' , , 1 .. , I ..... . . . . . . . . . :
Fecimus, iapientia & vimitibus clÉrueriiht * led v t 'plurës
ülüs qaos fub filentiö praterimus. Igitur Conftanrinus
Traianum herbak parietariam öb titillosmuleis $dibus in-
Iciiptos appellare iblitu,seft. Hicpohtem in Danubio coi>-
ftruxic.habitumregiüm gem mis,& caput eXornahs përpe-
tuö diademate. ‘Commodtllimtfs tavneri multis rebus fuif
calumnias fèdare ,lègirfms feücriflïmus, nütrire artes bo*
nas: pracipile ftiidia literarum i legerevi^re confcfiberëi
medirari, audire legacionës SC quèrimpniSs '^roüinciafurA
lagaciterftüdüit.Ec dum multas genresdiüeifis praltfsfiib-
tegiifet, vrbemhóminislüi Romahbrüm rëgnmvel folus,
Vel primus inftituit. Q u * fola expers idólörumad hoèbre’-
uiflimo temporë, cbndita a Chriftiahó Imperatorépröiie-
£h eft, v tip la R ó hi* tot feculïs miferiiique ^toitcdtlé FoiV
ma & potentia nierito poifit*qüari. Tutti deinde primué
ConftantinUs iuftobrdiuè & p ió verhtedïdüm.Si'qüidèiü
ftaïuit citra vllam hömihüm c*dém paganorüm templa
elaudf. Et in Koe dohiininöftri IeiuCntifti ldudènda atqüe
mirandaeft omhipotenriaryt quahdb volüit,mox viiitis té--
ligidfi principis edido omnium regtim'&! imperatbrurti
potcntiffimPriim, & retrö fectrlisfortium aciapièntum irt-
du ftrta fana a c mirabilitet idótorum ïabritacatenipla.élau-
fa mtllörefiftentebukore pehe per ómnbm örbem , & ad
hih iiumliint redada. Hiskaque geftis prolp'ete tertio ffi
hcmdecrcuümponere libro.
T O M I I I . L I B R I 1X1, F IN IS .
ERECVLPHt Ep
i s c o r i
Lexouiénfis,
CH R O N ICO R VM
'tom i Secundi,
, Liber. IV i
Qromodo poft mortem Confiantii ad tres ehis filios orbis R04
manusptruencrit, & guas panes vnafqutfqUe ob-
iniucrit.
... C ap,;. ï.
Si Nterea reipublica fortuitis cafibus Vrgeba*
•tur.'Vnde quædam lummatim ac; breuiter
perftringere ■» non éfle ineongruum arbitra-
mut. Igitur quia ædificaiore Cönftatttinö-
politan*duitatismoiriente, treseiusfîlii îràr
I périumfulceperunt.in pr<*cedehtibus eftcriatratumiScien-
dumautemquia cum iftis imperaüit coufobriniis eorum
nomineDaimatiui, vocabulu/n paras habens, qüi dum
paululum imperaiTet ,d miliribüs inceremptüs eft, rtoh iu-
bente Conftanrib v t ncddëretür > nee tarnen prohibent«*.
Ità tres partes orbis Romani redadadbminario eftj Óon-
ftantinum& Côhftântiüm acCónftantemElios Cönftah-
tidi. Mi fihguliKas partes tegendas habqerunt. Conftan-
tintisiUniór cunda ttans Alpes * Coiiftarttius a freto Pro-
pontidis Àiîarn atque Örientem, Conftans Illyricum Ita-
liamque & Aphricam Öaltaatiüs Thrâdam Macédonien«
que & Achaiam. Intérim bb Italiae Aphric^que iusdiflèn-
nre, ftatim Conftàntinüs & Conftâds cöepetunc. Cbn ftan-
tinus latrodnii ipfecie dum inèatitUS feëdeque temülentus
in aliéna irruit,idudbus Conftantis o_l>truncatus eft,
proieduTque in flüùiumjCux nomen Alla
eftjUon longUab A*
quileia.
Qudliter per qutndam presbfnrum htretici Arianiddf#
mUiaritatem o>nftdntiniper-
uemunt.
C a p . i l .
ÎNtereâ maligna fernper adüérfitóri Deùm yèrum diaboli
infedtatio, quaeabinitio mundi vfque nun’c à fynceto fï-
dei religiohftque ‘tramitè eftufis ëdbrümnebulis lubtica
hominum cbrdapertürbat.Póftqüam Chriftianiisïmperà-
toribus fummâm régi* poteftatis iri meliöra vertentibUâ
'ècclefiaitt CKriftiielo idololatriæ perfeqüi defiitit , aliud
rnachinâmentu'm, quo perëofdem Ghriftiànosimpërato-
'reseedefiam Vexaretinuenit; jFitigitur Atribhoui érrorii
authori,clgterifque difdpülis ipfius ad familiaritatemCon-
ftancii imperatoris promptüs àditus & facilis via, & Koe ita
'eueniffe döhtigiti Pofteaqiiam teligiofi ptineipis marer
Hefena* ftimmis Romani rfeghi honoribus a f ïed a , exhac
lucedifceliit, ConftahriarühcLiciniiÜereiiiftafiattis Au- j
gufti folatiis vtfebàhtur. Huic accidit presbyterum quén-
dam vehirèinnotîriam ,'l latén‘ter pârtibus Arriahi fauen-
tem:iedïs.primo nihil omhino de h-iSapüd Übrdtem ptinti-
pis apedtet. Vbi vèro multà familialitas copiam tribuit*
paulatim cdbpit iêrmonem afpetgere, inuidiam diCehs Ar-
rio genératam, & pró fimültaeïbus ptiüafi^, épifcöpum lu-
um rem cohterttiofe exagitaflè * jémulatiönis ftimülocon-
fi^itm<quod Arriüs apud plebem iatis charus baberetur.
Hæc atque huiuicemödi alia Freqiitëntiüs ftiggerens, ani-
hïös Coiidanti* fuöseffecit. Q u * cum diem obitura vifi-
taretuc k Cbnftantio fratte.atque ab eo blande religiofcque
témpèllatetur »extremâm dicitür ab éo gratiam popoFdflè
Vt presbytëruhl in Familiatitatern të d p e r e ty& q u * fibiab
eo prb ipé édàlutë fiiggeterentiit,âudirct.Se quidé ferp eX
luce d ifcedehtëm nihil cüràrê,pto Fratris vero ftatu eflè fo-
lidtam}nèForceprb innocentum pcenis regni Fuipateretut
excidiüm. Quibusille monitis àiorore Fuïceptis, fidelem
pro Fe german* iolicitudirietn credehs , acCömmodaüit
aurem ptesbyteroi Conftahtiö verb de Kàe lticë diftedeil-
t e , liberis de (ucceflïöne Romapi orbis téftamentUm hæ-
redibuslcriptum düm non addlénc, dicitur lècreto pres-
byterum,qitemi {brore córomèndatüm fuprâdiximus euo*-
cade,arque lub iacrartiento tradidiflë quod Fcrip(èrat,dtim
exoccafiorte pr*di€ta eius familiaritate potiretur : conte-
ftatts ne vlii, nift Conftantio cum Veiiiflec*r|n'mantts trade*
refc. Gui etiató quod eunuchi qui erant in palatio fauebant,
artëindieiö delmperatpris rti orte im preflb vfqüe ad Ç on-
ftantii præfèntiam, multis noua tentancibusopptéilis,re*
fticut* in te gïiq üe man 1ère. Cum.Vero Cönftantiüs affuit
iet,depoftturn presbyter illi reftitit it.Cuius benefidi gratia
Imperator regni cupidus ita ei deuindtus eft,vt qui impera-
tè cundis,ambient,ab i'.lo fibi imperari lequahimitër j^ite*
rctur. Ex qüodeuitldtofibi Impëratóre, cospit de Atrii-re*
ftitutionemggerere,&nolentesacquieicerë/aeerdotes-,vt
cogejèt p’ëriuàdere. TunçBufebium Nicomedi* epifco-
piim.parribus Arii' fauentem, dëteroique eiusiiöSosXm-
peracori familiàriflimps efFecit*annitentibusfibi eunucKis
Palatinis * quorum animos diabolica fraude fibi deuinxe-
rat. Athanaimm Veto catholic* ecclefiædefenForem fàlfis
cri minationibus inledtantes,adeo v t princeps Conftantiu S
Vellet eum Fæpiusinterimfcre, nift pia Dei prouidentiaad
rëftàuradoném eed efi* Fu* eundem protegeret ac reler-
uarec. Igitur quibus mirabilitèr modisftepius fit ereptiis
de manibus animamillius quærentium ,Eçdèftafticaquæ
dicitur Tripartita narrat hiftoria. IpFe etiam qui pâftîxs, or-
dinatim in luis tefert opulcufts, tjec non & Rufinuspr*di-
ââtemporisËedefiaftic* hiftori* feriptor.
J)e dtuerjis Synoâisjn qü'ibui catholica ‘üiceriiconcilii décréta
Anianifubucrterenifi
funt.
C a p . , III.
TTaque peruerfî dogmatis Fautores Eulebius Nieome-
A dienfis, cûm c*teris Fatdlitibus eccleft* Dei hoftibus,
ChrM 'ÏÏom. ll.L ib . I F i p 7
nkfttistempus opportunum, paulatim callidedecreta Ni-
c*ni conciilii catnoliça Fubuertere nitentes r apud Antip-
chiàm primiim fub oeçafione de,4}C^tioni,s templi, ibidem
à pâtre Auguftorura mirabiliter inchoati, & à Conftantio
cônFiimmatî, conuenerunc quafî rionaginta Örientalijim
eôifcôbi.Vbi contra fidem càthplicam Nicçni conciliiùpn
cam nianifefte, ficùt in reliquis/amerunt Conciliis.peinT
de procëdçnte tçpapore diacrià célébrantes. Concilia, fidem
Nicæifi, conçifii de vna Deipatris & fiüirübftaintia a-
bôlere pupîenites, ipfo imperatore gis annitentet ciims gc
præfèntia dèbàcchantes, K*c aliqupties agebant. $ed dum
ppftpüofteft) Conftantis Fynpdurn M ediohniCouftantius
fiëri dectëuiflet,In qua Orientales atquç Occidentales epi-
icoposili veiahia Aïriana concorde^ faceret, ad effeFlum
perducére nequiuit. Vnde & apud Ârimenum' .cpquenire
pr*cepit O cëidën taies, apud Tyrum y erp Orientales/In
quibus (ynodis Hornouuani nequaquâm Arriams çom-
muhicantes, ea de‘rec*teris in locis diueria ,çelëbraQte,|.
Cohciliâ, turbulentiorem ciontra cathblicps generarunt
tempeftatem. Çonftantius.vero hprtatujperfidprum nunc
blanditiis * nunc minis fyftans^. nec fie ad ynanimi tatem
cos perduçerë pptuitepiFçpppsÆd frqftratùs.cft Fuis co.na*
tïbüs, St ihàidreshinc inde^n ëpclefiis èmergebànt difepr^-
di*.Inliftentibusautem Arrianis ad tanta ni peruenit dementi
« Cpnftantius, v t quoIHam in Deogradus crederet,
infinùmèius.dumiripeo Deosquærit, tanquamperSeu-
db Tÿrum induenuri' Péruerfo igitur zeft) pb’teftas arma-
turillufa,&fubnomine pietaçisyis perFecutionis agitatur,
denpùa nominis éléftipne çdntënditur, vt Àrrianorum
poriUs ecclefiæ, quam cathplicof’unj fint.
Depèrfecuttone Athanafii, aliorum catholkorumque
epifeoporum.
T 7 Rgo efFeratus rexinftimftu Arrianorum, primüm A-
X_>thanafium perlequitur. Quicum qu*reretur ad pce-
natn, a Maximino Treuirorum epifcopo,qiii tunc ]iatis clams
habebatur, honorifice fiifceptuseft. Paulum vero FuC-
cellprem Alexandri ConftantihopoIeos epifcopum,vi-
rum laude dighum, in exiliüm detrudi iuffit, & fh locum e-
ius Macedöpiüm ciudelfcm h*reticum lubrogauit. Sed
dum'Hermogenes magifter militi* regis imperiP & Arria-
nöruni fäiftione Paulum deppftare conaretur in exilium.
Conftahtinppblima populp tfadtus cathölico, interem-
ptus eft. Paulus autem pr*fe«5fci Philippi fraude tlfdum-
uentusjpoftmoduminexilium e fttrums,&ibiab eodem
ftrangulätus,kquia faucor Macedonii atque Arriand rum e-
rat. HinciamLibdrius Romaniefedis epilcopus exilio da-
mnatur, qui nolpit h*reticiscornmunicafe, & damnatio-
nem Athanafii FubFcribere. Sed dum Romam Conftanti-
us veniret, matronarum nobilium Romanbrum pcpep
fatisfa<ftione m FuFcipiens, adprdpriam eum reuocauic fe - ,
dem. Tarnen quibul^am Fufpedlus fuit, quod t*dio exilii
fiiperatusyfublcriplerit. Cognouerat etiam, quod Felicis
illius lucceflöris * cletus &pqpulus vrbis commünionem
velut hsretici declinarent: eiufijue folenniis nequaquam
intereffent. Eaquoque tenipeftate Euiebius Vercellenfis
& Hilarius Ph5lauienfis,c*teriqucsfeligiofi ac catholicier
pifeopi & prelbytbri per diuerFamittuntur exilia.Hrnc yarns
äfflidionum mddis non fii* partis Arriani ofnnes per-
FequunturepiFcopos:afienFu pr*benteeis principe. Fiunt
inceftinaYbella,ecclefiarumdepr*datiohes:diuerl* condi-
tionis,*tatis & Fexus hominum multis iri locis clades &
mortes..Quas periecutiones neFattdas Fequitur terr*mo-
tus horribfiis, qui pltlrimas orientes (dlo ftrauit, fed *
ifta in hoc cpmpendiolb fiifficiant o-
pere.
Depraliis Cmftantis tonif a parthos & francos» ac de morte
tpfius»vbi tune frand habita-
TSR
C a p . V.
Voç autem ad cceptum hiftori* reuertamur feriem.
Igitrir Conftans aduerfiis Perlas & Saporëm,quiMe-
ropot^iam vaftauerat,ix.pr*liisparum proipere decer-
tauiiT nbuiflîme Fe^itlonc atque intemperantia militum
no«ftuadoriripugnam coaâ:us,patratam pene vi&priam
inFupervidus amifit. Igitur va#> euentu aduerFum|Fran-
eps a Gohftante pugnatiir. Demum Frarici à Confiante
perdomiti,& paxeum eis fada efl Porro beatus Hierony-
nius invita Hilaribnis.facic memoria de Francis, vbiti^nc
habitarent.Dicit n. Nanque Candidatus Cphftantii impé-
fatoris Rutiliùs coma & candbre corporis indicans pro-
uinCiam inter Saxones & Alamannos : gens eius non tam
lata quam valida, apud hiftoricos Germania nunc Francia
dicitur.Igiturpoftcumfeintolerandisvitiis dediflet Conftans,
ac pene prouincialium fauorem militum compara-
retjMagnentii dblis^noppidojCui Helena nömen efl»pro-
xiitio Hifpani*, interfedus eft.
De tyrannide Magnentii atque Nepotiani » & deéo*
rum interfeftoribus.
MAgn.
pern
C a p . VI.
( nenrius enim apud Auguftudunüm arripuit imperium,
quod continuo per Galliam, Aphricam,Ita*
liamque portexit. 'In Illirico autem Vetranionem *taté
grand*uum, imperatoremfibi milites creauerunt: virum
natuta fimplicem, cundiFque iucundum, fed qui ne prima
quidem vnquam literarum elementa'didiciilef.Itaque cuni
primas litéraSjlitérarumque fyllabas imperator fenejqin-
terdum inuitus meditaretur, a Conftantio,quriuncin Ma-
gnentiumvltionefratris accenFus bellum parabat, depo-
here iuflüs imperium; abiiciens cum literis purpuras, cón-
térituFqüepriuatis, palarium fimul, Fcholamque dimific.
.Nep'otianus deinde R om * Conftantihi fororis filias gla-
!’dia»orum manu Fretus inuafitimperium, qui deinde cum
improbus aeper hociniiifus cundis eflet,aMagnentianis
ducibus opprefluseft. Sequitur bellum illud horribile inter
Conftanrium, Magnentiumqueapud Muriam vrbem
geftum, in quo multa Romanorum viriumprofligatio, ef-
iam in pofterurn nbcüit. In quo bello pene hunquam am-
plius Roman* coniumpt* fune vires , toriuique imperii
fortuna pefliindata. Magnenrius tamen v id u s aufugit, ac
non multo poft apud Lugdunum propria fe manü interFe-
cit.Decentius quoque frater eiufHem,quem C*farem Gal*
lis pr*fecérat,apud Senonas laqueó vitam finiuic.
De Gallo Cafarefatto a Conjfantio, ac maturius interfefttii Èt | delultani Galli fratrispredits contra Germanos &
Francos. Etqualiter inuajtt im'-
perium.
C a p . > V I I .
OntinuoConftanh'us Galium patfui filiiim Q*farem
legit, quern riirfus crudeliter ac tyrannice agehteffi,
C
paulo poftquam crearet, occidit Syluanum quoque per
Gallias rebus nduis inhiantem, mature circumueniert-
diim, opprimendumque curauit.Igi torque Syluattointer-
fe d o , Iulianum patruelem fuum Gafli ftatrem C*farem
creatum, mifitad Gallias. Itaque lulianus C*fareuerlas,
opprèiTaFque ab hoftibus Gallias ftrènuiilime in integrum
reftituit, Ifte in campis argentarilsapud Gallias cum pau-
cis militibusinfinitashoftium eopias déleuit.
Stabantaceruimbntiumiïmiles, fluebat crUOt niimi-
numinmodum.Captus rex nobilis Nodomariils; fan'o-
mnes optimktes eius'* redditns limes Roman* poflei-
fioni, ac poftmodumcum Alamanis dimicarts , poten-
jiflim um eoriim regem Badomariüm cepit. His élatusfiic