De doftoribut, quiJub Arcadio& Honoriofiri-
bendoclaruerunt.
C A P . I I I .
T Gitur antequam de cladibus miferiarum, quæ exigenti-
JL bus pecatis in partibus Hefperiarum, fèuGalliarum,atq;
Hifpaniarum, necnon& Aphricæ,eatempeftate contigerunt,
dicamas:deilluftrib9viris,quiadhucin ecclefhsveluti
fydera micahtiaradaibat, imperantibns Arcadioatq; eius
fratre H on o tio , memôriam fàeere cenfiiimus ; Gregorius
Betieus Hiberi epifcopus, vfquead extremam lène&utem
diucrfosmediocri fèrftione tra&atus corripofiiit, & de fide
elegantem Hbrum Tæbadius Agenni Galliarqm epifcopus,
ædidit contra Arrian os librum. Dicuntur eius & alia ene
opufcula. Epiphanius CypriSalaminæ epifcopus, (cripfit
aduerfùm amnes hærefès libros» & multaalia opufcula,
quæ ab eradkis, prôpter res ,à fimpHcioribusmropterver-
baqUoqueignotaieéritantur.Diodorus That len fis epifcopus,
dum Antiochiæeflet presbyter, magis damit. Extant
eiusin Apoftplum cömmentarii, & multaalia de Eufebij
magisEtnilTeni chara&ere pertinentia, cuius cumfenfum
fecutus fîtjcloquentiam imitari non pOtuit, propter igno-
rantiahi fe.culiiriû literarum. Eunomius Arrianæ partis Ci-
cizenus epifcopus ,in apertam hærefeos fiiæ prorumpens
blàfphemiam, v tquodaliiteguntifte publiée fateretur,&
multa coûtfa êcclefiam fcribereaufus.Refpôderunt, Apollinaris,
Didymus, Bafilius Cæfàrienfis, Grcgbrius Nazian-
zenus &Emiflenus.Prifcillian* AbiWepifcop9, qui feëho-
ne Hidati,& Hitacii Treuiris à Maximo ty ran no cæfus efts’-
ædidit multa opufcula,qui ànonnullis Gnofticæ, id eft,Ba-
filidis vel Marcifde quibus Irenæus fcripfit)ha:refèos accu-
fatur, defendentib9 aliisno ita eü fenlîtlè, vtarguitur, La-
troianus Hifpaniæ prouinciæ vir valde erudit9& in met rico
opéré veterious côparâd9, cæs9 eft &;ip(e Treuiris» cû pril-
ciUianOjEeliciffimOjIuIiano, Eucrotia, eiufdcfàéiionisau-
thoribus. Extant eius ingenii opera diuerfis metris ædita.
Tyberianus Betic9 fcripfit pro fufpicione,qua cum Prifcih- :
liano accufabatur hærefeos,Apologericum tumenti,com-; \
pofitoquefermone. Sedpoftfuorum cædem tædiovi&us j
exilii, mutauit propohtum, & iuXtafan&amfcripturam,
canis rcuerfus advomitumfuum filiam deuotam Chrifto
vrrginem màtrimonio copulauit.Ambrofius Mediolanen-
fisecclefiæ epifcopus, de quo fupra mentionem fecimus,
qui multa no,bilker ædidit opufcula, quæ quidem
propter notitiâ aflîdue legentiû reor non elfe recapitulare
neceiTarium,eotempore defunëtus eft, Ambrofins Alexâr
drinus auditor Didymi fcripfit aduers9Apollinaré volume
muleoru verfuü de dogmatibus, & commentaries in lob.
SopKronius virapprime eruditus, laudesBrthlehemad-
huc puer,& de fubuerfione Serapis infignem librum com-
pofmt.De vkanitate quoque ad Euftochium, & vita Hila-
nouis monachi,opufcula Hieronymi in Græcum fermoné
elegantiffime tranftüUt.Hiçronyiùûsnatus pâtre Eufèbio,
1 oppidoStriddnishæc fcripfiöhisrvkä Pauli monachi, epi-
•ftolaru ad diuerfos lib. I. ad Heliotorumexhortatoriam &
altercationem Luciferiani êc^rthodoxi, X. ponicon om-
nimodæ hiftoriç in Hieremiam,in Ezechiel Homilias Ada
mantiiXXVIILquasde Græeo in Latinum vertit.DeSera-
phin & Ofànna,defrugi&luxuriofo filio,de trib9 quæftio-
nibüs legis veteris , Homilias in Cantica Canticorum II.
A duerîùs'Heluidium vnam epiftolam de Mariæ virginirate
perpétua. Ad Euftochium de virginitâte feruanda,ad Mar-
cellum epiftolarum lib.vnuiU,«onfolatoriam de mortefi-
liæ ad Paulam.In epiftolam Pauli apoftoli ad Galatas com-
mentariorumlib. III. ItemPauliad Ephefios in epiftolam
lib.HI.ln epiftolam Pauli ad Titum lib j.& in epiftbla Pauli
ad Philem one m,lib.I.inEcclefiaften comme ntarios. Quæftio
num Hebraicarumin Genefira, lib.I.Defpiritufànâo
I>idymi,quem.in Latinum tranftulit lib.I.In Lucam Homilias
XXXVIIl-.InPlàlmosàdecimo-vfqueadXVI.trailatus
VII. In capduum monachum. Vicam beati Hilarionis, no-
uum teftamencum Çræcæ fidei reddidit. Vetusiuxta Hebraicum
rrâftulic, epiftolarum aucem ad Paulam Eufto-1
chium /cripfitin Micheamexplanationüir|iiib.lLIh N^im
lib. I.iri Abacuc lib. II. In Sopnoniamlib.llin A|»gæü l&.I.
Ifàiam vtüiter explanandograndia volumina çdidit.Hiere-
miam etiam expofiik,Danielemquoque explanauit, com-
mentarium etiam in Matthæum, de alia quam plura opufcula
fecit. Quibus diebus beatilîlmus confelîbrum Marti-
nus Turonenfium epifcopus: multisaç præclaçis mirabili-
bus patratis vinculis folut9 carnis, migrau k addominü.Qui
nobilitategeneris pollens, fub Conftantio ac Iuliano mili-
tauerat.Demumapud W angionum Galliarum vrbemder
feruit cingulum miiitirç fub principe Iuliano &lead Chrifti
contulit deuotiffimam leruitutem.C«ius vitam & mirabi-
liorueius a<ftus,Sulpitius Seuerus lîio nobilitauit eloquio.
De tyrannideGildù apud ApbricatM.
C A P . IV.
1 Gitur Arcadius moriens Theodofto filio admodum par-
uo Qriends imperii'fummam tradidk.MuncaUté ad par*
tes Hefperiarum vertamus fttlum. Cuius HonoriuSj dece-
dente pâtre Theodofio-, imperium iulcepeiatadmodum
puer : Interea-Gild o cornes > qui initio regni eius Aphricæ
præeratjfimulvt defunétum Theodofium c.omperit, iiue
(vt quidam ferunt ) qUadam præmotus inuidia Aphricam
Orientalis imperii partibusiungere molitus eft, fiue(vtalia
ttadit opinio) minimam in paruulis fpeiii fore arbitrants
præferdm cum abfq;his non facileanrea quifquam pufillus
in imperioteli d u s , ad maturitatem virilis ætatis euaferit,
iftiq; propemodiun lbliinueniatur,quosobregiam patris
ac iùam fi dé & diuer fos & defticutos C hr iftitutela proue-
xerit, Aphricam exemptamàfbcietace Reipub.fibi vfurpa-
reauluseft GildogentilimagislicentiacQntencus, quam
ambituregiæafFedacionis inflatus. Huic Mafcezelfrater
fuit,qui nouarum rerû molitiones in fratreperhorrefeens:
relicris apud Aphricam militiarh duobus filiis adolefcenti-
bus in ltaliSrediit. Gildoabfentiâ fratris 8c præfèntia filio-.
ru ei9 fufpedâhabcns, adolelcentis dolo circunuentos,in-
terfecit-Ad hune iâ vt hoftë bello infequendüMafcezel frater
miflus e ft, quem idoneum procurandæ fteipub. fore
propriæ orbkatis recensdolor polKcebatur. Igirur Mafce-
z e l iaminde à Theodofio feiens quantum in rebus defpe-
ratiflimis oratio hominis per fidem Chrifti à Glementia
Dei impetraret: Caprafiaminfulamadiit. Vndefecumfân-
dosleruos Dçi alios, àlios quos permotos precibus fuis
fiimpfit,eum his orarionibus,ieiuniis,plairais,dies^hodef-
que conrinuas, fine bello vidoriam memk, aç finc cæde
vindidam. Ardaho fluminis nomé eftyquod fluit inter Te-
ueftem & adMercidem ciukàtes.Vbicum partia manu,hoc
eft,cum V.milibus (ytaiunt) militum contra L X X . -inilia
hoftium caftra metatus j cum inieda mora excedereloco:
oppofitalque præiacentis vallis anguftias tr^fgrçdi vellet,
incu^réte^iöde beatum epifeopum Ambrofium Mediola-
ni pauloaritedefundum per omnium fibi videre vifiiseffc
fignificancemmanu,&impadoad humumterbaculodi-
centem:hic,hic,hic.Quodille prudenti coniedura intelle-
xitjmerito annuntiantis fidem vidoriæ, verb» locum, numero
d iem, fignifleari fubftitit,ac tertio demum die poft
nodem orationibus,hymnifqi peruigilé abipfiaçoeleftium
fàcram étorum myftenis in hoftem circumfufum procefïit.
Et cum ad eos,qui primi occurreran t, pia pacisverbaiada-
ret, figniferum quendaminfolenter obfiftentem , &iam
iamque pugnam excitantem gladio pereuffit in brachium,
eumque manu debilemipfovulnerecoegitpronumincli-
narevexillum.Quo vifbreliquæ cohortesdeditionemiam
fieri priorum exprimantes: certatim fèfc ad Mafcezelem fi-
gnis tradidere conuerfi s Barbari, quorum magnai a mulrir
tudinemGUdo ad belium e duxerac, defedu militum defti-
tuti in diuerfa fugerunL Gildo & ipfe ft^am molitus,
arrepta naui in altum prouedus eft: Deinde
reuocatus in Aphricam,poft aU-
quotdies ftrangulatus
De AUDe
Al'trifoÇojhqrum rege,qui Rontftm v aß amt & alio regt
• , iGotbtrm^ qui tum magipt txejtemmramlea^. J' *
Uam,cum omnibus copiispenjt.
CAP., V.
A tcmpöftatpRagadaifus, omnium antiquorum, pr^-
üvfèntiumque fioftiunj longe jmmaniflim us, repentin.o
impetu totam in uadit Italiam. Nam fuiflè in populo eius
plus quam Ç Ç . M . Gothorum ferunt. Hic fiipranacincre-
dibilem multitudinem, indodamque virtutem paganus &
Seythaeràt. Q u i ^ytmo&eft Baibarishuiufinodi genribus)'
omnera Romani generisfônguiné diis fuis propinarede-
uouerant. Duo tune Gothorum populi cum duobus pote-
tiffimis regibus fürê,perRomanas prouincias bacchaban-
tur.Quorum vnus Chriftianus,propiorque Romano,& vt
res docuic, timoré Dei mitis in cæde. Is erat Alarieus,; qui
cum G othis fub Theodofio nulitakfcat. Q u o îrioriente c-
ius filii imperatores fadi: donatiua paterna fubtraxer un t, à
G o thi s, fp on t e Reip ublicæ fubie d i s. Qua n e cefïi tate coin -
pulfi contra Romanos conlpirauere : quamuisChriftiani
dol uer une fè ab imperatorelpreços, regent- Alaricumcre*
anERelidaPannoniajpenetrâtltaliàm.jHonoriusquidem
Rauennate vrbe regia refidcbat imperator. Cuius volunta-
te,&iiiflù properabant ad G allias a blq ue 1 ælîone Italiæ, fed
Snli^nisfàdofàEuipntCSjiion folumftaliâm diripiunt,fèd
& Roniain inuadunt, Alius yero pagajius Barbarus & vere
Scyth^Ragadaifus, quinonrantum gloriam aut prædam
quantum inexat urabih crud el i ta te rpiam cædem ar m aret:
8c hieiam finu receptus Italiæ Romain c proximo tremen»
tem terrore quafïàbat. Alfunt Vldin 8c Sarus Hunorum &
Gothorum duces præfidioRoinanorumJraq, pie tate Dei
co nterrirûdiuinitus Ragadaifum timor ni Fefulanos montes
coegit, Ç Ç . M.,hominiun.in afpero montis iugo con-
clulà. Agmina|quibus dudumangufta videbatur Italia, la-
tendîfpe: in ynuin aeper vnum verticem trufà : vbi elurienf
tes iüi tam immanes hofte^fitientes, languen tefque intet-
fedi finir. Igiturrex Ragadaifus folus fpemfugæ lumens,
clam fixos deferuit,atque in noftros incidit. Aquib. captus
& paùlifperret;entus: ac deinde interfe d u s eft. Tanta vero
multitudo cap tiuorum Gothorum fuiflè perhibetar, v t vi-
li|)fftU)^i%pjeçudum,ni,p.r&,' ftngulis aureis paffim grçges
.hqniinumyçnderentur.Interea^omes SriÜeo pui fiimma
Hefperi^rum-nçgptiaHqnoriuscômiferatï&patqrTheo-
dolîus moriens hoc fieri decreuerat,failli fiiperbiæelatus,
paruipendens quod fub ^per^tore imperabat, Eucheriü
fahumfuuinimperatorenifàceredeli.berajiS.Quamobrem
Alaricum Gothorum regepr&pace optima &quibnfcunq}
fedib. fuppliciter ac fimpliciter orantem, occulto feedere
corrupit:publice belium denuntians, vt negatapacis copia
ad deterjéndaiuRempub. e^âtaretur.Qiii nonfolum Go*
thos,féd & Alan os & SueupsfWandalqs ipfi> s etiam Bur-
gundiones in arma fblicitans,pûllàte Gallias voluit, fpe^âs
mifer fub hacnecefîitateimperium filioçontradere»&Barbaras
gentes tam facile comprimi pofïè, quam eommo-
uerat.ltaqueybi imperarpriHonorio.exerCituiqiRomano
hoc tantôt um feeler uni fchema patefadum e ft, commoto
iuftiflîme exercitu occifus eft § tiîico.Qui vc vnum pueriim
purpuram indueret, totius generis humani ftnguinem de-
didit.OccifusôcEucherius. Adeft Alaricus > trepidam Ro
mam o blidet, t ur bat ,irr um pi t vr bé : dato tarnen præcepto,
vt fiquiadfànda loca, præcipueque in fàndorum apofto-
lorû Pétri & Pauli bafilicas confugiflèn t , hos imprimis in-
uiolatosi fecuxofqueellVfînerent:tum deinde quantum
pofïçnt prædæinhiantesàfiinguine temperarent. Accidit
quoque quo magis vrbis irruptia indignarione D e i ad a ,
quum hollis fortitudine probaretur,vt B. Innocentius Ro-
manæ vrbis. epifcopus, tanquara iuftus Lo th fubtradus à
Sodomis occulta DeiprouidentiaapudRauennam vrbem
nine pofitus ipeccatoris populi non videretexcidium.Di-
feurrentibus per vrbem Bar bâtis, forte vnus Gothorum
potens & Chriftianis »fàcram Dei vkginem iam ætate pro-
uedam,in quadam ecclefiafticadomo reperit. Cumque ab
eaaurum,argentumque honefte expoicerct,illaiideli conftantiaefîeâplul
té pîilrlttitihiiÂ: tttôïàdfcrêiidüttl Jpôpôfî«
dit, acprotulit* Gumcjue ëJcpofîris opib^sartöhitüfti Biif*
barummagnitudinepohdérisj&pulcHritudîne, igttota
iam vaförum qualitàteinjélligeret, VirgoChiiftiad Barb.1-
rumaiti HæcPetriapoftoli fteta myfterid füritpfæfuine,fi
audes j de fado tu videris. Ego quia defendete nequëo, te-
neré non audço? Batbarùs Vero ad réuerentiam f eligionis
tinioré Dei & fide virgimsikotus, ad Alàriciim hÿ cbër nfl-
tium retulir* Qui
vniuerfàvÿterânt,vafàimperauit:yirgitfem etiam,-fîfnuld;
omnesi quife ädiugeieiitChriftiailoSjillö'chm deféhfione
deduci.Eadbmusd fkildis/fcdibùS löligö ('vrferthfj&mé-
dio interieduVi bis aberat. Iraq; rriàgno fpedäciilo rimhiü
difpohtapcr fingulosfingula {8c fiipercapità eFata, palam
aurea arque argencea,vafà portawtur’, exertisvndiq; ad de-
fèiifiônem gladiisjpiam poinpâm muniétës, hÿitihôsDeo
Romanis Barbarifque concihc'htibiisjpublicè dânitur.I^i-
ttirin eairaiptione PladdiaTheôddfifprincipisrilià, Arcà-
dii & Honpîiiimperatorumfbrprab AtaalfoaÄlaricip)rö-
pinquo capta atque in vxorèmkfïùftiptà, quaffeani diuino
iudicio veluefpêciale pignus öb'fidem Rôma tfadideriti ita
iunda poténtilfimiBaYbari regis èoniugio, mtilto Reipub.
commodo fuit: Alaricus autem mira Deidifpenfàtione vrbem
krupitjatque vaftauit: pöpiilüm^ue qui iniriulris Défi
offendérat Romanum,magis terrore quam cæde cotrlipit:
-poll triduufti abvrbe-difceflît. Q ü o mortup, Ataulfus qiii
Gothorum rex mpic fuerat creâtus ,;&Pladc|itm fbrôreih
imperatofürnduxerat vxorem.çüm-confültu Hônôfii l f j -
liam reliquk,&citàtogreffii ad Galliastendk,qUàisdiùërfæ
occuparant gense s Barbaræ^ Ë
De diuerfisgentibus, quàfê’tyuderütitper
c a p ; .
I Nterea ante biennium Romanæ irruptionis excitatæ
per Stiliconçm genres Halaiiorum(vtdixi) Sueborum,
Wandalorara jmultæque cumins aiiæRhenum tranfèunt.
Gallias inuadunt , diredoqueimpèru Pircneum vfqjper-
uenfuqt, cuius obice ad témpus repulfç.per circumiaccptés
prouincias refunduntuh His per-Gallias bacchâtibus,apud
Britanriias Gratianus.tnunkèps eiùfiiem infiilæltyrarinus
creatur, & occiditu^Huiusloco; Conftanrinusexinfihia
militia propter fôlâm fpé nominis, finemërito virdltis,elî-
gkuf.Qtp conrinuo vt inuafuimpciiiiimiin Galbas tranfiit:
ibifæpe àBarbarisincertis foederibiillülùsidetrimctôma-*
gis Reipub. fuit. MifîtinHifpaniahïiudices,qaorum pccaf
fione Barbari Pireneië.uftodiapi-o,dita>‘claùrtrifque>patefa-
disjcundas gentes quæ per Gallips vagabantur, Hifpaniâ-
rumprouinciis immktùnc , iifàémque. ipiï adiunguntür.
Vbiaéris aliquandiumagnis CEuén;tilquédifcurfibus,poft
graues return atque hominum vaftationes habita forte &
diftributa poftèflione refèderun t.
DetyrannisfubH'omr:<yfimergentibusfu'jitOi&exünclis. De
Conftantio & eiusfideliconfute,qaem demum
, \ creauit confuïem. •- : .
C A P . V I I .
I Taque Honorius imperatoç^vidéns tôt oppofitis tyran-
Anis nihil aduerfus Barbaros agi polie,ipfosprius tyrânos
delcri iubet, Conftantio comitihuius belli fummam comf;
nittens Conftantius autem comes in Galliain cumexerci-
tu profeéluSjConftantiiium ImperatoremàpudArelatem
ciuitateiB<..kufit>cepir,'pccidit : filktfnqueëius Côfiftan-1
tem Gerontius apud ^iepnam iptèifecit, & in locum eius
maximum quendam fubfrituit:ipfè vero Gerontius àfixis
militibusoccifus Maximus vero exutus. purpura , deftitu
tufqvàmihtibus Galli canis,aufugit.Iouiiiuspoftea vir Gai-,
liaru m n o bil iffi mu s in ty rannide m m o x v t all u r rex it, ceci- j
dit. Sebaftianus frater eiufcfenvhoclpUjm elegie,y t tyran-
nusmoreretur. Nam conrinuo v t creatus,ocCifii sell. Atta-
lus vero inter tyrannos mod delegin Quiicfi Apliricæ côn-
fulatü allècut us ellèt, inde ela tus fupercilio>Sabinû dome-
fticumfiium virumingenio callidum induftriaq; folertem
8c làpientëjfranimi vires trâquillis ftudiis accômodauilîet,
generum