulnerata charitaris,ego fum.
Habet rivisfiimmi doloris.vëlamoriSj, vt cum lachrymis
quodammodo ipfe oculus mentis ft videatur effundere fe,
eafqj deducere lachryrnas,ex quo tanquâ ex diuifionibus a-
quarum^mpetu s doloris,vel amoris yehementibr declara-
tur.Felixigitur talis decurfi»s,& beatædiuifiones , q de vni-‘
tate oculi,& puritatefontis veninnt Spiritus làndi. Bonus
impetus,qui nèfeit lædere, & n o r it implere : quonialàn&i
repleti Àpoftôli, quafi vehementiori gratia mufto inebrjati
acrepleti culpabantur. Deduçebat & i lk ex Euangclio has
i diuifiones aquarü,quæ irrigauit pedes Domini,& fidei fuæ
preriaemitanimæ luæ & corporis lànitatem.Deduxit ergo
&Dauid has diuifiones fecuildum magnitudiné& mulri-
dinem delidorum fuorum, ex quib. dépeccato grariam rer
tulit,& pro reatuex diuifionib.aquarum virtutum quæque
curflulauic donæ Èx quibu s & Apoftolus poft trinamnegaT
tionetn,grariam fuam recepit Apoftolatus. Quid igituf ex
his dicam diuifionib.cum magis vis eloquii minuitur,quâ
hubertas nobis lachrymarum corde obdurato vel grariaa-
peritur.Vnde Dauid ôc alii quamplurimi ad medium dedu-
<kntur,vtex his percipere poffimus,quidiplî pro eilHemre-
tulerinr. qui pro modo criminis, lamenta kchiytnis coau-
xednz.bicittnim-.Lauabo per fingulas nettes leïturrimeum,Ur-
ebrymis metsftratnm meum rigabo.Atque iterum : Fuerunt mihi
iachrpvameapanes ,-necnon&poculum meum cum fietu mifee-
£.<m.Et vtvîderes Ierenram imitantemillum:£xir«i(inquit)
uquar-am deduxer unt oeuh meiEt nô dixit,quiaaffligor, q u o i
flageller,quodmaledicor,& à proprio deiiciorlblo velperr
feÿior.fedquianon euftodiui legem tuam Domine. A c fi
diceret. Fluentibus oculis meis,deploro ea quæ illis alpici-
entib.admilî.Habuit quidem idem multa alia quæ defleret,
vel inceftum filiæ, velinteritüfiÜorum ; fed hic non hoc fe
fleuifle dicit,fed quia nô euftodiuit legem Domini. Quan-
doquid,élL fendis viris plus culpa q ærumnaplangitur. Vnde
& filio in morte polito,neccibumlùriipfit, necregiü thro-
nü,nec cubile afcendit,fedftratus in terra, ieiunus cutnk-
chrymis planxit.-vbinqn tam filii mortem,quâ peeçati poenam
remouere defiderans,fleuit.Sic & Ieremias,
,( inquit ) aquarum deduxit oculus meus in contritione fiha populi
met.]Siquidcmnontantum vitæ præftntis contritionem
lugens.quam palïa eft ab hoftib.quana eriam propter «terni
fupplicii poenam, eo quod propter irhpoenitudiné & du-
ritiam cordis eorum nouerat: quia duplici contritione ( iü-
xra quod feriptum eft ) de lub.cælis contereret eosDômi-
nus.Fleuit igitur Propheta populi lui ærumnas ôc anguftias
fleuit & excidium patriæiftd magis fteuilfe credifùr i quod
& ipfi fuper Dominü os aperuerint(vtlègimus in paflione)
Chriftü blafphemâtes & maledicëtes,vnde& ipfi a diabolo
quafi de recriprocarione vindiéll habuerüt.Fleuit & Chrift*
in pal]Sone,quadô prolixius polit9 in agonia orauit quâ-
- ” d o&
TfaL9.
Pfal. loi.
Pfal.nB.
..Rtg.i}.
i : l i t «