di xafVmtebeneMipatrismet, .
fatum eft ab origine mundi. Vel prandium fcripturadipina in
EcclefiaDni. [TAurimei&altiltaoccifa.] Eer metaphoram
opes regte deicribuncur, & eftfpeciesmccaphota: allegorie
Pertouros veteris teftamenti rifartyres ïnrelliguntur :
vc Eleazar &Machaba:i,quikus conjcelfiim fuitquafi cor-
nu defendere, &.odire inimfcps. Peraltilia, aues paftein-
tclligamin:. AM & encim, qqafi .altilia vpeamus,.ab alendo
palteq; vulgo'vocancur: PnppEet* i.ntellignntuiiqui palti
aftluenterSpiricu fando&rverbo aliqui eleuatifunta
ter*a.;[£fomma parata, ventte ad nuptiaSi j Et hrailiterquod
Petrasdieebau Gumvidentu exukabïtts Utitia tnenarrabtliér
glonficau.\jlli aüt neglexerunt & abierunt^tlius in villam fitam,
alm adriegotiauonemfita.j In viliam luamquispergic; & ad
Cöriuiiaumaterniam venire concernnit cum habens pof1 1
fefïiones terrenasluffteenrer, in prpmptu habet implere
Voliïptaces fira6.?Eicitquod eum-deleëfcat, & ampleëkitur
%uöd-in prafeqci ai^dèc &negligic inténdere quo vocasus
'eft.'Abusad'n©g9ciattionem:pej^ic,cum 'habens minifie-
muitiahqaadanqnoipÓE^rêgareargtncum velalia^ mü
di dinicias.: vel per nfegociationédiuiaas acquirere, deins
magiscogitat qdehisquas fppndec in baptffmo. Rteogi-
tötSnuf(piisq£m quo Deain offendit & ;pro qu^ns Dei
•ecteccpta negbgit: feintelliget dequoruin-numeio cenfé-
-bitui-& cum- qiülbus in alia yita computabirar: [Relipivero
tetruerumfira'oseius: & contumelu a{fettos oeciderunt.] Diffe--
ïerfdaeftócereosqnif royoluptaub.fuis ad cpnuiuipni
m ennunvcnuenolucïujjc luie •m.Eccldïa Chriftiani-per-
-fedij&eosqui feruos ad ie inii% coptumelijs affèeeomt,-
óüiaiilïiduplo rei kncur.qui nonfoluin ftbn «enerant: led
&fc|uos legis aur cócuuipliauer unc^ainoccideiunCiiQu*
ömida ïodari'ad^quós^biedoquebaBór, .peeperrauerunt.
VideaHtóüoq;.öés€iïriftiani, nelïnlifiaillis %ciant>»e 11
WOlinlcVedii'eadipfandiam>velvolentib.'icenondntofren-
&t%^iü$i*ni£ék.x^vniexminim»me*fectèiMibiféct-
prfRexaÜt turn aUdtJjet rratuseftj]ln inuio & homo&rex
Vöeacu $ eftiqniaelememiaeius ibi nar ratur: quaadcomii-
,üiu mfuura o^yenireyblent^idakadit: H teveronomen
% oto ki’s fd e iü r i& ie x^ tü nominacurjvbi vindidasfedUi
ras dici tflr.iu^txemttbjuis'.perdïdit homicidasiUos y&cir-‘
uitatemiüdm fitceendit.] AdEtterain de Iuteisfadlum eft.
Wain quiaocciderunt feruos D ei ad fe nullos vel oeciden-
tb.függ'eflerunt, i(incProphctas.& nüc Apoftolos, ioan-
! lacobuiT),dliuni lacobumy Stephanu ~$cinnumeros
migrât de corpore>hoc,iudiciûcum illoagictir.' [Fr videret
difitimbentes.} Hoc eft in fus fide»cognofcentes; [Vriùmnoh
veftitü.] Per iftu oës maliintelliguntûrqujaficur des boni
de vna gcnerationeeflèdicun£tir,fic oés mali y nus popul9
appeUacur,quia vnus Dns rpiricaliS Deus,aut daboliis, aur
etisDei,aurdi^oH. [Amicequomodo hue tntrapno babens ve-
fiem nupt tali’] Ec ceôcamicum vocac, & vitâ eiu sreprbbdt
quafidieac. Amice pfideraded non per operations [Àtillé
ebmutuit^ln tempore ilianener«^^vüi excufàtio verborüi
.quiaindex qui foris indrepabitJ,& interiûs & extèrius vi-
debit,& teftis noftra conicientiaaliud dicere non audebit:
-Sicut Paulus Apoft. d iciti QogttmmidfMterfemtifannb. in
die eumiudicabit Deus occulta homm.fïïunc dteit rex miniftris.
Ligatismauib.eius& pedik.j Ligabuntui-'manu Ik pedes q a :
tync oninis noftra actio ceflabit.]Miff/ref«»MH tmcbnùextenons.]
lnteriores'tenebrjclùntjcecitas mentis, ex tetio.-
res.tenebrææternàjes^ yüi lux peerin Q ù ie rg o hiç nô cu-
ràuit pati interiôres tenebras, illic ettâ patietui exi eriores;
[iW critflèus&ftidor demiu.] Per fier ûoculorum& ftridp-1
îemdentmm& relurredtio-corporum &n^a,gnftbddtôr-i
mentorulHtxpdmitun-vtiilic Ocnli d efteâ t¥ ^ ^ |h kpe r
diuerfàoberràbantjdentés^rideanr, quià'hicide edacitate;
gàndeb^ti'quatinuS 'lingula membra quaqüe fijp^liciof-
fubiaceaïit quæ hic, fidgùlis quibufqtte vicijs fdbiétta fef^
niebant. \ Multi enimfuntvocatï, fouet vero e /Æ J D e Chri-
ftianis didtum eft , qui per fidem & baptifhimbÿocati
l'unt: quia intraEccleliam habentur, fed opdrib. diabolus
fidem Ornantes menrirrGhriftb petGhnftiâhrtaîtenino-<
fcuntùn IdeOnecefle vcvnufq'üislqj hbftrümift hiimilitate
le deprimaerquiaii eft eledlus ignorât.' -
Dereddendb qua Dei fùnt.
CAP/ LU I . • ' ; 7
T Vnc abeuntes Wartfai conjtlium inierunùvt raperéni eu m m
fermoitè ] Timcaduerbiumtpiséfb & dicimr tunc.îd
eft in ipfo t ië , cum audierunt de feipfis graués caulàs pér
parabolasprophetare. A d am tes in conhliu corifiliauefût.
vtfcàpe'rentéümibfermonerübjVtCjUicquiddrcèfet.pat'ë--
retcalüniârificut audiftispEueæEàangehdjCdm ift diuërlb
orbe terrarû&liM^ delcriptaxft adtiandüm tribu tü'Ro- '
fnanis & flipédia ftib Oétâuiano. Promdëerat màgna tur-
batiô m popüloiquiaalijdicebàntn on efle çquü.v'tpopu -
lus q dabat decima's,prihTmas,&reliqualegèrabcit;adârc t
Romanis .nibuturïi & ftipëndia. Et alrj. dicëbant q> rîullo
modopolîent dimittere: v t non darent Roniantscributü:
qui & toturn mu n dû tenereht: etîâ & milrtes ebrûkcubi
tfem,------ !— ,
^iOS,*Mifrus^Deiexerciius.Ettefte©d,quiavindi<ftam I rYn, ,-virM M n ,,w
DeiexeïcuirVelpafianus &Titus,&deloiithomieidas,& j neceUiiûeratproeifdé Iùdais pngnabanti[M7ff«nripm
tgnïpiirm q» auguftiuÿ erat incendit,ac pofteaab iplis Ro
jf ia ic iïn ta s deftru<%& fài in eadifpeclum. [Tuneaitferfej^
w.Nttp?7* ^ ^ p ^ w y « « ^ ]N^Pciætunc flhiienrliadiudxiîïenp'fè
adlllud eonuiaityn-bfôninenmc digni. Non
præpàiauetünt 1© dîgnbs. -[iteer^adeximviarum^Eiin-
tës'dOfcéte cinhés gentes. lu exitibus autem viârum eraût
gentesiquia neciçgem habebanri perqpomiirent perue-
nire adenm qui dixit,egofuaxvia. [Et quafeunqi3 inueruntis,
voca^Jdnuptias.'] Ita fi*cottidie,diuites & pauperes»bumi- î
les |tiiperb i,Dni & féruf, pubÜcani & meretrices,vocan-1
turin commun^Sc dftritür. Pitnitéhtiam agitet appropinqua- ■
U tM iu r egm m i& lô n î.^ iÿ^ ^ ie^ n im t^ [tt^ ^ ,v u^ a
ih viai Quæibbonais parcem açcipitur^•numerofingute:i,.
pluraliVoluptatéSi’vel feéte dii^rfæfehuuntun^e«»^^
Ui runt boms &'matos.'] Requireridum quomodobqniin-
tfëbtifiièniitîfttergeiitës.'tedfeiendû bonos dici adeô-
parabohëm malotüm fim u itib qn i inuenfi fünt inter gé-
tës,yrfuit lob/lèthroj Achibrj&étiâ inter ipfos pagânos
éiàtmitlta-difereri'o,quia:malti crantqui-vitia deitabantur,
’dcdiaitiaé refpuébant.&Deum coeli adorabâr?ÇEf impleU
fuiitniiptiadi/cumbentiu.] : Nujpciæ hic liintin præfentiEC-
cftlfia.^tl'ci'mùs qnia Eeelefiamixracftde bonis & malis.:
iftciriëfôlifeoniiiniftkrnofoiirnâli. Boni&maUiripte-
fènxfEc‘clèrù.[lwràmrexvtvidiretdtfeumbentes.&vtdttibt
bdmïttémrtïïriveltit'iï'VcJle'nUptiali.] Véftis nuptialis charitas
ëft, ^uiâ perdileââonenrDetisÆëêleriâ fibi -fodauit.*4^ét
(|a6qi veftisnu^iâfis, v.eftis innocentke ^in bapcilm 6 âc-
b^imusimèHîgi. Intrabitdcrëx-videre véltes, eu in die iu-
tfte^mefita exquirec litigalotd. b o l &c eottidiecu idiquis
fuasmijfos eu mi/isïïerodü régit tetrareba vt interrogarént eumT]
Et fi quidé iplè diceret non debêré Rotnânis tribnta Iblui,
àpprehenderét eu miitesHerodis. Si âürdiceret Romanis
dandû & nô;Deo confeftim illi tenerétquafi côtradiâroré
legis. Verùnmfecitlicut folebar,tranfijt laqueum*paratu.
[Mdgifter.fcimùs cpiveraxesy &vtabei in veritdte dotes,& non
ejlttbi cura de •aliquo.Nónit.fejpicifperCona botirif] O m riMifta
vera fuut. Sed bona,mala vOluiitateprolata. Hæçideqin-
gerebantur: v t nonCüratetde impëriô T ibe rij, & dteèrçt'
hondandutributû^qüiâbaberetperfpeâüfÿplus amaret
Deicùküqimpeir.toré,&ftatimapprehenderenteumniir
litesHerOdis,quafrcótradidoréC*raris.Xrc-irfC«yawd4*
Xlafttri an norif] COgnita âüt Iéfus hequitia eord ait; [QuMo
conJiltajUs quand dvobislongeibifuït lefus,etiaquatido eogitajlis.
Ouidmetemptatie bjfpocrità^Qnem nô dcèfpiarisp aftütiâ
vettrS? Prima viituseft, intentoneminterrogântis cogno-
feere: tûnciuxta confequantiâ rëlpódere: V.'Sarofnôft.Rs-
jpondeJlültd iuxtajlultitiafuanefibifapiehsefefideatùr. [ojle-
dite mihi tiümifmacenfus.] NumtiS vnùs de nâriüs àfgehtë’us
vel àereus dîcitur &ànôminevôcâti1t:quianomina tegiiin
in eoïm^pi'imûtür.Siue vt alij VOliint à Nôma principreRbmanO:
quihocapudeoSprimuspràîCepitlTeri.Àliqniniie-
niturnumusprofolîdopbbi'.'NbmilrnaGræcè'Latinèdi-
citurinflexio.EchocoftcditurïquiacumDïisptçcepit'llbi
■ exhiberinumirmadlliifttelligente'sobtuleruntdenarium.
Denarius éftgeiiüs numi,q> pro dfecerii niftnis çreis;ihï|>u-
tabatur, & habebât de argénto&dcâde imaginé Cæfarîs.
Valait fine ©ftenfione itimidicere q> Vô'lèbat r conùënien-
itlus tn per iplum eos coitifici. [C uiiti efi imago hac&fiïpèrftripttoj]
fcriplioi] Similiter fiçut hüc infcribütur de ribminib.xftipe.
ratbrùm : ÔC figura eius exprimebatur vt nullus mixmtam
metaldàudërët milcet^neq-; aliquis dëfpicere vbi videret
imaginem Cæfitris: in nullo vnquam locoexprelïàm ima-
ginem Cælàris audebant defpicere; [Dicunt er.Gaftris/] Ti-<
berij leilic. quia abillo primo Iulio ita vocatus eft, omnés
poftea Imperatores^omanoram Cæfàres lîint appellati.
[iunc ait iUis. Reddite quafunt Cafaris Cafari.] ^ Si iraàgo eius
eft in denarip; cônftar quia fuum erac qui foam imagirtem
ibipraîcepit fieri. Quod vos iam per trigintaannos folui-
tis : vultis vtego præcipiam dimicteEe: cum ego qui nihil
tellurishabëo,pro m e& Petrofôiuerim tnbutum:&Deo
reddiderim q Dei erant patris fàciens vqluntatëm J Magis
præceptùrus fum vobis vt fitis-regi fubditi, quafipræceb
lenti. [Redditeqfunt Cafaris Cxfari. j Tributumlcilicerj nû-
rnum & reliqua q fpopondiftis qnprofëlfî fuiftis in diebus.
profellionis. j Et redditeDeo qua Dei fitnt.] Décimas print J
tias:& qiiæ in fege præcepta firntSicuc C *làr à vobis exigit
imaginemfuam, fie vulc Dein habere luarn incoiitamioa-
tam,quam in vobis côdidit. [Et audientes miratifitnt.[] Qui
crederedebuere mirari finit : quia contra calliditatem eô-
rum confilium repericT [Etreliétoeo abierunt.] Recefïèrunt
increduli à pio : quia diuérfi mores nolunt vnitatëni:quia
cum elîènt peruerfi noleban t'ad illius reditudinemcon-
üerd; propterea fine fpuëtu abierunt.
Demulierequavii.nuptaeft.
>- C À P. L.I V.
T TX iüo teinporedccefferunt ad etitn Saducai : qui di-.untnon ejfe
i nfurrecttonem.] Duæ fedæ erant in ludæa: Pharffæorum
& Saducæorum : & tnoeserant ludæi.'diuerfb tamen more
viuebant & credebant. Phari&i viuebant communiter:
ficut Appftoli pofteavixerunt: & recipiebant fêptuaginta
duosbbros: & diçebantur Pharitei, àPhareis filioludæ: 8c
interpretantuf diuÆSaducæi vutebaric ficut Prophets vi-
xerant: non tn recipiebant Prophetas neq; credebant, nec
aliosHbrosniüpenthâtheucuin,&noncredebantrefurre-
dionem futuranî,neq; angeluniineq} fpiritum* nifi folum
Deum & ficucinter nos fiint monachi & canonrci:&tn de
vnagente Francorum fiintî fimilitér erant apud ipfbs.[Erir
aÜt inter,fi difeordates ï]Ssà\\inç in Dni tethp tatione-eôcor-
darunt: ijcutHerodes & Pilatus in Domini paffioireamici
fa d i finît; ■ Vfq; tune interrogaueruncPhari&î (qtfia ipfi
fortiores e rant 8C plures^Dnmj putauenintfecôprehen-
de- eeum çum non potucrurit; [AccefferuntSaducai qui inter
prêtant ur iuftiy àquodim litdao qui Saducaus dictas eSi, qui
auft'orhuiusfetta fuerat, qui dicunt non ejferefurreclione. Dice--
bant enfin: Quare debemus credere refurretlionemjumdominus
per M»fen nihil indixerif. cum alia eta bona per ipfum mandaue-
” *1? ] Magifter Moy.es dixit. Si quis mortuusfuerit non habeas
filtum, ducatfréter emvxorem illm,&fufcttetfemen fratrifuo.
H^cidcireo præeepit DeuSjVt miiltiplicaretar papulus ipfifi
quem ipfepp Patdarchas amabat, vt impleret terram,
quia tunc ex niaximaparte fine hominibus efat.[E^rfp«d
nosfeptemjratres : & primus vxore dull a defunftus eil.] Potuit
itaefTein gente eonim.Nam lègimusalrquosin genre eo-
rum duodecim mtdieres habuille : & quafdam deceni vi-
roshàbuillè.qui reiurredionem corporuin non credèbât.;
R e d e iftiufmodi fabula confingunt qua deliràménarguant
eos qui reiurredionem afleEünt corporüm. i similtter
duo &tres vf^ adfepte: nouijime omniü & muler defuntta efi.'] ■
Turpitudinon fabula; opponunc vtrefiirredioriisdene-
gent yeritatem .[Rejpondens aut lefts attillis. Erratisnefciehres
fcripturasyneçfc virtutem Dd.JNun^Uâ tam grauiter rëlpôn-
dit Pharifierè; quiaillirarionkaliquidhabèbantviftiaùtem
nihil/Efratisinlèdaveftrajnëlbieiîtëslcrjpturasjneq^vir-
mtemd)ei: quia refpuitisProphccas & non intell%itis pé-
thàtheucum neqî.virtuté Défi id.eft me qtififiim virdls pà- ,
tris,& lapienda patris. IdeoeI'raris,quia(criprUràsignora-
dsddcoqj etiâyircuteinPeiidveft Ghdftutiinôagnofcitis; :
Non folum n. de Deo non pô t elïe lapiensqui lcripraras -
nelçiç: fedneede mundama-iapieiis elïè-pôt perfede abfqj •
notfiiaCctiptm&mï[lnrefiireftiontetenhn nequenubentneque ‘
nubetur. fedfisntficutangeh Dei in coelbi] Interprés huius £u - ;
angelij inuenitin Græco verbu adinunj & paflïounrcum
neutrale verbu fit&adfblaifoeminaspertinear.Eftautem
redus ftdnôloéutiôriîs heq; huBetitineq;ducëht vxorëS;
Foeni ih a rà meftn. n ubere, id efteaput Vélàfë.' Hicaûtnü-
bere didû eft,nubi cfe foeidinis. Apparetautin hocdido:
neq; nub.enc neq; hiibêtur, ^réfiirgentcorpora qnuberé
poflunt: led eft alia caiifit prôqüâno fadant. [Sedfunificut
angèlfincoelo. | Videlicèt poftq refiirfexerintnon fubiace-
bunt his paffibnib.corporciâ: non manducabiiht nëq; bi-
bënt, neq; nubent, & tn hàbebunt corpora ficut Dns ha-
buitcorpus q> potuit manducâre ,fed nôindigùitnéq; de-
ledauit: lèd pp veritatem refurredionis Hcmohftrandæ
mandu cauit. Eruht ficut angeli Dei in cèélo cum gloria rè-
fii'rrediôn'is'innôiiàti: ablq; vllalabe córfuptionispërpë-
t-uz\\CiohcQt\fmeY\mx,[j)erefunefti9neAUtem)nortuórum
nón legifiU qttod dictum e&à Deo dicen te vobit:egofum Deus Abrd-
ham)& Deus lfadc'i & Deus lacob ?] Eegeraiit Domine : fed
mon intellexiflent,nifi expOlüifles.Potuit nâmq;Dominus
■ lacis manifeftiora téftiraonia prôferre de réfiirredione,dë
Prpphetis : ç quibûs vnum eft : Süfcitabuntur mortufi
& rëfiirgent*mortüï‘de lepülchris. Et illuH : muld dor-
mientium de terræ püluere conlùrgerit,alij in vitam ætër-
nam, alij in opprobrium Sc confiifîonem æternam. Vé-
runtamen ficut dixi,non curabunt dedidis Proplretarum
nifiinMoyfi d ido eis dembnftrcfur. Proinde dë illo li-
bro quem ipfi recipiebant, inde dahdum eirat teftimoniü.
Non eft Dens mortüorum lèd viuëntium. QuandoDénâ
ifta loquebatur iam erant treCgnti anni quód Abraham,
Ifà.x&Iacob obietànt. Et fi animainterijflet eufii càrne;
non diceret Dominas ego fum. Si nón effent àdhüc in anima
viüen tes; lèd dieerêt, ego fiiiillotum Deus quarido illi
fuerunt. Nemoenimdicitde illo qui non eft; ego Domii
nus illius“: quia illi animam effèpoft morteril corporis dë-
rfegabantjoftëndit.eis Dominas viufere illöS',deqtübtis
diccbat: Ego Jim Deus illorüm. Etqiiia ahimæ eôtumViiië1
bant conftat qupd & corpora refurgent, & recipient bo~
nafiue mala quîCgeflcruntfimul curb Viuerehr. [Et audiences
turba t mirabantUr in doürïna eius; } MirabantUrkürba: :
quia multi anni fluxerunt : qubd ibi nôn ihtellëxerani
necPharifæi bec Saducæi quicquamdërefiirrcdione.nec
potetant per multos annos. illôs cbnuincere Pharififci pëf
illos quin q; libroS,qüod animapoft mortehi viüeréf. Séd
ille fdebat qu i locutus Moyfi' fuerat > quq lëhfu ipfum
verbüm dixiflèt; •
Qÿpmodo Phari/kiinterrûgant Deum de primo mandaté
C A P . l.V . /
P tarifai àutern audientes quodfilentiüm impojùijjet Iejus Si-
ducaüyConuenerunt in vnum.Etitéram cônuëneruritinv-
num:& ejegunt làpiëntifiittium dë luis; j[Etînterrogaiiit eU
vnrn ex eis legis Doftor temptans eiitn & dicens. Magifter,quod eft
mandatum magnum ih tegi:] Quia dlfcërevólebaci obhóé
magiftrum voCabât: quia fit'eft conluétudo dilcipülôruiri;
Quod eft mandatum magnum in tege.
Dicâmvnde & Iftehoc voluerit ihterrogatë; Éràt âütê
interIudæos qUæftioiqüia Sacérdotes qüî vólebanchö-i
Tôcaufta recipere frequéter diçebaht qubd niillajadib tani
grata effet Deo quam làcrifiçium ei oïférrë. Illi veto cjüi
làpientès erant Confiderabant finë öblafciöriib. hoftiâî
rum multi Patnatcharplâcueràiit Deó:&a Pjrophetà ëdbt
di.malleDeumlcientiam lui vnusriqiiemq; habërë^qüatti
holocaufta. ,N.emq autem vnquam abfq; fidë & diledibné
per holccaufta fbla Deo pla'cuiffè inuenîïuK ïn ôtiàïêtt-'
tentiaiefuiffe declarauit. Hacdë reifte intëfrqgât qtiod
fftmàximum &: præcipuum mandatû,quod Deiw plus dè-
ledetur. [Ait illi lefus: Diliges Dominnm Deum tuum extàtà
c orde tuo, &m tôt a anima rua, & in tôt a mente tua.] Primtim
ergapmnium&ihaximum mandatum eft cognitio atqué
confeffiodiuinævnitatis.cum^xecutibnebonçoperatrô-
nis. N ec nobisponiturmodùs aut méfurainDei dilediö-1
ne,fèd ex toto corde quamü caperé pôt anima & quantum
cogitare cor,atq; menslfiggërere,incbgitatiqne,in locti-'
tioneyopere abftj; vlliüs côparafionèDeum diligamüs.Hëf
eft maxtmu &primum mandatum. Nutfçapertius ôftehdit,
quid ille'interrogauèfit, hoc ëft anteotilniâ Sc fitper'oni-
nia mandata , iftud collocandum fundâmentum pieta-
tis. [Secundum autem JintiU eft bute. Diligesproximum tuum
____________/. , ficut