treculphi Ëpiftip.
, ï i 4 . .. _______ - ■ Iïneauit
ad principem, ita v t ipfc tritimphomm fuomm
nuntius eititiflèt: quçdtamen necipfi Imperaton dum
«ùcarecur,fàâum credibücvidebatut. Inuidinquidcmct-
iam fugittc eum dicebant. Atüledctogantesfibipemt, di-
r ig i, mii vidèrent hoftium multitudinem peremptorum.
HisverbisImperatorfletus, direxit qui res a&asinlpicerent,
eiquerenunciarent.Conipexitenimin iomrns, qma
fan&us Mtlctius Aodochen* ciuitatisantifteschlamjrde
euinveltiretimperiaiij&coronacaputornarer. Harccura
nöüevidiflèt,cuidamretqlitamicorum.AtiUeclarumefle
fomniumdixirJ& nihil scnigmatum, nihil dubium cona-
.. a f ' _____ »rnninn mn/tllpnr dis s a QUIDÎO VI*
n x quieuit. Curoqueaudiflèt Maximus qu * contra Am.
bronutn rurfiis magniloquum praedicdrorem vericatis age-
rentur.fcripfitValentiniano , vt belluquodagebatUrcontraeccleüasfolueretur,
monens vt paternamnonamme-
ret pietatemradiecitqueetiam minas belli» & ninquielce-
ret» verba operibus adimpleret.Qujmobrem lumens exer-
cicutti venit Mediolanum,v b i tune ille degebat. Porro Va-
lencinianus agnolcens eius inuafionem fa gitin Illyricum,
experimento cógnofeens qu$ mala matris confilio fuftine-
ret, iuftina Vero iufto De i iudicio in vita exilium paflaeft,
quod iniufté D e i viro Arabrofio infèrre nitebatur. Porro
i ü i m n u i i i u i A i i ) U u u u u n u i n r o v i - Theodofiusaudiensqu*Uuftinafoerantgefta,&*tyrano
nere. Cumqoe pauci omnuio tranniicnt dies»qui pro fiwj-nri Vale ntiniano refcripfit, non eflè lïuranöoria:
infpedione miffi fuerant remearent, pererataque p | j quidem terror, tyranno vero poteftas
hoffium multam,Hanarrauerum. Quamobrem beuuus " ' " f ^ ^ ï p i e r a r i r e b e U i s exrirüfer.tyra-
princeps.Theodofium fedt Imperatorcm. Interea cume- ■-’y »Xfa h t : & propterea ille quipjfcop'C.
ikL.faiircntConftantinopo imcongregatl.pr^- j . , y] veco armaretur aduerfus nUcepit
Imperator vt nullus prodcret,quis maximus eiïèt ille dem tugeret nuqus , me ver»
Meletiustvolebat ehirn ex memoria fii i ib i j virum ilium uni*
fibimet in dicari.C um ergo,. omnis illa multitudo pontifi- 1
cumregiam introilfet indomum.relidis omnibus ad ma
gnum cucurrit Meletium, & veluti quidam filius patris a-
matorpoft multum tempus paterna vifione potitur am-
pledebatur eum,& limul ofeulaBatureum,oculos, labia,
pedus,eaput,dexteram,quaeeum infomnio coronauerat:
infinuauitqiieilli, quam yideratvifionem. Cumque etiam
catteros corigi ue lalutaflèt, srogauit tanquam patres,vt de
rebus prarientibus cogitarent. Cumque TheodofiusBar-
Qmliter Theodofitu maximum tyrannum}Gratiani inter-
■ fettor mint sr mit.
G A I* . XXV.
T ’Heod o fmsX LI. inteifefto pet MaximumGratiano
1 imperitun Romani otbis obnnuit, manfitque m eo
annis X l.cum iam in Orientispartibus V LannislGtatiano
viuente regnalïètdtaque iuftis ------P - .- d o f iu s B a t - æ1___^oorSmnn^K.m^m èSduolbuî s^ nAeucesRuflfàtrisibi ifqtautueT clbausunSs,, Oa.db«el-
baros bellolùpemflct, StdliRomanos amicpshabere de- vldoneInvFniusinterfcai&nguinisexigeret>&reftiruuo-
precarenrurjCauÊfcederisacceptisobfidibuï. Theflàlom- ncmmi[t,r ijkcou s exulantis oraret, pofuit in Deo fpen
cam venioVbldum inægntudmem încurniïets ab Acoleo f p p u, aijuetfus Maximumtyrannum fola fide maeiusciuitatisepilcopo
bapn&mseft,hceta progemronb. namloiiüeminorvmUerfiapparatusbellidcompara.
Chriftianumdograa&fidemNtcaiiconcilij (equeretur. t* | c S üHpmt Aquüeue tunc Maximusvidorùcfua:fpc-
. , . . . | â a to r infederat. Andtagatius comes eius fummam belli 0t lujtinatmfetumaArrunajtuitmiAmhofium m . j miniftrat,at Quicumlargiffimis militumcopiisipfam-
, xlI,umtr*hn'iM*t>lpfatxiUum quemagnamm oepiarum forutudinem pracellentt con-
» v ' 5 ,0 omnes incredibiliter Alpium ac flummum adirus
C A P . X X IV . ' communiffet. ineffabiliiudicio Dei dum nauali expedl-
T 7 Ô Itquidem tempore.quo Conftântinopoli de iÿnodis tione incautum hoftem praeuenire & obruerepamr, ipon
■ üaeebatur,gerentecuramTheodofîo,devnitatefidei& teeadem, quæ obftruxerat clauftra e crunata eo °
ftatu ecclefiat:talia circa Hefperiam prouenerunt. Maxi- fiûs nemine fciente,vt non dicam régnante, vacuas a: ^
mus deBritannorum parribus contra Romanorum furre- mifit Alpes : atquc ad Aquilçiam împroiu us a, uen c ,
icicimperium,& laboranti Gratiano contra Alamannos in- hoftem ilium magnum Maximum trucem, a imman
tulit bellum.In Italiavero puero fàtis éxiftente Valentinia- fîmis quoque Germanorum genti us^ri utaa pen
n o , rerum curam Probus cxconfularque præfèiftus habc- lolo terrore nominis exigentem, line o o me con ro
bat.IuftinaVero ValentinianimaterjCumeiïèt Arriana, vi- uerfiaclâufit,cepit, occidit. Valentimanus recepto t iæ
iio quidem maritolsederenon praîualuit orthodoxos. Eo potitur imperio. ItaqueAndragatiùs comes cogmta a-
mortuo & filio valde iuuenculo, Mediolanum veniens, ximinecepraecipitemfeledenauim vndas dédit U iuiro
Ambrofioepilcopo eratinfefta, itavt eum deftinari iube- catuseft.
.ret in exilium:dumque de ccclefia iuberetur exire, Ambro-
fiusaicEgo fponce hoc agam.nelupis ouiüm fepta contra-
dere videar,aut blafphemantibus Deum. Hic fi plac§t,occi-
de:hoclocoprona mortem fufeipio voluntate. Cumque
populus fingulariter diiigens Ambfofium relultaret, &
trahe n tibus eum ad exilifi valde refifteret,potius indignata
Iuftinavocauit tune Benmolum qua:ftorem,iubens vtve -
locitér prop onere t legem,qü$ fidem prolatam in Arimin o
confirmaret. Cumque hoc ille agere dcclinaret,erat enim
orthodoxus,maioribus ring#is eum inuitauic. Beniuolus
aütem diieingens fe, baltcum ante pedes Augufta: proiecit
dicehsmeque ilium honorem,neque maiorem veile fe pro
impietatis habere mercede. Cumque ille hbc faceret om«
nimodis reFutalTet,inuenti ftmt alij,' quinequitis iyffioni3
bus miniftrarent.Inter h i c nunciatur,quia Gratiaiius dole
tyranni Maximi fuiftet occiius- Andragatius enim dux
Maximiin ledtiea porcatus,vt occideret Gratianum»huiuf-
modiopinionemmifit in vulgus, quia Vxor Gratiani ftro
Viro feftinaret occurrere in Lugduno Gallias ciui täte fluui-
üm tranieunri. Gratianus autem credens coniugem reuera
Venire, quam nuper acceperat,non pratcauiteius infidias,
& veluti Céecus infQiieam,inmanus hoftis incunrit. Duhr
ergo Gratianus veniflet quafiad vxor is vehiculata, ex im*
prouiloexiliens.Andragatius Gratjanuni callidus intere-
mit.Mortuüs eft ergo anno imperij X V. vitte X X .& 1111.
Hocitaque fa ä o , adpnefens contra Ambrofiumira luftiguemodo
letüe Aihhrofio reuelataßmt martyrum corpora
irotafii & Geruaß.
- • ' % C A P. XX VI.
QVa tempeftâte dum B. Ambrofius inlania luftinac cd*
terorumque Arrianorum äflieeretürinfidiis,domino
reuelante oftenla ftmt ei fandtorum Geruafij & Prothafij
martyrum corpora p quafi ipiahora ibidem repofica, miro
odörefragtantia. Ad caput itaque eorumlibellüm appohtum
inuenit $ in qiio hæccontinebantur. Ego lerUus Chn-
fti Philippus ihtra domum meam knäorum corpora,
q u i cum filio meo rapui/epeliui : quorum mater Valeria,
päter Vitalis d iâ i fiint. Q u os vno ottu geminos ge-
nuerunt',: vnum Prothafium, alteram Gerualium vocaux
nint. Quorum pater Vitalis militans confularianus mit
Ipfl aütem milites Chrifti e ffed i, de quibus perfefte dici
poteft:lfti fiint triompha tores & amici D e i , qui contem-
nentes iuffaprincipum, merucrunt præmia sterna : non
côronantur&accipiunt palmas. Quorum virtutibus vene-
rabilis antiftes fuftultus fapienti’aac v it* honeftate infigni-
bulque cxemplis ornatus,Mediolanenièm eeclefi*
am muniuit,&à pefte Arriana Italiam
liberauit.
jQualité r
I oualiter Thtodofm ab Amlrofto correptus, poenitendo fa-
I ^ tisfatttonem promeruit.
, C A P . X X V I I .
EOdem quoque tempore audiuit Ambrofius,quod iuC-
fil Theodofii principis in Theflàlonica, quæ erat valde
populolâ vfqne ad VII. miliahominum innocentes pariT.
ter cura nocentibus elïçrit interempti, abfque diferetione:
perrhilites qui propter vltionem iudicum, quos pqpulus
ciuitatis lapidauçrat & traxerat,fuerant illuc diredti. Quam
indignationeminiuftamgrauiter ferens Ambrofius,cum
prineeps Mediolanum yeniflet, & folenniter infactum vo-
luiflèt in traretempliun,occutrit|bras adiaiuias, &ingre-
dicntemhislèrmonibus à fecriliminis inceflu prohibuit:.
multisincrepanseumaliis& huiufinodiverbis:Nefi:is Imperator
perpetratæ à te necis quanta fit magnitûdo| Qiio-
modo manus extendés , de quibus adhucfangois ftillat in-
iuftusfRecede hincrecede : nefecundo peccato priorem
nequitiam augere éontendas. Accipe vinculum quo nunc
ligarisæft n.medicina maxima fànitatis. His fermonib. Irn-
perator obediens,erat enimdiuinis eruditionibus enutri-
tus,& aperte leiens quæ fiint propri^làcerdotum, quaere-
gum:gemens & deflens,ad regaliaremeauit. Cumq; VIII.
menfium continua tranfiflènt tempora propinquauit na-
tiuitatis (aluatoris n oft ri feftiuitas.Imperatorâutem lamen-
tationibus afliduis in palatio refidens , continuas lachiy-
mas incefTabiliter expendebat. Igitur humiliter veniente
Imperatore ad Ambrofium, depofcendovtingrediecclë-
fiam ei permitteretur:talirer communionem promeruit ab
ep,vt legem feriberet arque confirmaret,quæ decretafurp-
rem euacuarent,&vfquèXXX.dies fententianecis fufpen-
{k manei£t,&iüdicium rationisexpedbret.Hanc ammo ni -
tionem Imperâtor animo libenti Iulcipiens,ôc optimam ef-
fe confidens,legem çonlcribi repente' præcepit, &propriæ
li teris manus confirmauit. Q u o fa<fto vinculum eius foluit
Ambrofius quæ lex hadtenus obleruatur. His &aliis Imperator
iàçratiilimus i venerabili epifeopo correptionib.il-
luftratus ,eum præ Omnib.fatebaturin veritate (èagnouiflè
epilcopumiTheodofius n.cum Valentiniano iuuenculo in
Imperio reftitutoRpmafènior veniens leges multasCorre-
xit,addidit,irautaüit,&fiibiuo nomine cófcripfit. Quæ aut
in ciuitate pniciofà adhuc lupemacua ex confiiecudinc anti-1
qua conipexit,auferre (ànciuit, & q reipublicçfiipplemento
neceflaria addere curauit, hisprope geftis pace compofita,
Valentinianum in Helperia derelinquens,cum filioHono*
rio Conftantinopolim remeauit.
De beüo quod Theodofius gef it contra Arbogaßen & Èugenium
tyrannos.Et de aäis mirabtlibus vxoris Ulm.
C A R X X V I I I .
IGitur Valentinianus iunior régno reftituAs extindto
Maximo eiulque filio V idlore, quem Imperatofèm Gal-
. c .lis Maximus reliquerat,ipfë in Galliam tranfiit rvbicum
tranquilla repub in pace age cet,apu4 Viennam dolo Arbo-
gaftis comitis fiii corrüptis Cuftodibus.vt Fertnr, ftrangula-
tus,atqj vtvoluntariam fibiconfciuifle mortem putaretur,
iaqueo fiilpenlus eft.Mottuo Valentiniano Augufto Arbo—
gaftes Eugenium tyrannum mox creareaüfus eft,legitqüe
h ominem cui titulum Impetatorisimponeret» ipfeaudiu-
ruslmperium:virbarbarus animo, confilio,manlijaudacia»
potentiaq; nimiuyeontraxit vndiq; innutrieräs inuidtalque f
copias vel Romanorui'p præfidiis vel auxiliis Barbarorum
alibi potëftate,alibicognatioQefiibnix’ .Arbögaftes Theo- :
dofio paruit,qüantitatis inftru&um præfidiis. Maximü ipiç
Iminim,9 cepit: & nuncaduerfus eunaem Theodofium coi-
ledtis'Gallorum Francorumq; Virib.exundauitmixus etiam ,
præcipuocultu deorum magna tarnen felicitate iuccubuit.
Igitur Eugenias atque Arbogaftes inftru&as aciescampis :
expedierant,area Alpium latera atqueineuitabiles.tranfitus ■
præmiilis callideinfidiis occupai»erarit.-etiàm fi numero ac ;
viribus imparef forent,ibla tarnen belli difpofitione Vidlores.
At vero Theodofius in fiimmis Aipibus conftitutus e x -;
pe r s cib i acXom ii i, ftie n s quod deftitut9 fuis,nelciens
claufus a lie n is tbrainum Chriftuin Folusiblum qui pollet
omnia corpore humi fufùs cælo fixus orabat. Dehirtepoft-
quarn infomnem nodem prècum conti nuatione tranlegit,
& teftés propemodum quas in precium præfidii cæleftis
appenderetlacKrymarum lacunasreliquit, fiduçialiter arma
eorrjpuit folus, fciens fe eflè non folum : figno crücis fi-
gnumprælio dédit, ac fein bellum etiam fi nemo fequere-
tur, vi&or futurus immifii;. Prima fiilutis via ektitit ambitio,
hoftilium partium comes,qui cum ignarumlmperatoretn
circumpofitis excepiflèt infidiis,conuçtfus ad reuerentiam
præfentis Augïifti,non Iblum periculo liberauit: verum etiam
infttuxit auxilio. Atvbiadcontigua immircendæpu-
gnæfpacia peruentum eft : continuo magnus ille & ineffa-
bilisturbo véntoruminora hoftiumruit. Ferebanturper
aerem fpicula miflà in hoftes,atque vitra menfiiram huiria-^
niiadus,per magnum inane portatanufquam propemodu
cadere, priu (quam impingerent,finebâmr.Porro aut turbp
conrinuus ora pedoraque hoftium nuncillifîs âràüicerfeu-
tis euerberabàt,nunc impreflis pertinaciter obftruda èlari-
I debat, nuncauulfis violenter deftiratanudâbat,huricÔ^-
pofitisiiugiterintergattudebat. Telaeriatti quâèipfivehementer
intorferât excepta venti impetufilpinataac retror-
fum coada ipfos inféliciter configebant.Prolpexit fibi hü-
manæ conlcicntiæ pauorenam continuo fefe paruafuorum
! manu fufa,Vidori th e od o fio hoftilis ptoftrauit exercitus.
Eugenius captus atque interfedus eft. Arbogâftes fuafe
manuperculit. Ita&.hicduorum lànguine bellum ciuilè
reftindum e ft , abfq; illis X. milibus Gpthoram quos præ-
mitïbs àTheodofio Arbogâftes deleflè funditus fertur,,
quos vtique perdidifle,lucrum:& vinei,vincere fuit. Theodofius
itaque compofita tranquillataque republ. apud Mediolanum
conftitutus diem obiit : vtramque remp.vtriüP
quefiliis,id eft Arcadio & Honorio,relinquens.Corpus e-
iuiseodèmanno Conftantinopolim translatum atque fe-1
pültum e ft.Vixit aütannisLX. ex quibus XVI. imperauit.
Contigit itaque vc Ioh. ei retriandauerat de euehtu belli ad
quod proficifeebatur, contra Eugenium tyrannum ,& de e-
iiis mortéin Italiafutura. Itaque Iohan.in Thebaidamo-
nafticam ducebat viram, plenu s gratia Dei » præfeientiam
habensfuturorum»ad qùemdeftinauit Eutropium e.unu-
ghum fibimetfideli!fimurti,Vtauteiàm fi tellet venire, de-
duceret,aut nolentem deuentu belli requireret. A t ille Iô-
han.quidem deducere non præualuit, fed mandatum retu-
lit eius,quia bello vinceret & petimeret tyrannum, & poft
vidoriamin Italia moreretur. Igitur Theodofius cümad
purpuram regni perueniret, Placellani habebac vâcorem,
quæ dé diuinis legibus eum fepiusammonebat,feipferii tarnen
perfede prius erudiens : no enim regni faftigiis eleua-
taeft,fedpotius diuino amore fuccenfa. Benefidi banque
magnitûdo maius ei defiderium benefadôris adhibebati
Repente nànque venit ad purpuram» claudorum atqüe de-
bilium habebat curam nohferuis,non aliis miniftrisvteri.S,
fed per femeripfàm agens 6c adeoram habitacûlà Veriienè»
& vnicuique qiiôd haberetpræbens. Siceriamperéëelefîa1*
rum xenodoenià difcurrens,fnis mahibus rmriiftiàbatinfir-
mis:ollas éotum rergcns,ius guftanS ofterëris (cddeârià>pa^
aem frangens,cibo!quc trimiftratisi tâliceriiailiiêiiS:& alia
fcunda Faciens,quæ feruis vt triiniftris rtldS eft fplenriitef b*
perari.His àütem qui eâm de rebüs talibuS nitebantur prb-
Kiberejdicebat: A urum deftribtipte, opus imperii eft. Égo
autem pro ipfo imperio hoc opus offero, bona mihi omnia
conferenti.Narii viro fiio làepe dicebat. Oportec te fem-
per marite cogitate,quid dudum fuifti.quid modo fis. Hæc
fifempercogitaueris,ingratus beriefadori noneris : fed
imperium quod fiifcepifti i legalitcrguberttabis, & harUtii
f erum placabis authorfirri.
De doftoribus, & mirabilitttii patfatbribttt, quifttb
Theodoßo claruerunr.
,/ C A P . XXIX*
I Gitur Theodofio imperante» ex his qüi iri fcriptüris cla--
ruerant viri diuinis, Horum irifeirioriam infererelibuit,
y /: a . Dama