nn
o poil ti fi ce declairatô, quod (c & inaliis rebus alacrem
præbuillèt, promptainqueadbclluntagrèûium mulritudinem
ab Ariftobolo reuocaflèt. pér quæficut imper^torem
bo nnm decuic,bene ublehtia porius,quam timoré plebem
fibi côciliauit.Inter captiuos autem comprehenfiis Arifto^
boli (beer, idemq; patruus, tenebatur.Et illos quidem, qui
inaxime belli caufà fiiiflènt,(ècuripercu(fit : Faufttim verb
& qiii vna fortitér fccêrât>præclarispr*rtiiis douar,& Hie-
rofolymis tributuiùindicit; Pompëius veroà HumineEu-
-frate v(q-, adfihèsÆgÿjfiips, $>caurb!ümma regidriiimrie-
gotià y cumduabus cômmifit: Romatnq*, ipfe jier Ciliciâ
properauit,t:aptiniim dncens Ariftobolum cum faniilia.
Etant autem illi filial dnæ totidemquëfiln.quorum vnus
Alexander ex inner e fugit : minor autem Antigonusçiun
forbribiis Romain ve«ftus eft. Interea Alexander congre-
'gâta fnanuHircano grauius im lui riëbat, I iidæamqî pdpula-
batunHircaiiüm quidem mature debellare polTc ër,èdebât>
villalqueopportunasmûris* hoceII, Alcxandrimu, Hirca-
ïïium,& Macheruntâ. non Iongeab Arabise montibus
municbat Ëxèrcitum btncin.de coliigere curauic : donee
fadfcafùnt ei decem milia peditum, 8c mille quingenti eqùîr
tésilgitur Gabinius qui in Syriammi(ïus,§caurôfucce(lë-
Tati aduerfus Alexahdrum cum valida manumilitum : .atque
mulutudine'procçffir Iüdaeorum. Q u o prælio vi&us
•Alexander .amiffis V h milibusi quorum triaviüa capta
fiinc, tria veroprollrata:iplëin Alekandrium confugitca-
ftellum. Q u o obfidionë cindkusj dumvehementiùs vrgeri
ië ab hoftibus cerilerec, cerritns Alexander omnibus dé- ,
{perarisjlëgato's ad Gabinium mittit : 8c ignolci dëli&is b- ;
rans.8£quæfibi parent caftella Macherunta & Hireanium
tradere nondubitanS, qüinetiam Alexandrium çiufilern>
poteftati pçrmifir. Quæ omnia qüidem Gabiniils coiifi-
lioniàtris Alekandri, timditüs emir. Pofthæc veto Gabinius
Hirearto Hterdlblÿmam dedùâo, ei Fani cviiam corri- ?
mendaiiitjcæteris Rei publicæpart:Bus optimates præfë-
c it, omnemque ludæorüm gentem in comientus quinque
diuifit; vnum Hiërdfolÿmis j alterum D oris, itemque tei-
tium apud Araâthunta* qiiartum Hiericd,& quintuni Se£
fôriciuitateGalilææ diljtolüin Singùlariàüt vili9 doinina-
tione Iudæi liberati Hbenter ab optimatibus regeba,ntur.
piétiner Crdjfusfyoltaiteiïtiemplum'y&Pànhica bel'omox eft
extiniïus. De pâtre etiammatrèque Herodis, &fratribus àtqité
furore.Et quod aliter Aphri: anus 'Hijlomgràpbus, quam lofeplw
de eodem pâtre Herodis fèntiret, DeLucullo, qui Mitriïà-
' t.m& Tigranem bÂo vicii: Et de Pompent eiusfûc- M
cefllrev qui maxima expatte orient
an diùênifubdidiLRo-
manorumr
Freculphi hptfcopi.
~8c Salomè füia vnica.Qui cum Gabinifauorem muneribüs
atque dbfequiis maxime promeruiilèt, Càflîj etiam fami.
liantatemadeptuseft. Càufa quippe tantorüm fiiiorum,
viregregiùs eft foetus* ad emerendam muneribus atq; ami-
.citiafoeieiatem potentum4.Prîç çætéris verb regis fîblAra-
bum condliaàe^atgrâtiàmi qüià delocis Aiabiæ vxdris ac-
CeptæprætendeBatneceiTitudinem: Hæc délofephi excer-
primusdij^sAphricaimsvero,quiScipre pràecipuus in hi-
ftorigraphis habètur : A iunt, inqüif, qdi de eo diligentlus
exploràrimt, Àntipàtrurri quehdam patremeflè Herodis
Aicalonitae, qui & ipfe fuerit H erodis çttiufdam filiits,tem-
pli-Apdilihis æditiii. Hic antipater ab IdumaeiS latronibus
captusadmbduin püerpenpanfireum piædonibus, pro eo
qiu>d pater èîus fiuniliari^ inopia filium redimere non va-
lereti Verürii puer Jatrôiium vita & moribUs inftitutus»
pôlfeodumHircanb'çùidam Iudæorum pontificifamilia-
ris efficitur. Ex quo riàfcitur Hêrodes hic, qui Saluatoris
temporibusfuit.Hæc Aphricanus.
De LucüÛo y qui Uitndaïein.& Tigranem bello vicit* Et dé\
Pompeio-emfucciftorequimax ima ex parte Orientent
^ * ditiomfubdtditRmqna*
C À P - n i 'X
I Gitureo tempore apud Romanos hæcagebantur. Lu-
'cullus poftquaiù Mitrid.atem 8c Tigranem reges vice-
rat ivniaxiibàmqüepartem Oriëntis É.omanæ ditionifîib-
egerac: lùcceiïbremhabuitPdmpëiuiTii ErgdPdtnpëiusinJ
minore Armenia,iuxtamohteni Daftracum caftraregis
Mitridatis obfidione condudir. Réx cum'dmnibus copiis
eruptionéper no6kera‘fadl:à,infuper etiarri perfequentem
bello repellere ftatuir. Pompëius fügientes perfeqülinten-
dit. Itaque beilum noifte'cOnirhilFumeft. LUnatunc drta'a
tergoRomanis erat.Regiam iongirudiùém vmbranimpro-
ximicatem hbftium rari,cun6lain,irritùm tèlafoderunr.Ro-
m^ni velucùiermes poftea aggrefli fine laborè viceruné.Na-
que de exércint regio quädraginta milia cæû vekaptàlunt:
Romani vulneratimille, Vix autem X L. inteifeÛi. Rexin-
ter tumulfus belli fuga elapfus'^ ädiutüs adtbéneficio fub-
luftiiis noétiseuafit:reliâ;ulq; ab bninibuk afiiidsi philoro-
phisjlcriptoribus rerum veî carminüni ac medicis/olus per
deuiàequum manu trahens , atque àd omnes rio«ftutnos
ftrepitus trëpidans,inquondamcaftellum diuèrtit, airqi inde
in Armeniam perrexit. ßböipeiiis régé iiilècutîuiuS | inter
düo flumina; quæ ab vnb monté diuer fis fpecubus exo-
riunturdfoc eftEüfratrem 8c _ Araxen'ÿ; vrfeemMcopblim
(enft^us,likis,d£*grisValchtibüs cbrididic: drarift Tigrani
veiiiafii déditvÈxerciturtiHerddiAlbänoriimregis j pr^fe-
&o$qj ëi9 ter prælio vicit.Pofteaepiftolas Hcrodis&miinc^
râproinftaurada cû Albanis fociëtate libenteraccepib Ar-
tacem regem Hiberiæbello fuditjtotamqj Hibciriaminde-
dicioné'acëëpit jn d e cum ArmeniamjCdlchos, Gapjiadb-
ciam^^Syriam ordinàtis rebus compofiiiilèttpromduens
dejjQntoinPàrthiar», &'pofthaéc Bafchanäm vrbem. caput
Paithiciregniquinquagefimôdie veiiu. TûcinBofphdro
Mitrida,te Cferealialàcrâ célébrante, terræ motdsadeo grain
s repepte exortus eft.yt rtiagna clades ëx eo vrbium àtque
agrorum iecutiirâ harrâretttr. Eodem iymporë Çaftor Mitridatis
præfeéius, qui Panagorio prâeerat i interfeôtis ami-
cis reg^iâjarcem occüpauit : diqüatuoi; Mitri;datis filiosad
præfidia Roniana tranfinifih Mitridates âcccnlus ira in (cèlera
exarfîr.Narh cpfhplurës tüncamicos (uos, & Ekipodrâ
filium (uum inrerfccic: cuiil ante iam Alidmacharein parti-
cidio trucidafiet.Pharnaces alter films eius,exëmpio rracrû
territus,exercitum ad perfèquendurn (èfèinmtuh fibi çoil
dliauit:& moxaduerms pattern düxit/ Mitridàtes diu eka!-
riflimo muro filium fruftra pvëcatus, vbi iiiexorabilem vi-
dif.mdriturus e^clamaflè fertur: Quöniäm PharnâCeS, iu-
quit, morî iùbeti vo s fi'eftis diipattii preco'r, vcquândoq»
Sc ipfe hanc vocefn a libciis fiifS aüdiat.Statimqj delcen'dés
ad vkores, pellices,acfilias fuas : venenuin omnibus dédit.
Qùod cum ipfenbuilsimus haufiflèt, dec tâmen pjopter
. remédia,quibus vitalia (ua àdticrfiiâ hoXios fiiccos (^?e ob-
C A R I L
ÏGiair hisatque aliisjtageftisiiutfered CrafluS Gabinii
fuccëflor, ducatum Sÿriæ fufcepiç,qui prdfeâurus ad
Parthicum bellum, omneqüoderat Hierpfolÿmfs uïteml
pldabftulitaurüm ,& prætereàdiio milia talenta detrdhi
initie de interioïè rempli,quæ Pom peius intada reliqueràt.,'
Neclodgüm lætatus, ybi rranfiuitj.üfratem »exeircituma-
niifitrriaxiinuin:^éipiekcopéisPerfàrumextinduseft. Eo
fucéefltt Parthiëlatipres j tranfeundumin Syriâmcredide-
rürit. Q u o s ftrënue infidiis exetpit Calfius, &commi(Eé
fibi, prduinciÆ finibusreppuhtj nonfine graui detrimento
hoftium cuni effulevenié tes,quod neminem fibi obfifterë
aufufü arbitrarentur,loca præuentùsaiiguftia oecupau flèt.
Deniq; fufis fortiùm plurilnis ; b élluiti delemere Parthi.
Caflhts repulfo hoftè lëçurus prouinciaj in- ludæam irruië,
& Tâtichëis deletisX R x. milia Iudæprum ihfèruitutem
. véndidit i Phitalaum quoquelufpçdum doli, qüod partes
Ariftdbbli fulciret, iugnlariiuflit. Neq^ie expers'fcopfilii
eius Anti pater fuit,vt æmülum potétiæ quam maxjme ex-
cluderet; Igitur Antipater iscognouitvxorëm : cuinomen;,
Cypris,fplehdidîilimo inter Arabiæ foeminas loco ortani,
atque exea füfcëpit libros IV . (exusvirilié;j& viiam foeminam'.
Vitorum hiiiufmod»vocàbula ërati Primus PhafiduS,.. reri)edia,quiDusvitana tua aauenusnoxios iuuvs p
(èqUèns Herodes vocati, teitiüs Iolephu’s , quartüs Perdra, 1 ftruxerat,veheno conficipoflèt:Gallum quendâ milité ianj
~~r? ■ " r “ r- | 1 ' • '* 1 " i . ftado
~chfottU. T m . 1. Lib. y IL 4*3 I
Æ « 5 3 i S “ rrêtf m ' nuirault>ciclac iu8a^um Pribuit
S ë x i m m « t i Mitri4aEcshabüit.PompeiU|nattiqi.GCiS
lM n r id a tis niintioaEëeptoi Synam C e lën , & Phrtmce
bello aéeEcflEE^cürcosprimùtn Arabattjufcpènlomuit.Yi-
bemqo^ëotu11, , Petramnominant, ccpit-lHinc, vt
„Lmtvmus, ad Io d ïo s ptoperiuik. Herofolymam euett,
îü S m f e c B c ip e r lu iE t f« , H ir a n o / a c e rd o t iom « ^
mit . Ariftobolüm captiuumRomamdiixit.. Hocbellum,
o r iU is ciiffl Viginti «C diWbus «gibus f t k f e f f i f i »P*
Pothpeius^rbconcionenarrauit.
Oiuliin Cifiri dtfirihutmde
^ praliifdiuerjisin GaUidgefijt.
CAP. IV. '
QuaïiteMulius Cafar poftquam Gaâiam in dédit i > nem fubieiïdM
credidity&inùaliam redire volait* impetu Gallorumretraclus, ptdltii diuerfis iqfeftusÀ Gullû tn Bntànniam tranr
« N i é s .* A C C x fa t i confulîtr« psouinèiæramlegioni^
i bus feptem in qmnqnennium datæ : Gallia Tranlalpma
' t c G m m Selllyricus. Gailiamvetocomaram poftea o-
W Æ Ë m Eluitiorum ergo ammos foraffirnæ Gallo-
remomnlum gelitis, ca v d maxime cauû, quod perpemo
nenecum Germanis bclloaltercabantur. a quibus Rbeno
tamilrti flummediritauntut: Otgcto rcxqmdam p n n e e p
.pontis fpe;tocas iriuadc.mll Galbas, in arma accenderdt.
Ouem cetéri optimatàcqrrcpcum&ad mortemicoadum
cdhrbcre tàùïen fcmelaniraatas iupradaq, plabês ne.qui-
uerùHt, Q u i coniuratione fa û a , ac die diiaa,, exulhs vras
fored,p'roft6ti&nr. QUOS cum apud Rhodanuln flumen
obuios Gadàr habuillet f magno, difEcilique bello bis yK
v léitiviao fqùe ad dadirioncm coegit. H o x u r a * « cum
DrimùttrprdgEeflaeftomnismuItitttdo Eluitiorum Tuluxjo
tum , Ldtbbroiorum ,Rautacot(im & Boiorum vtntdqueiexusad
G , L .& V I I .M . hominm». E x h j s .X L .&
VlbM.inb'ello cecidétunt: ratera in terras proprias remil-
fafant. PoftéaCqÛr Ariobiftum regemexcitanrem, mue.
hentfemque fecum incredibiles Gerrnanomm copias, qoij
bus riupét vniuerîos Galliarum populos fe ûteg ilfiiadU-
bat: apdd Sequanas vicie, Cum diu exercmisCæ&ns German6^
ibrnudtirùdiriedSvirtuteperterEitus.i'pugnamde-
Ereftàlïet:AripbiftusinGerraatiiam,arreptanaüicma,K.nenum
tranfiieâtlfedugit. Vxoresduæ, totidemque hiiæ ca-;
ptefant Fueruntàuremiiiexémeu Atiobifb,Arudes,Mac «
comannes,Triboa,Vvangîones. NemetesEdures Srbucui.
Puqnamaximagrauis Phalange Gendlanorum fuir, qua
d oiaoinv iiuma gmine, fçutifque fupra capita context«,-
ad itrnmpendam Rotiidnorüm adiem tutl vndique pneftruxerant.
SedpoftquamaRqniRomanonimmihtUmagPl
iitdte, audaciaque infignes fupra obdi^iam faliereteliu-
airiem, Icutifqi fingillatim.velutfquamis reuulfis defuper
nudos deprehenlomm, deteÔorumque humerosperto-
p a â i a hoftes nonq mortis penculo ,
dïlfôlriere cotnjugem. Exinde m fugam verfi per L.M.pab
fuuminlàtiabilirer ciefifunt. Nequè con ua ^ i * r „ s po-
L tuit.G6rmanorum ,y e l quantus pugnæ affuent, velquair-
tus fberitoccifornm. Pofthæc Belgarum gens.quætema
pars Galliarumeft,adiietlns CæCuemexarfit, qnorumdt.
U u r im hæcCop iafmr.B eUo^gi,q urcrie r.snume co&
sirtutéptætere viderentur : habnere
W itX.M. ) atmatorum.SUcceffiones ex XU.qppidis L .M ...
Nèrûiï ^qftotiitri àdco indomita fcritas prædicàbatur, v t
nudquaminid temporismer-catores ad feadmifèrinr,vma,
cæteraqùevenalia deferre, quibus indufta im undmistorporemvirtutis
afferret.; Habuernnt fîmiliter L. M^TtebatcTetRm,&
AmbianiX.miiia,MorimXxy.milia)Menapii
IX.milia,Galeri X.milia, Bukro? f f i . 8 c y « o r o ^ ™ .
fX-taUia-AttuatUXi SaV I I I . milia, Condurfes.Eborones,
‘ Cæroft Cemanni,quiynonbmine Gemiamyocanrur X t .
mdia.Itaiuiftereferuntur, G C L X X l I .m i l , a,armatorum
leftiflima.His repente lÿluacrumpentibus exerotus Cæla-
'‘rispetturbatusatque iiifiigam aau s ,p limm«
niims,taridcmhortansdücisreftitit,vuStorelqueaggreuus#
.r* » ■ ' fspnpnplpillf.
jiu,& turn futiugtwit,non fine mdgMdlfmminejuoruin.
:Ç A P . V.
iè iru r Cæfar magnis'in Gallia rebus geftisCüna Italiani,
t pioficifci decreuillçt : Galbam çumlegione duodearoa
adVeragros Sedunofque mifit. Q u i cum byemaudi ç a iA
lu vico Veragrorum,cui nomenerat Qaodprus.çpljJedil-.
fer mediamq-, oppidi pattern,quæcor^nrediftîaguebiirM,
accolis conceffiffec, quadam d!^demidif«.flifle pet noéféac
proximo inlèdiire eolii yidçr.Quippe >Ui pauçmrtem
vKmediælegionisdefpeauihabentes.yltroneatniibiprao:
damnuUùcSuram negotio arbitcabantur, finitimolque
fuos in hanc csdls. &prædæ fociefate.m yocauerunr. Ig iW
cum Gidba ta,upræfentibuspericubscscumfeptuaac trépidai,
fflqueintervarksconfultationescerttepid^.mce.1:-
tuseiretiepeniiGallidefcçnfumqntiseffufi,caftra imper
feâacircumdant : raros per vallum propugnarorestftS:
Itelifqueoneranr, Cumquê iam caftra irtumperentnr, J acuuilpfimipiiaris
& Volufini «ibuni confiUocimftrRo;
mani, porris eruperunt, inçautoiqùe fubitoaggraftl hpites;
primum perturbauetunt i demde iji fugam vetiOs mitera-
bilirade fuderunt. NamampliusXXX,M,Batb.arotum
tunc«farefauntur.IgiturGæfar.cumiam.paçaraS;Vmuerû
s Galliarum genres piitaret, adnouum.de maximum bel-
lumretS au seft. Namq;dum P. Crairus adolefcenscum
legione feptima Oceanotendsapud Andicauos hyemaiiet,
Veneti,cæ:erique confines, repente in armaconiurant.le-
gatos Romanorum vinciunt, eofqucitadémumfeîeddi-
furos.fi obfidesduosrecipiant,Romanis indicant. Soqios
fibiadidbèUum O flifmos.Lkouios.Nannctes, AmbiuaritaSjMorinov,
Menapiosdc.DjabJurtes.^iicupri Auxuia
quoqueàBritannia arceirunt,'Cælir per-Crafliaro dèfepej-
lionc pcædidtaruni gentium certior fabius, quamuis înrelr
lieeret, quanta ineundi belli difticulcas ellet, ramen.r.ern
tantinegotiinon negligendamiatus. necæterisexemplo
eiufmodiaudéndificenria la Xaretuï: itaque terreftnpraïlip
.petfequi hoftes fruftra aggreflus, qmppecum hoftes pet
iriteifiilâéxÔceanoæftuaVia.MqUeiffJCceflosteccUus.tutis
tecrarum linibusmunirairat : naues longas ædingaum
Ligero-flumineiubet I per quein in. OceanumjMudlæ,
mox vt hoftibusviiæ fimt,continua. Ç C . XX n ^ J^ o ram
paratæ atquæ 6mnt genere armorum inftruaîffiBiæpro-
grelïæ porcu, ex adiierfo conft t .'tune Bruto cirçnmfptcl-
entiimparem longe nauiumefièconfliaum, quiaBarba-
.rorumnautsfolidorobotelmexræ.cauernifqUepræuafidts
pbduratæ, faxorummodo adactos roftrarum îdtns rerun-
debant. Hoc primumauxiiio fuit, quod fiilces aeunliimas
nbnpertinacirer contispiæfix-as, funibusautemfubnexas
paraucrat,quibus cum opus efiet,apprehenfos eminqs ru-
dentes fubdudlis halUlibus per funemfelcem retrahendo
fiicciderent.His ceieriter expéditis .dilrumpi hoftium an-
remnarum armamenta præccpit. Itaantemms tu arab r^
complures ilico naues velut captas immobiles reddidit.
AlU hoc periculo terri ti,6|fpéfisVelis,qua vçntusintéderer
lûécreconati.celRRremox.yentodcltituti, ludlbrio.fuere
■ Romanis Jtaq; incenfis omnib.nauib.intetfeftilqihK.qm
puenauerâtiGallireliqui feft ômnes dedlderunt.Sed Cælar
mætime ob iniutiam legatorü,& vt genn adorania confina
mobili terribilis exépb nurilnurercr: cunÆs pnncmibus
per tormaitainrerfedÉs,teliquosfiib corona vendimbulr
dem dieb.TituriasSabinuS Aluercos, Eburoiuces ,Lixouiolqï
qui primates fiio.s cüautli oresbelti .r&fiilcit^idi elle
nollét.iriterfeceruntierupconefa^aïucredibihcædeddeu
ir .P .v e ro Craffuscumin Aquitaniâperuemet W 1? 6* .
ccptus eft. Nataq; Soçiciares.magno eqmratu pedc-ftribulque
copiis præualidisRomanosadornidiugraulteeturba.
ueruntfPoft viftiarq; in oppidum SûciatumcMar, obfcl-
c*i«d,»n.ri vidèrent, atmis tradmsmdcditione
BMotb.V tLT.ntr .Tom.9.