,Hell, non,pm] Non ell contra praceptunt Domini iura- I rtm hmMus.] Oftendic fuperios inennmeratis fir»«.
repcrnöinenipfius, fed dum »ihm iurandi afluefcilTUB: ptis,quæeffentiuftitiæairiftianomm,nuncpræcipit,ne
plerunq; periurij & mendacij crimen incurrimus. Ideo ip&s iulticias corarahominib. faciamus vt videri velimus
quafi perfedlis ptaxipit y t veritas inter Chrillianos hafaea. | ab eis noftra fed»! & nos laudari ab ipfis. Attendit., hoc eft
tu r, Sç vcritatetn vnufquiiqne proximo fuo loquatur.
[Quod aetan hie abundantim ell, à malo ell,] fubauditurà caaete. In .tribus iocis in hoc Euangelio bocdiciturar/rndt-
malo audirore qui non credit, h nobis araplius vtendum neideo rr.&fcmper faciatisvt «indem vidfceanmfuimni ,h &ab veitd, ecraiu veetlcit,i&s. o&b flearuuddatrei,.
eft, ficut & iple Dominus fecit addendo, Amen, Et Pau- Nani qui ideo facit vt Deus laudetur,& proximus edifice,
his Apoftolus dicendo, mum Deo in cbrijlo loquimur. Audi- fiuquiqdiHumcllantiquis. Nec hiciilalubauditioeft.isn. tur,bcnefecit:"
quiautpropterlaitdemhominufecit,mer-
tiquis: quia dr hoc Moylcs de fuo pr£cepit,afjrfwn cede apud Dcuin amittit. Si volumes, poflhmusficdiflin-
pro acute,
de.n tem..p .r.u.d.e.n. te, fuban.d.i.t.u rrtifcnd.i roi erat in veten lepe. [Eg. o ,1 gmuuèsr,ev,e vßtrdaimca fmuuutsi.t nAdtt eenftd eitaemnc iiuufftiiitt'itaamm .:q é Depeio efftet anionffteraraib-
eurentdice vobis,nmrefifltredmoto,hoceftnonfedderema- | velimusfeceteiquia nullus iufte vél iuftiriam fecit: nifiex
lum pro malo, [fidfimit te ptrcufftrit in dentram maxiUam, i dono Dei & quicqnid boni efeDcicft: quiequid aütmali,
prakitb & alteram- J Ecclefiafticus vir defcribitur, vt per ! uofttnm eft. Sic Moyfes oiFendit adaquas contradiflionis
......c.............. J......8 ....... retorquendoinfevirtuteniDei dicendo. NumdePetra
hacpoterimus educerevo'bisaquam cumDei eiTetvirttis
qua: debar, öc non hominis per quem fiebat. [ Cum trgo facit
clcemojynam, noli tuba cancre ante te, ficut Hypocrite facmnt
’tfynagogie & in vide, n bonorificentur ab bominibue, ] ipfe ir
hoelqcoinfinuat, quomodo non debeamus iuftiriam noomnia
Eatiniitaroreius, qui ditdttdifiitedmequiamititfu
dr humilis corde. Et Dauid loquitur in Pfelmo: Si teddidi re-
tributntibusmihi mala. Spiritaliternoniubemur finiftram
prstbere fed alteram dextram , iuftus eniro finiftram non
thtlalbcrect, [rcmiitc e- ei qui vult tecum indicia contendere,dr tunicam tuam : ty pallium.] Tunica eft veftis adneiiu:a,quu ______H |___________ H H H j
in motuincedenrisfonu fecit, htonando. Pallium eft quo ftramfecerecoramhominibusficutilliHypocrittddeftfi-
miniftrantium feapule apud antiquos tegebantur,.vt dum mulatores^ faciunt in fynagogis in congregationibus & in
miniftratem expediti rfifeurrerent, quod-noneft in vfu" vlch. Vicusdictusabipiisbabiraroribus:quodviashabeat
apudnos. Nam illud quod fibula intrenante induimus, tantum.vtciuitas, &fitfinemuris,&vicidicunturetiam
clamis vocatum eft apud antiquos [qui petit a teda ei, ] liabitatoresciuitatis'.Tubas antem folebant infonaretunc
hocnonpoteftefledetcrrenare : fed de ipiritali melius quafi ad paupeies congtegandos: fed ficut hicdemonftn
accipitur: vtqui a nobis alimoniam verbi petierit: quan- tur.magisptolaudehumana hoc ftciebant: vtamultisu-
tum ex. nobis non negemus, quod ei ad ardificationem gnofcereturiquod ipli magnam eleemofinaSecret. [Amen
prodefle poflit, [dr quicuuqucje anganautnt liullep tffus.va- duo vobie receperunt mercedemfoam.]hoc eft,quam qiiifine-
dt cum ilia aliaduo.] Mille paifitsfadmenfiiramgeometri- runt laudemhominum,propter quamfecerunt: a Dconi-
cam dicit)id eftvuum miiuarium: qui habet pedes quin- hAhabentquodcxfc&ent.[Teautemfacienteekemefnam,
tqieurefmi,piehdae. mN faacmiu nlut:x dtaugoe voemroe pmecdoess &fed deimcimid iduisg,gitrie tfilaiinml- nefiutfmijlratunquidfacutdextrratua ] Eleemofina Gr^cti
faciunt: duo grefliis, paiTum hnplent. De his paffibus,
eft & diçitur mifericorâia :& eleemolîna dicere de-
D omin us in hoc loco dicit : quoniam k qui cur, vade cam illo
alia dttp miliaria. Angariare l Grarco venir, & lignificat cogéré
amhulare, & videtur elle fenlus. Si quis te cogent
ambulate milliarium vnum: vade cum illo vt fiant duo: Ip-
lum anganare,aut viam demôftrando,aut hortando quod
re cogit & illud quod tu Iponte abifti : Omnia ifla ad il-
! lam perfeûionem qu* luperius didaeft, pertinent. Audt-
jlù quiadiftum eft : dtltges proximtm tuum>&odiohabebis ini-
micum tuum. Nec illud approbatDominus fe praecepifle :
propter illudodies mimicum tuum. Non enim erat conüeni-
ens, vt Deus quiomnes æqualiter creauerat de vno patre
& matte, aliquera odire præcepilîet: nec Moy lès hoc prae-
cepit:Tedindicauit quod fadutiellènt, nec dicitut in im-
peratiuo modo : led in indicatiuo. Si denique impeta -
turn fuiffèt vt odirent inimicos fiios : Samuel & Dauid
atque alij fandi in veteri lege , non dilexiflent inimicos,
lùos. [ Ego autem dico vobis: diligue inimicos veflros fubaudi-
turin corde: bene faciiebisqui oderuntvos, in open. [ Et orate
properfiquentibuS' & calumni antibus v«/}Ecceper tria iulïuui.
eft nobis benefacere inimicis, per quæ inimicisfeonaim-
penderefolemus,ideftincordediligitec in ore orate,in
opere bene fàcice. Propterea nul lam excufttionem ha-
bebimusli non diligamus. Si autem ipliraali'lunt erga'
cultum Dei : vidaeorum debemus odire, cre.itutam dili-
gere. |] Vt Jitis filij patrts vejlri qtrUn (alts eft. ] Et lecun-
dum quod iple diuinitas erat; & itixta quod caro erat : cx-
cmplum nobis dedit. Fecit oriri filem fitum fuper bonos &
males : & plurt fuper iujlos & iniujfos : & itixta carnis for-|
mam,orauit pro perle quentib us & calumniancibus libl. I
Dat nobis exemplum a fuperiori ad inferiorenu d^lpecies
parabolæ horrantis. [Stemm diligitù cot qui vot Mgum,non- cerf quomodo ipfero cura pâtre & Spiritus finûo exorari
ne&pnbbcam hoc factum, j Publicam vocamur conduao- deberent : & Dominus hanc orationem de pcâoris fui
resveaigaltum fifei rerum pnhÜcarum, fine qui vediga- | fonte profedicrepletamomni neceffaria petirfone Q uio
liapubhcaexigent,vtlqinpernégociafeculilucta feâan- I quidcnim nobisnecelTariumeft, & inpræfentifccufe&
tur,vnde& cognommaa. [£ rfifalueaueritù frottes ve- infumro,totpmhiccôprebenfumeft.Suntquoq:feptein
pos.qutdamphmfacttK ? Nnine & ftbnut hoc factum.] Petition«,*: odoorationes. [Purerxetfer.INullusmorta.
EJmadirantmGræcc,Latine gentiles, [iftote ergo per- Iis hoc anderetdîccre.nifi ipfe feamifeticordia nobis prænomë
bemus,non elimofina: per e, non peri. In omnire cauere
debemus , ne iïniftranoftra bonumlciat quodhicimus:
quia finiftra xenpdoxiaintelligitur : & fempèr in malam
partem pontrur. [£f cum oratis, nouerais ficut Hjrpocrita : qui
amant in fynagogis &in angulis plat ear um jlantesorare. ] Plate*
à latitudine dicuntur, Græcè etytpologia : &folentdi-
mitei ante portam ciuiratisivt intrantes &exeuntes poftinr
reciperc. Hypocritae pervnum. p. debet feribi, non per
duo. [Amen dico vobit, receperunt menedemfuamï) Siabho-
minibuslaudemreceperunt, iplà contend fint: quiaapud
Deumfruftraram habent quicunq; aliquid boni iimula-
donis obtentu faciunt. [Tu autem cum orabis intraincubiculu
tuumy & claufi hofiio -ora pattern tuum.} Simpliciter érudit
auditorem, vt vana orandi gloriam fugiat. Sed &rpr*ceptü
videtur eflè lpiritale,vt inclulà pesons cogitatione,labi;f-
que çomprelhs oremus Dominum, lieu t Anna dicitur fè-
cilîè, labia eius tantum mouebantur, ôc vox penitusnon
audiebatur. [Orantesautnolitemultum loîfui,peutethttifiyJid
eft gentiles, hi lurdosDeps adorant qui aures habent &
nonaudiunt: ChriftianoS'autem non eft neceftè.multum |
loqui; quia ad Deutn Icientem omnia, antequam fiant lo-
quantur: licut ipfe loquitur. [Scitnanufepatervefier quia opus
fit vobis, antequam petatüeum, ] propter ea non eftnecefle
narrator es nos elle, (èd deprecatores.
De formula orationis dominies.
CApJi X 11.
C rrgoorabit'uf} Alij Euari^elift*narrant:quodipfî dif-
cipuli petierint à Domino formula orationis fibiedoouæ
lunerm sfnm nrphpnii lim r n<) n n X A ;» « .« I o .. ; _____a j 1 l- J . Adoptione. Quiaperlu--am
nqueræe ifnucpoelnruesn cdoitm. [p Arettbeenndfiete f,neenitu,f aiidti apmevtfeefiariaomnfearcaia ptiestctoi-- » nQnuléiari ccoonrddiiadmit &adcorpetaamuittn os : Àd'b ptione‘ .^Q uia rp et -f uamvöcari
nos in filios : iullitque nobisü
pattern fi tarnen tan to pâtre non fi mus indigni, de
genersdo 90s filio eius vnigenito Domino noftro Ielu
Chiifto, qui nobis formam perfe&ionis often dit per qua
filij Dei de fratres ipfius efftei pofiumus operibus bonis.
Qniaergo vnum patrem nos confitentur habere in coelis:
dcbe'muselFc amore fratrestquia qui fratres non vult reco-
gnolcere ocs Chrillianos, reculât patrem haberecuin eis
Deum. T e ergo inuocamus, [qui es in calüô] Qui quamuiS
vbique fis : tarnen fplendidius maieftatem tuam concern-
planeur Hi, qui in coelo tecum habitant, vel etiam qui es in
coelis in landlis tuis habitans.} Sanftificetur nomen tuum.]
Cum per leianëlum fic,oramus vt in nobis làndlû fiat.-quia
àtuû filio Chrifto, Chriftiani dicimur, ficuttuilùmus p«?r
opera bona, vtdignerishabitare in cordibus noftris. [Ad-
ueniat regnttm tuum,] vt omnis mundus te eognolcac : SC tu
règnes in nobis, regens & gübernans n os vfq; in vitâ æter-
nam,non diabolus cuius conditionis non fiimus. [Fiat voluntas
tua fitut in cdelo & in tetra,] vt quomodo db.i àngeli
fine culpa (eruiunt in coelis ira & nos lèruiamus in terra.
[Panent noftturti cotttdtanumda nobis ho die. J PanGræcè,omne
dicitur,& per panem, omnis lubllantia intelligitur, q cot-
tidie nobis necefiaria eft, quod eft cotCidianus panis. In
C^ræco procottidiano epiulion èmôvnov habet: q? transfer
tur fuper lubllantialeni : Icilicefquod ad lubftandam
noftram attinet i. e. viftum & vellitumi [ Da nobis hodie,]
quia tu es creator & Dominus nofter vel pftnem fpiritalé,
vnum animas noftr* lâtientur ; velctiâ corpus & languiné
lüu da nobis digne percipere hodie. i. temper. [Er dmitte
nobis débita nofir a, ficut &nos dtmittimfB debttoribus nofir is.]
Quæçunq^er^àte pró cârnis fragiiitate, fiuefuadente dia-
boló,commihmus relaxa, Vt nott veiiiant fuper nos poen*
debit*,qb* dcbencur præüaricatorib us, qttia & nos lecun-
dutti tuum prasccptum dhhttrimus bis, qui in nos peccât.
[Étnenós indueds in timptationem.] NowifOVpermittasini-
cidere in aliquani tempeationem, qaé ttóciua fit ad corpus,
aut ad ànimam : quia tu potes es nos!liberate : 8t non
aliter inducis, nifiquia non libéras, [sed liberanos il malo,]
hoc eft & à malo prælentis teculi, & à futtirö St perpetüo.
EcCetepteih petitióheSiin iquiBlil ‘conljirehehte finit ö-
mniaquæ nóbiS becelîam fiant, St præfenti teculo & in futur*).
p^tauaquoqueoita'tio in fihefùpponitur. [Atnen. ]
qûod ifigniftcai verum vt vêla fiant omhia qiiaè fupériuS
précari fiimùs. DebentâtUétAcuftddirëômnesqtiicunq;
hancorationenl ôràuefint t vt euftodiant te abomniira:
vtveracitetdicant Domino creatöri pater nOftériquia fi
non amaht omnes Chrillianos,no funt tune fratres: & illé
qui aliquem odir,hàbet fe eteiftuih de patérnitàreDomini.
Qui nolùit habeté fràtcèm ittdilediione Domini & pfoxi-
mi, hon hàbebit patrem infûitione. Sifiiiliter euftodiant
iilud verburtr quod tequitur. Dimitte nobis debiti ïtofiraficut
& nos dimittimus: vt non mentiantur Domino : neq; teàc-
eufent : quiâea conditione fibi pétant dimitti, ficut ipfi
diiniferuntfiiiâ debitoribus néqVpolîurft iplîim verbum
reticere: quia is qui docuit orationem, non exâudiet eam
nilî lie fuerit ficuc ipfe compoliîit. Et ipfe ilatim lubiungit
dice ns : fi enim dmiferitispeccataeerum: dimrttet ér Vobis pa*
ter vefier coelcflis deled a vejha. Inpotellare hominum habet
dimillum, vt fi nolunt impiitare bis qui in tepeccahtviiec
Deus eis. Si veto tetinuermt retenta erunt, hóe de his qui
in nos peccant homines, non de his qui in Deüm delin-
quunt-L Cum autem ieianatis nolitefierificut Hypocrita triples.]
Pef 01aóftendit nobis Dominus, quomodo no debeamus
Facere iuftitias nollras coram hominibus : ne mercedenl
perdamus apud Deüme fâeianftus ficutSaducæi: qüi quan*
do ieiutiabant, nonlâüabant faciem,neq; pedinabant caput.
[Exterminant enim facies fiuas,] hoe eft ab illo termino
deturpant,quialijsdiebusfolitierantornâti incedere.fiue
demoliuncur,.vttriftitiamlîmulent. [Vt pareaht hominibus]
id ellappareant ieianantes.[T«4«trWî cum ieiunatyflge caput
tuum.] Secundum morem prouinciæ loquitur : in quà ha-
bitatores habebant compolîtum vnguentum de oleo &
balfamoodorato:& vngebant ëaput. Ne propreticiuniü
tijiftitiam fimulemus, ob fauorem vulgi : fed hilaritcr Deo
I lèruiamus: quia tune manebit nos mercescetrafi propter
Deum omnia faciamus. [Etfaciem tuam latta, nevidearis homintbus
ieiunari).] Faciem lauare pnreipimur, & caput pe
(ftihare : ne jpföpter vanam gloriam leiunare viefeamur.
Sedtn fi pro alianecelfitateuIoti itiCelIerimus,nonpec-
camus. [tfolitethefari%are vobis thefaurosin terra.] Thelau-
ti homen, ex Gr^co Latinoque eft compofitum. Thefis
hamq; Graced, Lätinepo/rioauri. De omnitamen pecunia
hoc lcntiendum eft, quod Dominus hic pfatCipit: Vt de o-
mnibus rebus quas habere pofium9 in ieteriia vita thefau-
rum noftru f-aciamus pro quo m artetnam patriam tecipia-
mür. Per tria autem qu* hie hominanriir, (blent amittcre
frequentius diuiteshuim teculi tHelaurum fiium.PerJeru-
gine quod pertinet ad metalioru genera: pet itinfeas V.e fti-
menta.'perfutes omnia qua: haberi pollint.Spirit^lis qub-
que aerugo, eft vana gloria, tinea ifiuidia: flirts a*mo-
nes.per qu* Chriftiantis petditthelaurüahitft^ fuae, hifi
vigilanticura te cuftodierit. Thejauriiaie v'obis ihßfaiiros in
cetlo:ficut fecitbeatus Sixtus, &innumeri Chriftikdi pet
manus pauperum.Quia ipfe Dominus dixit: quodvnicxtiit-
nimis meisfecuftis mihifeciftis.Pofcap&in h.pau^)i,vt:I bond
homini in nomine Domini dktüm fuVrit: is qilidedit,fiöli
pote ft perdete m ercedem. [Vbi eft thefiiuYiU iuits tbi efi fe fot
tuum. ] De omnibus voluptatibiis .h'^C
-vbi aliquis \ vltra modiim intentus eft.^ Gulofi theföu-
rus,Deus venter e ft, luxu‘riofi e.pbl^funt: ämälplfis
nis>lateiuiae & ludtera, illi lerait;qüis, ä quo yincitd'n [iö -
cerna corporis tut eft oculiis tuns,Si oculus tutts fueritjimplex tofu
corpus tuum lucidum erit.] Allegöria ell in hoc loco aliud
volensintelligi: quahi in fupefficiefon'et.pat'eXemplum
Dominus ;qüod is qüi lanos habet ociilos, poteft videre
omnia qu*cunq-, vöIüfetft;ScperViam<fefte incedere: Is
qui non habet lumeivfrequenterbbettatab Via: & offefi-
dit in i tin ere, fie is qui hoh habet f e£tatti intention em iri
füä fide vel in aftioce etgaDeüfiljfteiqÜehter titübat in UM
aaionibus,quiä Vir düplek animo,inc6flans eft in pmhlb.
roapnetrüibriuns bfuoins*U Amt. IVnedreo tder^eUdeitnutriib^.d incw D/ewiifhaik,b/wmenriiäfy ciöwopp^e.-4
totum corpus tuufn lucidum eTit. Oculus intentio opcrationis
eft. [Si ergo lumen quod in te eft, tenebrkfitit: ipfie ittiebraquart-
taitunt,] id eft fi cotpus amillo lumineoculotum tenebras
.patiturflümen interius quod debet regere animam Sc corpus)
qiiat* erunt? videlicetquam magrt*, maiores quam
I corporis.
De non firuiendoduobusDommit.
CA P. X II1.
y^TEmo poteft duobus Dominisferuire.JEt qUomodo poteft;
I N cum ipfealio loco dicat: tiori Vent miniftrari fid minU
pare: Sc Paulus dicat:per charitatemfiruite inuicem in Vinculopacts.
Sed tarnen fcietfdum, qtiiaflicuc fuperius diximus)
eftleruirium quod Ibli Deo debet impettdi, & nullo alio
mortali: vt Deumcredere cetta fide: & illü adorare: Alid-
num Deum non habere, nomenDei invanum non alfii-
mere,diligereilium ex toto corde, & totis vifceribus,ho-
llias illi offerret omnia bona abiplo Iperare. AliääUte ter*
uitia& Deo & homini pollumus fecUndumpr*cepta ipfius
impendere-* videlicet omnia bona qu^ nobis volumus
impediab alijs, faciamus proximis noftris. Eft äute ditere-
tio in Graca lingua, de ipfis duobus feruitijs. Nam illud
feruitium quod foli De^mpenditur, lattefis Karfiois dicitur,
illud vero q> ad homines, düleufis Jbüvrtf appella-
tur. Et hoc eft quod Paulus dieit,ymutt inuicem, in Gr*Co
habet duleufatt Jbvxlvmn. Aut n.vnum odio habebic, hoe
^ft diaBblum: & alterum diligit,id eft Deum: vt dignum Sc
idftum dll. Aut vnumluftinebitjid eft diabolum, quia nul-
las amat diabölumifed ad modicum tempos fulUnet illam
ptoptetfuasvoluptates petficiendas. Et alterum contem-
netld eft Deum. Non di:»t edict. Quianuliuspät odice
Deum. Contemnunt aut multi, & abutunrur Dei paticli-
' tia.Vnde Sc ad Samuel Dominus dixit. Qui bmorificmermt
me.glonficabt eel,qui aut concempuunt me erunt tguMlcs. Qui
a lit line ifti duo Domini quibus in fimulieniirenon pof-
futtiusfeqaitutdicens. [HonpotefluDeoferuire&mammo-
»«.] MammonatSyra Egua, diuiti*;dicuntur. Aliud eft habere
diuitias, aliud feruire dioitijs, Qui fetuitdimnjs,