Genef. \.
Quod »men hæretici, velut Philiftinj.omnibusmodis ca-
uent, nè pro eorum occafione, viricathoUdarmapoifim
habere Ipiritalia.
C 4 P. X i V. , ;■ / i>-A imL'i
U T accidit quadam die,vt diceretlonathtsfilius Saul ad ador
fi-'lefeentem armigerumfuitni: Vent,,<£ tranfeamus ad ft at mem
Rhiliftim, qua eft tram locum ilium , &c,} Pendcrenim haee
fententia ex fuperioiibus. Ionathasyerocuius nome fonat
columbxdonum . ^ ftp r^ y ir^ i^ ^ iih a liu m » qui in
Eçclefia dono Spiritus lan&i ifcplerilùnt,geftauit figuïaiîi:
per Dominus hætetiçorum çonuçntu.s difturoafcdik
fipat,atq; in fugam ye&tit. Armigergutem eius, ebrumfim-
dorum virorfi præfigurâu jtdifqpujbs, quiillorum exem-
ptaatquedo^jnainTèdantes, &-ùidiuidue illis; adhæren-
tes,quafi eorum armaportât. Qupd autemidem Ionathas
&amuger eius aduerfiis Philiftim,non per planiora leniaq-,
loca, fed per üxofa & ardua iter arripiunc, illud allegorice fi-
gnat, quodnon illi keerdotes (qui intraeccleliaiu, latam
& ipatiolam viam,perdiflolutam vitam,ambulant) hofti-
bus fidei contraire queunt,neqi cumdjis Ipiritalicer dimi-
çaredèdilji potiusquiperardam ^capguftam viam gradi-
e^tes,intcryflumqftelhmentum1atque1inter prolpera Sc
aduerla,quafi inter duos Icopulos dextra læuaqj incedunt:
quiarmis ^ndarumlcripcurarum muniti,non procliuius
ad ima>led mentis alacritate,ad alti tudi nein co n tern plat: o-
nis toto adnifii conlcendere nituntur. Uludvero iter quod
Ionathas armigero fuo propofuit.vt nifi ipfi prius abhofti-
bus prouocati forent, nequaquam ad eos cranfirent, led
quieti lubfifterenr. Hoc noibis per huiufmodi iter,lignum,
làcraicriptura typice innuit: vt ne quis excatholicis aduer-
his hæreticos prior contcntionis arma commoueac,nili ab
ipfis prius àd certamen prouocatusfuerit: quia non per ca-
tholicosjfed potius per hæreticos, cö tendon is bella in e.04
clefia exordium Iùmùnt.Quod autem Ionathas &armiger l
eius prima congreflioneaduerfus Philiftim, non alio in lo-‘ j;
co, quam in agro culturæ dedito çonfligentes, viginti nu- '«
mero prima fronte exhoftibus profternunt. Illud figurali- ;j
ter fignificare videtur,quod his dodorib. hærecici cedunt jj
atque lUccumbunt,quiintralimitesecclefixpofiti, à me- l!
ditadone legis, velut ab agricultural™ recedunt.Sequitur:
[Sed&Hebr<ei,quifuerantcum Philiftim hen &nudiustertms, I
afçmderantfycumeisincafiris3nuerfifunt vtejfentcumlfrad,8c I
reliq. vfquequo ait ; Nuntiauerunt au tem Sau It, dicentes-quod
populus peccaffet Domino, comedem cumfiinguine.Qiii ai v.Praua-
ricati eßis. V oluitead m e iam nun: fax urn grande. N a m ànte-
quam Ipiritalem figuram aggrediamur enucleandam, ma-
nifeftandum eft,quid eft quod Icripcura dicit de Ionatha:
Illuminati fiint oculi eins,&quid fignificetiuxtahiftoriam
quod dicit, comedifle populum cum /anguine. Quid eft
quod facra-fcripturaait : Illuminati funt o uliIonatha, propter
guftum mellis? nunquid ante ciccus erat? Minime. Sed illur-
minati hint ydqj, non ad videndum,quia ante videbat: led
ad dilcernendum,quia vetita terigerat. Sicut de primis ho-
minibus legitur,qui mox vt pro h i bi ta gu Hauer u u 13 aper to s
habuilTe oculos referuntur5ad difçernédum videlicet inter
bonum quöd amiierant, & malum ad quod ceciderant.
Cæterum aliquialiter intelligi volunt. Aiunt enim quod
ex nimio calore.oculi, 8c èxerej^io piælij ac itineris, reuer-
berati erant, & nimio ieiunip fetigatus,ixon.iblum corpore,
led & meute fortaflis defecççab vfei funt oculi interio-
ris hominis: Et ideo cum guftalletguftum mellis, illuminä-
tus dicitur: quia nö lolum oeuliex refeétione corporis,^ in-
quiunc) clarius^idere coeperant, led&interiift mens cla-
rior confottata dulcedine mellis, ac promptiorrelumptis
viribus ad perfequendum aduerlarios extitit. Vnde & iplb
ait: [Turbauitpater meus ttrram. Vtdßtsipfi,quiattiuminati
pint oculi mei,eo quodgußauerim paululum de mtUe ßo, quanto
magisfi comediffct populrn de puda immicorum ftiorum quam
eeperaf! ) Nam quod ait: [Turbauit pater meus terrain^] de
patrata viéfcoria intumuit, & ideo de indi&o ieiunio pattern
Iliumreprehendir. Deniquequod.fequitür, \_Etver-
fus ad pradam defatigat us populus, tulitoues &boues, &vitulos,
& maftaiierunt in terra. Comeditq, populus cum fanguine.},
non fecitpopulus irritum iurameutum. Quod enim Saul
adiuranerat, dicens: [Malediäus vtrqui comederit paném vf-
queadvejperam,doneevlctfcardeinimicismeisJ]ideo dixit,quià
vidtoriaiam pbtiti eranÈ: led peccafle Domino,& cum àn-:
guine comedille dicitur, quia cötra legis præceptum ante-
quam lacrificium velpemnum perageretur »comederunK
Sicitaque vfus erat, vt quando homicidium abeis, auc in
this, aut in exceris fiebat,non comederent antequam làcri-î
ficium velpertinum pro eis fieret. A liter,peccafle Domi.
no&comediflècümlânguine dicuntur, quia madtatis vi-
dlimis, non obtulerunt ad làndluarium iacerdotibus,iuxta
legis præccptum,adipem &lànguinem,cum videl.làndlua-
rinm fccum haberc't. Quando locus landtuarij procul erat,
iubetur languis viûimaruminterram fundi, de his videlicet
vidtimis, quas ad fuösfcfus præparabant, quando vero
làndluarium prælêns erat , languis hoftiarum iuper al tare
Dominiiubecur fundi. Sicut eftillud in libre Deuteron.
Sanguinem hofiiarum tuarum futaies in aitari, carmbusautem ipfi
vefceris.Quod quia pfatus populus nô fecit, peccaflé dicitur
Domino,&idcirco dicitur cumfanguinecomedifle. Siue
quia retro olim per legem myftice præceptum fuerat,vt ne
quis de filiis Iflael ouem vel bouem aut capram, vel quod-
fibet animal, quod Domino offerebatur, in caftris immo-,
krent,lèd ad oftium tabcmaculi vniuerlà ducereiit, & ibi
omnia occiderent. Quod qiüa non fecerant, comedifle
pailim occidendo.referüntùrcum lànguine. Licet îftefen-
lus pofterior quibuidam placerevideatür:,lupcriores ve-
ro,quospolùimus,magis(vt npbis videtur).hîftoriæ con-'
gruuht.. Non ideodicimus,vtiftumrefragemus,autinhi-
beamus lènlîim, cum maxime (piritalifenlùifde quo in le-,
quenribus, Domino duce , didturi lùmus ) conuenit: lèd
prudqtiLedtoB! detelinquimus lènlum noftrum infînuan-
do, vffi placuerir, mihi confentiendo faueat.: quia hic, vt
annui,adradicem hiftoriæ pertinet. Ecce fundamentum
hiftonæ innuimus,nunc Ipiriralcm fignificationem pan-
damus. 5ed prius quid lignificat quod Ionathas filius Saul
pergentis ad praïlium)&ieiunium indicentis,videns lliper
faciem agri mel, extenditque fummicatem virgæ, & intin-
xit in fauum mellis, & güftauit, &illuminati iimt oculi e-
ius,propalabimus:,vt poftmodum cattera coniundkira in-
fmuare valeamus. Verum.quod ad guftum mellis oculi
Ionatha: illuminati lîint (licut diximus)non ad videndum,
quia an tea videbat, lèd ad dilcernendum ^ quia vetita teti—
gerat. Tuncenim cafus ille,f licut Adam)fècit illuniatten-
tum,reddiditque confufiim:quid aliud exprimitur,nifi hoc
fàtfto àdmonetur, omnes illecebras voluptatum in lèculo'
deberecontemnere.isquiDeonititurmilitare’Non enim
poteft contra Allophylos fpiritales, id eft,aduerlîis prind-
' pes tenebrar um, viribus animi concurrere, qui adhùç hu-
iulmodi negligit dulccdinem deçlinare. Mel enim diftil-
lans (inquit fcriptura)labia meretricis,quod eft deledatio
voluptatiscarnalis. Dequoputatur iuxta myfticos intel-
le;6tus,hunc guftafleJonathan, & forte deprehenlum, vix
precibus populi liberatum. Illud vero quod fuperius de-
lcripflmus q^iapoftquam Domini opitulante auxilio,Philiftim
con turbatidilperfique, &inhigamverlifunt, qui-
cunque de filijs Ifrael adhælèrant,rurfum ad lùosllraeliti-
cosreuerfllunt &c. Hanc intelligentiam myftice habere
dinofcicur,quod poftquamhæreticorum conuentus , domino
coopérante, per Ecclelîafticps viros viclus arque
difperlùs&in fugaiTMferfus,catholicis ceflèrit:eos vero qui
dèecclelia ab ipfis hæreticis vi vel peruerlïbne lùbtradi
fuerant, rurfum ad ecclefiam, à qua difeeflèrant, redeun-
tes:plerique lacerdotesj adhrtc diuerfa lèntientes, & in
variis Içdis ifedudi, aut illos quos de ipfis hæretici s, quafi
oues aut boues, ad eedefiam reducere potuerinr, bapti-
zandos denuo decernunt : ficut quibufdam làcerdotibus
ohm vifumfueratjVt de hærefiad ecclefiam conuerfi, ire-
rqm baptizarentur, ficut faciunt Donatiftæ hæretid:
quodvtiqueillicitum eft,eosquilèmelabluti lùnt,denuo
baptizare,aut certeconuerfisexgentilitate, nequaquam
lècundum ecdefiafticam regulam, redum baptifinuiïi
tradere. Quos tarnen Ghriftus Dominus velut Saul per
ecclefiafticos viros, ad vnitatem fidei, reuocans in fide fiia,
cuius figuram lapis ille grandis prætendebar, qui omnes
,_______ . . . ____ çredeny
' ,'r '■ À» Lib xég»«t
credenteSjbaptizari præcepit. Nam quöd præceptum erat,
Vt ouemvelbouem vel quodlibet animal, quod Domino
offerebatur, non in caftris iramolarent, fed ad oftium .ta-
bernaeuh vuiuerlà adducerent:prout luperiusoftenclimus,
&ibi omnia occiderent,typos adumbrabat furaros;Quod
enimjn lege oftium,hoc hic ingens iàxum,hoc vnitas fidei
in Chrifto fignificat.Nam ficut per dues & boues &vittiIos
&arietes, diuerlbs homines ad fidem vènientes lignificat:
itaper oçcifionem animalium,lauacrum regenerationis in-
lîmiatln qup baptilmo,v( lut quodlibet animal, vêtus homo
moritqr,&nouus refurgit.Illi n.eofdem credentes qua-
fi diuetlà’animalia ( vt didum çft ) occidentes,Iuper terram
cum fanguine comedut,qui in varias lèdas diuifi,in vnitate
fidei, licut oportee, nequaquam baptizant.Quosvtiq-,quafi
cum lànguine comedunt,dum illos abfque perfèda purifi-
cationepçccatbrum fibiaggregant Quos velut comedunt,
dura le cum illis vnum corpus efficiunt,Sequitur:[i4edijîcrt-
uit autem SauUltare Domino. Tuncque prïmum cteptt ad i fie are
altare Domino.] Hebræus non habetiprimum, ficut in qui-
bulHam codicibus legi mus. Vnde quærendum (cum ante
legatur ædificafle altate,quando a Samuele increpatqs eft,)
cur hic dicitur, ,Tunc coepit ædificare primum altare Domino
? Sed Iciendum eft ædificafle ilium altare, lèd quia
inobedienterilludædificauir,nonDno ædificafle intelligi-
tur.Hic aîit quia ©bedienter &red^e illud ædificauit Dno æ-
dificaflè perhibetur. [Dix'ttqßauladpopulu, Applicate hue vrit-
uerfos Angulospopulif Angulos populi,prjncipeS populi votât,
quibus idem populus, tanquam lapidibus hincinde
parietesinhærerent,adhærebar.Deinde lèquitiiVï Qualiter
lottern mittendo deprehenlùs eft Ionathas. Vnde & ait,Saul: [Bacfacïat mihi Deus& bacaddat.quia morte mon rislo-
natha.Dtxieque populus ad SaukErgd ne Ion at h as morie tur. qui fecitfalutem
hanc magnam inlfael. Hoi nef as e fi. Liber aut t ergo po-
pultulonatham vt non moreretur. ] Nota quantum profint
tranlidabona contra quælibetminima bffenlà.Nifi enim
Ionatham præteritaadiuuiflènt, imminently mala nequa-
quam euadere potuilïet,Non enim iniuftus eft Deus,vtob
liuilca tur bonorum cuiuipiam opérum.
C A P. XV.
T"\ Ixitque Samuel ad Saul : Me mißt Dominus vt vngerem te in
regem fuperpopfium eius Iftael.Nune autem audi vocern Do -
minijHacdiiit Dominus exérci'uum Rccefui quauinquefecit A-
malec ifrael ércyfque quo ait,Non panas ei & non concuptfcas ex
rebus tpfius aliq;< id,fed interfice a viro vfife ad mutierem,&paruu-
lum atque latentem bouem &ouem,camelum &afinum.] Ré-
cenlère dicitur Deus mala Amaleçitarum,ficurper Moylèn
olim in lege prænuntiatumfuerat. Vnde ideo iumenta A-
naalecllrael Dominus demol riiabet, vt ncciniumentis
memoria fieret. Dominus enim dixeratlèdeleturumme-
moriam Amalècdelubcælo, idcircopræcipiturSauli , vt
earn penitus ab homine vlque ad iunienra deleret. Êt quia
eius memoria penitusdeletanön fuit, Saulis percatum &
inobedientiaincaulaexcitit, ficut lèquens hifloriaoften-
dit. De quo Amalecitainlibto Deuteronomij dicitur : Memento
quod fecerit tibi Amalectn via quando egnduba is ex A.egy-
pto,quomodo occurrerit & extremes a^minis tut, qui laßt refide-
bantiCaciderit. Lailos hicHebræi immundos lècundum legem,
extracaftra maneutes in telligunt. Quos cæcid ille A-
malecitæ dicuntur,quia ficut ipfi tradunt,eorum circunci-
fionem amputauerunt,& in fiiblànnadonem Deiin cælum j
proiccerunt.[D;xit<7«e Saul Cinao:Abite>recedite,atquedifcedi-
te ab Amalec, ne farte inuoluam te cum eo 8c reliqua. ] Çinæus
iplèeftlethrocognatusMoyfi, de cuius genere erant Ci-
næi,qui delcenderant ad Amalec, 8c habitabant cum eo,
, qui vtiqueeorum conlânguineuserat,&hoereditatemin e-
‘ ius terrahabebant, Milèricordiamvero Cinæus cumfilijs
Iftaelfeciflè dicitur, fiue quia Moylèn fouit in terraMa-
dian,fiue quia confilium dédit Moyfi, qualiter multitudi-
nem populi gubernaret. [ Nuntiatum eft Samueli eo quod ve-
niffit Saul in Carmelum, & erexijfetfibifornicem triumphalem. ]
Confuetudo erat regum, vt quando vidoriapotiebantur,
f*cerentarcum,hoc eft, fornicem de myrtetis & palmis &
oliuis,obfignum vi<àorii,prdut quibufdam videtür. Cdr-
terüm fi quis areum ex lapidibus intelligere voluerit, irl
quo vidoriam fuatn more regum depinxejrat : non inh:be-
muSjfed potiflimum conlèntimus, quiainSalomonelegi-
nm$:Qifiipabit impios rexfapiem,& curuhbitfuper eosfarnicemi Quod alia translation# um molarem $ dicit; In quoad æter-
nam memoriam laudes ac vidorias filas reges delcribe-
bant.[Ait autem Samuel ad Saül: Sine me, & inditabo tibi qua
locutui fit Dominus ad me no\ te. Dixitqueù : Loquere. Et fit Samuel.
Nonne cumparuuiw tffes in oculù tuis,caput in tribubits i f - .
rnelfaftusest Quid per increpâtionem hancj nifi füperbia
elati regis obijcitur ? Quöd ad correddonem fuam potë-
ritquilquequiprælatuseft conuertere. Paruulum fe Saul
in iuisprius oculisviderat , lèdfultus temporali potentia,
iam lè paruulum non videbat. Çæterorum nanque com-
( parationi fe præfcrens:quia plus cundispoterat j magnum
! fepræ omnibus æftimabat.Miro autem modo, cumapud
leparuulus, apud Dominum magnus : cum veroapudlè
magnusapparuit, apudDeum paruulus fuit. Plerunque
ergo düm exlubiedorü'affluentia animus inflatur, in luxü
1 lùperbiæ iplbporentiæ faftigiolmocinantecorrumpitur.
, Quod Sauli cotigiflè dicitur,cui & dicitur, [ Nonne cumpar-
; uulus effei in oculù tuis, caput in tribubus Ifraelfaftus esf] Ae fi di-
ceretur,Cum tu te paruulum conipiceres,ego te præcæ-
' teris magnum fecit. Quia vero tu te magnum conlpicis,
à me paruulus æftimaris. Vnde cum a Samuele inçrepa-
i retur,. quare vocern Domihi non audierit, ex iplo fallu
' lùperbiæ relpondit, dicens : Imo audiui vocem Domini,
&ambulauiinvia per quam mifit me Dbminus. Malum
.
enim fupra malum adiecit , quia culpam fuam non fo-
lum agnolcere dignatus eft*, lèd Itdam fiiperbiendo
defendere ftuduit,ac per hoc defendendo aceumulauit.
Denique in hoc quod lùbiungir,[T«/ir autem populus depra-
.da,oues & boues primitias eorum qua cafafunt,vtimimiet Domi- ; no Deofuo in, GafalùJ] Primiciæ hic ea quæ potiora 8c melio-
| raerant,intelligendæ funt.Sequitur: EtaitSamuel:Nunquid
' vult Dominus holocaufia & viâimas, & non potius vtobediatur
voci DominïiMelior t fi enim obedie. ta,quam viftima:&aufculta-
re magù, quam offene adipem anetum. Quoniam quafi pecca-
tum ariolandi eft repugndre,& quafifeelus idololatria.nolle ac qui
efeere. ] Hic eniiii non aliud dicere poflùmus , nifi ièn-
tentiamlùmmitradaton's papæ Gregorij, quam inlibris Gregotl
moralium moralircrexponens,dumde bono obedientiæ
ttadaretur inlèruit, Ait cninuObedientiavidimis iure pre-
ponitur, quia per vidimas aliéna caro, per obedientiam
vero, voluncaspropriamadatur. Tantoigiturquilqueci-
tius Dcum plaçât,quando ante eius oculos repreilà arbitrij
fuilùperbia, gladiopræcepti le immolât. Quo contrario,
ariolandipeccatum inobedientia dicitur, vt quantafit vir-
tus obedientiæ demonftretur.Exaduerlo ergo melius ofté-
ditür5quiddeeius laude lentiatur. Si enim quafi peccatum
ario landi,eft repugnare, & quafi (celus idololacriæ, nolle
acquie/cere'.lbla eft obedientia quæ fidei meritum polfidet,
qua finequiiqùeinfidelis videatur. Hinc per Salomonen!
inoftenfione obedientiæ dicitur. Vit obediens loq. iturvifto-
riis.Vit qurppe obediens vidorias loquitur:quia dum alie-
næ voci humiliter lùbdimur, nolmetiplos in corde lùpera-
mus.Quid enim prod eft indilèrete Deo aliquid offerre veile,&
eius contraire præceptis ? quia nequaquam quis valet
deoblatis muneribus.Donrtnnm fibi placarc, qui negligit
obtemperareiullîs. Quiaenim bonorû noftrorumnonin-
diget,noilradatione minime palcicur:Et ob hoc melior eft
obedientiaquam vidimæ. De qua plenius in libris moralium
legere qÿis poteritt^Dèc/rij-«* Saul ad Samuel.Peccaui quia
proeuanca'tts fumfirmonemDawia/,&réliqiiav!qiieqiio air,ô*
proie<itteDominusnefisrexfuperlfirael, Corripicprophetaregem
pro inobedientia, quiamandatum explerenoncura-
uit,]prædixirque eiregnum dimiflùruni,quia reditudincm
mandatorum Dei,fequi noluir. Et merito ille de poteftatis
culmine abijcitur,qui rite regimen tenere nelcit Iplè enim
regimen rite tenet,qui lè fiiperiori per humilitàtem, ad o-
bedicndumfiibijcit.&infcriori per autoritärem ad doc en-
dum anteponit. Si n. Saul Dei madatis obedirer, rite populo
præeflèt. [Et couerfits eft Sauei vt abtret, ille auteapprehedit sù-
tnitatëpallij eius,qu<e&fcijfa eft,&air ad eu Sauei, Seid. tDominus
H
regnum