iNVBKERiT, Q u i anno fèquenci Aul tun Pofthumium
Pofthumi) confulis fratrem,quem is X L . inilium arthatö-
rumexercitui prsfecerat, interemit,acpenetotam Apjiri-
cam à Romanis deficicntem, luo iunxic regno. Deinde
Metelli disciplina coercitus, duobulque præliis viânas, tria
milia perfugarum reddidit , trecentofque pbfides dédit;
Conditionem pads non cuftodiens,iterum Mariani cofut
lis(quinonillo minoriaftutiapræditus eratjdeuiâuSjdum.
de propriis diftiderèt viribus, Boccüm Maujorum rege ad
fua conduxitauxiiia. Cuius copiis audfcus, Marianum içpius
afflixic exercitum. Poftremo apud Circam vrbem a'nti-
quam, adueilus Romanos,cumquadringenris militibus
( equitum inftru&us occurrit. Q u os tribus diebus pariter
bellando itacontriuit,vt omnibus' defperatis Romani te-
lis plurimi occiii vndiquepreffifitiac ingcnti fçruore Solis
, puluereque defend, nuilam deinceps fibilperarentlà-
lutem; dum omnia paterentur intolerabiliä. Equités ve-
ro Numidarum atqueMaurorum, velut fine labore pene
captos, atque circumieptos trucidabancRomanos.. Subito
fiifFragium eft Romanis coelo milium. Nimbus enirn
vehemens ru it,à c tempeftas valida orcaeft, quæ Romanos
rcfrigcrans conualeücere le c i t , ' Mauros vero atque
;Numidas incrmes perie reddidit dum hoftilia eorum,
quaî fine amento. erant lubrica, Icutà verb quæ ex cbriis e-
lephantorum , velut Ipongia aquanr ebibentia.jnhabilia
fa&afimt, qua fortuna Marius fuperiorfa$us vicit.-Boè-.
chus atque Iugurthafugiences, nonaginta mili*fuoruami-
ferunt.Ergo Bocchus cum Romanis pugriate diffidens,pa-
cem petiit:Iugurtbam dolo captum,cönditione pacis cate-
natum ad Marium mifit, quem ante currum fiiurn trium-
phatorabegit,&incarcerepofitumftrangulariinfln Prs-
tereaIugurtfiini temporibus belli, Caffiusconfulin Gallia.
^gurinosviqucOceanum perfecutus,rurfiifque ab iifdcm
infidiis çitcumuentus occiius eft.
De confulibus Rotnanorum, qui contra Gabs inf diät a dbnican-
tesvitti atque interemptifunt. Contra quosGqüos ib vindictam
confiilum & fines tuendes Marius conful quarto & quinto treat us, ,
dirigitur.GaUorum C G C C ’XL.-niilia inter fecit: prater mulie-
res&paruulos, quißfinecaueruntjn Afia vero &
1 * Syria, qui etiam tuncregna-
bant.
C A P . X.
L J Ine Maltius confiil & Çipio proconfiil, aduerfum
® 4 d fnb ros&Teutona s,'&Tigurinos., & Ambronas,
Gallorum & Germanorum gerites( quæ tunc vt imperium
Romanum e'xtinguerent, conipirauerarit)mifii,prouin-i
das fibj Rbodapo fluuio medio diuiièrunt. Vbi dum in-
grauiflima inqjdia & contèntione decenant, cum
magna ignominisr , & perjcnlo Romani nomiriis y i& i .
funt. Siquidem in ea pugna Marcus Aemilius confiiläris
captus atque interfe&useft, duo ftlij confiilis çæfîrLX-
XX* milia Romanorum ibeiprumque ea teropeftate tru- :
cidaca XL. milia Calonum atque Lixarum interfedfca;
Athias feribit. Itaex omni pene exercitu, X. tantummo-
do .Hommes quinuienlm nuntium ad.augendas miferias
reportarent: fiiperfuilîè réferuntur. Höftes binis caftris
arque X X. præda pötiri : noua qtyadam atque inibjita exe-
cratipne cunâa quæ ceperant,peflimded"emntrVeftis H h
cilï^ & proieâa eft : , aurum argeritumque in flumen-
proiedtum : loricæ virorum cônftiflæ, phaleræ, equo-
rum diiperdita?, cqui ipiî gurgiribus imraerfi » homines
laqueis collo indiris», ex àrboribus fuipenfi funt : ira
v t nihil prædæ vidtor : nihilque v idas âgnôfceiet Maxi- '
mu's tunc Romæ non iolum ludus vèrunietiam metus
fuit:ne confeftim C imbriAlpes tran(gredçfehtur,Italiam- \
quedelerent. Igitur Matins quarto con ful, contra Gai:
lpsdirigiturrquiçum Tigurinis& Allobrogibus duobus
præliis dimicans non fine magno iùorum dijfcrimine vi-v
cit. JBx quibus C Ci-milia armatoruni bello in terfeda finit,
L X^X X. milia capta: vix-III.milia eiFpgillè f^fetuncur.Mu-
lierés itaq; eorum pàrüulis fuisad iàxacpnliRs : cundæ'iefe'
ferro ac fulpgdio peremer^nfiTutonies ab^e^Çunlariinte^;
gris, Alpium niiies emënfi, in k a lis plana peruaièiunt;
lbiquecumpoculis,dbis, aclauacris emoliiiétur, Mqri u s
quinto coniul,dc Catullus aduerium eosmiflï fimt. Qui
Hannibalisingeniiim iècuri, in nèbula depofiierutpugna
& infbledilpofiiérunt. Solraimq; cum vento órtus.exad-
ue-rlb emicuit: vifus inimicorum puluis opplètiit: & Iplen-J
dor hebetauic. Ita fadum eft,y ttantaac terribilis Éiultitu-
do , minima Romanorum cladcyfiiaautem vkimainterne-
tioneesderetur, C X L.eorumtuncin bellocsefa,L E m i lia
capta refetuntur. Mulieresatitem eorumper multami-
lerabilia mortis genera igfe cum paniulh fiios neci aede-
runt.Itainhisduob.prsüfs C C C C .d e XL.miliapercm-
pta filrit: abfque innümera muliirummultitudine : quas
ie fiiofque paruulos fcemineo'fui'orc, virtute autemvirili
dilaniauerurtK^ibuseriamdjebnsPublidusMalleolus
Romanis inepgnitum antea facinus perpecrauic. Siqui*
demmatremjluaminterfecit, fernis adnirencibus. Quam
ob caulam; damnatus pa rrid dijinfiitu iqu e in culeum,
& inmare proiedus eft.' Eo quidem temporein Syria &
Afia Antiochus, qui & Orfus regnabapi cui iucceillt
Anriochus'Crippus, quiab Antipiho Cytino rtgiiopullus
ac rurfils Grippus An tio ch us, fuiperato C y tin a , re-
gnum reeepir. Itaexfucceffipnc aduerium lè diiriicantes,
regnabanc Syrias & A fis . Quibus diebus Marcus T e-
rentius Varro philolbphus, Cicero naicuntar. Marcus
Furius pocca, cognomento Babyfus,nafcitur Cremo-
ns.^
De diueffispraliis atque feditiombus, fetrdepmieidiis, qua Alexander
fecundüs rex & facer dos Judaorum cum externis
natipnibmfeupropriagente
' . - ' C A P . X I . ■
" p T o lom su s , qui & Alexander,. pulio regno Filcone
A Ptolomso per matrem Cleopatr'am, & in Cyptüm fe,-
cedente, regnauit annis X . Iter unique Ptólomsüs ,.qui
a rnsitre iuerat e ied u s , regreilus de fuga, regnum obti-
nuitj®nauit annis VIII. quoniam,Alcxandrüm,qui an-
te eum fuerat» obinterfedionem natos dues pepülerant.
A resdificaripne ver o templi apnifimc C C C C X I ï. Iü-
dsorum.vero potificatum & regnum, vcprsmifimus,poft
mortem Iohanni s , A ’riftöbplus fiifceperar. Q u o ëtiam
mortuo,vt fiipra meininimus, Ianneus (qui & A lexandef)'
eius ftater regnüm pariter & facerdptium -Iudsoriim ob-
tinuit: & in dues fiios crudelillime regnauit. ' Duin enim
vinculis, quibus iulïu firatris alligatus fuerat,eftiblutüs,
quoniam state maiot erar csteris fratribus luis, & mode-
ft a ptsftate videbatur irex, pariter Iudsorum & poritifdt
eft declararus. Sed ille poteftate adepta, fratrem quidem
.alterum regnum appetentempccidit:alterum au tem vita
contenturpj ablatis rebus, iubftaritiis nudatum, iècum ha-
-buif.- Prslium etiam cum Ptolomso committit: multos
quidem lïP?.umperem!t:fed yido ria in Ptqlomsi parte
propenfior rait. Cum Theodorp autem filio Zenonis ls -
piufdimicauit: & fuperipr lad u s , de pdflèflïonibusil-
\ fius caftelk& loca munita;fiip regno adiutixit: quamuis k
'Theodorp:cius exérdtus vlque ad X. milia csfus rèferatur.
Is natnque cum Gazam & Rafiam atque Antidonem per-
dpmuiflet: ièditioiies Iudsorum perpeiïus, quodam die
fefto concitaturin eum populus.Namque plerunque epu-
l s fèditiones accenduntméc videbatur infidiaspófte com-
primere,nifi peregrinos habetet auxilio.Igitur crebris cum
propria gente prsjiis geftis > fuperior k d u s , non minus L.
milibus Iudsorum per VI.annosinterfecit.Nec tarnenyi-
jftoriis lstab^tür , quoniam regrii iu i vires confiimplèrat.
Vnde cum Iudsis conabatur reconciliari. Illi auteminepn-
ftantiam ciusmorumqi'varietatéin tantum oderant,vtper
cundlanti caulam, qüona pa£to eos lèdare pofte t:di cerent.
Si moreretur. Nam vix etiam mortuo daturos vcniam,cur
mukafceleratefedflèti Pugnauit eriacum D emetrio, quë
Iudsi euocauerant fibiinauxilium. A quo vidus receflit
inmontes.Immutata quippe fortuna, fiii qui eumprius dc-
; raoti, reiinquefltes Demctriiimj
ad
__ . t ................,._v
ad Alcxandrum vlq; ad VIinfiliafeconmlënint. C^orüm | prstérea^ri iriiicrejVidere kómah;g io pum Colpriö aupeij
virtute audus,lê bëllo reparauir.Demetrius liuius inclina-
tionis deftitutione-fraétus V moxinde egreflós cft noiïçà-
men reliqua multitudo pb àbicefliiih auxi 1 iptum fimulta-
tes'depöluid Sed cum Alexdndro tandiu bellp aflïdupdc-
’rcrcaiïit>doheeplerilq;!interfé6Hsvi(ftbrAlexandercaete-
ros captois Hierofolymam adduxit. Verumimraodëratà ié :
cjtiracundia »; v t crudëlitas dus adimpietatem ylq; prpee-.
I derec,D.G CC.enim eotii m in m edia ciitkaté cruci amxos
cdslöj ad ternim d^^ió|iji : .f. ëVdm ^ rprfns à
terrain fiiblime àd pricfitem fétrtj acinagnitiidittclAiaip-1
fiirn lólérn obtexiile. Igitpr Gueins Fompeius p r s to f jeutri
Piccntibiisiulfu.Senatus bellum gefiic, & vióhiseft;- Pöft-
quam fibi Samukes PapiumMutilium imperatörem p rs -
fecerant: MarfiautemAgniemïionera a rc hi pi rata m prso-
ptauërant,lulkvs C^ïât §amhituni pugnavidüs,csló fugit
cxercitiv.Rütilius confiiliMariurn ptopmquiji'nfuum lega^
mulieres eprum atq; filios -in confpeiftu ipforum n eG iu k ,1 turn fibi lêg tt, quern alïidue fubmonentem moram bello
atquehcrc potans> & cumfuis. concubinis reçu bans pro* -îi ' ytilem fore, $c paulifpcr in caftris exercerïmilitem opoi'te-^
fpeôbbat.TànÉus autem populum terror inuafit, vt etiam ! re tyfpnemrdoto id agere racu s, eo nte m plie,feiè que in info ;
diuerlæ partis ftudiofi, prbxima rip <ftë V 11. milia extraipr \ 4ias Mariorum,& vniuerfiim agmen exertiras fui incautus
tamIudsâprpfugerint.Quoriim exiliô mprsAlexândrifi- 1 iniecit. Vbi ôt ipÉconful occifiis & multi nobiles intérfe-
nis |uic.iCum.eiuftnodi faûis tandem sgce óttmii regni j dtirdcVirLmiliaRomanorummihcumcslafiint« Arma&
quæfiflèr,ab armis requieuit. Ergo qui latius eius aâus Ici- j critporâ inrerfe<3:prum in cohfpedu Marii legati Tolenus
re volucrit, tertiurndecimum Iofephi librum antiquitaris ' Fuluius pertujit,atque in teftiraonium cjbdrs euexit. Mari-
hiftoris legere durabit. Belli auéem requiem fccutùm eft ; 'us raptis continua copiis,yi(ftofés infperatus oppreifit : &
morbiprincipium.QuiXXX;& VII,regni annp morituri j Vlll.milia iple Marlorum ipcerfecit. Cepioautem à Vcfti-
Coniugi fiuæ Alexandræ rëgni reliquitgubernàcula,Iudç- j ni$ öc Maifis dedirdus ininfidias, cum exercitu truçidams
os ei velmaxime audientes fore ndridubitans,qüodlöngè ! eft.Lucius v e fo lulius Cælàr , pôftquam apudElèrniâ vin-
ab eiuscrudelitatedilèrëpâris, & iniquicatirèfiftëns,_ berie- ' â:us aufugerât, cpntraâis vndique copiis aduerfiis Samni-.
uolentiam fibi pbpuli comparailèt , neqi Ip.es euni fefelbt: ^tes & Lucauos âiinicaiis ; Aiulra hoftium milia interfecit;
>- f s j - • v / - ; " t ‘ ’ 1 Cumque ab exercitu Imperatorappellatuseflèt,Rômam-
I j i itemmosroriS, quamextorto loctaiiDeilp lumpierat, hac
fpe arridente dèppliiit s atque antiquum to g s decoretn
recUpe/auitï Nkp'us deinde V I . mûia lylar/oram cæcidit,
déficit-, é" deporipitis d. ris atque mirab.libus,quA
baC mala pracejferunt. ‘ ■
C A R XM.
’ Vll.milia atmrs exuitjSylla cumXX.&tV. cohornbus E(e-
rinam milliis.,ybi artiflima obficfione Rqmani ciues & mi-
^ .,..r . V ï . lk%s^remebantiur,màximobello&piunmacsdehoftium
S Vibüsetiam diebusRpmanpsmnîriplicëspeFturba* vrbemlôoiolquefèruauit. Gneius PompeiusPicentesgra-
üeruntcalamitates » quamuis iam doniini multarum r ui-.prslio fudit. qusviéloriaSenatus laticlauiâ,^ estera dit.
vocicarentur gentium;, quas fuccinôtæ breuitat;s gracia gnitatis infigniare’çepif.cunvtogas tantummodo de viifto-
tranlèurrete ftatui.- Sedfi, c^ii eas pleuiiis Icire voluerit. ria Caßlaris,primumxelpirante » fiimpfiflèt.- Pprfius Cato
quintumIfo^mOrpftiie^Ct^imrSaturninstiibunus pfe- prstpr: &xurfus Plotius lègatus, Vmbrris plurinio langui-
bis,excicaci c,ürnùlcusin vrbeauthorextit-it,qui cutn Mario ne irrjpenIô,&.diificii!imo labore vicerunt:GneipPompe-,
cpnfulelêxto,&Glauçia praîto r e conïpirauic Priipu m Me- iq^L.Porcio Catfeue cpnfulibuSjPompeiusdiupblèditjAC ,
telltunjNuhjidiçum,. virumacerrimumi-inhocehtem, pe r: culumciivitatem : tje.c tarnen expngnailèt-, nifi popülùm in
ftelus iudicum ,.qui eiufdem fadionrs étant,vin exilium çampum pcorumpentem i. grauiflima oppreflïbne viçiflet.
cümtocius vrbis doloremiferunt.Ideçn Sâturninus Mcm-
mium.j viruin acrem & integrv un, fieri confdlém timëiis,
occidït,acdeindecontentioném agens iii dorto fua,ab a-
liis imperator, ab aliis verp rexeft app^llatus. Q uam tèiiie-
ritatem indighan te sR omani, authorc Mario'tpnfiile Sà-
turiynum & eius faëtiopisAUthorts interfecerunt. Qxio-
rüm bona omnium publicanda ldecceuerunt.Itaqueinter-
X .& VII1. miliaMarforunainea pugna cum Francbimp«
■ ratore fuoc»(afimt.Eademdie Picentescongredl, & yiéli
funt. Quoeciam temporeSyllaSamnices, bello fuperauit
3c yicitjqupprælio X *V I I I.'mdiaSa mai turn cæià IUnt,Ér-
go iViatrucini Veiluni-à Sulpicio legato Pômpçipc^Iècuti
atquëvaltati fiujtv A b eoclem etia:n Surpicio imperatores
Italicf hortibili prsfio pppreflï lunt & occifi. PoiBpeius
fe ä is tants coniurationis.*leditio(iS , quies popülo fuir.' A(ciüun?ingrëlîus,præfaétps,centBripnes,cuiiÂolq^prin-
hideRutilhis virintegerrimiiSjpetiurioiudîcfimcondeni- ' cipes eoruni virgis cæcidit^IccuriquepercuflîtiieruoSpræ-
natuseft.Qui Smirnam commigrjns 0 ylicerarum ftudiisin- I damquë binnem lub hafta vendidit : reliquos liberos qui-
tentus conlenuit.Igitut i V U C A ES A R E & Março deniilednudps & egentesabirepxæcepit. 11
Philippo confulibus,inteftinis caufis.fociale bellum tptani
commouit Italiam. Siquidem Liuius Drufiis tribunusple-
De ciuilibusbeütsi qtu ititer Syllam & Marianosgeßaßtnt,&vf-
bis;Latinos..'omiies Ip.e libertaus illedos., cumnlacicum
que addecmumannumprotjad’ iquibus lettißs-
explere non ppjftet,in arma exeitauir.Quibus mails-^N e x-
- morum C.L.miHuuafa funt.
i v ;sdomifus,in certp quidem authore intoifedlus eft.Igi-.
tur Picentes, Veftini,MarIini, PeUgni,Marrucini, Ssunui-
tes,Lucani,cum adhuc occui tarn detedtionem medicaren-
c a p . x i y . -
tur,GaiumSeauliu,prscoremlegatum ad lemiflum.apud
Afculum pccideruiit. Scatimque claula ciuicaite, oimies
IGitur norrdum finito locia^bcllo’, R om s primum bellum
ciucs R o m a n o s inditfta.esde, iugularunt. Contmuo
Ciuile mptum eft»; Epdemqüe anno Mitridaticum
atrpeiflimarn perniciem infamiftima- prscelftire prpdigia.
bellum ,'& fi minus infame , non tarnen minus graue « e-
Namque omnium generum animalia,qusmanus bomi-
peurn eft Itaque Marius Ieptimumcon,lulatum ,& bellum
numjblande perperi atque inter hoininejs viuere^folitae-
lufcipere Mitridaticum affeÄauit.» JGium Sy 11s conluli
r^nt,reiiftis ftabulis,palcui(que,cum balatui', him$U,mu--
contra Mitridatcm in Afom- cum exercitu profe^u-
gituque milerai}ili, adlyluas montelque fugerunt. Canes:
ro>in Cämpahia; h s c res innotiiillet .•.•bpnfcftim ira indi-
quoque,quorum naturs.eft extra homines efle non pofte:
gnationeque pernyorus, Romani reuerius eft. Siquidem
J lachtymofis vluktib.yagiluporumrituoberratnint. Tune-
autevrbem Marii legatiim,quafi prfinain vidlimam, C iu k
etiam fiibor.tu folis globus igneus a regione leptentrionis,
lis belli occidit, moxvrbem irrupit. Marfus vetp eumper-
curn maximocoeli fcagore emicuit. Apud Atehtinos cqm
h)puerenpbilitatem,inflammateplebem,ordinemeque-;
panes per .conuiuia frangqrëntur, cruor mèdiis p^nibus I ftrem perärmare i ^dueplus Syllam fruftra centaliet:tan-
fluxit.Præterea per (epeem conrinuos dies, grando lapidu,11 dem in Capicbikun, cöncelsic. Sed. paccibus S) ilanisib’j
immixtis etiam peftarum fragmentis , terrain latilfime. j grauiterepntritis, abép diffligit màgnafiiorum c^deibi-
verberauit., In Samnitibusivaftiflimp hiatu terræflammà 1 que tünç Sulpicius Mark collega^ocalus eft. Marius quór
prorupit: icylqueinctBlum extendi v ikeftr Complûtes .1 qùéfogiens,curn'pèrIequentUininftantiacirculeptuselIèt:
R r 4 in Min