C
5* o
qu®scihuc few incegnitaRöntänis morifeus vifebatür). y,- I
fofc é ft. Itaq;. fUi't fieüus & fonguiftaiyi.us, & crjjx omfti tem -
!porc,eoamiiÜiför<^fih’tèrfe4i;pf- Cuiusteftypöre perfe-
cutionis beatiftïma Columba yirgo,aptid Senonés Gallia-
rurq metropolim ciuitatem märtyriq co.renataeftv 'Igiiur
Aureljanum Rom® triqmphantem Thecricus& Zenobia
vpr*ceftèruftt.E quibus THemcfiscön'C&pr pojtea Luca-
niacfuit ,.decernchtè eum Aurelidn&el.eganti Iqcolubli-
tnius habendiim -, regere aliquam Itäli* piutem3 quäm
trans Alpesregnace. EtZenöbiainyrbe (hrnmo.hönpfe
confenuit, aquahèdieêjiieRom®Zenobi®ramilia niyi-
cupacur. Aüreliariusternplum fóïi ®dificat & Agoyfblis
ab Aurelianpinftituras. Huius temporibus Malchion di-
fertiflimus Aricióchert®'ecclefi®prefoy t£r, quippe quiin
eadem vrbe Rhetpricam ftcftentiffimq^qali^Ppnué^m
Paulum,Samp(atcnmp , qui A ntippheni eGPle^ epifcpr
.pus dogma A r temp nis in ftaujraue rät, excipien tibu$ nojä*-
, riis dilputauit, qui Dialogus vfqtie hodieextar. Sed & alia
, gtandisepifiöla,, ek perfbpa lynpdfcaabco feripta > apu'd
DipnyAum & Maximuni R oman*& Al^xandrinseeeeiet
fixepifcppos dirigifot. Florui t fob Claudio&Aufeliano
Ï pnncipibus.Euthicianus Rom« epifcopus tu.ncmartyrip
s; coronatus jpf cimeteno C alixti fepehrar,qui & ipfeccc»
I xiri.martyres manu fua fepeliüit. ■ E
n r Aeituspoft Aurelianuïn fofcepu Imperium v itegte-
.A giusmoribus , Qfodurencefirqo imperii^die^appd
Thariïmfobri nvoritm.HiritfoccefotFlonanus.Sed cum
magnap^sexei^itusequituuiProbun^ miiici* periturn
IegiT&,t,Horianus dietum ï x quafi per ludürrfimperio v-
{usjincdis^nietipiovenis, efoifofenguïne coRfutnpm5
eft; Èrpbus genityspatre ^grefti * hortorum ftudioDai-
marinornine xxXt. cegrtum fórtuus obiinpitanUis vr.
inenlibus iv.Gallias iamdudum a Barbaris otcupatas, per
'multade grauia pr«lia deletis tandem Hoftibus , ad perfe'-4
'dumlibttauit. Bellad.etndëduilia equïdem plurimofau-
guin e. duo.ge ft 1t , vnum in Oriente ,q iio Saturninjim qui
ad relburationej^'Andpghttn® duitati? ficeïar foiflus, ty-
rannide fubnixum pppcèflit & cepit. A liud quoProculnm
■ & Bonnolum apud Agrippinam magn’s-pr*fiis'fiiperatès-
!nEerfecit,Iuneas,Gailos^.f?annpnipsabi.repermmt. Ö -
pcte miprari Almam mpntem apud Syrmiüm & aureum
apud Maïjam/uperioj.*emvineis con(èuic,& prduirrciali-
buseplendpsdddft/rHicSyrroii in turri ferracsj ©ccidifor.
Quibus diebusjnfana Maniehxotum harefis exorta.a:
Perlaquodam,qui Manes vócabatur, authore. Quorum
n™i^^s&,jScrile^aap|Utpitudïnes;expli€areinnóc jo-
pere longum elfc. Archifeus epifcopus Melbpotami* li-
brumdiiputaciotiis ttj®,quem cornpofuicaducrlum Mani-
clisumexeuntcm «fc Per^da , Syro ïèrmóne eompoluit.
Quitranflatusin.Grcecautlinguamhabecura muleis. O a -
róiriub Ir^ erd o re eodem Probo. . 4^r ;•
GÀriis Narpohebßs xx-x.i i . lüftfcpit lmperiunlj ae;
bienniq.temaitn.Qpi çumfilios fuos GaAnum &: Nu- I rnerfanum iConfQrces regui effeciiièt, & poft bellum Par*
i thieuinaQegtonesParthorqmvaftat^duasnobiliftimas;
5Partnprum vrbes Cqc^ern ^ T b e fip b p n tem c e ^ e c ,^
:perTygrid.em > in eaftrisfulmin^iiftus .iiuçriit. N„ v M i v
N v s ^ qui ^mpatm.fberat,dum gculórum d o - :
^lgreÿcprrçptu^in^y |M|gf©; j^%.r,e tur iynpnlfore.Apxbj-
t-qui Jocetcjus Tubràtj, per inßdias occifiis cft.£ Cum dolo
riumrfoetore cadaueris icelus eft prodimm. HineSabinus,
Iuliatîusinuadfens imperium, àCàrinô'Imeampis- Vèro -
ftenfibusoedditur. Hic Carinus omnrbüs {èfèièeleribus
mquinauir. PlürimOs innoxios fi£tis criminibüS cfccidi^
■ marrimonianobilium eoTraptfréondifcipulis qnbqtre'fqm
oum in auditorioverbi (àtigatione taxaueran^ perAidùius
foie. Ad extremism rrueidattfï eius-pr«dpue cribmïi de-
xtera> cuius dicebatur coniugeàn pôllfiifTe« Anarboirus
Alexsm^rmûi laadip^ S/ ti* epifcopüs 0 $ Probo Caifqq*
imperatoribus floruit .* mit® do&Aftævir, hl Arîthmeçica'
Geometric Aftponomià, GrammatiçaiRh’eçoricay tyîalè*
«ftîe®. Guius ingenii magnitudo de voltimineiquodfopet
Pafeha compbluittac decem llbris Aôtbmetieæihftittitio-
nis,quos vix intelligere poftumus, décIaratüR. Vi€torinus
Pidautenfîs epifcopus non ®quei.atinoe vfGrfecàe lingûæ
diftinébonemnoueraK’vnde ©peraeius. grandia videntur
fonftbus', yiîïora.cbmpofoione verbontm. Sunt aurem
eius cônïmèntariiin Genefim ,m Exbdùm, fo i euiticumv
inlfaiam, in EzechieU Sein HabaCuc, in Ecclefiaften j in
Ganticufn Canticorum,inApocalypfimIohàUnîs, ôdiiei-
fom Qmncs bærefes , & niultaaiia,aUexcremum mattyrto
Coronatus eft. Pamphilus P rd b y ter Ettfebii Cæf arien lis
epifeopî Neoc*far®« i tanco bibliorhecædiutn« amoré
jflâeràési v t maximum partem Adamantii vbluminum iua
înanudefcriplêrit, quævfquchodiein Cxlarienfibibiio-
tbeca habentuï.De quo Hieronymusait:Sedinduodètim
prophetas xx.. quoque Adartiantii^volumina manueius
exarata reperitquæ tabto amore amplexas feruo gaüdeb-
quej Vt C n îU S T i opes babere mé eredam. Sienim
kritiaeft vtiameprftolam habere martyris r qiianco magis
‘tbt milia verfoum, quæ mihi videntur foo fanguine
fignalfe yeftigia f Sçripüt antequam EuièbiuslCnberçt
Apologeticum pro Adainantio , & pàfluseft Gæiàreæ
Paleftin« fob perfecucibne ^ Maximini Pierius éfccleiisé
Alexandrin« prefbyrcri.fob C a io& Diocletianq pTinci-
pibus i eo tempère qUo eandem ecclefîam Tliebnas
epifcopüs regebati,florentiffime populos dècuit Séin
tâmam îcrmôn uni d i uerfbrumquetradarau miqfo'vique
hodie extant venit 'elegantiam > vt Adarnantiu’s iùmor
vocaretut. ,Gonftaç hufic miré appetitorem volüfitariæ
paupettatisyicientiftîjnumque f)iale£Hc® àrclsi poft per-
fecutionem oranc. vir«foæ tempus R o;m æ foiffè çèn-
uerfatum. Huiiis. cft longilfimus 'tradatus de pFôpheta
Ofeie:quem in vig,li is P A s ç h æ hàbitamvipfe fimplici
• fermène deluorittratv
Dg Diodctiano pmc!pe> & Maxim line $ crtefâ1Cà/àribtts,
quosiffexrtAUtmt\ &deei>rum.pr£ltis,&petf^'
cutionibus Chrijhanorunt. ’
; ^AP. XlVi '
Dlocfëtianü ï triceïim üs tertiüsab Augüftè .Dalmata
Anuli fenatoris lrbçrtuSjinatre panter âtquB oppido
. n^mi^eOiôcieSv (^jqrum vocabulis donéctmpé-
ritffti fomeret, Diodes appellatusi vbi, órbis Rômani poa
tentiam c e p i t , Graium nofoen in Rômanûm mèiem
çqnüernt.. Imperauit aftnis X X . ftatimqüe vt potefta-
cis çopiam babuir^Àpruni interfedorcm Humériani, rna-
n\vfoainteifecit.Carinumdeinde,qüern Cams Cæfàrem
in.Daimatb rèliquerât| flagitidiè viutentem diffieilîimo
belIo &maximo JabQre uiperaùiti Dehinc Cum in Galiiâ
Amandus & Helianus collegia rufticorum manü , quès-
Vkoandas voGabant, pèEnieiöfós tumultùs éxcltaflent/
Maximianum èognomento Hérculium G*farem féçir.
Quefn mifitin QnIlias: qui facileagrcftium hominnm im-
pericam ôc con form maôumfniîiiari yirrtire coftipefcuit:
Deinde Garanfois quidam généré inftmüs| fed coniilio &
trtarn.u promptus, cum ad obieruanda Oceani lirrora, quai
rç|nçFranci&$axph.es i.nfcftabanc, pèfitu's » plus inpcrnb
demquam iq proueâum reipublic« agerene'reptam pr^s
dpnibuspt«dam j'nulla ex partereftituéndoDqminbjCfèd
foli;nbi vertdiçando àceendenS folpidonem -, quia ibfos
quoquehoftes, ad incurfatidos fines arfifici negligentia
. permitterer , quamobrem à Maxitpiaho iullus occidi»
purpujam fo mpfit ÿae Britan nias occ upauit. Igitur per
t'reculphi
be Tnetto ö" ProGo imperAÙ-
- rrbus>
G a p . X l î . .
De ÇÀro ér filtp eius Ça^no principibïts , &
qui eo 'tempöre clkrï lMberèn-
C a p . , *M Æ L [ t â k . -
omuies
chron.Tom. lL L ib . IM .
^tnnesRomani imperii fines, fobitarum turbationum fra-
sores concrepuerunt: Caraufio in Britannia rebellarite,
Achi]leo in Aegypco : cum & Aphricam Quinquentiani
infeftarent, Narfeus etiamrex Perfàrum, Orientent bello
premeret. Hoc perieufo DiocletianUs pçrmotus, Maximianum
Herculipm ex Cæfare fecit Auguftum, Con-
ftantium vero Ôfl Maximianum Galenum C®lares legit,
Conftantius Maximiani'Herculiipriuignam Theodpram
accepit vxorem. Ex qua fèx filios fratres Gonftantini fof-
Conftantinum vero filium, ex Helena habuit concubi-
na. Caraüfius Britannia fibi per feptem annos fortiifime
vendicataac retenta: tandem-fraude Ad led i (pdi foifo-
terfeduseft. Adledus poftea ereptam Caraufio infùlam,
per trienniqm tenait ; q.uem Afclejiiôdotus præfèdqs pi«-
toriQpreifit,Britanniamque poft x. annosrecepit. Conftantius
vero Cælàr in Gallia primo bello ab Âlâmannis
profligato exercitufuo vix ipfe fobreptus eft: fecundoau-
tem fecuta eft fàùs fècunda ^idoria. Nam paucis horis
x l. milia Alàmannorqm c®fà feruntur. Àc Maximianus
Auguftus Quinquentianos in Aphrica domuit. Porroaù-
tem Dioclctianüs Achîlleum oblèiFum per odomenfes,
apud Alexandriam c&pit & interfecir. Sedimmoderata
vidoria vfus, Alexandriam direptioni dédie: Aegyptum
totam proferiptibnibus cædibufque foedaüit. Pr®tèrèa
Galerius Maximianus cum duobus iam præliis aduerfos
Narfeuni conflixiflèt : tertio inter Gallini'cum & Charras
congreflus, & vidus,amiflls copiis àd D i o c l e t i à -
n v ü refugit: A quo arrogantiflîmë exc'eptus : ita v t per
aliquot millia palTuùm purpdrâms ante vehiculum eiùs
cucurriile refératur. Veruntamènhac contumeÜa confo-
fus ad virtutem vfus eft ea, pér quam detrira rubiginë
dem rhentis exaciiit. Itaquë ifiox per Illyricum & Me-
fiam j vndique copiasrconttâxit. Scatimquë in hèftem
rëuerfos j Narèum mâgnis confiliis viribufquefuperauit,
extindis Pëifarum cüpiis. Ipfoque Narfeo in fogam ver-
fo V i i i. caftraeiusiriùafit :vxpres? forores, liberoique ce-
pit: immenfam vim gaz® Perficæ diripüit, capîiuos qtiam-
plürimos Përfarum nobiïium abduxit. Reuerfùs in Mé-
fopotamiam, i t)iücletiano plurimo honoré fufceptüs eft.
PofteapeïëofHem düces ftrenue adüerfus Carpâs Bafter-
nafquc pugnatum eft. Sarmat.as deinde vicerüht : quorum
copiofiffimam captiuam multitudinem, per Roma-
norüm difperfere præfidia. Intérea piocletianus in Oriente,
Maximianus Herculiuâ fo oCcfdenté,vaftaii'eccle-
fias .affligi interficique Chriftianos , decimo poft Nero-
nem locè pr®cepefünt:quæ perfe cutionibus fere antéa-
d»s, diuturnior atque immaniorfuit. Nam per decem an-
nos inceiidiis ! ecclefiarùm , proferiptionibus innoccn-
tûm, cædibus martyrum inceflabiliter ada eft. Séquitur
terràemotus in Syria ; ex qua apud Tyrum & Sidonem paf-
fim labentibus te d is , tnttlta milia hominum proftrata
font : Secundo perfecutioriis anno, Diocletianus abinui-
to èxegit Maximiano , v t fimul purpuram imperiamque
deponerent: aciunioribusinrempublicam fuoftitutis,ipfi
in priuato otio confènefcerent. Itaque fub vna die piocletianus
apud Nicqmediam, Maximianus apud Mediolanum
poteftatem imperii fimul cultumque depofti.ërunt.
Igitur Diodetianus in propriis agris confenuir. Quidum
âbHcrculio atque Galerie , ad recipiendum imperium ro-
garetür : tanquani peftem aliquam deteftans, iri hune mo-
dum refpoiidit: Veina,m Salone polletis vilèreholetano-
ftris manibus inftituta^profedo nunquam iftud tentan-
durri nègotium iudicaretis. Tàndetn Conftantinüm ac
Liciniûm vcritüSjquafi pai tibüs Maximini & Maxentiifa^
aillent,perfèrmidinem veneno haufto interiit.
De GAleriotfr'Conflantio, qui orbem Romartumprimidiui- fertinh & default ityrinciptbus, qui illis diebus fcAtu-
rtentes ébullierunt&perierunt. Et qui do- QoreseatempeftAte,velmArtyres
txtitermt.
C A P .- X V .
Alerius t e Çonftandus Àugufti prirni Romanorum
■ Jimperium in duas partes diuiferunt: Galeri.us Maxi*
| J- • S
mianus Illyricum , Afiam , & Orientem : Conftantius
Italian?, Aphricam, & Galbas pbtinuit, Sed Conftantius
vit tranquilliffimus,Gallia taintüm Hifpaniaque cpntentus.
Et dum perfeçutipnes diuerbs ecclefiæ inalio terrarum pr-*
be pateremur ^folùs Co'nlfontiùs Cqnftantini pater, li-
centerÇhriftîams in fua ’coofiftere religione concelfit.
Denique! fale aüquod eum. miraculum & mempria di-
gnum egiflè cognbuimus. Is enim probare volens q u o t
dam in mo pàlatio Chriftianos , fi boni & io lid i eflenc.vi-
r i, euocans vniuerîps pr®cepit dicens : vt fiquidem yeni-
rentadfàcrificandutti & eius colérent d eo s , circa eum efi
lient in fuo cinguio permançrent : fiverorefogerent,
egrederenrur de palatio , gratias agentes quod minime
puhirentur. Cumque in vtrbque a^jparuiflent ? àlii qui-
dem religionis defertpres,alii vero difona pr*leiiqbus præ-
ponences : fa d a deliberatipne i iisam icia cp n filia r iis
vti decreu it, qui in melioribus fideles conftantefque per-
manferant. Alios vero velut efFoeminatos auërfatus ex-
-pulitàiuocoiloquio, credensnunquameos drea princf-
pemdeuotos fore, quifoërunt D'ëifoificpâratimnû pifo-
ditores. Ecideo adhuc fuperftite. C onftantio,hoh vide-
batur contra legem quempiam elle Chriftianartî i apud eos
quiintraltaliam Galliafque & Britanhïam , & q u i circa
Pireneumhabitabancmonrem, vfque ad Occanum.Hef-
pericum. Galerius porro duos C®lareslegit Maximinum,
quem in Oriente conftituit : & Seuerum -, cui permifit
Icaliam , ipfe in Illyrico conftitutüs. Conftantius vero
Auguftus nimm® manfoetudinis & duilitatis in Britannia
obiitEboraci, x v i . imperii fui anno. Attamen ec-
cleliarum deuaftatio , vfque ad feprimum Conftantini
annum , Chriftiariorumque fàhguinis eftufîb, feruere
per diuerfa Idea non ccflàt. Igitur hæc perfecurio tam
crudelis & crebra flagrabac : vt intra vnum mënfem
x v i i . milia martyrum pro Chrifto paffi inueniantur.
Nam oceani limbum tranfgreftb Albanum, Aa ron , &
Iulium Britanni*, cum aliis pluribus viris ac fcfcminis, fe-
lidcruore damnadir. Palfos eft hac rëmpeftate Pamphilus
presbytër Eufebii Cæfàrienfis epifeopi Neoc®fàrius:
cuius vitam ipfe tribus libris comprehendit : de quo fu-
perius meritionem fecimus. Tertio anno perfecütipnis,
quo & Conftantius obiit Maximinus & SeuerusàGalerio
Maximiano Cæfares fadi. E quibus Maximinus malfr
ficia & ftuprà fua Chriftianorum perfecutionibus accumulât.
Paffils eft eatempeftatë Petrus Alexandriæ epifcopus
cum pluribus Aegypri epifeopis. ' Lucianus quoque
virmoribus&continenria & erudirione pr®dpuus,An-
tiochenuspresbyter: palfos e ft , & Timotheu.s Rom®
x. Calend. Iulii. Quibus diebus quæ in orbe Romano
C vtpaulifperfuperiora repetamus) geftâ funt propter in-
noxium Chriftianorum fanguinem fofum, vno quidem
pene tempore Imperatoribus crearis, replicare cutabo. I
gitur Conftantius Conftantini pater, atque Armentàrius,
Cæfares Augnfti appellantur : creatis Cæfàribus Seuero
per Italiam, Màximino Galerii forons filîo pet Orientera:
eodémquetempore Conftantinus Coefàreffidtut. Max
entiusImperatorinvilla fexmilibusab vrbe diffita,inm-
nere Lauicano. Dehinc Licinius Auguftu'sefficitur * pà
tique modo Alexander apud Carthagmem Imperator fit.
Similimodo Valens Imperator creatur. Quorum exitus
iftefuit : Seuerus Cæfar 3b Hcrculio Maximiano R om *
adtrestabernas extinguitür, fonufque eius GalUeni fer
pulchro infertur : quod vrbe abeft pet Appiani milibus
nouem. Galerius Maximianus , confomptis genitali-
bus defeat. Maximianus Herculius i Conftantino apud
Malliliamobfeffos deindecaptus »poenas dédit mortis:
poftremo fradis laquéo cetuicibus, Alexander à Con
ftantini exercitu iugulatur. Maxentius dum aduerius Çon.
ftantinüm congrccfitur^muluiumpohtem näuigiiscom-
pofitum ab latere ingredi feftinäns, Iapfii equ iin profon
dum demerfus eft : voratumque limo pondéré thoracis
corpus vixrepcrtum. Maximinus apud Thariùm morte
fimplici periit : Valens à Licinio morte muldatur. Igitui:
tempore prædidorum prmcipum, qui d odores feu martyres
extiterint, ex plurimis paucorum memoriam replicare
curabo. Lucianus ergovir difertiffimus, Antiochen®