p lo ' Expojttio Chriftiani Grammat;
icrnern, fiibauditur auaritiæ, quia quafi ardet auaritïa dum
crefcunt pecunia:, quia amor ntimmt creftit, quantum ipfape-
atni acre fut, flue per ignem iracundiaexprimitur. Etcrebro
inaquam. ïnfluxuluxuriîè, quaedifloluerementemfolet
per delitias. [Ef obtulit eum difcipulisfais,&nonpotuerunt curare
eum.] Frequenter precibus petentium.refiftuntope-
rapro qiiibus petunt-, quando is pro .quo petunt à malo
non cónuertitur.VndefreqUenter Dominus dicit. Secundum
fidemtuam fiattibi. Quicuuque aucem dæfnonio
trâditur aut pro fuo aut pro parentum peccatP rraditur,neut
in omnibus loei s Euangeliorum inuenimqs. <
[Rejpondit le fas & air. O generatio incredula & peruerfa,
niam pcccatorum promeren. Hoc munere filij Ifrael Sa- j
muele orante & leiunanteçum eis liberati funt'a Dbmiria- j
tionePhiliftinofUm. Niniuitæqupque de iniminëhti timbre
quoujtjueero vobifeuw,quoufquevospatiar.] Nonideo hæc'lo-
qu icur quafi tædio aftedbus, aut in kam conuerfiis, de quo
feriptum eOftmoificutagnus non aperuit os fuum.Sed quia per
Salomonem dicitur. Verba faptentium quafiftimuli &mafi
clauiinaltunidefixu Volebatquod-dicérent, ihmentibus
fixa remànerent , Veluti fi medicus ad xgtotum-difceret:
quoulque accedani ad dömum tuam, quoufque perdam
artis perkiam ? Egöaliudiubeo | & aliud lacis til- Vel per
ilium arguit Iudæôs in infidejkatè. Nam quiairatoanimo
hoe non dixeiitjfequentia démofiftrant. Sequitur. [Aflette
ilium ad nie.Et increpaiin ilium left#. [Non hominem léd dia-
bolum incrèpàhit, qui aüfiis fuit ilium elidere praefente
creatore. Namdicit Huangelifia, quiatnipfabira cóbturba-
uit eum&elifii in terrant. Siaûtehrç & hominem intelligi-
mus increpatum , often ditur quód pf opter fera pecc ata à
dsmonio domlnâbatûr. Quod aütem in iplà hora amplius
eum crnciabàt’, ob hoc faciebat vt exp'ùlfibfiis fine iram
vindicaret |ïèu vt odium vimnis incutyfet. [Ef exiuitdbeo
damonium.] Alius Euangeiifia dicit quOd præceperic ei vt
non amplius in eum inrrôifet, quia folèt Diabolus volun-
t,-jriæ locum habkariOnis fuse repetere» nifi is qui liberatus
eft fe à peccatis cuftodiàt, quod Dominus oftendit de àlio
eurato dicçns'Cttw immundiisfijritus extent ab homine,&re-
liqua [Ta ne accéder tint dtfcipuh adufurn fecreto &dixerut.Quà-
're nos nonpotuimmeticereillam.] Hic apparet quod A pofto-
li frequenter viitutesfeciebaht, '8c dæmônesexpellebant,
cum de^ ïfto folümmödó interröganc quare non potue-
iifitei'icere. [Ditit illis. Propter incredulitàtem vefiram.] Hoc
eft quod alibi eîs dixit.; Otucunque petieritU in nomine meo
crédentes dccipietis, quptiensnon accipimus non præftantis
eftfedpetentis. Siuevtlacobus ait. Pofiuletquisinfidenibil
hsfitam, feuincréduli'tas fuit, qiiîa credidèrüntper Luriæ
defectum âffligi hominem. [Amen, amèn dicovobis,fi habüeri-
tisfidernvtgranamfrnapfö] Non ideô fidès gràno lynàpis
comparaturqijod parrfa fit ;fed quia fldgrans eft & magna
c u minkjpere parère cé^erit. ' [pteétis mont't huic:tranfi inde>
& tranfibit^Monè hi'cjipfeÔiabolus inVeHigitur,quiaeie-
dlitsltiitttincdeipfô homine.&inde dicictnonti hui&'T rt-
dé & iri Àpcicalypfi'diditür.^ Diabolustanquatnmonsmagnus
mijfùseilinmare. EtîtisAidhcô.Monspepfer^qniconumpit
ere&Üunt, Iudæi cum Hefter 6c Mardochæo fuper
Amman viûoriam obtinuerunt Machabxi etiam hofti-
bus fuis fortiores effedti funt. [comerfontthus autem eis tri
Galika,dixit illis lefus. filius hominis tradendos eftiH manus bo-
nttntim, & occident eum, & tertia die refurget.] Frequenrer
Dominus iftapràedicît Jquiaiftudqua'fi naufragium debuit
elfe Apbftolorum, & quafi totam fpem amitterc dçbue-
runti& quombdoaon eredebant ea nec intelligebantp: ç-
dicit vtleuius tolleràrent fi præftiantur. Mifcct tarnen friper
aduerfis profperà.ideftmortirefrirrçâionem. Quod
dicitin manu-s hominunl, fubauditurpeccatorum vél mi-
' iitum,quiarcum ipfis tradebarnr:cemim erat occidendum.
[Etcontrißatifunt i'cfec»2«’«fcr;]Prodiieâipnemagiftri con-
triftabantur, quemnolebdntquicquamaduerfipati,cum
feirent illuifr iufte viuere.
Deftateredato.
C A P y T v X X X V I I I .
ET cumreniflentCapharnaum.] Capharnaitmconfiâtvil-
« lam magnam eflèibi in Galilæam, quæ pro magnku-
dine fiiaciuitasaliquandovocatur. VbifèdebantRomani,
qui magiftri erancin ipfa terra. [Cumergo iüucveniflet Dominus
accejfemnt qui dtdragma acc'tptebant ad Petrum.J Noftis
quia totus orbisfàdlus eft tributarius fdb Odtauiand, nifi
aliquiquiexcellenti amicitia hôc merùerunt , vcRomani
dièerentur-Pro hacprofeftione Iofeph cum Maria venit in
Bethleemprofiteri nurtifinà, &r,cen(umde capitibusfriis.
Prb reuerentia igitur quamipfè habe bat cum omnib.ho-
minibus, maximeapud Romanos vt Centurio oftendit,
non fufraufüspublicanusille, illumcompellari de tribu-
to. Speràbant veto quod jpfè exhatiuitate de Nazareth cfr
fet propter ea poftulabànt iuniores Herodis ccnfrim ab éo.
Nam ipfè de poteftateerat Pilati de Bethlcem. Didtagroa,
d u o dragma funt, id eft denàr ijfex. NonnegauitPecrüs
cenfrim non elle fblutum, quamitis ad opus pagani eflent.
[Etcûm intrajetinàomumprèüenit eumlefwdicens.^Præuenh
didlum Pétri, quiftit omnia antequam fiant de difcipuli
fcandalizarentur audientës à magiftro exigere tributum.
[Quidtibi videtur ? Reges terra a quibus accipiunt tributum ^afi-
liis fais an ab aïtenù î Etille dixit/Ab alienist] 7 Oftendit Dominus
nbfter quia fpontanea voluntate cenfùm tribueret,
quia fi nolletnondaretjquia ipfè fçeùndum carnem ex
progenie Dàüid erat;& fecundum diuinitafem filius'frim-
mi patris &. cônditormundi. Attamen ad dandum exem-
plum vtfubdfti fimus potéftâtibus fublimiqrib. fecit quod
à nobis fieri voluit. [Vadeadmare & m ttte hdmum[\\ d eft la-
cum Genelàr. Pfer omnia miranda Domini ’y irrus,quod &
pifceriinotiètat habere in ore ftaterem, & etiàm quiaipfe
■_1_. . . A/T.A’b'Mà.ÎMH a terrain : Reqùii imt aliqui qui ad litteram de monte I primus elîetcapiendJu..s. . CSneJd Vq.Mu.i prædixit ipfe & créaIuI.i.t ,O&r
terrenb vbludt inteiBgi,d^itqttis fimdctfudi aliquem mbn
tern de loco ad locurS tranflulerit. -Sed famed feienditm,
quod Dominds omifipptens conuenientibus locismbn-
tesomnes inftituit, & nori eft nb.cefte rransferre alocoad
locum,licetlegamus (^gonumNazianzenum hoc fecif-
fe , & de Alexandra rpge legimus quad sd conclufionem
gentium G o c& Magoc quae G la r e s nunc vocatur, gen-
tfes quondam Hunbrtim cum llonpbfletbbs beHbdelere,
adDeum conuerfus petierit &Deu s adcdttclufionembo-
ru m mo'ntem adauxeriti& qiiod remanfif,ipfe cum po^u-
lb fuo coniclufit, 6c:porta's'*reas fiibteripftdii'montetn pb-i
fuetib '[jloc autem gtnus-nMiiicietii r nifi per or at'mem &ieiu-
wwj»'.] Orari6 eft non (oliAn vbrbis, fedbtiani opera iufta
quae pro nobis orant fitiit'Agbftoluspr®eepir. Sine inter-,
mifiion'eorate. Qubmodb'fine intermiffibne orare pbffri-
mus cbm fine(bmno 3^'dfeo viuerenbn jjoflumus? SeS'fi-;
lie interaiftlione brat^e'toea Opera faceib; qitenobis dot-
mfefkibdsprb'b©bisfb?£bfedt, quia jgftHu prbdeft ab efeis
ventrfem abft^hdfe,'&jtoxdria* vrf aHis vftiiSilfrlulgere.Per
tales^fiaondS^ldiihiab^erimifSvgridaihundorurnipi^
nrtt^fc^etod#hi^Wada6ti&'ntu#ti tei^tadienta effefu-
perartidSilf^ qktfqUe’^bmini tali moddpbfle fedari,& ve-;
pifeem & aurum, quod in orehabebat. Nequeenim pn-
tandum eftàlicui decidiflè in ipfumlacum, vt de altêrius
damno fe liberaret Domimis.Sed & h oc creatum eft ipfitm
aurum,& in ore jdhuepifeis hâbébat.non in ventre. Simpliciter
cbnfiderandum quod tantæ paupertatis f u é r i t vt
non habuetit quod prbfe dareti
Stater, duO'didragmalurit. Alijhominesde^refelue-
bant cenfum, (olummodo de capire fiio quatuor denarios.
Dominus autem vt oftenderet quia pretiofius ftipracæte-
ros homines habéret in c^rpore frio, id eft diuinitatem latentem,
aiirnm pro fededib Mifticepifeis ipfumfignifica-
bàt Domindrii,corpus videlicet dorrdnicum quod de Maria
fumpfit, qui aurumpPt'rabatin ore fcilicet fepientiam
de qua Salomon. Thelaurds defiderabilisin orefapientis.
Q u od pro iilb datum ë ft, qiiia vt haberet fratres adopti-
u o s p e r ve'rbiimEuangelij lui fàdhim eft. Et rioii fblum
aurum, fed etiam pifeis ocèiftrs : quiâcaro eiiisprbnobis
mortua eft. Per Petriim;ömiiisèiuis Ecclefia'qóat
dem Petro'cprnmifiàeftjpfo quaDorniinus
fenouihcrndèdic.’ . ' 1
De cxempldptteri'. a ' ' N '
C A P V T X X X IX .
Ijj Waborajiuefierunt difcipuli dlcentes adlefani. Quis putas
ntaioreSHn rpmo c<c/or«w.?]'<^ubd dicit Euahgelifta iu.ijla._
hora videlicei: cum vidcrunt reddicum tributüm 'a Petro,
fun u lt um Domino, & quia vtderant eum antëfeparatüm
acaiteti's in mónfe,, Ö^-audierant eidi6tumketro,tibidabo
claues reghlcoelórum, 8c pufte viderant eum Domino éq-
paratilraïn datione nibutif ofta eft; inter eos cótentio,quis
eornm yidëretur elfemaiorjin tan run? v t Deum iftf ërroga^-
rent.EtDdmmus fieut pim magiftercuraiiicanimoficatem
eorum humilitate placare. C^aii diceréntquem aftimas
mei id re'm in reg n o cselotum fäci ëdum . [Ef aduocans paruu-
lum fiat uit eum in medio wr«w.] Paruulinn quendain de türbainfentem
state.Qui hefciret concupifeere, neq-,iqcnm^
mundo per Diabolum eft, & fiios ipfos ’quivoluntatem
ciusfeciunt Diabolus flagellât: quiaomnis^ci cafhgatio
& in hocfec uio 6c in filturo per Diabolos fit quia Deusin-
temptator malorum ef/, fed immiffiónes malx per Angelos
.malos fiîfnt. Ëxempium poffiimus caperede Nabuchodo-^
nofor,cui cùm prêt eptum effet & populo e ia î, vt caftiga-
retpbpùlum Domini , quia crudelitet luper eos egerunt
Jpfe & pbpulus eius,pöfteatraditi funt fimili pocnae. Pro-
pterea debent fe cuftoidire omnes homines nefintaliqui-
• bus fcahdalum. [St autem manus tudvel pes tuus fcandalinàt
tc^ab fände eum &proiice abs fe.JPer manum vel pedem ami-
ci intelligumur : quotum ope atque confilio cottidie indigëmus.
néque aurum,neqiie inuideré,neque mentiri. [Ef dixit eis.,
Amendtcovöbisn ficonuerfi'fueritis & ejficiamm fiètti paruuli,
non intrabitiitegmm fó/sritm^Nifepcr m€am dbdlrinam 6c
exvoluniace veftra fiatis tafës quali's ifte eftperlètatem,* vt
non concupifcamini rem alcérius, non pdiatis aliquem,
non quaerafb hbnoremin iftóieculo, nec mentiamini,ne-
qiie decipiacis proximos veftroS,iftvitam a:ternam noft in-
tr.. biris.D i cit Origenes,quia quandpinfiins eftqüis, tune
eft veras Ada,ivi , 6c talis qualjs Deus Adam eflè v o lu k , vfr
quequo'interhomines ihkiacur, noncurat'nifi de yictu &
de frigore, non curat de delitii., peque dè pretiofis vefti-
rnentis, pefeit quideftaurum, {squaliter diligic'petras &
gern in as, amabilius eft ei ouftquam auruminöfHt aliquem
lallcre, o.i’.nia böiioanimo facitiftihilin occultö. H* ceft
fimplicitas coluinbarum, quam nos imitari pet innocen- .
tiam debemus. Pöftquamveco c*eperit crefeere infans,videlicet
illos quos diligit amplédli aurum,delitias & reliqua
mailde tune èfficiturnobis.limilis.Potell 6c de ipfra Doini-
noaecipi qübd de fe d ixerit, qui talis erdi pertnnqcentiam.
Sedjamen inulto rètro habebat eis feipfum datum ad ïftu-
tanefrim , ik propterëa eum fèquebahcui', vt imicatentur
tiitai[Qwmn^ergo humïliauethfefieut p arutdus t/föhk tnaior
eüinregmtk orum.'] Vtqupdiftë pernatüram; illefit per
doéfcrinam,hic maior eft in regfto oaelprum. [Ef quifufcepe-
ritmump <rmlum taltm.~] Subauditür qualem mqdo eflè
prjecépijin nomiiie mep. JvMéfafiepit.[\ Pro certóquicunq;
talis c ffi . i tór p ro Dei p rxcéptö, Deus. habitat in eo, yideat
.aucem quifefrfpiuntür vt tales fint , quales Dominus pt<c-
Icepit. N ä qui eosfefeepbriiitliqet.illiindigni fiftt»fr ab-
mine Domini eosfulcepérint, talem méti-edem a Deo ac-
kipient,qualemaceipetent fi ip fifeftdlieffent, fi tarnenipfi
publice malt non fint, quia in veftimeutis ouiuni Ghnfti
ivehiunt ad e o s * 6c pro: Chrifto' eis impenditur 'qfticquid
datiir-^ic en iXidic\iip£ë,[bièfafttpit, qui-iti nomiriemeo iüurn
fufäpit» Qui autem fcdndali^auentvnum depufilUstfiisquiinrne
cieduntjexpeditei vt fafaendaturmola afinarta in lollo eius,& de-
mergaturin profundum »Mfw.^Secundum morera ptpuinpi*
loquitur*, in qiia hi qui maibfacrimina committebant, tali
modo puniebantur: videlicetreligatofexo ingentiad col-
lum eius demergebätur in aqua. M ola afinariadd eft quain
afimïsapportabac. Q u o d dicit expedit^ id eft conuetiit.
Siüe melius eft ei v ttéftVporaliter pereat, quamaugendo
peccata fria duputetur pamis aeternis. Ex hoc loco colligere
poflivmus quodomnes qui pro homicidiisdc fratispunm-
tur,ficognouerint peccatum fuum, & eafrlem digne fuper
fecognouerint venire, & confiteahtur peccata iu a& d e -
•precentur Deum vt pro iftis pteyis fiat eis remiflio pecca.-
torum jlaluabftntur m alia vita.Dieaftt ficut dixit latro.Nos
quidem digne ita punimur, quia peccauimus in Deo & in
Chriftianbs. - [r<e mundo abfcqndalis.jVx enitmundo?quia
tpatera habebant in malo 6c hüllav conttad^iftio eis erat in
adorandisidolis.^Nfc# èiïenim vt veniantfiandala.] Quia
nolunt pagani cognófeeteDcum qui eós creaiiit, v enie n t;
eiMduerlnatcV&tuncteqaiipicDeumquieösadiuiKtiii
aduerfitatibrn»; quia hi quos colunt mortui, non poflunt
adiuuare e o s .. Sicfecic Conftantinus cum haberedebu.it
bcllpm cum Maxemio r iequifiuk quem Deum potuiflet
adiuc6rem,qjiia fui opera manuUm eranc.f Fm/wwwe» va
horn ini per quefft fiandalum vtwif.j Ofticquid mali eft(n hoc
Si talcs nos in via Dei obfiftere vbluerifitjtelinque-
* d ifupt,vt amor Dei firmus in corde cuftodiacur, he fi cum
perditism haevira |,arjcem habere voluerimus , in futuro
pariter curb ipfis pvereamus. ) f t f i oculus tuus fcandali^at te.]
, In oculöquöqtfé amici carnales intelliguntur, quiflfcandalum
in via Dei nobis funtj'&ipfe'relinquendifiint. Illë
èniiftfeandalizat fratfem», qui ei cau(à ruin* eft in diótö
Velin fa^o. - . .
j Scandalum quippe G raecum noftien eft, & pbfeft Lati-
I ne diti offenfio fiiie ruina. [Videte Hecotitèmnatis vnum ex his
pufillis. Nunc fuperius omnes affedtus carnalesabftulitper
I quos, oberrare poitumus à yiarDei, quia melius eft in prac-
; feçii'fcciflb/tribuladoncm feftinerë, quam stternam vi-
! tarn perd ere. Nunc quoque prxeipit vt oftifticonatu vnüfe
qüifeue caueat feandalum infejre eis qui propter Deum
paupere s &humiles effein hoc feculo delegerÛt. [Dico enim
vobis quod Angeli eorum in calisfctnper vident faciemfidtris met.]
Ex hoc loco & ex aliis inuenimus qubd Vnufqiiilque homb
duosAngelos habet fibi deputatbs à die ortus vf^;ad diefti
mortisfuae, bonum6cmalum. LegimusenimmApoca-
lypfi Angelo Ephefi,&teliqliis, feribe h i e vel ilia.E t ÄpÖ-
ftqlus prçc ipit velari ca pita mulieribus ift Ecclefiil propteï
Ahgelos. Idcirco ftudendum eftvnicuique ne iniüftæali-
cui malum inferat quia & Deum aduerfum feitritat>&Ari-
.gelos bonos,fuum & illius comnftët. [Venit enim film bo-
minis faluare quodperiefat. Verum eft hoc, quia Deus omni-
potens omnes homines yule fiduos fieri > & v t pacem inter
feh^erfentprasdicauiti
* be parabola eutum *
G A P V T X L ;
QVÜvoUsŸ^emfifaérkàAlkmmtmbün.] Dëtó'ói$-
nipotens centum habuit oues,qüiperfeftum decenl
ordinum Angelotum numeram,i&fiömihem ad laddatib-
nem fuaift aëauit.Per centenariiim énim^numerürhjperfei
<5ti o delignatur. Vna puis aberraüit cum homo ift Paradilb
péccauit. Reliquit nouèmordihes Angelorum non mü-
tahdo locum , fed feipfrun mönftrando ihearnatüm. [I»
mont thus hoc eil in calefitbus.[] Yenit quærere hominem, qui
peccando à De o re'cefièrat,nÖn córpöre fed adliOne.[Contigit
vt /»«wkff.^Quiainuenit gehtiJem pópüiümiqui Vö-
lun tarie emendaUit quöd deliquëtat. [Amendïcó vobis quod
gaudium eft fuper earn magts, quàm fapra rionagintanouem qua
non erraucruntCfiA&gLS gaudium fit ih coelô decóuerfis pec-
catoribus,quä de ftantib us iùftis.QuiareparàtÔ hoinine Sc
* afcenfo D omitao in coelis gaudium iihpiètum eft Ahgelo-
rum, & is qui reparauit, luper Angelos fcl'éuatüs ëft> P^ds
A rchangelorum. Side quia fuht iülti,qui îtâ fèmétipfö& id
cónfpedlu Dei cottidie affligunt , quafi öpetä ègeriht ito-
piorum, tales &peccatores pofluht appellari. De.talibos
cöctidie gaudium fit,in caelo. non eil voluntas ante patrem
vefirum, vf pereat vnum de pufillis iftis»] quodDeUs omnipó-
! tens nolutrithpminem petdere, redemtio & araaramors
quam pro nobis fuftinuit indicauit.
De r emit tendo fratre*
C A (P 'V T XLI»
C I autem pcccaueritjn te frater tuus.'] SuperiüSdpcuit, fton
^contemnendos humiles qui Chriftiani nobilcum ad-
hueperfeuerant, Vtfiinnobis peccauerint ».ponpropter-
ca alienemus nos ab ipfis vlque quo feiamui fi poffumps
conuerti 6c emendare de violatione charitaris. Nam in
alioEuangelifta<licit. Sipectaumtinte frater tuus, increpa
Mum»