888 Expofilip Chrifliani Grammat.
fed Dcus earn refit fiitab it per te des fitos fid eie« Enoch & , rit, remiffionem peccacoruntriori conlecjuetar. |_ t» aptrti
Hcliam. [Er dcridebant eum.] Quia potentiam loquentis funt oath tor um.\ Quiafi credidetit:etiaVnfinon poteft in
^ ^ ' re-- - - ■ • ' telligeremyftériùmTririharis peniëniet per credalitiatem
ad intëlligcntentiàm veibi\[EtcomminàtuseBeuïefiudiceris:Ÿtdete ne quitf ita t.] Propter exertiplüm difcipulomm fuo-
rum, quod fuperius diximus.
be damo niaco cur at ô.
C A P V T XXV.
Egreßis autemillis, ecce obtulerunt ei hominem mtttum damo-
nium habentem.y Sicut inïienimus in aliis Éuangeliftis,
triageneraliafignainift© homine faftafunt. Eratmutus,
furdu ■ ,dæmonio plenus.Siquidem in Grxca lingua in qua'
EUangelia feripta fuenmt,fiint multx differentia:, quçtïon
funt apùd nos. Prxfiftim hoc nomen quod eft Allalos
o^ctA©" Grarce fblummodo mucus dicitur, Cophos y.c-
<p<&qaidem,&mutus&fiirdus dicitur, Er beatus Gre-
gor.dicit,quia omnis mucus naturaliterfurduseft. Idcirco
tantum duasinfirmitates Euangeliftxaixerunt, vf ibiin-
telligatur furditas. Enimuero à dæmonioliberatnr, & à
duabusinfirmiratibus: &eieéto dxmonelocutuseftmu-
tus,& miratæ funt tucb^. Turbx qux minus eruditx vide-
bantur, admirabanturfimper doCtrinam Domini. Phari-
fxiautem & Saducxi detrahebant, velinmalam pantem
conuertebant propter inuidiam , quia dolebant prodo-
drina Domini,quia Chriftushturbis &fan£Hor& làpicn-
tiof credebatur.Sicdenique Salomon dicit. Quiadditfeien-
tiaM,addit dolorem. Quicunquc feieritiam habet,fi non habet
charitatetn & humilitatem,ftatim habet fitpe^biam. Et
hoc eft quod dicit, quod in multa feien tia, fi défit chart cas
& humilitas ftatim habet luperbiam.Et hoceft quod dicit,
quod in multa feientia, fi défit carita s & humilitas multa fit
indignatio. Quapropterhoccratin Pharifieis, quidice-
bant. [in principe damoniorum eiicit damoniai] Principem dx-
moniorum Iudxi Beelzebub appellabant. Sicht idolum
primum in hoc mundo vocatum eft Bel : fic etiam Lucife-
,rum ilium, qui inDiabolum conuerfus eft primum Ange-
lumdeipfius nomine vocabanr. Fuitprefirtim Bel filius
Nini ptimi régis Aflyriorum in mundo, qui etiam Belus
Latine dicitur. De quo nomine compôfiiëruhtlddâi iftitti
no men Beelzebub , id eft, Belvel Baal milfcdruiii, hoc eft
haben&mufcas.-In derifioncm fic vocabantDeum pagan o-
r urn & principem Diaboli, qui alio nomine Refip vocatur
apud eos.Dicuntquoque quodipfefît,qui eiecit Adam de
Paradifb. De Bel in Daniele legimus, quern Babylonij co-
lebant,quern Danieldeflruxic. Porro mentiebantur,quia
quafi placato Diabolo Dominus, vt videretur facere virtu
tes prccaretur »Hum de illo quern tenebat, fidhocnufquâ
fadtum legimus. Gxterum Dominus oftendit ficut in alio
Euange)iftarefertur,quod omne regnum in fiipfo diui-
cognofçebant. [Efcum eiefta ejfetturba,inirauit&
tenait m.-.inyn eius.] Quia verba Domini irridere quam cre-
deremalueru,qt,eiiciuntur;& non merentür r efufcitàntem
videte. Synagogaquoque nifi à fc habuerit multitudines
qux jntrinficusiacctmertuamonrefitrget. [Etintrauit&
tenutt maman e us, &.furrcxitpuella.] Nifi temierit Doriii-
niTS ,&mundauerit manusludxorum quxfanguinéple-
næduuc (yn^gpganon furget. • Et extitfamahscinvmuerfam
terrant tllamr] In aliis Euangcliftis dicitur qüodprecejl'érit
nccurdice^c.. Exemplum fuis præbens,fi quid boni h-
ciunt, non purent hop ad fauorem predicate in populism
.propterXenodqxiam. Dicitur quoque in alidEuangelifta,
.quod iuflci ic illidari manducare, videlicet ad demôftran-
dam èius làn:tatçm ôc refit rredionem.
Très mortuos,refufcitatos in Euangelio à Domino legimus,
fed nonab ré eft: quodmô amphus vel minus quam
defolistribus ibi narratur. .. Legimus enimin aliis libris,
quod plure- reiufcitauit, credimusquiaitaeft. Sed ta-
qten nonpJacqitEuangeliftisdeplurib. narrare, Qfdinan-
teSpiriiufindo quia in eis locutusell, propter myftetij
Sacrampntum. Ig;turtresmoctuiinçorpore, figuifipant,,
très mortuos in anima, quia anima qux peccat moritur,
iiura Prophetap diélum. Aniin^qrue peccauerit ipfamo-
^idefur.tre \ ergo qr tu i, tria genera homînum peccatorum
.funt Eft^.cccatpr qui peccat criminal i pec.ca$o,& moritur
inoonf peâu Domini anima eius,& quia non hab^t in con-
fuctudine ipfiim pcctatum, veretur iram Dei,&timetfu-
turam dif'cuflîonem. Iftum (ignificàt filia Archifynagogi,
qux adhne in domo erat.quando à Domino refufeitata eft.
.^militer 6c ifte peccaror in cubili cordis fui tegir adhuc
peccantm lùum, 6c non eft multiscognitum de eo, pro-
ptetca quafi leuipr effeius rcfufcitatro.qttia fi peccauit,non
acimulcQs excmplurn malurn protulit, neque frequentare
ftuduit. Alips moituus à Domino refuicitatus eft filius vi-
dux, & npn iam in domo, lcd in platea & porta ciuitatis à
Domipo.vitx redpi^iscft.Et ifte ugnifi catnomineinpec-
\ catorcm lxtali cri mine frequenter animam fitam occiden-
.tena,&ad mulrorumnotitiampropalantem. Quem etiam
Dominus refitfcitabit.fi frequens & multimoda fuerit pro
peoad Dominum iuftoruni oratio. Tertiumxefufciràuir,
défun£tum^azarum:de quq feriptum eft quod feteret. Et
hic ergo fignificaf milêrrimum pçççatorem , criminum
,etto tmica: e gra u tf um, qui non folum ad multos propala-
uichequitias luas, fed etiam odio.eft omnibus prp odore
fetoris lui, videfiççt englue famæ>quiaficuteftodor bonus
fantxbonæ, fic odor malus famxmalx. Et hic ergo fi la-
chrymx & pfecesul^dnx tufiç^uerint iuftoru^relûlci-
t.biair. His ergoexemplisoty.nesnpsquipeccatpresfur
mus veniatp peccatorum noftrorum fpetare ppflu.mus, fi
digne &in(ian,terperieiunia&eleemplynas,arque lachry.
ad vomiiumpeccati non reuertimuc, flitodDeuspobis&
omnibus poenitereyolentibus concédât perfeäe agerc.
o i- -r -ryrij., .: - r - . fum ihre nonpoteft: quia ficut in iftoterreno regno,fidimaruni
oracionesmala qux firings punimu^,&vlterius I uifum fuerit de périt &adftihilatur, fic etiam inter Diaboecdum
De duoùns cacU illuminât it.
C A P V T XXIV.
ET tranfeunte inde lefu ficutùfipit. e,
duo caci Clam antes &
jduos populos itidaicum
d-,centes.i}- -llti excifignificantd
& gent/lem. Quiexet crantiquando Dominusîntetiori-
bus oculis eorumobcecatjs Iericho veniebat. PerIericho
müdu9liueincainatio.ciu*defiguatur,quialerichointer-
pretatur Lutta, Ôc ppr Lunam deledus fuie indVnatio no-
Ihi rcàçmptom.[.MifirerenoJlripli D<t«id.JNifi enim credi-
defint, quod & films hominis ex progenie Dauid,non recipient
lumen fpiiitale, [Cuitautem venijfet domum, acccjfe-
rmitadeumcaci.j Qtuacum afeendi'.in c celttm illurainauit
peu rp&cordis per A ppftolos. [Qajbiu dixit. Credttù quiapof-
fu/n hoc facer evokûi'Dtcmt ci vtfijue Domine.] Et Doâores
quando illuminant pagauus incciioribusoculis, interro-
gWteos,Cre4iiffîfieiPn pat‘ emomnipotentem&in lefan,6cc.
[June teiigtt eontm oculosdicens. Secundum fidem vejlramfut
! vo/w.jQuia ififi qui» corde crcdiderit,& ore confelfus fuelos,
fi vnus alium eiicit do loco fito, non poteft ftare regttu
Sathanx. Pleniusautem in aliisEuangeliftishocexponi-
tur,quxMatthxusparumterigit, fedlequamurfequentia
eius,quem ad d^ucidandurn lufcepimus. [Et circumibat lefts
ctuitatcs omnes,& cafiella docens infjnagogis corum. O ften-
dit intentionem Domini erga lalutem noftram, cum dicit,
quiacircumibatomnes ciuitates.Et non tantum ciuitates,
fed & caftella 6c fynagogas, id eft congregationes eorum.
Addidit docens 6c fJrxdicans 6c curans omnem languo-
rem,videlicet animarum^ Quoniam ficut languet corpun
fimiliterlanguetanitnatorpens inprxeeptis Dei. [Etomnem
infirmitatem inpopulo.] Infirmitatcm,ad corpora petti-
net. Poteft aurem fubaudirionem habere bonorum, quia
non omnes infirmos fanabac, fed eos quos dignos 3c bo
nos prxuidebat, ficut legimus de his, quiin pifcinaBeth-
faidaiacebant, quodde multis vnum elegerit quemfana-
uctic. Velfpecies eft lynecdoche,qux propria eft feripturx
diuinx, cumatotoparsinttlligitur. ’ [Videmautem turbos
mtfertusefleis,] videlicet6cin do&rina fua, vt docerec eos
vitam vitx: Inc ibo quoque terrenofaturans quinque mi-
lia de quinque panibus. Quod Matthxusprxuidens alios
natraturos ipfe prxteriit.[jj^«t4 erant vexatiaDiabolis idelify,
& taten-
H
In cJMatthaum Euangeltflam.
quod capüt Ecclefiç fit conftitutus.Noftis autem 6c locum
natiuitati$,& virtutes eiusqux in EuangèUo & aótus Apo-
ftolorum narrantut.Primum in Capadociaprxdicauit:de-
inde fubClaudio Italiam venit,&vigintiquinqi anhis pon-
tificatum in Rotna tenuit,nô tamé vel quinq; pedes de terra
ibi in poteftate habuit.Trigefimo fexto anno poftpaffio-
nem Domini deorftim crucifixus migrauit ad Dominum.
Sepultus eft ad orien talem plagä ficus viam triumphalem,
q alio nomine dicitur catacubas de quo loco cum aÇrxçjs
corpora tolleretur hoóte, fuccurtit omnis populus Roma-
nus 6c coprehenderfirit eos : fepel ierun tq; in alio loco citra
partemTyberimin loco quiLauiganà dicitur;&Paulum in
viaHoftenfi. Andrxas Grxcum nömé eft,& intérpretatur
viriliseft,i.avirilitate,apotUaridroS',&o S’drS'th. VirGtx-
te 6c andrós &anir dicttur quo redtiffime vócat'iis éft Andrxas.
Qui poftdifcijpulacum S. Ioannis Domini veftigia
viriljter eft fecutus ;r6c, virilitér crucem afceridit,ficut liber
palfion s èius oftendit. Prxdicauit in Achaia,occifus in patras,
vbi & fipultus fuit,fed Cóftah'tiho deferenre, in Con-
ftantinopoli iacct. Hebraice Vero decoruS dicitur Andrxas,
fiuerefpondens., . . > ... ...........
Iacobus Zebedxi 6c loann'es frater e ius, à pâtre cogno-
minauR,iriterprecarur fupplantatoi .-quia cum ad Latinicâ-
tem veniteius riomen,additum eft in firiefiebt foletfieiri in
Barbaris nominib.cum in noftram liriguam veniuht. Mißt
epiftblâm, qux Ganonica di'cittir, ad dilperfby pro Cnrifti
nomine. Ab Herodè tetrarchà occifùs:fipult9 eft in Àchàià
Matmàrica.Ioanhés interpfetatur graciaDci quç requieuit
in eb plufquam in exteris Apbftblis.Prxdicàüicin Grxiciai
Vt ficùtîple fàpien tio r cçteris fuit,îïc mittereturàd fâpieri-
tior em gchtem.Siib T ràianb requieuit inEphélb,fid riiînC
co r p iis eiu s non in île n i t ur in tetra, 6t ap er t u rh eft farbofiiacentesficut
oues non habentespafiorem.] latentes dicit in
peccatis quamuis e lient oues.Et hic àtoto pats intélligitur,
quia pô omnes futiui erant oues fore. Negligentiam facer-
Jotitm demôfttat eu m dicittnon habentes paftorém,quia
Qeus prxcep e rat, vt làcerdotes legem adnuntiaret populo,
& prxirent cos exemplo boni opetis. Quodadhùc debènt
fimiliter facere reges 6c omnes làcerdotes, tam Ebifcopiq
8c présbyteri, quia ^ptereaDeuè eos populis prxfecinRex
,n.à regendo dicitur.Si bçne nô régit &defenait',nô rex fed
tyrannuÿ vocatur. Quod Salomon eruditus à pâtre intelli-
gens, adhuc petiir Deûaugere fibi lapientiam ad gubernâ-
dumpopulum.Epifiopi qubq;infp,chores Grçco nomine
vocantur,fiue fuperintéridentesi fcil.in fimilitudine pafto-
rücircumfpiceredebent » ne de aliquaparténociuabeftia
fuügrégem côtamitiec,Vel côturbet-LegantHiezechielem
qui paftorés dieuntur, audianr tame nihiiominus quid hic
domihu's àdiurigàt .[Tune dicit difeipulifuis.Mefiis quidemulta,
operarij atttpauci. JMetaphoraeft hic,& Ipeciesmetaphorx
allegoriaiper meffern populum volens intelligi,per operaribs
pràèdicàtores.Totus munduseratin errote,quando A-
poftoli expetunt predicate. Nifi vero virtus diuina fuiflèt:
quomodo per duodecim homines totus mundus reÜquif-
ïet errores utos? Rogate Dominum melïis vt eiieiatopera-
rios inmeffem fu^m. Iftam meffem Patriarchx & Prophe-
txfiminauerunt, fed Apoftolimaturuérunt earn per fuas
prxdicationes. Patriarcha^& Prophet® feminaùerunt in
lachrymis , Ôc ifti meffuerunt iti gaudio : quoniam iftisiath
ferai: àpetta ianua regni cxlorum,qux illis claula fuit.
beii.Àpbfioiisadpradïcandummifiü.
' C A P V T XXVI.
iioriuocatis duodecim difcipulùfois>dedit iüispotcflatemjpiritüÜ
tmmundorum. ] Référant Eùarigeliftx quod afcé- gum iri qtio iacuit,fid Vacuum eft.Ighorant àtitèrii quid dé
den^njmôtemvocàuttàdlequbs vbl(iit,hoC tsftelegit eos , eo fitfa<ftum:quiàabhbminëriôfiiitiâblatum.Vo'catifiint
ex pluriBt&bfdinàui^ébsÀpoftbibiiBrëditer Ënangeliftx ? dehiqueàmbd iftiFfatres Banafgésrid eftfîlij tbnitriii.Quiâ
coptehçndérunt hoé.fed fiptèm gràdus.quos ireâdkes Eci illâhi vocem intnohté vtriq; aiidietuntj hic eft filius meus;
clefix habérir,ibi tunea'cc'eperant; Nâ immtiridos ïpiritus i Philippüs &Barthblomxüs.PhilippuSislitmpkdis inter"
eiicete,exorcili:arû eft,virtutéis difctetibriûm Habere, oftia- j pretatiir,& t'eîSfcë quia ftaüm vetiominum a^nbiiitifuo
tibifuraeft,infirmés curare,çlkcbnbrum eft&presbytero- j tri àdhunmtêcÜrdaitdfcehè;x^si» fcrMtU^fà imenànw
rürà; Dequib.prxcipitur,vtintrbdùbantubadinfirmos,& 1 Galiciàprçdicaiii^ihG'erapbltvrHe.Jâpidatüè6Ç
vhgartt ébs. Apbftbli àutem Grèce. Latine iriiffi difciintur; | cruciiïius.ibi 8c fipbltus eft. Fuit autem Ôc âliiik Philippuà
vndedèriüàtur Apbftbliciisj Necéquidépqtefatébàbrdi- j btàc>-mû, quiprèdj&hicinSâriiarià, vbipoftèavénitB.Pe-
nàteEpifcbposfme Apoftblos,riifi alios ante gradusedeé- trus&loanriesadçonfirmahdpséos, qui ctedidérant. Si
detet&proiftofàâo Apbftoli fuhtiionunati. Sciendû ve- | enirii Philippüs Apbftblùsfaiflér,pbtuilfit tràderè Spir.S.
to,qüiàisquiprimû fécitMbÿfenApbftolum,quâdb mifit j Quod quia non potüiti àpparét quia nbn Fuit Apoftoltisl
feiim ad iiberatiohefilioriim IfraëMpfe fëcit 8c HösApbftd-
iös,8b qüi türicelegerat u.triB; ipfe voluit haberë u.dii'ci-
pülos,vtdarëtintelllgi quiaipfiusärinus cóftans i%. nienfi-
büs,ac dies ciirii iz.hbris fimiliter & nbx. Cjuinfe.cia ifte nii-
hiérii^apiid arithmécicbi belebet Habetur , qüiä 6c omnes
pérfeétos Sc lactatos nunietos iH fi hattet,& rèlbltitos non.
Fdliim nbii minüitiir,fedëriaaügetur.Vhde Sdibramdiio-
decirii vriciiè coftare fécerCit: Diiodebirii quoq; figria prin-
feipälia iriäftris extulerut. Terenini qdaterhidilÖaecini fa-
fciunt,& tet qiiatéirii ad prxdicantjü furitmiffi ApÖftoli,vc
per yriiiietlas tjü&l&tt Orbis plagis,baptilafctgëntès. In nomine
pair is 'érfilij &. Spir: quö etiairi f|crariiento fiïij l£
rafel fic vifi lunt,cäÄHmetäri j vtefconirii parte tres frib. éF-
Ferit. Et Hiëriilalécxleftisdubdfecim portas llaBerèdfefiri-
bitiir,trcs at) öiriérite, tres ab beeide rite; trés ä ipéridië, 6c
trefe ab äquilone; Iri quö figuräliter öftéditiir qtiömbddde
bttxtiife.gelitib.egcëÖuf4 èftEcclcfidi&iarii btdiriatio Apd-
ftdlöf um iri duodéclriio loco figriorurri, qiiib. dédit poté-
ftdtferii vtciitarétlarigiidrës 8c inHtriiitdtcs cöcpdriim. Séri
magria dlltantid eft inter ddritem 6c accipieriterti.QuiaÜö^
iriiriiis qiii dabat dicebat: iilti dico fürge rilli dice bant. Iri riómi-
itilefil(Urge.Duödecim ApdftolOröriomirtdhècfinlC. Catalogus
A poftblotum defcribitür vfhüllüs fub »ohiine eorum
poflTet aliqtiertt décipfere * Vt dignitds 6c aueftoritas cö-
nlendétUr. Primus Simon qui dicitur Perms & AndrxaS
frater eins. Simon autem ante voéariöné vdcatiis eft,qdod
intetpretacitr obediens. Cum 'A fratré Aildreaaddtiétus eft
ad Dominum Petrus ei notpen impofitUrti eftd DdmirtO, a
fitmitate fidei,idem eft Cephas. Sed PetritsGre.e 8c Lati-
ne,Cephas Syriace * Grxce etiam Cephas caput dicitur,eó
Barthbîomxüs iriterprétatur filius iulperidehtis aquas, pro
eb quid ad ptxdicatioriem fuam cbirda aiidiétium ad fiiper-
haaccendir; Iridis prxdicaiiit,iri Albaha vrbe à Barbaris vi-
urisexcoriatuseftdcibifipiiltiis. . . .
_ Thbmdsabyffiis dicltüï : fcbgribméritoDidîmus,qubd
Grxce gemirius dicitiiri Quidam volût dicefe fimilis,qtiod
fimilis Chrifto fixent, non eft tariien verani.fed qui gêirii-
rius riâfiitub,fethpfer fimilis eft illi,cum quo riafiiriiir., Pre-
dicauit Péffis.'iriCàldmiria brim latfcfeis occifiis,& ibi fipiil-
tifseil.MdtthiüsPùBlieàrius. , . r. .
. Matthxus in Hebtxo don'otus dicittir. Digriè.qui datus
fuit ad cöfcribèndürri ÈüangeliumïAlij Eüangeliftæ; Mat-
thxurii prifturiri àptë Thbmam pofiieriiric i 6c Püblicdrii
riöirieri lilüfertiriti Ipfiquideriifipf^pbfterdüiti 6c Büblk
fcanimi fi fiiiflc corifeiluisjtftiuxta lUùdfàpiëritià, juftiiS in
prirnbf dib dccüfatbf eft lui : fiiit àtltem de tHBii Léui,vndé
Leui cbgnbraérifottitiià èft.Primiiiri iri iudxaÈudhgeliurii
fuiim Hebraice firipfit: poft iri Macfedctnia prxdicâuiti ill
Perfiddiritferfeâüsiibltfeqüiëfcifc.> f , „
iaéob^s Alpiixi. Alphxus dicitur à pâtre, & a pâtre hoc
hirieri fbrritus eft. kit aiitehi is qui frater Domini di»SfcU$
eft,qui cogriomindtus eftiuftiis: brhià.dë tribu Iiidd di&iis
frater Domini, quia hepbs Aiit failbtx Mdrix éi fororc fîia:
De templb brècipitatus ; 6c Conto percüffiis mortuus eft,
ibiquelepUltufe. , •
ludas iftius Idcobi fràtéf cohfëlîbt ititerprëtâtur, 6c fuit
tririornius, Thadius & Lfebeus vOCdtiis:ipfi eft qüemad
Abgarifth regem milTuniEcclefialtica narrat hiftoriainNi-
rdta Vrbe Óccifüs & fipultus idefct.
Siriioh Cahahèüs a lbcb fic VÔcahis j quialió ftbrtiine
K i
Zelotcs