gerimus. Et quomodo illi folum perfede vel lu a: vel fra-
ternæ falutis curam gerant, qui foin tutione diuinæ gratis
humiliter fobdunt, rede fequitur : [Et Adonjram eratfuper
huiufcemodiindiftionemi] Adoniram quippe qui Latine di-
cicur,Dominas meus excelfus i quemmelius quam ipfom
quem nomine imicatur infinuat, Dominum videlicet fal-
yatoremÆttunc Adoniram operariis templi præponitur,
vt fua prouifione rite ordinet, quibus mcnfibus finguli ad
operandumexeant, quibus dcnuo ad curandam domum
liiam redeant, cum Dominus & S'aluator nofter montes
fàn&orum prædicatorum, fuafamiliarius illuftratione informât
ad dilcernendtim, quando oporteatædificandi Ecclefiam
opus inire, prædicando vel alia pietatis officia præ-
ftando, & quando rurfom conueniat ad fuam ipforum co-
fcientiam examinandam, quafi ad infpiciehdamd onium
fuam reuerii , & hanc oratipnibusac ieiuniis j fopernoin-
fpedore ac vifitàtpre,4ignam reddere. [Fueruntitaque Sa-
lomonifèptuaginta milita cor uni qui oner a portabant, & oftogin*-
ta milita latomorum in monte abfqueprapofitis, quipraérantJtn-
gulis operibus, numero trium millium trecentorum pracipientium
populo, & bis quifaciebant opus.'] Latomi dicuntur lapidum
cæfores. idem autem lapidum cæfores, quód&lignorum
cæforesfiguratedelignant, hoceft, fan&os prædicatores,
qui mentes infipientium dolabra verbi Dpi exercent, eof-
queabea qua nati funt tordtudine ac deform irate tran-f.
mutare contendunc, ac regulariter inftitutos vnitace fide-
lium, ædificationi videlicet domus Deiaptos reddere curant.
Quod autem & ligna & lapides in monte cædumur,
Çc cas la ac præparata, vtraque materies ad montera domus
Domini transfertur : patec fenfus, quodomnes in monte
foperbiæ narifotnus, quicunqueautemgrariaDeipræor-
dinatifumusad vitam , exddimur catechizando & fàcra-
menta fidei percipiendo de monte fuperbiæ,& in montent
domus domini transferimur : quiaerntide poteftate tène-
brarnmadarcemyirtutura, quæ eftin vnitatefàn&æEc-
clefiæ peruenimus. Notandum autem,quod idem bpera-
rij itaerant diftributi, vtpars in monte lapides cæderent,
pars item onera portarent. Diuerfà namque fîmt donà fpi-
i ritus, & quidam maiorem dicèndi ac proteruos arguendi,
conftantiam habentrquidam mitioresad confolandos pu-
fillanimes & infirmos fobieuandos exiftunt : quidam vtri-
ufoue virtutis munere præditi,ad opus domusDomini co-
ueniunt. Quales fieri voluit eos quibus loquitur Apofto-
lusidicens: Corripiteinquietos, confolaminipufiüanimesfufci-
pite infirmos, patientes eftote ad omnes. Præpofiti autem qui
prit étant lîngulis operibus, ipfi funt fàcre eonditores Icri-
pturæ,quorum nîagifterio in omnibus erudimur,quomodo
infciosdocere & contemptores corripere, quomodo
nos inuicem onera noftra porrare, vt impleamus legem
GhriftijConueniat. Re&e præfati operari lèptuagîhta mil-
lia, & o&oginta millia èflè perhibenrar. Septuaginta mil-
lia videlicet propter fàbbatifinum animantm : lèptimus
enfin dies in fabbatüm, id eft, requiem eonfècratus eft. O-
âoginta millia propter Ipem relurreôtionis , quæ oâraua
die,id eft,poft kbbatum indomino præceflit, & in nobis
quoque oâaua die fimulfic oétauà state futura fperatur.
Præpofiti autem eranc tria millia trecend,' propter fidern
nimirum lândtæ Trinitatis, quam per làn&a npbis eloquia
prædicant. Quodyero pro tribus millibus trecentis præ-
pofitis, in libro Paralipomefion tria millia fexcenti funt
lcripti, ad ëandem pronus fublimium viuorutn perfedtio-
nem refpicioNam quia in fènario numero,Dominus mun-
di ornatum compleuit, redte in eo perfedta bonorumfo-
lent opera figurari. Et quia fànda fcnptura «am fide veri-
tads,opéra iuftidæ docer habenda,reâe præpofiti operum
templi tria millia'& fexcenti fiiiÉfc perhibentur. Necpræ-
tereundum quodhæcfeptuaginta millia 6c oârogintamil-
iiâpôrtantium onera s & latomorum cum præpofitisfuis,
non füere de Ifrael,lèdde profelytis,id eft.aducnis qui mo-
rabadtur inter eos. Scriptam namque eft in libro Paralip.
Numerauit igttür- Salomon omnes viros profelytos, qui étant in
tetrdlfraeli poft dinumcrationeni quant dinumerauit Dauidpa-
tereïus , & inrentifunt centum qutnquaginta tria millia & fex-
cetïti.x Ve cttque ex eisfèptuaginta millia,qui humeris onera portai
reilt, é'ocloginta millia qui lapides demontibus codèrent : tria
autem millia & fexcentos prapofitos operum populi i &e. Pro-
felyti autem vocabantur Græce, qui ex aliis naeionibus
progeniti,in fidem ôcconlbrtium populi Dei, acceptécir-
cumcifione,tranfierunt'. Fueruntitaq;operarijdomus do-
mini de filiis Ifraeljfuerut de profèlyris,fuerunt de gentib.
De filiis videlicet Ifrael triginta miljia eorum qui ad præci-
dendas de Libano ceoros mifïï fîint. De profelytis iftis,de
quib.nunclocutifumus,lapidü cælbres. Degentib.Hiram
ipfè & fèrui eius, qui cùm ferais Salomonis ligna cædebanc
de Libano. Omne igitur hominum genus per quos ædifi-
candaerac Ëcclefia,in ædifieatione templi præceflit. ludæi
namq; & profely ti,& gentiles conuerfi ad vcritatemEuan-
gelij, vnam eandemq; ChriftiEcclefiam, fiue re&e viuen-
do,fiue etiam dpcendo conftraunt.£ PmÉpityWf rex vt tallèrent
lapides grandes, lapides pretiofos infundamentum templi,ér
quadrarent eos.^\ Fundamentum templi nulliim eft aliud
intelligendum myftice, quam illud quod oftendit Apo-
ûô\iïs,dicem:Fundamentum enim aliud nemo poteftponerepra-
ter idquodpofitum eft,quieficbriflus lefus.Qm propterea fundamentum
domus Domini poteft re£te vocari, quia (ficut
ait Petrus ) non ell aliudfub calo datum nomen hominibus, in quo
oporteat nos Jklüosfieri. In quod fundamentum lapides grandes
S c pretiofi tolluntnf, cum præcipui fa&isac fànâitatc
viriy ramiliari mentis fandlitate fùo adhærent conditori,
vt quofirmiusmillofpem fuam ponunt, eo fortius alior
rum viram dirigere (qiiod eft latitudinem parieris porta-
re) lùfficiunt. Lapides ergo qui in fundamentumtempli
ad portandum ædificium omne ponebantur, proprie funt
Prophetæ & Àpoftoli, qui verbum & fàcramenta veriratis,
fiue vifibiliter,fiue inuifibiliter ab ipfà Dei fapientia perce -
perunt. Qui bene lapides prime quadrariac fie in fundamentum
poni iubentur. Quadratum namque omne,quo-
cunque vertitur, fixum ftare confueuit. Cui nimirum fi-
guræ corda affimulantur eledtôrum, quæ ira in fidei firmi-
tate confiftere didiceranc, vt nulla occurrenrium return
aduerfitate, nec ipfà etiam morte a fuirçâitudine poffint
ftatus inclinari. [Quos dolauerunt cementarij Salomonis,&«-
mentatij Hiram.] Dolantur namque lapides pretiofi,aim
elelti quique præcedentium finbtorum inftruâ:ione&
inftantia, quicquid infè habent noxium & inane relin-
quuntr^tqueante confpebtum fuicreatoris, fôlaminfitæ
fibiiuftitiæregulam , quafi ftabilem quadrature formam
oftendunr. Dolauerunt autem hos lapides, non folum ce-
métarij Salomonis,fèd& cementarij Hiram, quia ex vtro-
que populo Dotftores fuere fànétæ Ecclefiæ. [Vorro Giblij
praparauerunt ligna & lapides ad adificandam domum.] Gi-
blos eft ciuitas Phoenicis^cuiüs meminit Iezechiel; dicens:
Sapiences tui Tyre faéli fimtgubernatoresrai, lènesGiblij
& prudentes eius,&c. Pro qua in Hebreaconcinetur,
Gobel, fiue Iabdl, quod interpretatur definiens, fiue dijlermi-
nans: quodvocabulumapte oonueniteis,quicordahomi-
num ad ædificium fpiritale, quod ex virtutious animæ con-
ftruitur,parant. Sicetcnimfolummodo fiiosàuditores fidem
& opera iuftitiæ dôcere lùfficiunt, dum ipfi prius fà-
cris pagirfts edo6ti diligenter quæ fit fides tenenda, quo
vircutum calle, incedendum certa diffinitioneveritaris di-
dicerinr. Nam fruftraofficiutn fibidobfeoris vfinpat, qui
difererionem Catholicæ'fidei ignorât. Neque fàùbtua-
rium Domino, fêd ruinani fibiædificantj quidocere altos
regulam, quam ipfi non dtdicere,conantur. In ædificanda
ergo domo Dei, primo fiint ligna & lapidés cædendide
monte : quia eos quos in fidé véritatis inftituere quæri-
mus, primo neceflè eft,vtabrenuntiare Diaboloac de forte
primæ preuaricationisin qua nati finit, doceamus re-
naf cendo erui : Deniqüe quærendi font lapides pretiofi &
grandes , acquein fundamentum templi ponendi, vt me-
minerimus abdicata conuerfàtione priori, éôrum in omnibus
vitam morefque infpicere,' eos noftris audirdribus
imitandos proponere, quos pèrvirtütem huridlitàtis fpe-
cialiter domino adhærere nouerimus. Addehdus eftin al-
tum paries operum bonorum ; & quafi foper impofitis fi-
biinuicem ordinibuslapidum, ambulandumeft aepron-
ciendum de virtute in vircutem. Vel ccrfé lapides funda-
mentôgrandes , preriofi&quadrati, primifonrfvcfupra
diximus) Ecclefiarummagiftri, quiab i,pfoDomino ver->
19-',
[Tafoaüdlere/fildti^^^^ Superpofitiaurërrtlapidesordmum I
iiaëligtiórUm^fèquemesiüutfuöquique tempore foeèr-'
(fotes ac Dö&óres, quorum vel predicatione ac minifte^
[iejfabricaturEcclefiajVelordinacurvirtutibuS.lQuales
aittëm cölore fuerintlapides quiBusfaiftum eft tempiumj
in libro Paralipomenon aperte declaratüm eft,dicente Da-
uid ad Salomonem, cum ei imperifas templi, quas prepa-
raueratoftend e re tOmnem pretïofum lapidem & mar mor Pq-
«rium abundantifimepraparaui. Mar mor autem Pa rium, mar-
mor eandiaum dicitUKquale eadém infolagignere confoe-
uiti ‘Vnde Poeta de illa: - ^
Olearon niueamque Par on Jparfafqtte per aquor
Gycladae,& crebris legimus freta concitaterris.
Niuéam ergo Parondicitur, co qtiod cahdidiffimi mar-
mor generis mittat. Eft autem vna de Cycladibus, quo videlicet
lapide, téplum fuifle fa6tum,5Clofephus infiauat,
dicensrElcuauituaque templum vfque adcameram, ex la-
pidealbo cöftrucftum. Altitudo fuitfèxaginta cubitorum,
&c. Neèmyfterij fènfosinabdico eft,cuiuis etenim pater,
v quia marmot candidum, ex quo domus Domini conftru-
«fta eft,mu ndam eledtorüm a<ftionem fimui 8c cófcientiam
abomiiinajuo corruprioriis caftigacamdefignac. Quales
efle voluit fapiens ille architeótus, eos quos foper fundamentum
Clirnti locabat lapides pretiofos, auro argenco-
, que redimitós. c harifimi, inquit, nimdemus nosab. omniin-
quinamento car nis &Jpiritus, perficientes fancbfi.ationem inti-
more Dek
C A P V T VI.
8'Aêlum e.7 igitur quadringentefimo & oftogefimo anno egref-
fiönisjUiorumlfraelde terra M g jp ti, in anno quarto , metife,
Zto.ipfc eft menfis fecundus regis Salomon isfuper ifrael, adificare
rcepit domum Domino. O uod dicitur,iu anno quarto,menfe
ZtOj ipfo eflenim menus fecundus Regis Salotnonis foper
Ifiael.Ordo finfos eft,inanno quartoRegis Salpmonis fii-
perIfrael,menfoZio,ipfeeft menfis fècundu'.Menfêrpau-
tem ficundum Maium dicit: namque Aprilis quo pafopi
celebrabatur principium menfium,apud Hebreos primus
crat inmenfibus anni. Ex quo manifefte patec, quiamox
peraéfo pafcha, ccepit jediticare domum Dpmipo,dC con-
lècratus myftica folennita te pppulus, manus ad myfticum
opus mifit. Firautem commemoratio egreflionis ex .ifigy-
pto,quando tabernaculum cedificari coeptum eft:vt,admo-
neatur ledor, quod annorum tempus, inter ardificatiónem
vtriufque domus tranfieric, &huic quoque fummae temporis,
facramentum inefle fpiritale cognofcat. Quater
namquecenteni, &viceni, quadringencos & oéfoginta
fac j unt. Quatuor autem Euangel ire perfe<^iofo apte con-
ueniunt, propter ipfom Euangeliftarum numerum: centum
vigi n ti,legali dodrinx, prop ter annos Icgislatoris to-
tidfim. Inquoeriam numero virorum,grariam fandiSpi-
fittïprimitiua fofeepipEcclefia: parencer oftendens,quia
quuege legitime vruntur, id eft, quiChrifti in eagratia co- I
gnofcentes ample&untui’,iure fpiritus eius gratia replerar*
quia in charitate eius ampliusignefount. Diximus autem
per tabernaculum quod redt Moyfes & filij Ifrael indefor-
to, fynagogam: per templum vero, quod Salotpon & filij
Ifrael cum profêlytórum & gentilium auxilio conftruxit,
Ecclefiam gentium poflè delignari. Permanficautem cultus
& religio tabernaculi annos quadringentos &od:o-
ginta,acficab eo templum xdificariincipit. Quod autem
quartoanno Regis Salomonis xdïficari ccepta eft domus
Domini; poteft ad eos referri myftice, quod poft exple-,
tam difpenfationem dominicxincarnationis, qua: in quatuor
Euangelij libris foripta eft, lïiiifö de delis Spiritu ian^
<fto,Ecclelue ftrmftura cceperit. Et quod menie fêcundo
coeptaeft, poceft ad ele^ionem gentium, qux fêcundo
loco poft lirael xdificarionem in fè fui;|ufcepere creato-
tis. Vnde & fecundus menfis in lege Concefius eft ad faciendum
pafcha, quia immundi foper animam hominis
velin via proeul pofiti ad faciendum;in primo menfê pafcha,
occurrerenequirenr. Vbi nos apertiffime defigqati
fumus,quiimmundifopermorté anim® noftre, & prqcq]
adhuc pofiti a populo Dei, non potuimusprimum pafcha
facere.quodin carne & fanguineagniiiebat, CelebramUs
autem hodie pafcha. fecundum,quod in corpore &fangui-
ne redemptoris noftri,a quo quxiiti öcmUndati fomus, a-
61um eft.ln quo auté loco templum fit ^dificatum,tpariife-
ftiusin libro Paralipomenon oftend itur, vbi fcriptum eft: ■
i Er ccepit Salomon adtficare domum Domini in letufalem.»in mon-
te-Moria, quidemonfir atwfuer at Daitid patri eius, in loco quem
parauerdt Dquidin a ea Ornan Iebufki. i£dificatur ergo do-
mus Do mini in Ieru(alem,hoc eft, in vifione pacis: qua di-
lataca pertotum orbem Ecclcfia in vna eademque fide , i
veriforisCatholicsefocietate confiftit. Namque in foiflura
mentium, Deus nó eft.- Cedfdäuseftinpace locus eins,&babi-
tatioeiusin Sion. y£dificatucinmonte, videlicerinipfodo-
mino Saluarorejdequo Ifaias ait:Et erit in muifiituüd eb.pra-
paratus domus Domini in verticemontium.'Etipk defè inEuan-
gtlio'.Nonpoteft,inquit, ciuitasabfcondifupermontempofita.
ipfe eft eüim mons montium,qui de terra quidem per ori-
ginem allumpre carnis orcus eft: led omnium terrigenaru
potentiam ac fanófitatem fingulariculmine dignitaris traf-
cendit.InquQ nimirum monte ciuitas, fiue domus Domi-
ni, conftruda eft.-quia nifi Sion in illo radicem figat,fpes 5c
fides noftra nulla èft.Qui rede mons Moria,id eft, vifionis
vocatur: quiaeledos iuos quos adxternam foxelaritatis
. vifionem eonferuat. inhac interim vita laborantes vide-!
re&adiuuare dignatur. Qui demonftratusfueratDauid
patri eius. Oftehfos namque erat Dauid ficut & exteris
Prophecisi venoirus in carne Dominus: Bene idem locus
area erac Ornan Iebufxi, quia & Ecclefia arex folet voca -
bulo defignarr, dicente Ioanne de Domino; Cuius venti-
labrum in manu foa, & permundabitaream fuam. Ornan
qui inrerptetatur illuminatus , & erat natione Iebufeus,
narione quidem gentiles fignificac: Hos autem eofHem il-
luftrandos d Domino, atquè in filios Ecclefix cotnm utan-
dos oftendit.-quibusmerito dicit Apoftolus:F«</?*f aliquan-
dotenebra,nunc autem lux in Domino, lebus eadém eft ciuitas;
qux & Ierufale m. Et lebus quidem interpretatur concul-
caca:Ierufalemautem pacis vifio. In qua quamdiu Ornan
gentilisregnabat, lebus dida eft, eriam cum in ea Dauid
locum holocaufti e merer: cum vero Salomon in ea tempi
um Domino xdifica.ret, non iam lebus , fod Ierufälem
vocata eft. Quia nimirum gentilitas quamdiu diuini cultus
nefeia perdurabat, conculcabatur & illudebatur ab im-
mundisfpiritibus: adfimulacramutaproutducebatur,fo-,
quens. Cum vei o illam gratiam foi conditoris refpexit,co- !
tinuo pads in & & locum inuenit,& nomen. [Domus autem
quam adificabatrix Salomon domino;, hab.bat fexaginta cubites
in longftudme^&viginti cubit os in latitudine, &triginta cubia
tos in altitudine. [Longitudo dom us, longanimi tatem defi-
gnat Ecclefix,quia in exilio peregrinationis huius.patien-
turaduerfaquxque tolerat, donee adpatriamquamexpea
dat,peraeniac.Latitudo infinuat charitatem, quadilatatiö
finu mentis, non folum amicos in Deo,fod &inimicos di-
ligere gaudet propter De um: donee veftiat tempus,quan-
do fiue ad pacem foam cönuerfis, fiue jfonditus omnibus
extindis inimicis.cum folis gaudeacamicisin Deo. Altitudo,
fpem denunriat future remburionisyeuius intuitu li-
bentur infima quxque, fiue qux demulcent, fiue qux ad-
uetfäntur contemnit: vfque dum vttifque tranfcenfis,fola
mercatur videre bonadomini,in terra viuentium. Vbi no-
randum quod criginta cubiti al ti tudinis, nö vfq; ad tedum
tepli,fed vlqjadcosnaculuÄinferiusperringebät. Namqj
in lib Paralipomenö aperte,feriptu eft^quod altitudo centum
viginti cubitoru errc. De quo poft fixe didurifiimu».
[ Porticus erat ante templum viginti cubitorum longitudinjs iuxta
men fura latitvdinis templi,&habebatdececubitoslatitudinisan-
tefaciemtepli.]Temp\ü namq; erat coue^fom ad orientem,
ficut & tabernaculü. Habebatq; oftium por ticus ab Oriente,
contra oftium tefhpli, iuxta quod hiftoricus ludxoram
Iofephus aperciflime docec.ita vt Sol xquinodialis oriens,-
diredis radiorum fuorum lineis , per oftia tria porticus
videlicet, & templi & oraculi, arcam teftamenri perfun-
dere poHet. Quia vero templum fandam Ecclefiam d«-
fignat,porticus qux erat ante templum, & pro piot lucem
fobs ac ci pere folebat, quid apertius quam illam eiu# partem
, quaß dominicx incarnationis ccmjxua prxceffic, ty-
pice denuntiat} In qua font Pacriatchx^c Prophet®, qui
E
i.Pat.j s
rfd.it.
lfa.1. Matth, j.
0
M ä re .).
Épfaf.
G
n
orientem