e contort
m
Anguß, de
emit.Dei l.
Auguft. de
eiuit.Deil.
K^Agobardi E pfcopi *
velut. rucifixa mortisfirnißt ùdinefignaretur î quemfaneferpetetn
proprer fa fli ntemoriam referuatum, cum pofieapopulus irr ans
tanquam idolum colere coipiffet. ßzachmsrtx rehgiofapoteftate
Deofiruiens cum naagha pietatis latide centrum. Idem etiam
Pater in librö primo de Côncordià Euangeliftarum,"
quem contra Paganos edidit ,di(putat de illis quiDömi-
niun Iefum Chriftum dicebant epiftolari iermone libruni
leripîïflèj&Petro acPäulqtradidillea & dicit i Cumenint
y fien t tale aliquïd fingere cbrifiùm fcripfiffe ad dtfcipulosjùos\
cogitauerttnt ad quos potißimum fchberepotuijjèt, facile credère-
tur, tanquam ad illos quieofamifiarius aibàfiffiht quitus illud
quafe fcc return digne comnitteretur.lt occurrit eis Petrus & Paulus.
Credo quodpfuribus ïoeis fimul eos cumiäolpiftos vidèrent*
(quid merit a P et ri & Pauli > etiam propter eundcih pdßionis aient
célébraisfolemniter Roma commendat )fie omninotrrare tûetuè- runt qui Chriftum & Apoftolos eins non in fan ft ts codicibus, fed in
p'tftis parietibus quafiuerunt-H$c (àn£tus AuguftinuSjex qui*
bùslnaôifefte colligitur.Qùia fi üêrpentemætieum, quem
Üeus fieri ôricèpit, quohiam er'rans 'populus, tanquam û '
dolum colere ccèpit, Ezechiasreligiofus Rex Cum magna
pietatis laude côntriuit : Multô. religioliûs Sanâorum imagines,(
ïp|ïs quoqueiaridtis ïauenti bus, qui ob fili honorem
curç diùiriæ feligïèriis ?ôntemptu, eas adoràri moreido-
iorura indignantiflime ferunt) omni genere çonterendaî
& vfque adpuluerem funterjidenda:,præfèrtim cum non
. allas fieri Deus iuflèrit, (cdhumanus (ènfus excogitauerit:
Quod au,tem Deuscaftius ablquefimulachris veneretur,
te ftiseft etiam QqintusLudlihsBaibusGentilis Philofö-
ph’us jficut præfatus Dodtpr inquaitode Ciuirate Dei lî-
bro,eum di(putantem in(èrit hisverbis: Videtifneigitur vt à
Phyficis rebus bene, at que vftßter inuent is ratiofittraftadd comment
it ios & fielos Deos? Qua nsgehuttfalfas opiniones errorefque
turbulentes&f.perftitiones pene aniles. Etfdïmaenim nobis D$o~
rum & ata-s, & veftitus ornâtufque flotifuffi.'genera pfatereo ,coh-
iugia, cognattoim,ommaque tradufta adfimilitudïnem imbeciüi-
tatishumaneÆam & perturbatis animis inducuntur. Accepimus
etiam Deorumcupiditates,agritudines,iracundias.Nec vero vtfa-
buUferunt dÿ bedisprsdïifque caruerunt. Necfolum vtapud Ùo-
nüruntßum duos exercitus contrario s,ali] Dij, ex alia parte defen-
dereut, fed etiam vt cum Titanisaut cum Gigantibus fua propria
bdlagejferunt. Hoc & dicuntur & creduntttrftu ltß im e ,& plena
funt leuitatisfummaque yànïtatis. Ecce interim qua eonßtehtjir,
qui defendant Deos Gentium. Demie cum bac a i fuperftiùonem
pertinere dicat,ad Religtonem vero quant ipfificundum St oie os vi-
deturdocere. Nonenim Pbilofopbifolum, inqué,terumetïam ma*-
tores hoftrifuperftitionyn à, Religione fepdrauerunt. Nam'qui to-
tos dtâprecàbànturiinquitJ&tmmolabantgvt fuifibiliberifuper-
ftitesejferityfisperftittùfifùntappellati. QmJtdYunteüigdteùtn ri»-:
tiariidum confiietudinem Cïuïtatis timet.Religiösem îaudarema-
ibrum,eamqueà fuperftitionefetungereVelleiSed quomodo idpoßit
noninuenire?,fientmà maioribusillifunt appeüati faperftïtiofi,
qui tot os diesprecabantk r & immolabant ; numqutd & iüi qui in-
fiituevunt quod ifte reprehendït, Deorumfimulacra, diuerLt atate
& vefle difttn cia, Deorum genera,Coniùgta, cognatiOfies. Hicv ti-
que cum tanquam fuperftitidfaculpantur, impheat ifta cttlpama-
iores talium fimulachroruho inftitutores atque cuirons. Ét poft
pauea,di«f etiam,inquit,idem stuft or* acutißi n us atque doftißi-.
mus, quod ij foüeivideantür animàduertijfe quid effet D eus, qui
crediderunt eum animant motu q£ rattonc mundam gubernan-
tem\acper bocetfinondum tenebat,quodVititai habet-. Detuenim
Ver us non anima,fed anima qaoque eft effector, & tondît or : tant en
f i eontra praiudicia confuetudipis liber effe poffet vnum De ton to-
lehdurnfate retur atquefuaderet motuac ratione mundumguber-
nantem, vt e'a cum iuo debacre quaftio remarier et, quod eum dice-
t et effe animdm,nt>npotius & anima creatorem. Dicitf etiam antiques
Romanos plus quam dnnos Centum & feptu iginta, Deos fine
fimulachrô coluiffe.QUodftadhuc remanfiffet, taftius Dij ebferua-
rentur. Cuiusjententiafua teftem adbtberet, inter cetera etiam
Gentem iudaam-, nec dubitat eum loCurtiitaconJudere, Vtdicaf,. ■
quiprimifimulachraDeorumpopiilitpofuerunt,eos ciuttatibus fuis
metumaducniffe,&erroremaddtdiffe$ prudenterexiftimans. Deos
facilepoffein fimulachrorumftplidïtate contemms. Dicit etiam,
beams Auguftinus in libello de yeraReligioneàd percipi-
endam veritatem,nihil magis impedire, quam vitam libi- •
dini deditam, &fal(âs imaginationes return (ènfibilii/m,
què no bis abhbc fenfibillmundd £er corpus ilmprcflcè
religio eîhÀi"tetiam:C«j»e»»w EcclfiaCath'olicàper'tô-
tum orbem diffufa atquefundataßt, née m\rac%inittà ïn 'ndfttà\
tempord dur an perm ïffafunt, ne ànimafèfnp'et vifibilià quai-er et,
& eorum confuetudinefiigefiehtgenus bumanum s qüorum nèui-
tateflagrauit.hetlnibi. AnimtUpèmerfe qui -ad confèntplandaih
ftünmam pulchritndinem mens non ôiuliisfafttu eft: ïüevid'tmen-
tem conuertù e ad corpora, o eu los ad D eum,quant entminte lligére
carnalià & vtaete jpiritalia, quodfierimripoteSk qttâje-ifiàper•
uerfitas corrigenda eft, quia nififecèrit quodfurfttm c ftdeorfttm.
& quod deorfum eftfurfum,r.égnO ccelçrunt apt us non eritirmii ergo
fummaqturamus ÏH infini is Ç nCcipfis ïnfimis inbare am us ; iit
dicemusea, netum ipfisiudtcemurftdeß, tantum eis trib'udmus,
quantum Jpeciesmeretur extrema , ne cum in nouißimu prima
qu<erimus,dprtmis inter nouißtma numeremur. Item ipße norifit \
nobis Religio, cultus bominUm mortuorum, quiafipie ViXerunt,
nonfic haben tur Vt idles quarant, honores,feiillum à nobis to ‘iyo-
lunt,quo ülumihdntelatàntur, mentis fûts hos effecconUerßs. Honor
andiergo Jisn't propter tmitatióhèin h'ón ddoraridipiopter Religionem,
F| Aui«ß\ y era M fern
Varias opiniones ertörelquègéneraht} nec ‘c'tfbrèhrMiuti
inreligioneeflè potuHlè jfiànima proDeo (hö nbiiicolé-
rèt ànimàrii yautj^tpusauifrahtafinaba' fua i que bihil fiujt
.aliud, quam de ïpfeeie cörporiS corporeo iehïiratttaûa fi.
' gmenta ; ndfi ergô creatüræ potius ^nam cr'eà'torii/lèrüià-
hius,nec euanefcamùs in togitaribhibus hbftri’s VhaEfc petfcéfe
'Auguß.t 8 s .<§4 C«
[fen.
G
[Augufi.t
nonfif nobis Religio humanomm operum cultus. Meltons
'enim funt ipfi artifices, qui taliafabricantur-, quos tarnen colere
non debemus. Nónfithbbis religie in pbant afmat is noftris, melius
eft enim quàlêcumque verum, quamomne quiequidpro arbitrio
fingi poteft; Et tarnen animam ïpfam quamuis anima ver a fit, turn
f alfa imaginatur,colere hóhdebemus MelioY eft Ver àftipuld, quam
luxihani cogitatiohéprofujpicantis vVlütotdteforniaü'y&tomen
ftipulam quam fentimus& tdngïhtus * dpmentis fft credere Volendam.
Idem in Epiuola âd Cohlèritium dicit: Cogitationiscarna-
lis c&mpofiemem,Vanumquefermentum,vbi veneratio labefaftare
incipit; continuo ihtusinillo aditiuante, atque illuminante qtii
cum talibus I doits tn corde hóftrohabitdre non vult,tea iß a confiingéré
atque à fine hoflra q'tiodammàdo eXcutere feßinemus, & ne
puluerem quidemvllum talium phantafmatumillt r émaner epa-
tiâhtür. Q^ödverstemeritatisoffenlamincùïratÿquiali-*
quod diuinum in îâcrilegos ritus Vfiitpat, teftatür idem
Do&orinepiftolaadlanuariumyiradiceris. guide Pàgùnis
Euangelïcis fortes legunt &fioptaiidum iftvt bac potius. faciqnt,
quant ad damonià confulenda ‘concurrant, tarnen etiam ißadifpli-
tet confitetudof, ad negotiafecUlarta, & ad vita bums v amt at cm
propter'aliam vitàm loquentiaoracula diuinaVetleconuertere.Sic
eonfimile quid beams Hieronymus loquitur, chm verba
Öo mihi'ilia tra&aret, qtiæita le hohem t-dilatant enito Phi*
JafteriafiM,&magnißantfimbrusi.PtnaäoUMq\uyfilbldeCst‘
logt~PhiUfteriatycubani,quodquicunqiièhatiu$eteaqüafióbcu-
ßodiam &munimentumfuihaberet,non intilligentibus Rbarißis
qtiod hat in corde portandafint non in corpore1, alto quin & arma-,
ria dmrea f^bentlibrost&DeinotitiamnonhabehV.HocapudhVS!
fuperjllittoft miilierculainparmlisEuangeliis , in crucis iigno,
& in ftiuftnodinbw,qu\habentquidemz,elumDei,fednQn iuxta
fcientiam vfque bodie faftitant de talibus inß.tutis ( vt beati
quoque Leonis Papa verba ponamus)etiam illageneratur imp t et as,
vt Sol iHcboatione diurfia lue is exjiirgens à quibufdam infipient tori
Lus de locis éminentioribusadoretur ,\quod nonnulli etiam Chri-
ftidniadeo fe relijofefacereputant, vt prtufquam ad beati Petri
Ap'oftolißafiitca,qua yni veto Deo,&vim ddicata eft,perueni .nt,
fuperatisgradibus quibus ad fuggeßum dra fuperiotis afeendttur,
conuerfo corpore ad hafeentem fi fblem reflectant, & curuatis eer'
iïujhusïn honorem fefplendida vrbis inclinant : quoi fieri partim
igiiorantiævitio,partimpaganitatis Jpiritu, multtim tabefeimus
& dolemus. Quia etfiquidam forte creatmm potius pulchri
luminis quam ipfum lumen quod eßereatura verteramur, abfli-
nendum tarnen eft abipfaßeciebuius ejficij ; quam cum irttioßris
inuenit qui Exèorum culm reliquit, norme banc fecum partem
opmionis vetufia,tanquamprobabilem retentabitl quam Chrfita-
nif& impiis viderinteffe communem? Abiiciatur ergo d confuetudineFideliumdamnandaperuerfitas,
nec honor eorum ritib. qui creaturisferuiunt mißt atur..Dicivtn ein Dimeofe dreipbtiutursa, I
diuina Dominum Deum tuum adorabi$,& illi foli’feruies. Matths- _____5_*__ __— ------ ------------- ----- î—, -Pt'b"—ea -*
MGinefica
mß-c-if
i I.CW. C. 4 HIbid.
Opera. *97
i nterpofitisi Reiißt efgo /inquit, hos'Religio vni omnipotent
Deo,quta inter mentem noßram qua ilium intelligimus Pattern &
fieri tatenif id eß) Lucem inferiorem, & ilium, nulla interpofita
Etbeatus \ob',bmo fine querela ,vtait Dominus, & continent fe
abornniremala-, nunqüid vidi, inquitfolem cum folgeret,
& luiiatninced entern clare & lajtatum Cftin abfeondito^ . ^
ebrmetimi^ofctilatus fum m^nummeam^ubdeftini» icnaturaeß.
quitas maxima & negatio contra Deum altiflimurm Quid
c ft aut ein fol vel quidefl t,nm,ritfivißbilis creatura x&corporea
juciselementa, quorum vnum maioris cjaritatu , aliud minoris eft
ita drderlam-in tum'iriaribus qüalitatem.creator inftituit;
cum tarnen priulquam hrec fierent, & dies fine folis öffi-
cio,&no<äesfine Lunsminifterio praceffifient: fe^ co.n-
debanturifta ad/aciendi hominiS.vtilitatem, yt rationale
^n^lnccindiftinbtione menfium, necin reciufiranno-
riini,nec in imumprationetemporum fallerepr r eiim per
in^qiulium h orarum impares m bras, &; diffimiliu m oi>-
tuum fignämanifefta.&annos (olconcludejet &-men(es
Luna renouarer. Quarto, namque vt- legimus die , dixit
Deus:Fw»f lum'tnaria in firmaiflentoCoeii, vt luceant fupeyter-
ram,& dmdanUnter diem& nOftem j &firtt in Cigna & temp o
ra,&indies&inannosy&fintin firmamento Ccelj, & luceant
/fyerrerr^w.Expergifcere.qhomOj&dignitatem tuqaguo-
fee natur*,recordare tefablum ad Imaginem Dei, qu« etfi
iti Adam corrupta,in Chrifto tanjeh eft reformata. Vtere
quomodo vtendum eft yifibilibus creaturis , (icut vteris
terrq, tnariiCcelp, aere, fontibiis,atq; fluminibus,&qui4r
qujd in eis pulchrum aitque tnirabile eft.refet äd laudem-&
gloriani Co'nditoris. Noli efle dedituS ei lumini quo volleres
8c (erpenteSoquo beftis& pecudes, quo muicae dele^
£taucur,& vermes: Lucerri corpoream (enfii range cotpo-
reo;& tQtomentis a(Fe«5tu illud verum Iunien amplebtere, quodittuminatomnemhominemvenientem inhuncmundum,8c
de quo ditit-Propheta: -Acceditead eum & Hluminamini &
vtdtusveßri non erubefeent. Sienimtemplum Dei fiimus&
(pirSüs Dei habitat in nobis; plus eft quod fidelis qui(qu e
in (uobabetanimö,quam quod miratut in Coelo.Nonita-
que.vobis dile6ti(fimi hocautindicimus ,aut (uademus,vt
defpiciaiis opera Dei aut ctmtrariumäliquid fidei veftrae’»
IN L 1B R O X X H . DE C IV IT A -
. ...-T e D e i . ,/•'
FAciunt autemtnirabiliaMartyresyel potius Deui,aUtceope-
ranttbusaut or antibus eis v t fiddsalla'proficiat, qua eos non
Deos nofir os effe, fed vnuip Deumnobifeum habere credafhus.
Denique Pagani Dijs fuis & rempla ftatuerunt & adificauerunt
a rm dr Sacerdotes tnlHtuerunt,& ftcrtficiafecerunf, Nos autem
Martyribus noftris non templaficutDtjsfedUemoriasficut homi-
nibns mortals,quorumapud Deum viuunt Jpiritus [fabricamus. ]
Nec fiji erigirtius altaria in quibus fdcrificemus M ’artyribus , fed vHi
Deo ,& Martyr urn dr noftri facrificium [ im/nolamus^adquod
fftcrifitiuriificut homines Dij qui mundum in eius confefmefece-
runt ,fuoloco drordine nominantur, non tamend Sacer dote qui
facrificat inUocantur. Deo quippe non ipfis facrificat, quamuis
inMemona facnficet eorum; quid Dei Sacerdos e ft , non illo-
rum. lpfum vero facrificium, corpus eft Chrifti, quod non offef-
tur ipfis, quia hoc funt & ipfi. Ha&enus beatus Auguftinus.
H Aic eft finefera Religio.hie mos catholicus, hat'd anti-
qua Patiumtradrrio;(icut etiam exlibrolacramentb-
rum [quem Romana tenet Ecclefiafacile comprobaturi
hunc venetarionis modumqui aut (upergredimrqui aut
reliquitcbntemnit difciplinam patris fui,dimictitque legem
matrislua;: Ideo nec gratia capifleius addetur, neb
torquis collo. Teneatur itaque via regia, hajie dpeuerunt
Apoftoli,Ecclefia: magiftri,hanc tenaerunt Arietesgregisj
Dei ouis enim relinquenjPaftorem.oberrask viaquaprae-
cedit ariesjisret in fentibus.deuoraturalupis.SoliDomi-
no offeramus gloriam& honorem, nec cum fimulachris
fornibemur, his effebfci fi miles de quibus Deus dicit -Ego
Auguft. de
Ciuit. Dei
d?rplcla?sopctaDe1amcap|armmahqmdfide. v eft^ n ,
his^uæbonusbo.1?condidftæft.met.si fedvt U W ™ - \ V 1 farnicanm Et Apoftolus Petrus, -OcuUs UHmu
tutanimfpecie,&vmuerfotnundihumsornaturattonabl- , .^Jlters &inceflbbilisdelidti.Hierufdlimqiloquefoi-ni-
teinpetaiitfervtanunu^itpew«i rOtatm-,-ticucajcAr j ® CfoldtuVuta, v td e n Æ in f,m e
Vuonndteecmjupiaoarda bpbuuelsebnotimsisudineudsu o./setdi^sedtfeurtmutsufsiuurteutsu m tetneantui,, ;| ifjoihh Qam^khCeettl irvellïiÿfteriocorporis r&anfsan&giiii-h&islu> 2qruiioBRaSd*
menro natabs Doirum. CogrtemiB quid natur* noftrae , f ^ J ^ a c™ uj f ^ Ä r i r p ö Ä ^
gtariadminacontulcnt ^rdramus Ap^olum dremtem. ■ g Ä fpcmPnoftramm homme.fed inDeo,ne
mrtmemmeftu&vttaveßraabfcondaaeßcumChrtßom j ^n n Ps jpa(ipropheticuniiWaWiö«f bö»w
tpfimgforta.lnquibus beanPapæ& Ortbodoai Doftons
verbrs.furnmopéffipenftnduuieftiquiaKoperatnapuum | ^ ’^ ^ [K^ fil^ quiDotllinumId!imChri-.
Deinonfuur adoranda &colenda,uec m.honorem Den Defi.
pnw/e.x
IB 0M*ru*.ßK.e dlii WM
quànto magis opera mânuum homidum non fimt ado-
randa 8c colenda, necin honorem eorumqùorumfimili-
tudines elle dicüntür.Nam fi vlla imago cflètadoranda vel
colenda?Creatoris potius eflet,quam creaturæ<*iempe bo-
minem fecit Deus ad imaginem &fimilitudinem Dei. Homo autem
facerenon poteft quicquam,in quo fit fimilitudo hominis
in mente ratione. Namfiexprimit vtcumque (cul-
pendovelpingendo aliquam (imilitudinem corporis aut
membrorum ,hoc vtiquéexprimit quod minimum eft in
homine , non quod maximum. Celte fi adorandi fuiue'nt
homines, viui magis quam'pidli, ideft vbi (imilitudinem
habeiit Dei,non v bi pecof iim,vel quod verius eft,lapidum
fiue lignorutiijvita & ratione (enfii carentium. Dieit de his
beatus Auguftinus hoemodo inlibro de vera Religione.
lüfti autem homines drih'vnoDeo habentes omnia gaudiafua
qüandoper eorumfaftd Deus benedisitur, congratulantur lau-
dantibßs. Cum veto ipfi tanquam ipfi laudantttr, corrigurit errantes
quospoff tnt,quos dntem non ppffunt,hon eis corneratulantur,dr
ab illo vitio corrigi volunt. Quibusfimiles vel etiam mundioresat-
quefan ftioreîfifunt boni A n g e ït,& omnia fahfta Dei my fieria,
quid metuimus, ne aliquem illorum offendamus finonfuper-
ftftiofi fherimus , cum ipfis adiuuantibus ad vnum Deum
ttndentes & ei vnireligantes animas nöfiras,. ( vnde Religio
diftacreditur ) omni fitperfiitione careamtu f Et quibufdam
ftum,purum hominem fuiftecredebant ,ï» n etiam Deu,
Et idcirco errant,confidentes in homine ,ac per hoc male
di£ti.Nemo fe fallat,nemo fe fed ucat, nemo fe circumue-
niatiduicumque aliquam piâuram vel fufilem, fiue dîuSfci-
lemadorat ftatuam, non exhibée cultum Deo, non honorât
Angelbs, vèl homineslàndo^fed fimulachia vénéra-
tut. Agit hoc nimirum verfutus & callidus humani generis
inimicus,vf/«i pratextu honoris fanftorum rurfus idola mtroduÀ
cat,rurfus perdiuerfas effigies ad*etur,\t auertat nos ab fpirita-
libus,ad carnalia Vero demergat,acper omniafimus digni,
abApoftoloaudir e,-Olnfenfati,quisvos fafcinaifit&ficftultt
eflisjtcumfpiritucepentisinunccarneconfummqmini ? Ipfeenim
fatanasficbx dicit idem Apobolus,transfigurât fe inangelum
/«c».Dénique comeflàtiones & ebtietates introduçit, fub
norfiine éharitatis,(uperbiam;&duritiam inflexibilêm cô-
ftantiam imperturbatianimi eflè fimulat;coecùmque furo-
rem^telireâitudinem voeât. Ideo dicit Ioahnes Apofto-
his,nolite omni fpiritui credere fedprobateffiritus, vtrum ex Deo
/îwr.Afpïciamus Pi&uram, quafi piduram vita,fenlu, & ratione
carentem : Pafcatur hac vilione ociilus ; Deum vero
veneretur animus;qui & (ànétiis fiiis yiâ:oriac coronani, &
nobis interceffionis eorum tribuit adiutoria» Habue-
runt namque &antiqui,fan<ftorüm Imagines velpidlas,
| vel Tculptas, ( fie etiam fuperius eft oftenlum ) (ed caufa
hifio
Ezech.c. li.
„Pttr.c.:
Ezech.c. %:
Èjlflu. hstref.-jy.
JoAU.Ctf
H