3 66 Amdtrij Vottumti Epiß. Treueren.
Dotnini Dci fin, quàter In d ie , & qùateriii riofie confire-
bantur& adorabant DominumDèum fnnm. VndeBcda I
fié in crachai memorati libri: Quis enim bon micetiir, I
tantum populum tam eximiam Jiabuiflé curam pietatls,
v tquaterindie, ho ceft, primomane,tertiahora,!cxca&
nonai qnibus otaiioni fine psalmodia: vacanduroerat, au.-
ditui fe legis diuînie contradetet, qùo innouata- in Detim
mente, puriotac deuôrior ad deprecandamehismifericoiv.
diam rediret:* Sed & no£ie quaterexeuffo torpore iomnt,
ad confitendumpcccata fiia,& poftulandumveniatnexur-
eetetîQuorum exempio reor in ecclefia motem molemHe
pukhemmnm.vt pet fingulas diuinie pfalmqdiæhoras, le-
d io vna de veteli fiuc nouof eftamento, cundiis audfentlbiB'excoidedicatur.&
ficapoftolidsfiueprophetiasconfirmati
verbis,ad inlSmtiam orationis genu fleftant: led de
nodiutnis horis cum à laboribus celfatur operum, hbetæ
audituileftionum dininafnm autes accointnodentur. Ex
infpitatione quainlpiratus efidominnsBedamouimns no-
fttum entfum diei hue nodfo, habere exordium à hbro Eldræ.
Sienimiuxtaeomm motem,conqenimns ad rogandu
Deum,opottetnoxfcire,quod ha beamus opéra muroium
ædificàndotum ecclefiænoftne, ficut ilii habuemnt vtbls
Hietnfalem, & in eircuitu in inticos, ficut illi habuemnt.
Mums ecclefiæ noftrie habet in fundamento Chriftum,hiper
Inerant ctiam tamfiudiofi viri-in memorato populo Dei,
v t vna manu tençrent arma pro defenfîone, altetaqUe mu-
rumfacerent:itafint& manus noftræ,ideft, intentiones
porrettæ,^uatenus vnarëfiftatur inimicis,&alteràagàtur
bonùm opus. Eadenvenim refonant aliqui veriùs de fertia;
In ^rima pçriocha dicitur verfiis, fit rrjpotidebo exprobranti-
busmihi verbum, qu'ta fperaüi in fermonibustuir. In fecünda
dicitur, Super ht inique agebant vfquequaque\ à lege autem tua no
\ déclinan t: in tertia ita, mltiplicataêflfuper me iniqUitas fupèr-
bonm, ego autem in toto corde ferutabor mandata tua.Quid ve-
lint très repetitiones in curfutertiae.in prima monftratum
eft : Ho c eft, vt hic protegamur per très horas vfquedum iterumeonueniatur,
quod fundàmentum ftabiliti funt Apôftoli de qui pet'
eosaediderunt, fiuc credunt, fèn credent. Nos fiimus ho-
dierna’die in ftruaut&uius mûri, qui femper acdihcabltur
vlqueinfinem mimdLVnufquifque (anttorum quiprædeftinatusefta
Deoad vftam çterriam,lapis eftillius muri.La-
pis fuper lapidem ponitur,quando magiftriecclefur.iunlotesaiiiimunt
in proptium fiudinm addôcendum.ad cotm
eendum,& ad ftibiliendnm in fanâaecdefia.Habet vnui-
quifque fuper fe lapidera, quilabotem ftaternum portât.
De ipfo aedificio dieu Apoftotas iMteraltmwimeraponan,
& fie adimplclitis Itgm Chrifti. Groffiores lapides ac point,
feu qttadrati, qui ponuntur altrinfecus fo b s , quorum in
medio iacent lapides minores, perfediores vin_funt, qui
continent infirmipr es difdpulos fiue fratresin fanttaEç-
clefiafùis raonitis atque oràriombus. Stabilitas eriim mûri
fine cæmento non potefteflè. Càrmentum enim conftrui-
tur calce & fabulo,arquë aqua, Calx enim feruens chantas
eft,quæ iîbi coniungit fabulum, id e ft, terrenum opus, de
quo dicit Apoftolùs Paulus : Magis autem laborer operan-
d o vnanib us fuis quod bonrim e ft,v t habeatvnde tnbüat
fiecëffitatem patienn.Çharitas enim verafoliricudmera
maximam hahetpro viduis & confettis ætate atqueægn-
tudine,fiue punillis,feudebilibus.-atque ideo fludetopera*
rî(panibus, vtliabeat, vndeeisbenç feçiat. Recolitditta
Salômonis, Honora Dominum de tua fubftantia. Et iterum,
Pedemptio anima vïripropriadiuitia. V t enim calx Sc terra va-
léanrad ædificium muri,aqîiæ commixtione glutinanrur.
Aqua Spiritus fanttus effidicente Euangelifta Ioanne:Flu-
entde ventreeiusaquæ viuæ,Hocautem dicebat de Spi-
ririifimtto, & reliqua j Sicut enim fine carmento lapides
mûri non iùnguntui fimul ad ftabilitatem mûri: fie nec homines
ad ædificium cæleftis Hierufalem poflunt fimul
coniungifine charitatëVquâ SpiritusS .operatur.Ædifican-
tib. nobishuncmurum âdfunt Sanabalath, &.Thobias,&
Arabes,& Amanitæ,& A z ô t i,q * voluntimpedire op5no-
ftrum. Perndminatos gentiles videmusdiabolumimpu-
gnare noscüârmis fuis quæ fqnt vitiafiueprauihominçs:
A t nos iuxta motem popultludaiciteneamusarmanoftra
manibüs noftris, & defendamus nos de inimicis noftns ad
Deurn clamantes. Ita ënim feriptum eft in libro membrato
Efdræ.Ef orauïmus Dominum Deum noftrim.&pofumus eufto-
desfuper murum die ac noEle contra cos. Et paulo poft;,Ef faiïum
eliyà die illamediapors iuuenum eorumfaciebatopus,& mediapa-
rata erat adbellumy& lancea,&fcuta,&arcuf,& loriea,&prtn-
ciptspoft eosin omni domoludai & reliqua. Noftraarmafunt
protettibDei.Perfcutumfidei, &galeam falutis &gladiü
Yerbrprotegimur.Hæc teneamus in mente,quando lumus
Congregati fimul,& princeps nofter fitnobifcü yice Chri-
fti,qui dicat,Deus inadiutorium mèum intende:& doceat
' nos perlè'ttionem^c muniat nosper orationem fuam. fcit.fifiepoterimus euaderede manibus. immicorum nofirerum ?
vnafcilicetper quartam & quintam,
acper fextam.ita tarnen, v t pertingamus ad fextam curfu
horæ tertiae, & intrante fexta, inchoemus alterum curfum.
SiDominus voluerit, qui folem fiium oriri facit fuperbo-
nos & malos, dare n o b is , v t aliquid.digne poflimus hic
dicere de varietate, quæ fit in curfibuS, id eft,in piàlmodia,
&lettionibus, &refponforiis,acYcrfibusforte>in lêquen-
tibus libéré incedemus.Dicit Paulus âd Ephefios,No/<ftjîe-
ri imvrudentesyfid intelligentes quafit voluntas Dei. Nolite ine-
briari vino, in quo eft luxuria,fed implemini Spiritufanäo, to-
quentesvobiftnetipfisinpfalmis&hymnis, & canticis ftirituaji-
bus, cantantes &pfallentesin\cordibus veftris Domino. V t de ex- -
pofitianeiantti Hieronymi mihi monftratum eft,-très mu-
.tationesnoftricurfiisin iftis tribus præceptis Apoftolicis
intelligocomplerijVidelicetVtpfàlmifînt in noftra locu-
tione, quando pfelmos cantamus : & hymni, qiiando e i _
lettione dittorum (anttoruW patrum ad laudes Dei com-
pungimur: & cantica^quando per cantumrèfponforti noftra
mens fiibleuatur aliqua lædtia adcontemtum iupernae
patriæ. Cantus enim læpiffime in lætitia celebratur. San-
ttorum mens hon habet maiorem lætitiam, quam vt per
anagogenfubleuetur ad cælefteregnum. Ipfius memorati
fiimmi Dottoris verba ponenda fimt vt eitis auttorirate fi-
gatur in menteaudientium, quod cupimusdiftèrere.Qnid
inquit,interfirinterpiàlmum,hymnttm, & canticum, in
pialterio pleniifime diximus. hie autem breiiiterhymnos
eile dicendum.qui fortitudirië &maieftatépredicant Dei,
&eiufdem fempervelbenefica, velfattamirahtur. Qu od
omnes Pfalmi côtinent, quib, Alleluia vel præpofitum,vel
fübiettum eft. Plàlmi auté proprie ad Etliicum locum per-
tinét, v t per organum vocis quid faciendum, & quid vitan-
dum fit, nouerimus. Qui vero de fuperioribus difputat,&
conuenmm mundi, omniumq; creaturârum ordinematq}
côcqrdiafubtilis dilputator diflèrit, ifte fpirituale caticum
Canit. Qpu s pfalterii, quod manu percutitur vt relonèt, ad
opera noftra pertinet. Opera lanttoram fimt niiores boni,
qüos exercemus fiùe in profèttione fpiritualis itineris,fiue
in occifione carnalium voIuptatumiHi enim moresfine la-
bore non pofliintexercerL Quapropter quando cantanlus
pfalmos, lolemus ftare, vt ex ftatu corporis demonftremuS
affettum noftræ métis, hoc eft paratos nos d ie fine ad do-
mandâ carnem noftra,feu ad exercitium operis in cauàno-
ftra& fiàtrum. P oft iftatropologicalocutioné, id eft , quæ
de moribus dilputat, lùblçquitur lettio, in qua ilia reperi*
Untur, quæ lanttus Hieronymus deputauithymnis, id eft,
quæ ad laudem Dei pertinent. Ibi maieftatem Domini in-
uenhnus, quomodö circiinlcriptus omnia in le con tineat.
Ibi fortitudinem èius, qiiomodo creatum populum fiium
redimat in manu fo rti, & brachio extento. Ibi bénéficia
eius, qUomodo iplum quern redemit, ditet omnib. bonis.
Ibi fattaeius, quomodo fecitcælum & terram, & mare, 3c
omnia quæ in eis fimt. In illa non deeft hiftoria, non deeft
allegoria, non deeft tropologia,non deeft anagOge?quam-
uis tropologiafeorfum celebretur, v t prætulimus, in pfal-
mis. Intropologia plàlmorüm noftra opera recolimus : &
in tropologia lettfonumaliorum. Nonsenimin Domini
maieftate: fiue in fua fortitudirië,lèn ih. bénèfjieiisjvel fettis
laboramus: quapropter lolemus ledere in recitatione lètti-
onis, aut filendo ftare.In relponforiis namque folemiis vo-
cem altius leuare, quam in fiiperioribus, id eft, plalmis &
hymnis.Peraltitudinem vocis altitudinémentis monftra-
mus.quç lèérigit in gaudium fiipérnæciüitatis.Poft bona
operaôc refettioné métis de fantta icriptura, lèquitur gau-
, dium.
Dé E'cctef. officii s liber l V. ; 3^7
dium cælefte. Cur relponforius dicatur, in leriptione Mif-
tx dittum eft. Relponlbrium in ifto loco canticis Ipiritua-
libus coparamus. Cantica funt, quiacantantur: fpiritualia,
qiiia præcedunt ex iubilatiorife Ipiritalis mentis. Alia enim
funt cantica,quæ de fingularimunere gauderitjvt fiint ea de
quibiis leripfimus m baptiftério:vbi gaudium tripudiat ne-
ophytorum de fingulariinnoceritia, quib us nemorelpon-
det*. & alia lunt ifta, quibus vnulquifquc alterum incitât ad
manfiones cæleftes, quæ multæ lunt in domo patris. Q u id
verfiis relponlbrii fignincet,in memoràto officio Miflæ de-
fcripfimuSjhoc eft,Vt duo fintin ecclefiaftico viro, fcilicet,
exhortatioad fratres,& fingularis deprecatio adDominum.
Gloria fublequitur in anagogiço officio. Nulli dubifi quod
nrilloin loco tanta gloriareferaturDeo,quanta in coetu làri-
ttorum Angelorurrij&eoiHjmSanttorum qui in conlpettu
Domini funt. In iftis lettfonibus, fcilicet cfiurnali.bus non
petitur benedittio a maiore,quoniam màior cantat eas,qui
lolet vicemChnfti tenere in ecciefia.Hocintereft inter has
lettiones,&illam quæadMifiàm celebratur, quod efl;inter
domefticam-admonitionem, & illam, quæ ad concionem
agitur.Illam enfm quam ad Mifïàm agimusÿex gladu fole-
mus proferre,vt omnis populus earn audiat.Quamprçtuli-
mùs in officio de baptifterio propter ftatum témporis,i. diei,
ad ûpierites fieri, in qua & auCtor ad memoriam reduci-
tur^vt li fortealiquiseomm, qui côrigregantur ex vniuerfis
locis propterraritatem lettionis, incognita habet in hifto-
riam,audiat auttoi e,qui forte non eft incognitus.&ex eius
auttoritâte fitmius infigantur verba lettionis,in cordé,qui
tamen làpiétes poilunt elle propter rettam conuedationc:
A t hi qui lèniper in ecclefiafticis rebiis in lift uc, & inlettio-
nediuina.vt fimt domefticiecclefiæ.nonhabêtneeefre audit
e aiittorem;quia ex lettione cognolcunt auttorem. V t
legimus inElclra,quatuor lettiories fiebat in die ab antiquo
Dei populo.Ec merito quatuor,quia quatuor efementis collar
homOjVt vnumquodque elementumper competentes
horas le offerat creatorifuo. Primam namq; iuxta morem
moftrum prætulimus fine lettione. Si ilia non habuerit le-
ttionc,riô.erunt noftræ iettionestot,quoj:fuerut in illoan-
tiquoDei populo. Qiiap top ter procura tu eft à làrittis patri-
bus,vtin capituiù legeretur illalettio,quæ filentiopræter-
mifla eft in Prima.Et no nuftra ibi pfætermillà eft, led quo-
niam paftor loci dottoré vult infinuare, ideo ibi prætermit-
titfuam dottrinam , vtdoeeat vnumquenque dottorem, j primo oportere operari, & poftea docere. D e qua dicit
MpyfèsinlibroDeute^nomiijNaw^èwwpfiwÉ^wji« bonis.
^oçeftét in iftis tribus variëtatibus omne genus mulî-
cdrumactipi,quod antiquus populus exercebat in laudem
Dei.Triformis eft naturamuficçartis. A ut n.per pulfum di-
gitorum fit, vein pialterio & cithara, & cæterisvalis, quç
j pulfu digitorum'taguntur.-aurpervocem,vtelft eantus:aut
perflacü,licut,eftin tubis^Hsc tria memorâtur in pialterio.
Dicit plàjlraus trfeefirauslècundus; Confitemini Dom.no in
cithara,inpjalterib decemchordatumpfalhteilli: Cantate ei canti-
cumnouum,benepfallu'eeiinvociferatione. Ètiterum in pfalmo
tertioiVocemea ad Dominum clamaui.ltem inpfalmocentefi-
mo-quinquagefimo ; Laudate cum infono tuba,laudateeum in
pfalterio & ctthara:Laudate eum ih tympano&choro, laudate
turn in chordis&organo*Laudate eum in cymbatis bene fonatibus,
& reliqua.Quando n. plalmos cantamus,genus exercemus
Muficæ,quod fit perpulfum digitoium. Nam & pfalterii .
vojumen,accepit nomenk pfalterio Muficæartis;Quando
legimus,genus illudèxercemus, quod per vocem fit. Lc-
ttionemjvopes vocaüit Paulus Apoftolusin Attibus Apo-
ftolotum, inquit, & voces propbetarum, qua
prromnefàbbatum leguntur. quando refponforia cantamus,
quafi per tubani exaltamus vocem, excitado ad altiora fra-
tres, vique adep vt perueniaturad laudemS.TJrinitatis, &
dicamus,Glpria.Parri,& Filio,& Spirituifantto.Quanto e-
ninvmeli,ùs eft corpiis noftruni vafis ftiulicis, quæ ædifica-
«bantur per homines:tanto acceptius eftDeo obfequium in
tempore ifto,quamelIet in prileo. >
Et quanto rpdior eflrlex li bertatis,qiiçeft per gratifi ftoui
teftamenti,lege feruitutis.-tanto dignius e ft, vt in proprio
eorpore habeamus laudes,quas illi femper & vbique refe-
ramus,quam inligneis vafis &æreis< Hie iterum cupimus i
dicere de verfii.Vcrlus hanc yim habet, vt conuerti choru
totuni faciac ad vnum, atque totam intenrionem illius ad
rem,pro quaagitùr officiiim.Sicuti eft primo mane, Exurge
Domine,adiuuanos,&libera nos propter nomen tuum. Ac fi di-
catiExurgere nos fac Domine ad opera, 5c adiuua virtuce
brachii tui ad operandum, & libera de infidiis j quæparatæ
lunt contra rios.Hanc petitioné intentio mentis debet in le
retinerein officio Primae. A t hie in Tertia dicit verliisj A d-
iutor meus efto,nederelinquasme,nequedefi>icias me
Deus klutaris meus: Ac fi dicat, Adiuuifti nos vlqj ad præ-
fèns tempus,adiuua & deinceps.Nondum peruenimusad
id,‘quo tendimû|,i. ad meridiem,in quo tu palcis,in quo tu
accu bas, iuxta Cantica Canricorum. Ne derelinquas nos
in ifto itinere, neq; defpicias nos Deus lalutaris nofter,De-
inde lèquitur Kyrieele»lbn, & Chrifte ele«lon. ,
De Orations îqtiam cymuentus fratrum célébrât per aliquot
, cur fus diurnos, nocturnojque.
C A P . IV .
E S t facerdos in terra,cui neçellè eft quotfdie pro le&prd
-^pOpuloDei interçedere;Et èft fàcerdo s incælo,cui non
eft neceflè intercedere:fèd tamen vult,& interpellât quoti-
diepro nobis:fàcërdos,qui eft in terra, non vultnequepo-
teft dicere,quod ablquepeccato fît,dicente Ioanne:£i dixe-
rimus,quomampeccatum non babemus,nofipfisJèductmus, & veritas
in nobis non eft. Q u i tamen quâuis fit peccatôr, non de-
^bet à confpientia fua morderi,vt tantum fit peccatôr,quantum
cognolcït eflè in populo rerræ. Qui populus in aliqui-
bus eft minus obligatus peccatis,in ahquibus magis.Pro his
qui-minora committunt,&pro fe orat fàcerdos,quando dis
cic,Kyrie elenlbn,& orationem Dominicain, in qua nemo
petett fe excukre,nifi veraciter dic^t, Et dimitte nobis débita
■noftra. peinprofequitur làcerdos rabdum orationisjqucm
Paulus dinumerat; dicens : Objectationes, orationes,poftula-
tiones,grat'tarumafliones,&c cætera quæ lèquuntur.Vnde dicit
Ambrôlius in trattat. luo fuper eand.epift. Ante omnia,
inquit,illud oblècro,quod\vel maxime vos Icire operis eflè
debet,,v t conuenientes Icire poffiqsi quid fieri conueniens
fît.Dicit autem, Orationes, oblècràtiones,poftularioneSiEt
poft pauca:^iut ri.bona nobis à Deo dari poftulamus,quod
orationes vocauit ; aut maloru folurionem, quod oblecra-
tiones nuncupauit.Et iterum poft pauca.TUa vero quæ ad
hoc nobis fimt contraria,mulca lunt &affidua. Vnum qui-
dem quia dæmonûm lùbreptio varie no sà bono auertere
cupit:alterum vero mole ftiapaffionum, quæ nobis ineflè
videtur, à quibus & à bonis exclufi contra noftrum pfo-
pofitum fæpe in illis, quæ nobis non çonueniunr,conclu-
dimur.Sedïieceflàrium eft,n os,qui multaria fiiper hoc pu-
griam fuftinemus,adDominum recurrere,qui potes eft fiiô
-auxilio lèdate vniuerfà illa,quç ad noftram pertinent mole-
. ftiam.Hoc dixit, poftulationes. Et itêruiri infrai Gratiarum
veroattio profils, quæiampræftitafunt,efficiturj Et prd
quibus hæc fieri conueniant,- doceris : Pro omnibus homtni-
bus. In commune pro omnibus fiominibus debereeos fd-
licitos eflè præcepit. ôc iterum infra, Deinde ad ilia quæ
fumma eflè videntur inter homines, tranfit : Pro regibus, in-
quit, & omnibus qui tnfublim itate funt. Noftri enim codices
fiabent primo obfecrationes,&pofteaorationes; Huncor-
dinem lèquitur noftra oratnd Primus vérfus poft orationem
Dominieam eft, Ego. distil Dominemiferèmet, fàHâànitîtô
meam,quiapeccaui tibi. la hoc verfu obfèerarid eft,per quam
precatdrabfolutio raalorum. Quando didt,Sana animant
meant,qui a peccaui t ibi, med icinam Domini precatuir,vt â la-
gu ore abfoluatur.Sit feeundus verfiis, Qftende nabis Do*
minemilèricordiam tuam,& falutare tuumdanobis.ln eo
verfu bona nobis pôftukmusj quod percinet ad orarioné.
Sic ter tiu s, Conner ter e Domine vfquequo, &deprecabilis efto fuper
feruos tuos. Ineo verfu poftulamus,vt omnia contraria bo*-
nisnoftrisfuperenturper Dohiiniauxilium. Hoc pertinet
adpoftujationem.Dequo veriu dicit Auguftinus in Tra-
ttatu luper pfàlmos:Con uertereDomine vfquequo,& de-
precabilis efto fuper fèruos tuos : Vox eft eerum, vel pro
eis,qui mulcas perlècurionesin iftolèculo malas tolérantes
innotelcunt * compedi tos corde in fiipienria,vt nec tamen
maliscoatti réfugiant à Domino ad huius feculi bona<
H h 4 Sis