Quo tcpore
celebranda
eft m ilia.
Marc. 6.
Alia eft ob
lèruatiom
dicb'feftis,
quam eft in
Calix&patena.
B
Diftum cc
lebro Boni
De tempore Miffs.
C A P . X X I I I .
'T 'Bm p u * autem Miflae faciend*, fecundum rationem
JL folennitatum, diuerfiim eft.Interdum cnim ante Meridiem!
inter dum circanonam: aliquando ad vefperam.in-
terdum n o d i celebratur. Nam TelefphorusPapaconfti-
tuit, vt nullo tempore ante ho r* terti* curium, vllus pr*-
fumeret Miflam celebrare:quahoraDominusnoftcr»fe-
cundum Marti Euangelium crutifixusafltiitur.Iiiter h*c
notandum, neque ieiunandum in Dominicis & feftis ma-
ioribuSjVti non cogit neceffitas,ficut,& canones oftendut:
fiecin diebus ieiuniorum, vel vnquam poft meridiem,
Hymnu Angelicum, id d\,GloriainexcelJi> Deo *, vel Alleluia
dicenoumnifiin duobus fibbatis Pafch* & Pentecoftes,
qusfpetialibusmyfteriis adornantur.
De vafis & veftibus fastis.
C A P . X X IV .
T T Aia quoque, quibus pr*cipue noftra Sacramenta lm-
V ponuntur & confecrantur. Calicesiunt & Paten*.
Calix dieitur a Grasco nomine m'mZ Patena a patendo,
quod parula fit. Ampulla, quafi parura ampla, Zepherinus
Rom. Pontifex xvi. patenis vitreis Miflis celebrare confti-
tuit. Turn deinde vrbanus xviij. Papa, omnia miniftris la-
crata,fecit argentea,& patenas *15 . In hoc ficut&inreli-
quiscultibus,magis&magis perincrementa tempprum,
decus fuecreuitEcclefi*. Bomfacius martyr'& Epifcopus
interrogatus. § i liceret in vafis ligneis iacramenta cofieere,
r?ipondit: Quondam Iacerdotes aurei, ligneis calicibus v-
tebantur.-Nunce contra,lignei Iacerdotes aureis vtnntur
calicibus. Syluefter Papa conilituit, Sacrifi cium altarisnon
in ferico, non in panno tin do celebrari, nifi tantum lineo
e terra procreato:ficutcorpus Domini Iefii Chriftiin fyn-
donemunda fepultum efLVeftes etiamiacerdotales perin-
crementaad eutn, qui nunc habetur, au ti* funt ornatum.
Nam primis temporibus communi indumento veftiti,
Miflas agebant, ficut, & hadenus quidam Orientalimn fa-
cere perhibentur.Stephanus autem xxiiij. conilituit, facer-
dotes&Leuitas veftibus facratis in yiu quotidiano non vti,
nifi in Ecclefia tantum. Et Syluefterordinauit, vt diaconi
Dalmaticis in Ecclefia vterentur, & pallio linoftimo eo-
rum l*ua tegeretur. Et primoquidem iacerdotes Dalmaticis
ante cafiftarum vfum induebantur.-poftea vero cum Ca-
iulis,vticcepiiIent,Dalmaticas diaconibus cOnceflerpnt.
Ipios tamen Pontifices eis vti debere, ex eo claram eft,
quod Gregorius vel alii Romanorum pneiules, aliis Epi-
icopis earum vium permiierunt, aliis interdixerunt. Vbi
intelligitur non omnibus tunc fuiffe conceflum, quod
nunc pene omnes Epiicopi, & nonnulli Preiby terorum fi-
bi licere exiftimanr,id eft, vtiub Cafula, Dalmatica vefti-
Statutuni eft autem Concilio Bracarenfi, Neiacerdos
veftibus fa-J fine orario celebret Miflam. Addideruntin veftibus facris
alii alia, velad imitationem eorum, quibus veteres vteban-
tur iacerdo tes ,vel ad my (tics fignificarionis expreifionem.
Quid enimfingula defignent, quibus vdra ur nunc, a prio-
ribus noftrisfatis expoiitum eft. €4umero autem fuo anti-
quis reipondent: Quia ficut ibi tunica, iuperhumeralis li-
nea, iuperhumerale, rationale, balteus, feminalia, tiara, &
•lamina,fic hie dalmatica,alba,mappula,orarium,.cingulum
icandalia, cafiila, & pallium. Vnde ficut illorum extre-
mo ibli Pontifices, fic horum vltimo fummi tantifti pafto-
resvtuntur.
De horis Canonicis, &genu$n flexione,De llymnit
item & Canùlew » & incrementis
eorum.
c a p : X X V .
I JRæmiflis his,quæ de ordine Mill* videbantur dicenda,
A d eCanonicorumftatutis horarum,qu*Dominus de-
derit, adiangamus. Sciendum eft, multa poft reuelationem
Euangelii, tempora tranfifle, antequam ita ordiiiarentur
quarumdam per diem &nodlem horarum folennia, ficuti jinft,, ]
nunchabentur. InvetCTiautemteftamento legimns,quad , ot«J
damcertas orati6nishoras,vttempusmatutini&velper-
tini facrificii. Et qiiod Daniel legitur tel in die genu in ora-
done flexifle, non abfque radonefecillecredendum eft. In
nouo quoque, non tantum orandi , fed edam genua fle&e-
d i , copioia reperiuntur exempla. Nam Dominus Iefus
Ghriftus ante paffionemfiiam, procidens in faciem fiiam,
adorauit Patrem. Et Stephanas, pofiris genibus, pro lapi-
dantibus exorauit. PeBarthbloma:o edam legitur Apo-
ftolo,quod cenrics in die, cehdesin no<5le flexerit genua.
Quamuis autem geniculationis morem tota feruet Eccle-
fia, tamen pracipue huic operi Scotoru infifti t Natiotquo-
rum multi pluribus, mulri paucioribus,fed tamen certis vi-
cibus,& dinumeratis per diem vel nodlem genufletftentes,
nonfolum propeccatis deplorandis,fedetiamproquoti-
diana; deuotionis expletione, ftudium iftud frequentare vi-
dentur. Quibus aute horis vel temporibus inter publica
omcio fine genuum flexione orandu fit,Canones loquun-
tur, id eftiin Dominicis & feftis maioribus & Quinquage-
fima, iuxta quos Canones, publice pa:nitentes,lemper genua
fledlere debent.Hor* igifur Canonicie,,quamuis omnes
radonali audloritate celebrentur, & nihilin eis obfer-
uetur,quod non exempla vel di£la ftnilorum patrum con-
firment, tamen qu*dafn manifeftioribus fiint dedicate do-
cumentis.vt jpfum Dominum noftrum‘,in oratione legim9
pernotftalle:.Paulum quoque & Silamno&is medio orafle
carcere,terra:motus oftenditi Circa tertiam in Apoftolos
orantes Spiritiis fandus defeendit. Hornfexta Petrus afeendit
in c tenaculum, vt orarettize m que cum Ioanne in templum ad
horam oradonis nonam,in qua edam oranti Cornelio An-
•gelus apparuit. T eftis enim ctiam Philo, primitiuam apud
Alexandrinos Ecclefiam inter alia bona,hymnos ante Gal-
licantus lucanos celebrafle.Ex his itaque & fim ilibus Ifttel-
ligimus.apud multos horas,qiue & nunc celeberrim$ fiint,
obferuatas:fed non ea diftributione Pfalmorum vel oratio-
num,qua nunc vtimur.-Quam & circa tempora Theodofii
feniorisinchoatam, acdeinceps expletam multis animad-
uertimus caufis. Ambrofius enim Mediolanenfis (vt in li-
bris confeffionu fuarum, beams Auguftinus teftatur)hym-
nos diufnxlaudationis populo componens, perfecutione
Iuftins Auguftai^rerum nouitate leniuit. Qu o in tempore
(ficut etiam in vita ipfiits Ambrofii fcribicut) Antiphons,
Hymni & Vigilis,in Ecclefia Mediolanefi celebrari c'aspe-
runt.Hilarius quoque Pi£lauienfis hymnos compofuit. E tl
de Gelafio Papa feribitur, quod tradlams & hymnos in morem
B. Ambrofii compofuerir. Damafiis vero conftituit,vt
pialmi d ie, nodluque canerenturper omnes Ecdefias vel
Monafteria: & pr*cep itho c Epifcopis & presbyteris. Deinde
Ioanhes Conftanrinopolitahus primus auxitin no-
«fturiiis hymnis orationes/ob hanc vel maxime caufam: Ar-
riani extra ciuitatem colle&as ageban t.Sab bato autem atq;
Dominica intra portas & porticus congregati, hymnos &
anriphonas ex Arriano dogmatecompofitas, decatabant:
Et hoc maxima nodisparte facientes,diluculo cuip/is An-
tiphonisjper medij^n ciuitatem egreffi portam,ad mamEc-
clefiam concurrebant.Cumq; hoccrebro, quafi ad vitupe-
rationem Orthodoxorum,facere non ceflarent, (Frequenter
n. etiamhoc cantabant: vbi fiint, qui dicunt tria virtutc
vnum.?)tunc Ioannes, ne fimplices huiufinodi cantib9 tra-
hcrentur, inftituit fuum poprnum ,v t & ipfi nodfcurnisoc-
cuparenturhymnis:quatefius & illoram obfcurarctur op9,
& fidelium profeffio firmaretur. Studium ergo Ioannis ni-
mis vtile, cum turba periculifq; finitumeft-Hascin decimo
libro Hiftoriae Ecclehafticz,qua: Tripartita dieitur,ita infe-
runtun in quibus & hoc fubne&itur paulo inferiu s : Dice-
dum tamen eft, vnde fumpfit initium, vt ip Ecclefia Antiphon*
decantetur.Ignatius AnriocKi* S y r i* , terdus poft
Apoftolum Petrum Epifcopus, qui eriam cumipfisdcge-
bat Apoftolis, vidit Angelorum vifionem quomodo Anti-
phonas fandlae Trinitatidicebant & Hymnos :Ifquemo-
dumvifionis Antiochen* tradidifleprobatur Ecclefia;,& '
exhocad cundas tranfiuit Ecclefias. Notandum autem,
Hymnos dici non tantum qui m etris, vel rhythmis decur-
AntipM
ab Ignat;
runt,quales compofuerunt Ambrofius > Hilarius & Beda
Anglorum pater,& Prudetius Hifpaniarum Scholafticus
& alii multi:verum etiam esteras laudationes.qus verbis
conuenientib.& fonis d ulcibus proferutur. Vnde & liber
Pfalmorum apud Hebraeos liber hymnorum vocatur. Et
quamuis inquibufHlEcclefiis hymni metrici non cantê-
tur tame in omnibus generales Hymni,id eft laudes dicû-
tur. Çantando s etiam illos,qui legitime cÓponuntur,To-
letani au£lodtas Concilii oftendit, inter alia fic dicens:Et
quiaànonnullis magno ftudio,in laudem Dei atq; Apo-
ftolorum,&: martyrum triumphos, compofiti elle nofcü-
tur ficut fiint hi,quos beatiffimi Dodores Hilarius atque
Ambrofius ediderunt; Quos tamë quidam fpecialiterre-
probant,eo quoddeicripturis fàndorum Canonum vel
Apoftolica t.radi t ione non exiftunt. Refpuant ergo & illfi
Hymnum ab omnibus*compofitum,quem quotidie publico
priuatoq; officio, in fine omnium Pfalmorumdici-
mus? Gloria & honor patri & f i lio & fpiritui fando in fe-
cula feculorü, Amen.Sed & illeHymnus, qua nato in carne
Chrifto, Angeli cecinerunt,Gloria in excelfis Deo,&
in terra pax hominibus b o n s voluntatis ; reliqua qua; ibi
fequunturEcdefiafticiDodores compofuerut. Ergo nee
ipfi, in Ecclefiis canendi funt, quia in fàndarum fcriptura-
rum li bris non inueniuntur. Cöponuntur Miffiefiue pre-
ces vel orationesjfiue commendation es,feu manus im po-
fidones,ex quibus, fi nulla decantantur in Ecclefia,vacant
omnia officia EccIefiaftica.His verbis oftenditur,multa in
Ecclefia nouiter componi, quæ non fint (fi à fide veritatis
nóabhorreant^abiiciéda. Porto hymni metriciac rhyth
m ici,in Ambrofianis officiis dicutur, quos etiam aliqui ir
Miftàrumfolenniis,proptercompundionisgratiam,quç
ex dulcedine concinna augetur, interdum aftumerecon-
fiieuerut.Traditur liquidem, PaulihüForoiulienfem Pa-
triarcha,fiepius & maxime inpriuatis Miflis circa immo-
lationcmSacramentorum,hymnos vel ab aliis vel à fe co-
poficos,celebralIe.Ego vero crediderim tantum tantæq;
feiend* virum hoc nee fine audoritate, nee fine rationis
ponderatione fècifTe.In officiis quoque quç beatus Bene-
d id us Abbas;omni fanditate prsecipu9,ordinauit hymni
dicutur per horas Canonicas.quos Ambrofianos ipfe no-
minansjvelillosvult intelligi qüos confecit Ambrofius,
vel alios äd imitationem Ambrofianorum copofitos.Sci-
endum tarnen multós putari ab Ambrófio fado's, qui ne-
quaquam ab illo fiint editi. Iricredibile enim videtur,illu
talesaliquosfeciffe,quales muld inueniuntur, ideft, qui
nullam fenfùseonfèquentiâhabentes,infolttam Ambro-
fioin ipfis didionibusrufticitatem demonftrant.Dicen-
dü vero de hymno,qui obhonorem fa n d * & vnicæ T ri-
nitatis officiis omnibus interfèritur eum à fandis patribus
aliter atejue aliter ordinatum. NäHifpanifficut fiiperius
com memorauimus jita eum dici omnimodis voluerunt.
Græci aute m, Gloria patri &filio & fpirituifanäo, & nunc, &
fempery&infeluU/èculorum, Amen,Latini vero,eodem ordine
&eifdem verbishunchymnum decantât, addentes
tätum in medio,Sicut eratin principio. Pro quibus etiam
particulis,quidam Græci minus fapientes, Latinos proxi-
mis antenos tëporibus, calumniisimpetereconadfunt.
ïntelligimus tamen nos in hoc no errnre,crédita confem-
piteraitategloriae patris & filii & S.fandi:p'ariterq; Ideates,
quod Romani firmiffimi fidei (èruatores, remotis cae-
teris compofirionib.hunc huius hymni tenorem no aliter
fufcepiflèntjUifi eum purumab omni errore cognouarint
Affirmant liquidem multi,hymnü iftum Niceni concilij
facratiffima fandione prolatu^vt omnibus officiis &ora -
tionibus intermixtus,&fidem coæternæ T rinitatis incul-‘
cet,& in fingulis petitionibus ipfa cóhfeftio melius fauo-
rem diüinæ exauditionis obtineat. Hunc itaque hymnum
nonnulliomnibus penePfàlmis ,&interdu incifionibus
Pfàlmorü coaptant:Relpon(öriis vero paucioribus, vt iili
qui ftatuta patris Benedidiin horis fequuntur Canonicis.
Romani eu in Pfalmis rarius, in refponforiis crebrius ite-
rant.Sane verfum, qui in capite omnium ( praeter Mifla.)
officiorum,quæhoris Canonicis exhibentur,dicifolet, id
eft Deus in adiutoriufn meum in ten d ed rel.Patres anti-
qui fuis collationibus inueniuntur ftatiftfte omnibus, no
tantum officijs,fed etiam Operibus præmittendum, vt in-
uocatio diuin* opitulationis initio cuiuslibet ad io p is a f
fumptafaciliorem faciat& poftulandicönftantiam & ob-
tinenti virtutem.InAgendis autem mortuorum, & eirca
paffionis Dominic* folennitatem inchoadones & exple-
tiones officiorum,non v t in c*teris fiflttriftiti* videlicet
fignificâd*caufà,nifi aliquograuioridecreto. Quia veto
tanta eft in ipfis diuerfitas ofticijs,non folum pro varietate
gentium ac linguarum,verum etiam in vna gente vel lingua,
pro temporum mutatione, velmagiftrorUm ftudiofa
inftitutione:vt fivelim cüdareplicare, q u * de hac muld-
plicitateiam legimus,magis onerofus,quam p rofruduo-
fusvidearaudituiis.Omittamigiturquçinfinitafunt.hoC
tantumaffirmans, quodplcnarius officiotumordo, qui
nunc per Romanum orbehi feruatur, poft antiquitatem
multis temporib.euoluram inftitutis & adomnem emi-
nentiamfand* religionis eft dilatatus. Crefcente enim
fidelium numéro,& n*refim peftilentia multipliciuspa-
cem maculante Catholicam,neceffe erat augeri cultu ve-
ræ ob fer uationu : v t & clador religio accedentium ad fide
animos inuitaret, & audior cultus veritatis conftantiam
Catholicorum aduetfiis inimieos oftenderer.Intantum
denique vel can dien*,vel Pfàlmodiæ memoriter eXercë-
d * vfus erat rarus apud priores,v t de nouiffimis peneRo-
manorum Prçfùlibus,& qui nec ducentis annis noftra tê-
pora praeceflerunt, quafi memorabile quiddä & fingulare
fcribatur,fi qui eorum in rebus prædidis eminétiores c e teris
viderentur.Hormifdan. in ordine LIV. Clerû compofuit,&
Pfalmis erudiuit.LeoL X X X 11.& BenediduS
poft cum proximusi temquc Sergius LX X X VL Pfalmo-
dia & candle n* feiend* floruifle dicun tur. D c Gregorio
autemIII.velutinauditumquiddam& nouum refertur,
quod opines Pfalmos memoriter tenuerit. V b i intelligi
datur.paucos priorûita Pfalteriü didicifle.Solebant enim
Pfalmos;*que vt cæteras feripturas, partim etiä leditan-
dojfuis officiis inferere.Quod fi diligéter aduertas, multis
feripturarum documêtis apparet. Ordinem aureracanti-
len*,diurnis feu nodurnis horis d icend*, B. Gregorius
plenariacreditur oidinatione diftribuiffe;ficut & fupra de
Sacramentorum diximuslibro:cum multi ante, fiue pöft
eum Orationes Antiphonas vel Refponfbtia compofue-
rint.Nam & de Antiphonaminchoate fiiperius diiimus.
EtRefponibriaabltalisprimum inuentatraduntur, vel
Ambrofio videlicet, vel alii noua diuinarum laudum aug-
mentatione gaudenti.Et quiaGallicana Ecclefia, viris non
minus peritiffimis iuftruda, facrorum officiorum inftru-
menta habebat nö minima,ex eis aliqua Romanoru offi-
cijs immixtadicuntur,quxpletique & verbis & fbno fê à
c*teris cantibus difeernerepofle fateantur.Sedpriuilegio
Roman*fcdisobfematOj&eongruentia rationabilidif-
pofitionum apud earn fadarum perfuadente, fa<äüeft,vt
in omnibus peneLarinorum ecclefiis,confuetudo &ma-
gifterium eiufdé Sedis pr*ualeret:Quja non eft alia traditio
æque fequenda,vel in fidei régula vel in obfèruationû
dodtrina.E ft etiam file ordo officiörü laudabilis,^llé beatus
Pater Bcnedidlus monachis conftituit obferuandum,
fcil.icet, vtqui propofitoàcæterisdifcernuntur,etiäcon-
tinuæ feruitutis péfo.aliquid amplius cæteris perfoluere
ftudeanr.QuadifpofitiöneideodpaftoribusEcclefiarum
nointerdici putamus quia & vicina eft audloritati Ro -
man*:Etquia B.GregoÜus vitä egregie pattis Benedidli
d efcribens.rcgulam ab eo Confcriptam,in qua idé officiorum
ordo habetur,collaudansfuaauéloritate,ftatutis eius
fauere videtur.Sunt tamen,qui nefcio qua præfumptione
mon ea velint conftitutione vti, Volentes pigriria vel pro-
teruitalfcm fiiam illo excufare permiflu, quo famftiffimus
vir perhumilitads fii* magnitudincm videtur concedere
v t fi cui difplicuerit diftributio eius,quam fecit Piàlmoru
ordinet fi aliter melius iiid&auerk, quafi quiddam melius
poffint,fuoque ordini congruentius inuenire quam ille,
quifpiritu omnium Sandlorü dicitiirplemis fuifte, Pfal-
mosautcm,cum fecundülxx.Interprètes Romaniadhuc
habeant,Gal!i & Germanorü aliqui fecundum çmenda* 1
donem quam Hieronymus pater de lxx.edirionecopo-*
luit, Plaltcrium cantanr. Quam Gregorius Turonenfis
Magnà in
diuinis of»
diUer*
Ordo off}*
ciotUmKo»
mall* Ec-
cleflzczta*
Cultus Del
Pfalmis
& aliis
ticisàuâuii
gor.1.
Ritus Ë6*
défi» Öalte*
G
H
Prçfumptio
I I !m
I
r
•il
i l