c^a^redamhatisttullaferitinliimiliâtiojnullacohtemplarîô
véritaris.Cum fergo hxc ita fint quomodo eis qui iri tâta
am graUidamnarionexteDnx cxcitatis fiitüri furit,&
ablerftiam veritatis &beatitudinis fehiper pafluri jpromi-
fît’ilïë fiipérius nbtitiàm &fcientiamipîius beatitudinis SC
veritatis : Ita vt pt'opter banc cognirionem & miferos,
non eflè'miferos,& damnatos H U U c u t I i i i i v i y a j w v -n-o- n- - d- -a-m- n-atosefle firmauè1- ritjboc ergo teneatquod hie vtriimq' veracit er dicit &ab-
iiciat illuri quod ibi fupriruacue & inaniter pofiiit xyii. Se-
ptimb decimö capitulofept&definitiones ponit bon mP-
do:Deum non ejfe auäorem,faäorem,pr£deftinatorem fupplicto-
rumprtedeßinationem Vei ad ea tantum qua in born funt:prxfci-
entiarn vet o ad bona malaque. Quant differentiam non ex ndttira
ejfe,fid ex ifit locufionum: fictit & id quod dicit urDeus vbiqueefe
prafeientiapoteftatisfidnonv'b'iquegratia habitations ita dicipof-
fedeeo vbique prafeientia,fid nonvbiquepradeftinatione cum aper-
nßimeveritasclamet de Deo vbicumque faint Deus prafeientia,
necejfario eritprxdeftinatione. Et ficut prafcientiam & prade-
ftindtionem nonnifiqua ipfi faätirus ejfit : Et fictit prafen-
tia eius & habitatio in his qua nec ab eo fu n t| net ea fecit e-
contrano ejfe die ant ur cum in eis non fit ita prafcientiam eius
& pradeftwationem , econtrario pronunciari in illis qua nec
fecit nec donatiit quia nihil funt. Ignem aternum ad vren-
dum diabolum & Angelos eius non hominesfattum poftquam athe-
redetrufusfit: vbi in other eo corpore nopoterat poenasfintire, addition
eicorpus aeritim in quo ignem finttret.Non ejfe ilium ignem
Et vtilis potius inferus quam ilia. Cum elrgto tarn iufta & tain
ordinata fint ilia seterna fopplicia AngelorUm fine homi-
num damnatorum,cur non fit Deus au<Sh5r cortim ? noft
'quod ipfe fitcaufa tantorumittalorum led quod ipfe fit iuftus
ordihator &iudex iuftorUmtormentorum. Aut quo^
mod o noneftau&orillorum fu pplicipcum de quo manife-
fte in Euangelio dicitat,quipotefip1 animam & corpusperdere
ingebennamfit quipofiquam occiderit, babetpoieftatem mittcre
ingehenndm: Et qui dift urus eft in ip fe iudicO: difeeditea me
malediili in ignem attmum. Quod fi ilia fupplicia & locus tormfentorum in aliqua
partfei'erumcreatarum id eftinaliqfia parte mundiefie cre-
denda ferit^'quis alius 'efle p otuit fadtor eorum nifi ipfe qui
fedoreft omnium.De quo feriptura manfefte ditit: Qui visit
in aternum creaait omniafimul.
Cum enim y ere creatura fit ille ignis a;ternus: neque e-
nimtrederidus eft efle Deo coxternus, &fit hSc creatura
ihiuftos Vfes & redos condita,quicumque Velillam Vela-
liam quamlibet creaturam non a Deo diciteilev.no 6^ folo
totius creacurq audore,fed ab alio nefcio quo vanifefte h^-
reticaimpietate vcl manichSoru, vel alibrum peflimorum
hxreticorum inftoluirur.Et ideo cum yere inter creaturas
ignis ille xternus connumerandus fit,ipfum fine dubio ha-
. bet audorem & fadorem quern & omnis extera creatura.
De quo etiam feriptum eft: fix enim diebus fecit Deuscalum &
ter ram & mare & omnia qua in eiffunt, &infipiimo requieuit:
dicat ergo ifte in qua parte rertlm purer efle internum,id eft
locum,illutri xternaiium rprmentorumvtrnm in cxlo an
in terra,an in triad vel in exteris qusfc in eis fontivbicumque
eUm efleputauetit,necefle eifvtab eo fadus fit qui fecit &
exlum & terram & mare & omnia qux in eis funu
QUx cum ita fint, cur ipfe omnipoteiis Deus,qui eft aU-
dor &fador omnium rerum. non rede & veraciter intelli-
gatur,' fiue ctedarar etiam 'prxdeftinator tarn iuftorum &
tarn drdinatoirrim fuppliciorum. Licet enim patientibus &
(uftinentibus ilia fupplicia videantur efle mala, apud ilium
.tatrien xcernutn iudicem non funt mala quia iufta, SC nihil
iuftum poteftdicimalunl.j r.
Ipfe ergo & prxdeftinaUit & prSparauitilltirn xternum
ignerri de quo ipfe veritas air: qui paratus efidialolo.& A ngelis
ri«*. Et dequo Salomon dicit:paratafunt deriforibus iudicia,
& malleipenhtimtes fiuttdrum Corpotibus Si enim hxt fitppli-
ciaimpiis & iniquis d Deo iufto iudice prxdeftinata non
funt*quomodo de eis adhuc vtique fuCUris atque venturis
per beatum Ibannemin kpo<&\ypkdidtm,&crutiabuntur
die acnoile infeculaficulorum. Etiterum: Etfumus tor memo-
rum eorum afeendet inficulaficSlorum.Quptnod&ct.iambeams
Petrus de quibufdam peflimis dicit'.quibUscaligo tenebra-
rum in dternum rejeruatur.Et beams Iudas A poftofes:de eil-
dem fimi\nei:quibusprocelio, ihquit, tenebrarumin aternum
firuCatearetfei .b mnes donfertanterfatdmurDSum prxd.eftinafle
omnia qiix ipfe eflet fadurus Scvtique.cam magna,tam iufta
& Xterna iudicia nemo prxttr ipfum fadUrus eft.fi ergo
adeiusopdfapertiriet, necab alio fieri pofluhtcertum eft
omnino. nec dubitari debet-,quod iplutn habentprxdefti-
natorem qUem-aUdqfem atque fadoreim Quod fi ifte
propterea dicit,non ejfe Detim aUclorem,fadorem,pradefiinato-
rem fuppltcioru, qUia, vt dicete filet,fuppliciuin nihil eft,quia fub-
ftantiam & naturamperfe exfiftendi &fiibfifiendi nonhabet,ficut
nec malum,Hecpeccatum,nec mors, & ideo Honpotuijfe a Deo
pradeftinari ta quifubftantialiter non exiftunt contra dicendum ei
cdnftantetipfa reieuidentifiima&eritatei quia videlicet, iftud
verbumquod didtur fuppliciurtl non fignificet aliquam
rem yelnaturam filbfiftentcm, fidut fignificartt cum dici-
musjCaelahij terra* mare,hx'cenim cbntinuo quafdam
rertlm natures fua fignificatione denlonftranc.
pccnam,neque ad earn praparatum velpradeftinatum, fid qulfue-
ratprxHeftinatus vt effetin vniuerfitate omnium bonorum, fides
faäuseft impiorumi in'quopmüldubio habitabunt non minus beats
quammifirimifenam nulldm eftnifi mortem aternam: JEter-
nam mortem veritatis ignorantiam: nullamque mifiriam ejfe nifi
veritatis ignorTtntianf v & tbi ignoretur veritas ibi nullam vi-
id1r ‘QUi üöd erg'• öK j jrimölocopofuit" D, euiri ftoh efl.e ati&orem
{ä£töt'emipr*deftiÖattonemrap'pliciorum manifeftecon-
trafidem dixit, ficut fupra iam frequenteroftendimus.Non
enimintufta funt ilia fupplicia quxin xterna/damnatione
dtdbplo &ÄngeliS eiüs & omnibus impilshominibus in-
ferencUnQuid vntimquemquceorUni qui ibi damnantur
fecündüm meritUmffuum,& fecundum rnehfuramjiniqui-
ratijfex torquenr& ctuoiant implente eis iufto & xterno
iudiPeibftodde ePifl'PMmo {ctipmmcfcquiareddetvniiui-
quefecundum operafidr. Ita& vnus eifcigrtisgehennx, & ta-
meri diuerfo modofibirraditos crudar.fieut & vnus eft ca-
lofSöliss&tdmennoiiaequaliterabomnibus, fed ab aliis
&ab aliis diüetfo modo pro fui cotporis temperarione fen-
titttr. Ideo autem fiipplicia ipla nunquam finiuntur: Quia
■ iuftumeftapud Deunwrqui nunqüatnfibi voluerunt po-
nere finem peecatomnri, nunquam finem habeant tormen-
toruni; EtqUiei noluferunt fubditi effe pietate, omneS ei
fubdantur neeeflitate , ne creararä vlla iuo remancat au-
<3rpri contraria.Et quidumque hie non adquieuerunt veri-
tati, fed crediderurtt iniquitati,ibi omnino & ab iniqflitate
coerceantur & manifeftam veritatem diuini iudicii j diuina
maieftatis & poteftatisDei & Chriftieius negare non pof-
; fint. Ita vt ipfi impii qUialietti iemper extiteruhfc a eultU
Dei.cogantur ipfam veritatem fateri: Et iero gementeS ad
pcenitentes dicant: Ergoetrauimuiaviaveritatis&iufiitialu-
mennonluxit nobis&fol non efi ortus if:bis. vnde & cum ipfe
omnipotens Deus perProphet|sfuos horrenda & teternd
fupplicia comminatur »frequenter in fine comminationis
‘fus fubiungit dicens;Et feient quia ego Dominus id eft ne-
ceflitate dicent, ad CPnfilfione mam qupd nurnquam pietate
& deuotione fcice voluerunt ad faiutem fuatrfi Ipfe
quoqudtotmS malida:äu£tor & inftigätor diabolus cum
omnibus’fatellitibus fuis Angelisimmudis atque damna-
tisibi'finem accipietfuS tyrannidfe quam aduerius Deum
:& contra totius nümänigeneris (alutem ab initio exercete
non eeffetjcum ficut feriptum eftjvidentibus cundfis prS-
cipitabitur.propter h^dnamque omnia &aliaqUre in fecre-
tis Dei latent,in fcripturisfan&is etiam vtilisappeliatürin-
Fernus: ficut vtilis eft poena etiam humanarum legum per
quam noxii puniuntur,vt caeteri in pace viuant.
Ait namque feriptura cum de bngua mala loqueretur:
Licet ergo hoc qUoddiciturfitpplicium rion fignificet
ifto modb aliqua rem febfiftente, tamen fignificat aliquod
grande malum,qtidd per febfiftetesagitur riaturas rerum.
Ita dum nullarn mi habeatfubftantiam,fignificat tamen il-
lud quod non nifi per res & fubftatttias exfiftentes efficitur
ficut& ipfe morstsiim didtur, vtiqjrtullam fiibifentiam fignificat,
quia naturam per fe fubfiftendi non babet. hoc tamen
nomine fignificatur & intelligimrgrauiflimum malum
Sap.i+.i]
&
Apoc.v
Iunr,quod in fiibftantiarum,id eftianimx Sc corpprisdiiii-
, fione cogn.bfciturJta onjnipptens Deus fiippliciumquod
non prxdeftinauit vt.exifteretin naturafiii pr^deftinauit tarnen
in naturis ddubftantiis vere exfiftentibus,quib. tantü
imlum quodfilbnomindfignificktur & intelligitur,vere Sc
fDuebif atadn ecai taalnutcüf eqxpbxi biiei btuprn.pbi cfeicnptjb pftrhxxfcaiperri^tdiae vfteitnoa ardio bnoenma
malaque. Qyam diftcrentiam nob ex natura eflè fed ex yfu
|ocutipnum.hanc differentiaal prxfcieritiS & prxdeftina-
i^dnis Dèiquia,vt patres fendi earn tra^derünt,& ipfe veritas
verafcëi èflè dempnftrat,vtiqjtenemus & ampleditiiur:
Qupd videlicet Qeusprxfcius omnium fururprurn,omnia
xternaliter prxfcierft,qux eratfutura,id eft,&bona& ma-
la.-pr^deftinaueritveroijclhiäliterfplabpnaqugeratfadu-
rus fiue gratuita mifericordia niaffiiie iufto i.udicio fut),Et i-
deo rediiEme prxfcienria Dei & in bonis & in mälis incel-
ligi,prxdeftinarionem vero in felis bonis iStiuftis qux ipfe
’non felum prxfeiuit fed etiä ftatuir,prxfiniuit atqjdècreuit
futura.Iftdtamé banc differentia propterea cómemorat, vt
Deum mala prxfeire pocuifle: prxftinare autem no potuifie.
contendat,nonintelligens illarn differentiam mali quarnia
fuperius commendauimus,quodfi:ilicet aliud fit malu co-
trariura.bono,quod eft vtique vitium,nec habet audorem
Deum. Aliud vero eflè malum quodeft.cPntrariu paci,quie-
ti vel fenitati,quod nunquam accidit nifi Decaudorepi iu-
; dicejficut ipfe loquitur per prophetam: Ego Dominus fattens
pacem & creans malum.vnde Sc illud eft apüd alium Prophe-
tam:ft erit malu in ciuitate quod Dominus nonfeceri:.Et i terunv.
bona & mala, vita & mors,paupertas & honeftas a Deo funt. lllius
itaq; mai i, quod in tell igitut inV i tio vel peceato,non eft pr^-
deftinator Deus, quia nec audor: huius autem mail quod
intelligiturinaliquaafflidione,tormcntoatq;fuppliC!ovel
temporali vel ^eerno,quiahxc,ficut feriptura doCet.abipfe
fenc &,eiusiudiciodftpbnunturatq;inferunuir, manifefte
& audoreft & prxdeftinator; quia Sc prxfeiuit ea futura, Sc
prxdeftinauit iufte fienda.Qux cum ita fint nihifegit iftam
differentiam ad medium deducétrdo nifi vt verirarem nega-
ret,& fuarn impentiam demon ftraret. Quod vero ait, banc
differentiam diuinaprafeientia & pradefinationis non ejfe ex naturafidexvfulocutionum,
nobis melius & yerius videtur quod
ex natura & fecundum naturam fit quia & fi inDeinatura
nulla eft tranfmutatio vel viciflitudinis obiibraSo, vt aliud
fit ei feire,aliud prxfeire, aliud prxdeftinare, fed ynaddfim-
plici & xterna feientia fua totum fimpl Sc xqualiterconti-
net.Quodin rebus ccmporalibus diueife modoagitur&
exhibetur.Tamen cum hxc,ideft,prxfeientia &prxdefti-
natio Dei veriflime ad creaturarum eius ftacum &: difpofi-
tipnem referantur differentia aliquam i 1 Dei xterna & in-
cbmmutabili feientia non babent; quia cotu ibi vna & fim^
plex feientiaeft nec temporibus variata,necrcrum diuerfi-
tatemucita.habet tamen earn, id eft, differentiam in rebus
temporalitertranfeuntibus.Dumineis alia feint prxfentia
vcl prxterita vbi humanus fenfewpröpeie agnofcic feientia:
Alii vero futuraquibus prqpric prxfcientiam velprxdefti-
nationcintelligit conuenire.Et quia in ipfisfuturis alia oc-
currit diuerfitas vcquxdam fine bona, quxdam vero mala:
Rurfum alia occurrit differentia, vtfcilieet prxdeftinatio
agnofeatur in Iblis bonis,prafeientia vero in vtrifeme intel-
ligatur,id eft,bonis Sc malis ita hxc differentia prxfcientix
Sc prxdcftinarionis & fi non eft ex natura vel fecundum
naturam incommutabiiis deitausiEft tarnen Öeagnofcitur
elfe ex natura & fecundum naturam adminiftrandx&di-
fponendxcreaturx mutabilis. De qua re etiam fuperius,
id eft, in fècundö huius difputatioms capitulo plenius di-
' ximus,& ideo nullatenus pacimur ifta qux tarn redFe Sc ve-
raciter fuis proprietatibus feint diftinda, St ira nobis ä pa-
tribus tradita yllms noua prxfeumptione turbari atque
confundi, vt indiferete & coilfiife aliquis prxfumatdice-
' re ficut ifte dicit, omnem prxfeientiam prxdeftinationem
elfe,qtiod eft apertillime blafpbeinum, vt cum prxfeire
poflitDeus etiam mala.&quodabfit; prxdcibnalfedica-
tur.QuamUjis prxdeftinatio,quia non eft fine prxfcientia,
non abfiirde poflit dici etiam prxfeient%. Ifte tamen vtn£
ex return natura,veritate & proprietate, fed tantummodo
ex vfu locutionis noftra^Kancdifferentiam venire conten-
______
datjfubmrigitexcmplum fux aflertioni contrarium Sc dicit:
fictit Sc id quod dicitur Deus vbiq; efle prxfentia poteftà-
tis, fed non vbique gratia habi ta 11 onis : Ica dici poife de eo
vbique prxfcientia,led non vbiq;prxdcftinatione: cu aper-
tiflime veritas clamet de Deo vbicumq;Deus fuerit prçsê-
tià ibi proféra erit habitatione.Similiter vbicumque fuerir
prxfciënria,.neceflàrio erit prædeftinatiohe :ecce affirmât
quodhçc religiofâ locutio Eccléfiafticç difcijplinç,vt diftiii-
guatur & difcerriànir;& dicatiir à hbbis,quia Deus vbiq;eft
per pfxfentiam màieftatis,fednon vbique per prçlèntiâ ha-
bitationis,nonfiç ex rerum proprietate i fed tantum ex vfu
loeutionis humanx,vr deftruar fàluberrimum fenfiim roti-
ûs feripturæ diuinxivbi omnipotens Deus aliter Cômmçri-
dâtur nobis vfquam eflè generaliter per prxfehtia maiefta-
tis,aliter veçofpecialiter pergrariam mhàbicarionis.De generali
namque fux maieftatis præfentia ipfe diefe : calum &
tefxam ego impleo. Et Prophetaad ïpCumfiaftendero in calum,
tuillicesfi defeenderoad infernum, ades ,fifumpfiro pennas meds
diluculo,& habitauero in extremis maris, Et enim iihtc mams tua
deducet me,& tentbit me dexter a f«<.Degratia vero inhabité
tionis eiùs quâ noh vbique éft, fed in templo feo id eft,ih
fanda&rationali creatbfa Angebca v'ej humana quxfbla
efteapax eius cognitionis & intelligentix iqlumfeationfs
St gratix,aliquando cælorum fignificatione, per quam in-
telligiturcxleftis vita Angelorum, fiuç haminum iàndo-
rum: aliquando vero ipfius fpecialis templi eoiamemora-
tione.Ita loquitur feriptura vt dicat ; Qui habitat in çalis'inrt-
ilebit eos & ad te leuaui oculos meos,qui habitas in calis. Et éefpioe
defanftuärio tuo,de excetfi calorumhabitaculo.Et pater »öfter qui
esmcpilisJEtillud quod Apoftolis ait : nefiitis quia templum
Dneftis&ftn!ritusfanttus habitat m vobis. Etiterum , vos enim
efiis templum Dei viui’, ficut dicit Deus, quonixm mhabitabtrin
itlisy&inambulabo, è^erotllorutn Deus, éripfierummihipopH-
lus.Gum 5i‘g<5 Ÿe jaefter & omnino fecund um return natu-
rain tantafitdiftantia&diflèrentia inter prxfehtiamdiùi-
nx maieftatis, qux generaliter & potenrialiter omni crea-
turx exhibetur & gratianrhabitationis, qux fpecialiter 8c
roifericorditertancummbdo rationali &ele(5txcrça|ur»,
qux eius* poteft capere inluminationem 8c inrelligentiam
& fuàuitacem concedicur, quare hune ram diuinum fen-
fum,& tamen neceflàrium fidei & fàluti noftræ fua temeri-
tatefe tanruin çuaenare conatur.vc iplâm veritatem cia-
màredicat, qpod vbicumque Deus eft prxfentiafeifit&
habicatione. Cum è contrarib hxc veritas feripturx Dei
tamdiligenterdifeernatfèmper arque diftineuat, vt habi-
racionem Dei tantummodo in remplo fuo vel cxleftivel
etiam adhue in terris pofito per bonfeatem gratis eius
commender, Diciturquidem &in templo aliqqo manu-
fàôfo 8c religiofâ pietate fuo nomini cpnfeçrato pretpteri-
pfius conlècrationis grariam, & familiariorem iùx maie- ;
ftatis cultum, & celebriorem fiipplicàrionis& exauditio-
nis çffeâum, aliquando inhabitare : ficut ipfe Dôminus in
Euangelio oftenditdicens:Efÿ«/ iurat intemplûmJurat in il-
lud,&meum qui habitat in ipfi-Êç tamen aperte icriptura di-
cit:quia nonexçelfiis fniaanufaâis templis habitat, vnde & Salomon
de ipfe templo quodei ædificauerat,& confecra-
bat,in orationefua dicit:/calum&çalicalorunt te caperenon
poffunt,quanto magis domus haçquamadificauûv nde Sc intelli-
gimu#,quod in huiufmodi templo manufaâp, & fep no-
mini dicato acque j&drato reâe & inhabitare Deus dici
poflit quadam gratiæ dignatione, &fàcramentorum cxle^
ftium fànbfificatioiffe : Er non inhabitare maieftatis im-
menfitate,&illius grarix quam feli ele<ftæ&rationali crea-
turæ exhibet, largitate. Dicit quidamfànbhis de glbrio-
fus ir/lrtyrdeillo : Cuius templum totus efi mundus: ïn qui-
bus verbis fi fimplicitcr totum mundum qui confiât è coe-
lo&terra intelligi voluit,itahoçreûe înteHigiturdixiflè;
quia in toto mündo poi^ft religiofe coli, vbique adorari:
dum veri adoratores non iâm in idierofelymij cum Iu-
dxis, rfccin monte illo cum Samaritanis. fèd vbique adorant
Patrem in fpiritu & veritate. fi autem illo modo intél-
ligi voluit cuius 'templum totus eft immdus,vt totum
mundum iuxta confüetudinem feripturarum, tptum genus
humanum appellauerit, manitefte templum Dei to-
tus eft mundus: In illis fcilicet qui ex toto mundo »deft, ex
É
*
p i
0
Matth,%}.
1C.17.
H
vnjuçr