A I Cxlefiis I
I Hier ulalem'
id e& crç- I
dentium
tutba, hoc
Sacramen-
o ptftUui'
Chrifti ci-
lo löge alia,
qua noftxa-
Vera Chrifti
Cato.vi
cftpaffaSc
fub figura
j panis por-
Chrifti
'Corpus
quare dici-
iturpanis,
I Itiin. if .
I Chriftus
{bibimus
'erus fan-
; guis vit».*
‘ Hum. i f .
D
I Dei4t.fi,
pofiiit fines tuos pacem, &adipe fruméri fàciat tê. D c qi. _
nimirumfrumentoj,cceleftisilia HierufalemfaginatuPEt
notandum, quod hoc fnimentü,Corpus videlicet Chrifti,
adipem habeac,& nonfolum adipem, fèd &ômnesdèli-.
cias,' ita & potus Sanguinis.V nde quod-de petra tÿpice ma-«
nauit nunc m el, nunc oleum,nunc aqiia,nunc quoq; potus
dicitunquia quicquid prçguftare fjnritualiterpotueris,hoc
totum ibidem inuenies. ' %
P T hin c eft quod traduntludæi, quod manna quando
•A-' comedebantcarnalitcr,fèeundü voluntace vniufcuiüfi
quefic fitpiebat vnicuiqfih ore. Vetbi cau(a,Si pirum.fi ma-
la,fi vuam, fi pané, fi carnes dq fide rafter, feu alia quæcimq;
omnia manna fitpiebat in ore defiderantis.Hæc illi carnalia
fèmper quærentes : nosvero fàtemur fide, quodipiritualia
& æ cerna po dus, non fblum ifta,fed & ilia in cor di bus fide-
lium prasftabanc. V nde per hasc confidencer oportetcrede-
re,fiqiris digne perceperit: quod vitam percipiarimmorta-
litacis, Scdclitijs fruatur cumomni deledaménto, in fpe
poficus æternorum. •
guodhocmyfterittm vtrunique & Caro & partis
effe drcmti \ & devina, quod ex mult is
hquaturvuis.
C A P. X.
TGitur in paneideo celebratur, quia Chriftus eft panis,q
Ad e coe lo defcendir. Sed fi.cur ilte pan is longe aliud ab ifto
pane intelligitur : ita longe aliud Caro à moi taliiam noftra
carne fècernitur.Caro rraq; per paffipnem vera Caro rederaptionem
fïuecondirionis expleripanis vero vidum ad
æternitatem renatis immôrtâteads'præbèrjacqiceideo^iéG
mirum^fiCaroChrifti panis dicitur, dum & Caro fub fpe~
cie panis vifibiliniihilaliifd.qüamÇaroporrigiuir.SedCa-
r o , quia in eadern Garrtepaflös ,-in veritaïe creditur. Panis
vero, quia grahôfruméndcadens in terram nos exipfb
nihil aliud, quam frumétum perfidégèjiuit. Vnde per hoc
feipfam fuis membris ex fè naris, vitam piæbuit.&pftando
nihil nobis aliud, quampanisæternusfuit. Nihil enim ad
^figura manifeftius, :nihil ad myfterium euidentius.Granum
quippi fhrmehti Chriftus in tèrram cecidit, fèd multa gra-
nade fègenuit. Quæ nimirum grananihil funtaliud quarr
fmmentumqùodin.horreumcoarceruatur. Vndémira...
-ipfô noftræ natut æ vni cas præd icacu r. Nam omues'-noui-
mus, q> panis vnus ex multis naturalitergranis efficirur, ex
quo noftra in Chrifto commenda tur vnitas, & figura veri-
tatisin myfteriô approbatur. Ad hoc quippe illud vnum
Mortuum eft in terra,vt exeiüs adipc & pinguetudine nqs
foecundàremur, quia vtipfèait, nifi mortuum fuerit,ipfiim
irimyfterio: quia hinc lsetificamür fpirituäli Ixtitia adgaii-r
dium,'hine vetoredimimur ftemortead vitam, &prec'io'
falutis noftne fiitferiusfiginamur, D e quibus düobus Da-
uid ce'cinerat in myfterio, quöd panis-i coiifirmatcör hominis,
&virtum ifctificat yVttque laetiitd ipiritt»li?'Propter.
quöd in eade Tubftantiä itite celebratürhöc myfterium fa.
Intis: quia Chriftus eft panis-, qui de ccelo defeendit > & vi-
num, quo laetifi tat co tdäc red e n ti u m.
DE quo himirum löfeph 'mecidie, qua horä Chriftus
palliis eft, nfyftice cu Fratcib us fuis legituri nebriarus.
Vnde & no s,fi ädhucaqüäcantum nonfapirhns, injus in ^
briamur&gaudetnus debonfi ©ominiftiper frutnento,
vino & oleo., quo perftifi futnus betida xterna, de gaudio
exultärionis in Domino.Nos enim no (plu vinea Domini,
fed&yindemia eiusfumus.D. c^üa nimirum vinea,(2hrift9
in Canticis, Vindeiniaui, ibquic,myirham cum vnguends
aneismahducaui panemmeum cmn melle meo,&oibivi-
num cüd^£te ideo. Sed priüs papis comeditur,quaihirtfia
in nfobts mOrtificinoxfisturgefeat, & vnguentum boiiib-
dürijs naribiis telpergatür. Tuncitaqfüe panem cum melle,
quoddepetia, qu^ Chriftus eft, fltixic, co'mcdirftus: tune
itaque vinum fiiauitads cum lade bibifmis Proprer quöd,
quia iniftis düobus haec myfticaregebahtur,redum:fuit vc
in his diuinfim fieret facraiwentam: quarenus tottfmfpiri-
tuahrerintelligere mens fätageret,vbi nihifcarnale feiitiie
licet. Vnde ide panis Chriftus qui de c&lo defcendit in hbc
myfterio accipitur: iicur & Caro qux in crucepependir,cü
integer deiiictps Chriftus perfeueree, licetab omnibus
quotidicedarur. Er fit pariisquidem ad vitavm & firmita-
temanimi,1 Caro vero ad vnitacem naturxnöftrx redem-
pdonis^prxmiumrVndeipfeair.Carömeaeftpromündi
v ita, & Sanguis vere qui pro vobis efFundetur in remiffio-
«empeefcatörum. H inc eft fäne iquod fäpientia Dei patris
maiuit hoc myfterium^in fpecie panis Ac vini perman'ere,
quam in coforem ac fäporemCarnis & Sanguinis demuta-
riiqa nechoceft iamquodvidetur,necfieretilludampliüs
vt eilet Cat o & Sanguis, quam Vtpercipitur. N os eliim in
eo^ ilium panequi de cöelö d.efeendit, comedinms, & ideo
dicitur, Comciti lanem cum meüemeo: qUofiiatn hi illo diuinf-
rads dulcedo,Sc humanitas pnEdicatiit! Idth'c'o ficutin ifto
, . 1 lapqrempünisaürcolÄemnonattendimifSyffanamqiieli
grananihil funtaliud quam i mu&returin Carnem ,' nihil amplius'Chrifti Caro eflet,
quam eft: qbia%orumfpirituale'eft,qùôd cornedimus.imo
düriüs éftet Contra cqrifîlctutiinem human ana, licet car-
nemfiilutis, tamên Cariiem h om in?sChtifti in fpecièm &
colorem ipfius mutatam, '8c vinum indttforem conuer-
fiim, acciperc. Inde & illi âdhuc rudes’difiupuli càrnaliter
fàpicntes,-dicebântdurus eft hic fermp , turn dieeret, Nifi
. i ; - -—~r--^r— v-r -«— | manducaueridi Carnem filij homirtiè ,^ & bibêntlV eius
•loiUmtraneret.Nuncveroquiamoftuusrefîirrexic.niuItti Sàngùinem,nonhabebttjsvitaminvobishianenté,Etno
ïamrtuctum ^rertm fe credentibus;De quo nimiru Frudu porcràntfuftinere, vtique quiacarnalitereainteîligebant,
T u ? Pants emcitur:quia C.hriftüs &Ecclcfia vnum corpus i Sic itaque & ille carnaliter fàpit, qui ideb non credit Car-
«flepfdbatur. Vnde did û eft, Erût duo in carne vna.R ede nèm Ghriftiefïè & Sangtainém:quià fbeciém &colorem
Wgo hoc myftenum mpaiie çelebratut : quatenus per hoc ektenus non mutâuir. Vnde orandum, vc ipfê perfe G hrimis
verSa|, ec comedar panem çum mçlreftttnn nobis, &
vinûcülaéke^bibatrqpian fi Chriftus Deus & homo vere
incelliganir, & vinum ftngtiis èîus cum la â^ d o d r in i ad-
mifcearur ,n 6 poreft infirma mens capere lucem veritatis,
& myfterion yel quod diuinum eft agiïoFcere. Vbimira v-
nitas in ho c, ficuriin alijs quibuslibét lôcis »Ghrifti & Ec-
clefiaî'd'eclaratur,dum quod nôs in fllo g erimus,&illein
nobis fe agere monftrat. Nam dum eos'ferfte panem cum
mellecomedimftSÿiéc vinum calicisladlepdcamuS: turtc &
infe ea fe in nobis fîmnere tefta’tür, quia per haie nosih fiiü
corpus traijcit, & vnum in illo effiqmur.Pro talibus igititt
& huiufcemodi negôhjs, fili chariftîfne, ptouidé fane in
paîne & vino, fine vxla aecoloratiorie fubftafttix, hoc my-
t e t e i t i t è r i u s vi&poteftate diuina pèragitur:vt& virtus
ficfeiénieeat in intellerftu, & doélriha fludt hinc ifldein o-
pèrâtiofieSacramenti, & veritasrefplendeardepræfigura-
tio ne filyfterij. '6 v ^ *,
; Am Melchifèdech prius in figuraiftâ obtulcrat pané
&vinû, ideo necefiefuit, vt verus rex pacis & pôtifex
nofter fècundum ordinem illius eadem ofïèrref: quatenus
perhoefigurarum veritasçlarerceret,&quiçfùriunt iualrius
defignetur,quod in eo ^generatur.Sihiili'mbdo &
v in o , qj ex multis îiqûatuïAjuis & de multis in vnumeon-
fliat granis.Quænimirufflgrana virtutum,exilla creuerfît
v ite , quæ dixerat, Bgô fîim vitis vera, vos autem palmites.
Nonÿoteft ergo palmes ëx feipjp, nifi in viré mafiferit, fà-
cere trudum. Idcirco vinum quod bibimûs, Sanguis eft
èiufiiem vitis,qui de latere eius fluxit.Nam ÿitis &palmes
vnum corpus flint, & id eo vnum Ferre videnturfjruétum:
quia vua, quam palmes adferr, de radice profluxit vitis.
Hinc quoque ôc Chriftus vua dicitur, quam viri explora-
tores, Apoftolorum, fcilicec & Prqphetarum chorus, fiifs
ad nos humeris foniter |eftantes detulere. Vnde Paulus
egregius prædicator,Preeio, inquit, empri eftis ; pôrcate
Deum in Corpöre veftro. JDe qua âçniqué vua dum prælo
premiturpailtonis , Sanguis effluxit fàlutis. Hinc Moles
canitin Cantico, quod conflitnerit pöpulum flmm Déüs
fûper excelfàm terramvt comederer fm«ftusagrorum i&
fugerét melde petra; oleumqUe de faxo duriffimo, Ôc
guinem vuæ biberetmeraciflîinum.Deqùowimirum San-
gaineiinèbriamromilis ChriftrEcclefia, Ôcidèqfpéciem
viniiure tenet in fèniu , dum fpiritualiter Sangiiis potatur
Melcliifc-
dech figuÿanis
in
ïctiptiins.
Neminem
nifi Spichtu
fanâa:
cbriuin,hâc
ofcâ dign
fumée«.
Pfal.n.
B
AH. X.
id cftfum -
lix inftitue-
‘ c :
libre i.
w i .
ftiriam & fitiünt, diiobûs iftis in Via inretdum fàtiarentur,
fiquidein pànq, qui pro omni çibo quam fiepe in feripturis
ponitur,& etim oinnibusefciscongruerçyiçlçtur,efuries
teiTiperaretur, potu véro Sanguinis ,fitis quafiçoelefti rcr-
xe madefceret , & per hoc ampÙus homo adiuftitiàm re-
fçdus , in forticùdine eibi coeleftis conftantîus deiuade-
H «G c quippe potuaceibo> Helias de niariu Àngelipa-
ftus quadragintadiebus, p quos præfens feculü defi-
gnatùr, MFortitudine vfq; ad monté Dei dicitiir periicnifi-
fè. Ex quo patenrer innui tur, quod cibus iftèmanibus An-
geliçis defertur, & refertur, per quem noftra iuffrmitas di-
üinicusreleùàtur. C ^ im n iulviblis amicis & fratribi por-.
rigitur, Vndefponfus adhortatur inÇanricis, Corn édite
amici& b.ibice,& ifiêlâriamini cnarifïîmi: quia profèôlo ta^
fes efca&potus nunquarii digne fine ebrietaté Spiritus fan-
<fti deguftatur. Hinc quoq; Danid ebnus gratanter in per-
fbna noftraçanit, Parafti in confpeétu meo menfam, ad-
uerflis eos qui tribulant mejmpinguafti in oleo eaput me-
uni, 8c calix meqs inebrians quam præclarus éft. Præclarus
vtique ? qûià Omni yeritate & fulgore clarius féfplcnder, &
luce fàn â i Spiritus illuftratur, ac per hoc fidelium fiiébriat
mentes.Quo nimirum hàiiftu, illi èbrij eranthora diei ter-
tia, fuper quos le idem Spiritusfàndus plenius diftuderat.
Idcirco 8t noftra^acçipientidmpræparanda funt corda, vt
tajiepulo refedti, ad airiofàinfomtudinetranfèamùs. Ne mo
igitur digne accipit, pifi qui tranfit. Vnde & Pafcha
tranficusappellatur. Pafcha autem noftrum immolatus eft
Ghriftus. Ad quod qui vult venire, Ôc videre hâc vifionem,
tranfeat &ipfè cum Môÿfè,fiéut & Chriftus tranfluit de
hoè fxculo , vt totus iam fpiritualis, fpirituàlia iftà Condi-
gnepercipiat.
Ÿt quid aqua cum vino mijeetur dum inctxnaD 'é-
C A P. X I .
Flâne aqua in Sanguine ^üarç milceatfir, dum ih riâtali
I çaliçis fa&um fuifTè àClirifto non legitur,ilia per maxima
caufa éft> quia de latere Chrifti, vbi paffip completur,
languis pariter&aqua manauit.Quod reifte my fteriu Apo-
ftoli plenéinteUigentesjfacfendum in calice cenfùeruncrvc
nihil déeflèt nobis in hoc Sacramento ad çomeniorarioné
noliræ rédemptionis. Nam poftquam eràifit fpiritum i ve-
nïensvnus militum accepit lanccam 8c aperuitlafuseius :
vndè quafi deyno fontej manauit Sanguis ^:aqua. Et lïic
éft verus calix, quiàveraciter paflus pro fâlute noftra, non
minus fàiiguinem precij , quam vndam Baptifmi fudit&
qùod tunc de carne fluxit, hoc nunc credentesin calice
bifeuntf Caro quidem datur in cibum, Sanguis & aqua ve-
iteinpotujn :vt quod fimulde latere manauit,hoc ¥ tan-
tumnofterhoinohis.duobus renouâtusbibat, vtftquam
peccari maculam poft fpntem traxit, habeatin hoc vndam
venix quad,iluatür,&preciùm fùx redemptionis quoy-
riurquifq; redemptus, de die in diem rurfusrénouetur.Sed
8c pluresdixerunt, aquam ideo^admlfceri debere, vtfimul
in Chrifti Sangdrie Baprijfinus.& predum*fiduti s fluat i yç
noniam duae, led vna fiuiguinis fubftantia videlicet fiat.Nâ
& finguis in corpore vt crefcat, his duobus paftitur. E,x
quo.patet,quod iàtis prouide ob difpenlàtionem fàlutis
,noftræ,didinâ fiipientia hoc fimul de fuo latere produxic,vt
vnde mulier,quæ deceperat priorem A dam>creata eft,Inde
rurfus Ecclefia formetur,euius Chriftus in cr-uce pecca-
|tatulit. Q u o confiât, qùia ômnes in fè leuauit, dum caulàs
omnium incrucepertulit. Idcirco Ecclefia, quæ in illo fi-
- mul fuit, ifire de latere dicitur manaflè,quæ bene per âqua,
ficut Cypriânus fandiflimus ait, defienatur. Vnde & in
Apocalypfi .angelus aquas, populoseüe interpretatur. Et'
ideo rede prômfum eft, quia fimul cum Sanguine" fluxit,
vt hocin myfteriô veri Sanguinis admifeeatur, quatenus &
nos in illo fimus^vt per hoc^lqtis Sacramentum, diui-
nis obtutibus illico vniti, myftice offeramur. Namfivi-
nam fuie aqua offeratur, Sànguis Chrifti incipk eflè fine
nobis. Si autem aqiia ïolâ,iàir> plebs vidétür c'iîe fine Chn:
ftüK Qi^qdo aucgm vtru nque mifeetur 8c èéiungirqjylufi'c
redlç niyllerioriEcclcfiçfpuitualicer perfiçitur-.N unngîtur
liquores fiele couniiinc » quoi» pdo Vinühi ôc aqùa, prpfe:
élo quia illud ex aquâ,peçvitem,ficiitChriftüs ex carne pet
Mariam nafcitür, Sed lofige < kcéllehrius vinum quaaqua;
Quias dehique aquas, DominunTidcircocommutafTe legi-
mus .Vtrnfipienrianoftra'euacuata, vinum iucunditaris in
riobis exuberaretvHinc fponfà in Canricisilntroduxtt me rex
iH cellani vtnarïam, & ordmanitin me charitatem. A c deinde:
Exuîtabtmus & Uubirnur in te, mßiores vberumtuorum. Exultant
ergo fidelés, dum feinteîligunt adtantam vnitatem
Chrifti fbeiatos per gratiam j& ad tantam flagrantiameha-
riratiiproueôros. Etidpoquam beneinhocmyfteriôno-
ftra figurâ per aquaadmitcicur: vt vnufquifque in illo Ghri-
ftifanguifie fufoepeum fèincelligat,&in mélius t-ranfinu-
tatùm. Vnde licet prius myftice vinum & aqua comiicèa^
tu r, poft Gonfccrarionem ramen non nifi Sanguis bibiturj
qüiain illbpriusexaqua Baptifinatis lufcepti rurfuseûefù-
riendo & fitiédo quotidiepotamus. N e c dubiuro,qufn liib
hoemyfteriô ilia bibamus aquam j de qua Dominus ,Q u i
biberit,aqua inquit,quam ego dàbo eijfiet naeO’Fons aquæ
falientis invitatn æferaam.Prop terea non inconuenienter
etiam ob hoc ibidem aqua confècratur,nonquod aqua per
maneac, ièd Vercaturin Sangtiinem.- vtfignificecquidfides
percipiat. Nam triafùnt qua teflimonium dant, quod Cbrifius
eft veritas, fpiritus., languis, & aqua.*Nimirum v quia poft-
quam emifit fpiritum, de fontepeéfcoris fui contra natura
manauit fcelix vnda Baptifini, 8C fiinguis redéptionis, Qui-
büs non nifi vnum faluris opus myftice cofecratur : vt^or-
pus noftrum &animaac fpiritus integer ad vitam in Chrifto
fèméçir- Vbinemo dubitet,quod & caro noftra ex hoc
reparetur ad v itâ, * qua totus homo redimitur. Caro quidem
Carne pafci^urfpiritualiter , quia verbum Caro fa-
âum eft, Anima ^ r o , Chrifti Sanguine reparatur. Omni s
itaque anima, tefteScriptura, in fanguinèeft>\t Vbi habet in
Corpore fèd c m & per quem ipfà, vt aiunt, viui ficat corpus*
inde à Chrifto &ipfà habest vitam æternamin fèmanenté;
Sed quia fpiritus nofteratq; anima vna fubftantia e ft, licet
fpiritusaut mens dicatur, ea pars quæpræminet inhomi-
n e , ex qua fpiritualis interdu appellacur, dum præoccupa-
uetic fuis legibus totum-hominem, & viuificatur àDeo*
anima ver© inferior eius portio , qua corpus aeimatur, &
homo animalis dicitur : ântmalis autem homo non percipitea
qua funt Spiritus Dei. Hac de caufà;inhoc Sacramento for-
fitan aqua admitritur; vt tria hæc.tribus. iftis fâcrentur my-
fticc rebus. Confiât igitur, quia & fi tria prius ponuntuo
non nifi Caro & Sanguis poflea re&e creditur : dans indicium
, quod animalis homo totus debeat ttanfire in fpiritum,
& fpiritualisfieri. Omnismanque anima in fanguine
eft Quod rypice didum accipimus,quia om nis vita eius.vt
beare viuat,in Chrifti Sanguine reparatur. Quam beneer-
go in fanguineiqah per quem habet cognationem ad carné,
iuftum erat * vtpereum haberet regrefïum ad vita. Et ideo
in via duobus iftis duntaxâtpafeimur&potamur : vttotus
homo nofter, qui duabus confiât fiibftantijs, intégré reparetur.
Hinc quoque Dauid,Sitiuit in te anima mea,qua mUl-
tipliciter tibi caro mea. Sitiuit ergo totus homo,vt de carne ôc
anima tranfiret ad fpiritum: quatenus fpiritualisto tus in
Deo effet. Propter quod ucet dixérim fànguinem adani-
mam pertinere,quodammodo fimul caro & anima rede
fitiunc, & potatur Sanguine; fleuri &pafcuntur fimul Carne
Chrifti, quiànoncarnalireriflapercipiuntur, fèd fpiri-
tualiterSititigi turanima talibusrefrigerari,fi tit,& corpus
comédit anima, comédie autem & corpus: quia ralisefca
nonminus pertinet adanimam $ quam & ad corpus .Qu ibus
vfqueàd finem * vetegati,anima immortalis ad vitam
tranfit , caro yero propter fèntentiam primi hominis ad.
cérram redit.Sed quia Cnrifto concorporata perlauaaum,
&immorralitatis alimonia enutrita,fèminavitæpercîpit,
nunquam fpofl finem fèculi^in morte detineri po-
terit, imo quod in capite præcefiit,
membris præftabi-
F
loan. 4
qui« ..
leuit.17.
G
i.Cor.i,
PfirLtx.