Angelernt Stromata
vnde in fii bfequenttbus legitu*;, quod Öauid filing Ephra- J
tei voceturxumliquido.pateat eÜndcm Ifàiparrero DaüitH
non de Ephraim fed detiibu Iudaexcitiffe : & proböf eun-
dem Elcanam Ephrateum ab Ephrata » non ab Ep h raim dich
Hic inter medios càues Ephrem fortis exiftens, Rama-
thaim Sophim duifatem inhabitant : vnde .feriptura de
monte foifTe Ephraim commemörat.Intra eurïétasnanque
tribus habitaxionem LcuitarumfuifTe non dubiuméft Ra-
mathaim, ipià eft quæ in euangeliis Arimaihfe legiturj de
qua fuiflè Iofèp'h,eadem euàngéha çofnprobanfE(l enim
ciuitas in regioiie T amnitica, iuxta diofpolim. De quä no-
tandum eft, quod iuxta Hebräicam ventateiB,non E»ama-
thaim, fed Ärmatha fiue Aramathaim ( fiuu inlibrisloco-
rumlegimus ) habetur. Similiter etiam interpretationibus
Hebiaicorumnominum Aramathaim reperitur,quod nos
legendum non dubitamus,vnde & Armathia nuncupa-
tur,& interpretatur excel ft duo vel cor um. Bene excelfy dm iu 7
xtahiftoriam, vt duaèintelligantur tribus, regalis videlicet'
& face rd otali s, id eft, Iuda&Leui, ex quibus extitit pater
eius& mater. Sophim, fpecidatoresdicitur:fpççulatores
hrcFortaffis prophetar intelligun tur, quorum filius Elcana
fuerit^ff habuit duos vxores-.nomen vni Anna,&nomenfecunda
P bene Una. Fueruntque Pbenennafilit, Anna aufem non or ant liberty
] Conuenienterigitur Anna: fterilitas çommempratur^
cuius partus celçbriorfu fur u s erat inftarpfiorumpatrum,
vt maiusgaudiunipoftlongiim moeroremde perceptafoe-
cunditäteparenturn infinuetur. Sicut enim Abraam patriarchs
légitima vxor, quam primitusduxit, Sara videlicet,
Matt.ii Marei, ij
Uhan. i«
primum fterilisfuit. Agar Aegyptia generantefilium : &
ficut Iacob feruien te föcero fuo pro Rachel vxore,ipfà Rachel
fterilis fuit, fôroréeius Lia liberos gignenté : ita Sc El-
cans melior vxpr quae prophetam genuit, fterilis primum
fuit,poftea autem per aomiiiigratiam foecunda, vt tali or-
tu magnus futurus propheta etiarif monftraretur.[Ef afeen-
debat vir tile de ciuitate fuaftatutis diebus, vt adoraret, &facrifi-
caret domino exemtuum in Silo Sic. J$ lo ciuitas eft in tribu
Ephraim, in quo loeoarcateftamentima*ifit& tabernacu-
lum domini.à temporibus Iofiie filii N u n .Poftquam vicerat
genres quæterram repromifïïonis polïederant, vfque
ad temporaSamuelis. Narratureninvin libro Ièfii Naue,
quod prædi&us duxforte ibi miflà coram domino, .terrain
repromifïïonis fingulis tri b ub us. di ftrib uer i t. E ft autëm Silo
in nonagefîmo miliario, Neapoleos in regione Arabi-
thena. Sed & ludæ patriarchæ filium Selaappcllatum legi-
mus,Ad hancergo afcendicElcana Cum domo fua, ftatutis
diebus fecund um legejm, vtadpraret fôèrifiçaret domino
exercituum. Quod auteni dicit, ftatutïs diebus, hoc eft
tribus feftiuitatibus, pafcha videlicet fèpentecofté fßcTo-
lennitate tabernaculoium. Vnde.dominusinE^odo prae-
cepit,dicens : Tribus vie thus per fingulos annos mihifeftacelebra-
bitis.Et item : Ter, inquit, in anno^ipparebit omne mafeuhnum
tuum coram domino Deo tuo, in loco quem elegerit dotnintu Deus
ruift.Ergo in Silp cum eilet eo tempore area dom ini, ibihie
E ïcana cum eflètipfe Leuita,poft oblatas viäimas, cum m
xotibus Sc filiis atque hliabus pariter vefcebatür, [Dßditque
Pbenennoe vxo'rifua & cunäis filas eins &filiabus, partes. Anna
autemdeditpartem vriamtrifiis, quia Am am diligebat. Dominus
autem,cencluferat vuluam eius.Ajfligèbat quoqueeam amula eius,
Cir vehementer angebat,ihtantum,vt exprobraret quod conclufijfei
dominus vuluam etusßc reliq.JNam q? ai t,dédit que Pbenennà v-
xor'tfua,&cunäisfiliis&filiab* partes. Hæpartes,partes ficri-
ficiorü,quasde immolatis dedit, intelliguijtur, fecundiim
conluetudinc legis. Quanquâ opinïp Iudaeorum,veftes in-
telligi velit. Anna autem deditpartepivna'inqmtitrijlis.Triftis
videlicet erat,quia dpminus conçluferat vuluä eius.In hoc
verp <{üod Cùbi[imiv.Affligebatqtipque eam amula eius Scç.
. De inpnftratur,quod ficut Saramfterilcm, Agarconci-
piensdefpëxit:ita&Aunam fterile Phenenna prole foscü-
da aemulabatur. Malorum ehim eft lolatiu, Vita bonorum
carperc.Porroillaflebat, St non çapiebâtcibumJæta cor-
poreugi, fedfecüi^hm Ptophetaxn ,fiierunt Uli lacbrjma
panesdieac noä,e, c’rpotumfuum
ANGELOMI LEXOVIEN- S IS , IN I.IB R I P R IM ! R e SVM
Strômartâ,præfàtio. .
r 7 IgîntiAcduas efle literas apud Hebneos, inautoribus
V diuinarum feripturarum reperimus, quod nullus qui
eos legeri t, ignorât-.Secundum quarurn numerum, apud
eos viginci & duo volumina fùpputantur : inter quae etiam
hicliber regum>de quo tra(ftaturilumus,compreh*nditurv
Qm in fupputacionibus eontm.ppft Iudicum in ordine
te rt iu s habetur. In quo quitlem volumine.f quanquâ non-
nulli feientiæ fpiricaiis intelligentiæ ignari, authumanæfo-
lummodo fàpièntiæ dediti aiunt, nthil-almd pofte intelligi,
ninfuperficieshiftorîæ & praelia regum, ac cafus multorü^
multatameh fncrairrenta. GhrifH&ecclelîà:, variisfeilicet
modis conunere videntur. Nam afe» ipfo exordio regum,
commutatum (aQcrdotium in Samitelem, reprobato Heli:
& commutatum regnum inDauia, reprobato Saule:exda-
mauic praenimtiarenouum facerdotium, nouumque re-
gnum,reprobato veteti,quod ymbraeratfuturi3indomino
IefiiGhrifto venturum.Npnne ipfeDauid ciim panes pro-
pofltionis manducaqic, quos non hçebat manaucare, nifi
folis fa<!erdotibus,m vna. perfona vtrunque futur um,ide in,
in yupiefu Cnriftoregnum & lacpfdotiunihguraurt? Ipfà
in que Samuelis facerdutis fucceilio, nouiim ( vtprædiâu
eft j&'femjaitemutnfîicerdotiumpræfîgurabàr, qui eft le-
fus Chri(bis, Heli(àcerdotereprobato, id;çft,ïudaiepfà-
çerdotioabieâo,. MaterquoquçipîàSamuelis, quæprius
fuit fterilis, & pofteriori fcecunditate la^ata, cuius etiam
î nofnen,ideu,Anna,quodgràtiaemsinterpretatur, ipfàm
reïigionem Cliriftianam, ipfàm poftremo Deigratiâm fï-
gnificat,quianobjsChriftusoritur: ipfàm quoque esccle-
liam,quièôlim ftérilis,nurîcfoecunda,in Dei laudibus læta-
tur.Sunt enirri huiufinodiinnumerabjlia, quibus compro-
batut^üodîiber iffce fpiritatibiîs floribus redolet, &alle-.
goricis fignifteatipnibus pollet:De quibus (ft do.minus de-
derit)defcribemus fuis inlocis per fingula, quæ côhgruete
: tationividebimus in poftemm Hæcfeientibds,pauca præ-
' libatafufEciant : tandem, domino fauenie, àd hiftpriaefe-
riem venire dccreuimus. In qua quidêmprius fundàmenta
. ipfîus hiftoriæ,vbi lib,ucrit,imo vbi corigruerit,& poftmp-
j dumculmen fpiritalis intelligentiæ, verumetiam quibufe
daminlocis, moraîïs fiiauitatis harmoniam infererejniti-
■ ,vcle6fof> non iôlum contentus fit diâis hiftorix, ve-
rum allegoriarum ac mpraliurti melos decerpere poflit fà:
1 ubri ter.Sed priu s no tandum eft, quod béne poft Iudicum
(vtdiximus)poniturRegum,videliçetquoniamnuncfunt
p ridule s ecclefïæ, fed poft modum regnum : feu quia prius
•erit indicium,,deinde fequetur fèmpite.num imperiumv
Ait enim facradeferiptio:
C A P V t î.
F Vit vir vnus Se tamatbâïm Sophim,démonte Ephraim. & nomen
eius itc'ana,filiusîeroham,jüii Eüufilu Thau, filii Suph,
Ephrateus.] Quia enim inprologpmena,im.o in Ifàgoge pol-
licitifumus priusfundamenta hiftoriæ ponere,& poftmo-
dum culmen allegoriæ,atque vbi gratuih fuerit, moral ita-
tisharmoniaminfèrere, ideoqueprimumdignumforear-
bitramurdegenetadone fànéli Samuelis prophetse hifto-
riam prædicere, vt ptoftmodam continuatim allegoriam e-
ius valeamüs,domino ïauente.digerere. Elcana nanque pater
ipfîus de ftirpe Leuifuit, fednon degeneratione Aaron
facerdoris: quod enim pater eius de tribu.Leui fuerit , verba
dierum manifeftiflime comprobant, vbi leriesgenera-
tionis yfque ad Leui perducitur. Dicitut enim filius fùifïè
leroham,filii EÎiu,filii Tbatifln Sopbonufilït E leant,filü Maat h,
filii A mafai, filïtElcana,filii Ioel^ilii Avaria filii Sophonia, filii
_ Thaath,filii Afir,filii Ahiafapbfilii Core filii Ijaar filii Uni, 8c re-
liquî. Cuius generatip hic concordare comprobatur. Quâ
generationem'ïn fequentibus fpiritali mtelléâüî concine-
re conabimur. Matrem quoque eius de cribujudafuifte
monftratur, ineoquodEpbrateuçvocatur. Ephrateus ab
Ephrata yxorè Chaleb, quam confiât fuiflê de tribu Iuda,
di(ftuseftEphratëüîf.abEphrataciuitate>ideft,Bethlelfe|n> \^xitaut£imAnna.poftquamcomederat 'm SÏlo &liberat, quia Bethlenem prius Ëpnratavocata eft. Et fi quem mo- ^iftetrfiotejedentefuperfeüamanteppjlestempli 'donmi. 'jHfeli
uet quod ab Ephraim non ab Ephrata, Ephrateusvocatur^L iftcfiimmus faccrdos erat, Sc poft Samfon populum Ifeacl
rege-
H t ,
Gen.x 8.
I G
Èxtd.v
Exod.'.j
ffiltaA
In L ib . Regum I. Caput h J 05
■ RqS 16.
J ^ b â t f vn‘nHebræofumlibrofnuenitur) ànnis.XL; I bitur, filii leroham, filii Eliu, filii Suph Ephrateus; Iefô*
fecundujn Septiiaginta aiittem interprètes abois. XX.[«W» hairi qtaippe miferiebcs imefjpretafucj Eliu vero, Deus me-
J etàmaroatàMQ>orauitdomïuumflensUrgittt, &v$tum vo- us5Suphjeffundê$iquænomina(ficutnobisvideair) iu-
tiitjicenr. Domweexenittium^fi refpiciens videris affl&knm read DeumpaWmrefçrunturiIpfe,eftm*fericordiano,ftra, famtiia tua retordatus metfuer is j nec oblitus analla tua, de* quia fua mifetatione a'éfum eft, vc vhigenitusîîlius ad nos
derifiiueferuatua fexumvirtlem, dabô eum Domino omnibus die- vcniens,fiio;erüoré nos redimeret, iuxta quod apoftolus
bus vita eius & reiiqua J Reçordabatür forfàn, verborum ait: Sic enim dilexitDem mundum,vt vnigènitumfmm daretpro
beati lob ,jqüibü$ dixit, Qui deridetur ab amieo jfuo ficut égo, | nobis. Qui inpaffione, pro nobislaboraiiSj^iebatîDw?;/^
tnuocabit domintira&exiHdieteum>quia ipfelahorem & dolo- | us Deus meus, vt quid me derctiquifti? Vnde Suph effundens
remfuorumconfiJetat-pe quo feriptum eft:Tibidomine dere- dicitur,quiaad nos finus fuæ pietatis éum dé cæléftibus ef-
liltusefipauper, pupillb tu eris adiuter. Gui vota iuftorum £udit,vr femetipfumexinaniret, atque quodâmodo pftunfant
placabilia, & oculi ëliis ad pièces eorum. [ Valium eft
ergocum ilia mult'tplicaretprecei iàram domino vt Heli obftruar
ret os eius; Porto Anna loquebatur incorde/ùo, tantum que labia il-
lius mouebantur,&voxpenitus non audiebàtùn Aeftimàutt igitur
earn Heli temulentam, dixitt^ei: Vfquequo ebrià eitsïDigerepaù-
liftervinumquomades RefpondensAnna,Ucquaquani(inquit)
domine mi: îJam multer infeüxnmis ego fum, vinumque & om-
neqtiodïnebriarepoteftnonbibi, fedeffudi animant meam in con-
fpedu domirit.lüe reputes anciliam tuant quafi vnam defiliabus Be-
jtal, quia exmultitud'tne dolor is & moeroris met locutafum vlque
inprafens- J Belial intetpretatut abfque iugo. Nota quod
hi qui cbrietatcmfè&antur, filii.Bclial vocitentur: hoc loco
implecuriUud quod feriptum eft, Homo videtinfacie,Deus
autemtntuetur cor: quia Helitantum osdepreçanris An-
næintuebarur,& vocefheiuspenitus non audiebat, fed
motum labiorum cernebat, æftimabat ebriam elle. Illaau-
tem quiafurium eleuabât cor, de confitebatur dorpino in
toto corde firo, re-fpexic dominus ad nrariohem eius, &
non fpreuitpreces illius. Nobifque optimus modus oran.
detet, & gehushumanum liberaret. Vnde per Salomon^
in Çanticis cantlcorum dicituri Vaguent um effufum eft nome
tuum. Nomen etgo Dei vnguentumeffufum eft,quâdo ab
immepfitate diuiniratis fuæ, ad naturam Uoftrarn fe -exte-
rius effudit, & ab eo quod çrat inuifibilis, vifibilem fe red -
didit. Si enim fe non effunderet, nequàquam. nobis fe in-
notefeefer. De qua effufîoqe Paulus ait ; Qui cum in forma
Dei effet, non rapinam qfbitratus eft effefiaquakmDeOiftdfernem
ipfîtm exinanmt ôç ieliquakQùod Paulus ait, eX'nanïuit, hoç
Salomon dixh,effudit', QuiiureEphtateus dicitur,Ephra*.
teusftugiferinterpretatur. Quod bene eidem vnigenito
Deifilioconuenit; Ipfe enim omnibus donis fpirituflànéti
&virtutibusabundànshâbetur. Hinc Ifaias ait: Requieuit.
fupereum fpiriius domtni,fpmtusfitpientiatfr irtteUeäus,fpwitus
confilii&fortitudinis>Sç reiiqua. Sequitur: Habuitque vxor es
duos, nomen vni Phenehna,&nomen fecmda -Anna. I ueruntque
Phenendafilii. Anna autem non crantliberi,&rcliqua] Iftçduç
vxores-Anna videlicet quæ interpretating*«,* & Phenenna
quæ didtwconuerfto, geminæ plebis, hoc efe., ecclefiæ
diad exempium datuseft^(ficutinfequentib. pleniusdi- ’ gentium,& fynagogæprætenderuntimaginem.Phenenna
duri fumusj ytnoninmultiloqüiôformeinusprèces n o - ! nanquefyhagogætypum pcælibabat, quæfoecuuda primü
ftras ad dominum, fedin tómpundione cordis Ac effuffiö-‘ in filiis extitit,quos Deo per pr«jiica«onem legi? generare
nelàchrymariim,nos exaudiri abeq crediinus: quia/4cr5(î’ vidébatur.Sedquiacoiiuer^ eftàfidepatriarcharû & pro*
cium deo eft,Jpirüuscontrtbulatus, corxoi tritum & humthatum phetarum ad infideliratem, infcecunda pçwnanet. Anna
deus non fier nit. Quodtu ne digne fit, fi o ratio ne com piëta,
nosineodemtenôreiuftitiæ permanebinnis. Vnde&fe-
quitur; [ Et abiit muller in vlam fiiam, & comeâït, vultufque illius
non funt ampliusindiüerfa mutatt.Etfail urn t f l poftsiniUu m
dierum,toncepit Anna&pepentfiltÜyVocauitque nomen eius Samuel,
vero fterilis, quæ interpretatur gratia, eeçjefiam fignifica-,
bat gentium,quæ gratia fàn^H fàluatoris cognofcitur eflè
redempça, luxta quod Apoftolus ait: ■ Gratia enim Dei fa tû
faêticfttsperfide, & non ex vob'is.donÜ Deieft. Et iceru iru Vocabtt
nonplebemeam, piebemeam, & nonm'iferuordia confeiuta,mife?
ricorfia con feast am &c.Quæ fterilis dkicur, iuxta quod Cair
ptum eft; Latarefterilü.qtta nen paris, erumpe & cl arnaqua non
par(uris,quia multifilii defer ta, magisquam eius quahabet viru.
De qua etiam Piàlhiiilaai v.Qut habïtarefacitfterilem in dome,
matremfiltorum Utanoem. Quæ olim fterilis à fepeunditate
prolis fpuitua!is,nuncDçofpiriEualesfilio$p ptifmatis, & gfatiam fpttituflàîiétigignerenocnr df6efniftieime. bDac--
qua inCanticis câticorum apoftoli dicunc c Soror iwftrapar-
uuîa eft, & hubera-mn habet. Quidfaciemusfejron m>ftiæ,in
die qüando aüoq uenda e ft .-Paru u 1 a ,i nq uïu n r, eftq uia myr
fteriumprædicarionisnondum fufficit fiibire, vtiïlios we-
nerans abintïmis myfteriis-, vej vt ex huberib.fiutpire pofe
fit. Quid ergoTibi videtur b (ÿnagoga-de feporenoft ra faoL-
endum,quaridoalloquendae-ft,ideft, peruerbi•myfteim
ducendaad fidetti, vt quæ modo fterilis videtur pofîitéoe*
cuiida(piritu;\literfiliosgenerare? Synagoga tacente, ipfe
fponfusfiûe apoftoli quid fieri debeat, rdpondenriSi mums
eft, ædificemus fupereum propu gnaculaargentea, id
eo quod a domino poftulaffet eum ■ J'Poftcirculü ergodie»
rum, id eft, poft anniredit«m,pep.erit Anna puerUm, yo-
cauitdj nomen eius. Samuel. Samuel qui interpretatur po-
ftulatio Dei, fiue nomen eius Deus, quiaautornatiuitatis
eius Deus erat, qui ab fteriliexoratüs concéffic habere fili-
um,quidignushaberetur in templo Dei cundis diebus
affifteread feruitium eius. Quifiiperiusuon folum vir, fed.
vir vnus appellatur.quia videlicet non in diuerià vagabuu-
dusjvelmobilisatqueinftabjlis,fed firmus atque incon*
euflusperfiftens vir vnus erar Et tion folum vir vnus dici-
turille, qui firmus perfeueratpfcd omnes competentes v-
nus dicuntur,vnam fàpienriam omnes habentes,qui vnum
Chriftum Iefiira conntentur, in vno fpiricu Dei replentur.
Vnufquifqueinfipientiumnon eft vnus, led mul«. Vnde
feriptura: Stuit us vtliina mutât ur. T.unacum vidgjtur vna eflè
pér fubftantiam, per mutacionem dieram femper, ipla alia
eft&diuerfà. Sic&peccatores, quimutanturà fàpientiadc
fçiéritia,8cdiùerfecoocùpifcunt, inftabiles émctttnmr ____
omnibus viis fuis. Ecce hiftoriam prælibauitnus, fed fpiri- j eft,fcicntiara diuinarum feripturarum, vtpoffi,
tualem ititclledum neeefle eft vt breuiter tandem tanga- prótegereinfirmos, fedeti£hi docereindodos,
. ■:^ folum
fritter. 8.
f1h7-aV n ■ ’ i a . 'M104.
mus: Virenim ifte Elcana , quiinterpretatur Dei pofleffio.
figuram geftauit vnici filii Dei quivera & fpecialis eft Dei
patris pofleffio. Deipfo nanque per Salorponem dicitur;
Dominuspoffedit me initioviarumfuarum, Et pater deipfot^if
eft filius mens dileäus, in quo mibi bene complaati. Et idem filius
ineuangelio: Paterinmemanens, ipfefactt opera: quibeitevir
vnus dicitur. Vnus autem appellatur Deusfnon <fe nu mero,
fed quia nunquä a lemetipfoalter eflicitur> ideo nunquam
mutatuh Vnde Pfalmifta:T« dütein idem ipfe es. & anm tut non
defi cient. Armathaim Sophim, quje interpretatucexcelfa vel
lpecuia,c«elefte fignificat lerufale. De qua ad nos vertiens,
eande fpeculatione & docufe,imo Sc ad eande poffidenda
lua nabrte repamuir. In qua ipfefedens ad dexteram patris,
mterpellat pro nobis fccundum q> Apo(l.a,h:Aduocatumba-
bemusapudpatrelefumCbriftum iuftum&c, QuibenefilPdie
femper.
fterilis permaneat. Ifta enim quanquam tunc vxor eûèt in
præHeftinatione diuinægrariæ, iuxtaquod fponfiis loquitur
de ea: Equitatuimeo in curribus Phantoms afsimUui te a-
mica mea, !deg,tu ad.huc in curribus Pharapnis fubiritus fer-
uiebas,fubintus cûrrebas ingentilicate , fedego attendi
quid de teper prædeftinationem feçi. Equitatui meo te afti~
mtlaui, id eft, eteiftis meis te fimilem attendi. Tarnen quia,
nondum fponfusca proprio fàhguine redemerar, nec der
fponfàuerat, fterilis habebàtur, quia ei perfidem connuuâa
non erat, fed fynagogàei quodammodo filios per legem
( vtdiximus) parère videbatur.Hæcenim breuwertaimçn-
do, ( vt diximus^) fed in confequcntib. poftaliqua quee m-
rerpolata videntur,in hiftoria^lataplenias rieferibere cor
nabimurf Er ant a.ibiduofilii Heli, Hopbni & Phineesfacer dotes
doniini. ] Quia hiftona luce dark spate t,nd fpkttalem in-
. lob an. X
Roma. 8. Timo. t
tohan. j
fkfiip. X.
Efaia.1
iGfaailea. 4H. --
PJal.i n . j
telle.