terapoic Ariftotâolus Philolophus commenùrios fçri-
pfit in libros Mofi > & régi obtulit Ptolomæo. Romani
interfedo Pleudophilippo Macedones gentium dominos
tributarios faciunt : regnumque Macedorum deficit,
Carthago namque, vt præmifjmus, igoi ferroquefundi-
tus eft euetiâ. Antiochus, ficut fiiperius meminimus,
templum Domini po llu it:& in eo louts Olympiacifimu-
lachrum pofuit, In Samaria autem fuper verticem mont
tis Ga zifi, vbi templum Sanabalath quondam ædifica-
uerat ad.inftar Hierofolymorum in nomine fummi Dei,
delubrum Ipuis Pegrini Antiochus, conlecrari in eo iuC
fit: ipfis Samariums vtidfaceret precantibus. Nuncve-
ro n»i contaminationem atquc vaftationem templi o-
ftendimus, dtioque régna potentiffima, Macedonicum
icilieet atqùe Caithaginenfe, defeciftè, finem etiam hu-
ius voluminis imponere decreuimts.
Finis Libri guinti.
Frèculphi Epi/côpi
F I E C V L P H I
EPI S CO PI LEXOuienfis,
C H R O N I G O R V M
Tomi priority
I I B I R V I.
guaüter Matathias refifiens Antiocbi edittis leges patriotjen-
dicauertt,ludam ducem populo pr&feceru,& tpfeludas
quomodoadprincipatum facerdotij
peruenerit.
C A P . I.
quam frequenter inumeras hoftium copias parua manu fu-
derraperfequi non eft præfentis negotij. Q u i principatum
lacerdotij propterexcellentiamérita populo nbiconttadù
cente obtinüit : tribufquè annis pontificatum rexit? &
hocita coritigit.Onias princeps lâcerdotum,qui & Mene-
laus vocabatur, filius Siinonis, qui Amiochmn^Epipha-
nem, aduerfus ludæos excitauerat, & fuælegisproditôr
extiterat: ficuti præmifimus in præcedenti libro, ab Antiocho
ü? O d e m autetp tempore, quo Pcolomæus
Fifcon in Alexandria regnabat, Antiochus
verocrudeliter fieuiendo ludæos diuerfisaf-
ficiebat pcenis ( vri in præcedenti libro fuc-
i c ind o commemorauimus fermone)erat ha-
bitans aliquis in Modin vico Iudææ Matathias filius Io-
hannis, facerdos ab Hierofolyroitis, haben s filios-V. quorum
npmina fimrhæc: Iohanncs,qui & Gaddis^Simon ve-
ro,quididuseft Matathias^ Iudas,qui vocabatur Macha-
bæiïS : & Èleazarus,qui didus eft Apphus : Abraham, qui
& Ionatha. Ifte ergo Matathias plangebatapudfilios ra-
pinam ciuitatis, & templi nuditatem, leu calamitatesple-
bis,deputans melius efle pro patriis mbri legibus,quam
fine gloria viuere. Venientibus autem ad Modin v illain
à rege Antiocho diredis, v t cogèrent ludæos face-
re quæ præeeptaerant à rege, & iubentibusiliic confti-
tutis immolare idolis, lecundum regis iuflionem: & pri-
mum Matathiam,qui dodrina vePfama gloriæ reli-
quos anteibat, qui non lomm le temperauit l Écrilc-
gio regalique ed id o , verumetiam immolantèm fimii-
lachris hoftias de p.opularibus fuis nadus, gladio tranf-
uerberauit. Et congregate manu iplè cum filjis luis,
rentrantes vlura patrium , & iuftitiâs legis, ali os neca-
u it, plerolque expulit, bellique lâbbatjjo-adoriendi author
hiit, ne fimili arte ipfi quoque déciperentur , fien
t plerique iam eoruni » dum lâbbatho bellum fufeipe-
re detredant, irruentibus in lêle holtibus multi occu-
buere. Et perlèueraiiit invero vlquëad exiturri vitæ,ha-
bens ftudiutndefenfionis&pietaris. Sedcumfibi fupre-
mum diem adefie intelligeret, vocatis ciuibus atque affi-
ftentibus liberis, hortatus eft, vttuerentnr patriam, tem-
plique religionem ducemque Iudam Machabæum curæ
acfolicitudinis fiiæ fitcceflorem reliquit. Q u i bello ftie
nuus, confilio bonus, ac præcæteris bdq promptus,
iuniore oedfus eft : perfuàdenre Lyfia atque dicen-
te, hune fuifleinitiummalorum, qui flexerat patrem illius,
cogéré ludæos religionem.patriam, relinquere: & ipfe
cum principatum obtineret, impulit Iudîéos propria^
tranlgredileges. Poft cuius intëritum Achimus,qui'& Ioa-
chim ex familia exiftens alia , dolo lâcerdotium obti-
nuit, o b quam caulàm Onias filius priricipis làcerdotis
Oniæ,de qu oprædiximus,quodadhucpuerulus defundo
pâtre dïètrelidusjvidens quod patruum fuum Menelaum
rex interfecillètdcprincipatum lacerdotij Alchimo dedif-
lè t, non exiftenri de genere làcerdotum, fugit ad Ptholo-
mæum Âegypti & honorem meruit ab ïp fo & vxoreeius
Cleopatra : locumque petitin regione Heliopolitana, vbi
fimile Hicrolblymorum ædificaui t templum. Iöachim ye-
ro poft multa. quæ contraleges in fiios egeraf ciües.nolens
deponeremurum fiinduarij veteremy & conftrudum ab
antiquis prophetis,plagaquidemDeirepentina percufliis
eft,exquamutusinterram cecidit, & tortus per multos
dies deteftabiliterexpirauit,principatum lacerdotij tenens
annis I I I I. Q u o defundo , lâcerdotium populus
Iudæ contradidit. Is namque ludas templum ab Antiocho
deftrudura nobiliter renouauit, & à lordibus idolorum
mündauit, quodannisIII. pollutumfueratatquedelola-
tum, pro renouatiohe templi Deum laudibus & plalmis
glorificans cum luis ciuibus lacrificia per dies V I ll.cele-
brauit. Audiens etiam Romànoram virtutem,cum eis ami-
citiasfcederauit, atque locietatem. Demnum poft multa
prælia féliciter gefta contra Bacchidemdimicans, dlbciis
deftitutuspropriis:minime fugere volens,circumleptus ab
holtibus multos interficiens aduerlàriorum,& iplè perçut
fiisinteriit.
Rognante Vtholomxo Hucrgcte,Simonpoft obitum
lonatha,principatumfacerdotij
adeptw.
C A P . II.
PTholomams,qui&Euergetesannis X X I X. A reædifi-
catione templi C C C L X V l.erat annus. Pontifex vë-
roludæorum lonatha erat, qui poft fratris Iudæ necem
luccelïèrat,non minus virtutis fimilitudine par, quam natura
germanitaris.Qui poft multain bellici s rebusopera,&
làcris officia quæ circa templi purificationem Ipcdata ac
probata funt, fûam quoque potentiam Romanorumami-
ciriacorroborauit. Antiochi quidem filio reconciliatur:
non t ^ e n heurum ei quicquam profuic ad periculum
euitandum.Namque T ryphon tyrannus Anriocni quidem
filij tutor , infidiis éum captans , & propter hoc amiçis
nudare jqupiens , Ionathan cum ad Antiochum paucis
comitatüs Ptholemaidem veniflèt, dolo comprehend«:
eoquevindo , contra iudæam mouit extercitum. Vnde
repullus à Simone Ionathæ fratre, quodqufe ab eo lupe-
rätus eilet,iratus tunc eundem I o nathan interfecit. Simon
autem fortiter regeridis rebus intentus, non rudislède-
tiam probatus fraternæ focietaris , triumphis , ÿrinam
& iplè tara perlpicax ad fraudes cauendas quara manu
validus,bbllandique adibus làtis fpedarus : equidem Ga^
zam & lôppem & Ianiam.cepit & euertit.' Aduerllis et-
iamTçiphonem Antiochoauxilium præbuit, lèd regis a-
uiditatem latiare non potui^quamuisneci TriphohiSjluâ
quoque operam adhibuillèt, non multo etiam poft An-
riochusCendebeum ex duçibusiiis ad vaftandam Iudæ-
am, opprimendumque leruitiû Simonem, cumexercitu
mifit.Illeautém quamquam leniorelTet.bellum tarnen iu-
j ueniliteramminiftratjôc filios quidem lùos, cum validiflî-
i mis præmittitviris,parte vero multitudihis comitatüs,alio
ehren. Tim. I. Liber V 1
ÜKté «dgreditur, mulalcJK per m U a loca inûtos ctora
in niontaiiadiipo(?xis. in omnibus ruperat,dariffimaque
p o tiw sviao r» . Pontife, declaratur,& po ftC . LXX.-an-
nos lu dios liber« à dominatione Maccdoiium. Et nie
autem m oritur in conuiuio,captus infidiis Ptholotaætge.
neri fui.Quieinsconiuge daobufqi filiis in cuftodiamco-
eiufis,cercos mibe nüntios, vt Iohannem I I I . cui eciani.
Hircanus fait nomen, interficerent. Cogtiita autem nece,
quaiparabatat.adolereeniin'fiuitaternpropetabat.multil,
qaepopulisfretus.& propterraemoriatn fraternæ viEtpt
tis. & qubd iniquitas Ptoiomæi cundtis eflccinuita.yoluit |
autem etiam Ptolottiams alia porta ciuitatemingtedi.led a
populo'reieauseft»quam Hiatitrius Hircanum fufeeperat..
Etisqnidemftatirofeceflît,inaliquodvltraHietlcuntacaftellum,
quod Dagon vôeatur. Mircanus autem patetnum
honor em pontificatus mb* affècutus eft.
D« mrfim TjriopuknnpbiecmrMii, &qudittr Acbmptt
MittBum Confiilem,Androgens Romavi fus, tpuod pofrutbenietslUtm- ingens petjetmilepnmtiab ui,
fubfcutaett. Viriatustùatn virpaftoralis Lujitanm
diuerjis puliis Romanos vicit &fugauit.
Démuni a fuis interfeftus
- cil.
v C A P . U t
f~ \ V o etiam tempore ruinam Carthaginis,Corinthie-
V ^ u e r fio fubfecuta e f t , duarumque potentiffimarum
vrbiüm, paruo vniùs temporis interuallo, per draerias
murtdi partes, miferabile conluxitincendium. Nam cum
Metellus prætor Achæos, Boetipfque coniundos duo-
busbellis, h o c e ft, primum apud Thermopilaj, ttêrumi in
focis deuiciflèt, quorum priorebeUo„occîfa elle X X . M.
fëcundo, V I I M. cæfa.referuntur. Igitur poft exanda
totius Acloaiæpræfidia, deftitutarum euerfionem vrbium
Metello prætote medicànbe, confiil Numius repentinus
ad éum cum pauds venit in caftca : qui demillo ftaçim
Metello", Corinthum fine mora expugnauitvrbem,toto
tune otbé longe omniumopulentiflimam : quippe.quæ
velut officina omnium artificum, atque arrinciola, & j
emporium coitnmüne Àfiæ, atqueEüropæ, poft multa re- |
t to ie c i ïk fuir. Permiflà érudeliter etiam captiuis præ- ,
dandHieentia, fic 0mnk ëæ'dibus, ignibafque compléta I
fiint, Vt^de muxoriftti ambitus qùtffî è camino invnum apicem*
cdar^atum,!exundaiet inpenditivn. Itaque pluri-
ma pariépopûlid’ërro i ^sraîmilque confiimpta: reliqua
fiib corona vendrai eft. Vrbe incenfaimurifunditus di-
ruti lünt : muràlis lapis in püluercm redadus, præda ingens
èfepta eft, Éne cùmprtipter multitudinem& varie-
tàtem ftatuarum, ^firàulâchrorumque in illo ciuitatis m-
cendiopermixta,in vnum auri,argeritiàtqueæris,omnia-
que fimûl metallafluxilfent, rtouum getius metalhfadum
eft. Vnde vfqüe inhodiernum diem,fiaeex^gfo,fiueex
ihiftàtionè eius, æs Cotinthium, ficut memôriæîraditum
eft,&Corinthiavafa dicüntur. lifdem conlulibus Viriatus
in Hilbania genere LufitânuSihomopaftoralis& lacro primuminfeftandô
vias, deinde yaftando prouinçias. Poftre-
mo exercitus prætorum & Romanorum côfulum,vmcen-
do,fugando,-fubigeridô,raaximo terrori Romanis omnjbus
fuit. Q u i prætorem Vitellium b^ello ftperauit, deinde
Plautiuin prætorèm : idem Viriatus multis præliis fra-
dum fugauit. Poft etiam Claudius, cum magno ftrudti
belli contra Viriatum miflus, quail pro abolenda lupetiorëimaàila.
taiipiorem ipfë auxit in»miamv Nam coii-
«effuSxümViriato, vniuerfts quaslecùm.duxeratcopiaSv
maximalqüevires Romani amifitexerdtus. Viriatus tra-
beasjfafreSjCaaeraqueinfigniaRomanainraoritib115^1118
trophæapræfixit. Q u o etiam tempore Audrogenus Ro -
mæ vifùs, inlïu arufpicum in mare merfus eft : Quam la-
ctilegara^xpiationem;, tanta lues hominum fubfecuta
eftî-vt magnæ domusJvacuæ viuis, plenæ mortuis xeina^
nerent. iDcniqueiamnonfolam in vrbe viuend>,ied et-
etiam âppcopinquandi nègabatur fàcultas,
cadauetum putores. Igitur Pompeiuseonful, hnes Mm
471
mantinorum ingrellus» accepta maxima clade dilcclfiu
Viriatus autem cum per X IV . annos Romanorum dtï-
ces, atque exercitus protfiuilTct : infidiis fuorum intçrfe-
d u s eft. Deinde Mancîhus cortful,ppftquam à Popilio
apud Numantiàm fufeepit exercitum/adeo infelicitètprælia
cunda geffit : atque in id fuprema defperatione per-
dqdus eft: v t tuipiffiratim feedus, cum Numannnis facc-
re cogeretur, quamuis & Ppmpeius,iam aliud æq, infâme
foedus çurniifdem Numantinispaulo ante pepegüïèt. Se-
natus diftblui fçedus & Mancinqm dedi Numantinis præ-
cepit. Q u i nudàeo corpore manibufq; poft tergum reuin-
d is ante portas Numantinorum expoîitus ibique v lq; in
nodem manens:Vfiiis defertus,ab hoftibus autem non fu-
Iceptus, lachrymabile vttilque Ipedaculum præbuit.
guà'iterrexPartbortim Babyloniam diuerfas^nationesfuo fub-
ucitimperio-. & tunc Brutus in cttefiorê ÙiJpania.Gallicanif
Lufi.tanis ùuxiliit ferenies bello opprept. Èt Lepiduf proconful
Vacceosin Hijpawa innoxios, dum expugnareconaturtab
eis amijjoexercitu viiïusett: quandoetiamRotna
ferui coi forantes, mox interfe-
. ,âi funt.
C A P . I V .
H P V n c fiquidenvin Oriente ex Parthoriim fèxtiis i Baf-
JL ftee, v id o Demetrij præfedo,Babyloniamvrbemfi*
nefqueeius vniuerlos v id o r inuafit. Omnelque præter-
eagentes,quæ inter Hidalpen fluujum& Indum iaçent,
fubegit. Ad Indiam quoque cruentum extendit impè-
rium. Demetrium ipliim fecundo fibi bello occurren-
tem vicie & çepit. Q u o pado Diodptus quidam, cum
Alexandro filio regnum eius, & regium nomen eius v-
lurpauit. Pofteaiplum Alexandrum filium, quem participera
periculi, in peruadendo regno habuerat : ne in ob-
rinendo confortera haberèt, occidrâ- Tnterea BrUtus in
citerioreHilpania L X . millia Callecorum, qui Lufitanis
in auxilium vénérant , alp.efrimo &difficili bello,quamuis
incautos j çircumüenifrèt, ppprellit. Quorum in eo
prælio L . millia occijâ, V I . millia capta refeniritur > pari-
ei fuga éualèrunt. In citeriore Hifpania Lepidus proconful
Vacceos innoxiam gentém dc iiippUcerUv etiam
Senatu prohibante, pertinaciter expugnare tenta,uit.Sed
mox accepta clade grauilfima improbæ pertinaciæ poenas
luit. Sex millia quippe Romanorum in hoc iniuftobello
Hiftifllme cæfà funt ; reliqui exuti caftris, arrais etiam
perditis,, euafcrunt. Tune etiam Romæ.puer exancilla
natus eftquadripè*,quadriman*Sj oculis quatuor, auri-
bus toridem ,natura virili duplex. In Sicilia monsÆth-
na vaftos ignés erudauit ac .radie. Igitur in Sicilia helium
feruile ottum e ft,quodgraue & atrox mulritudine
feruorum , inftrudu copiarum, magnitudine virium
fuit , vc non dicam prætores Romamos, quos penitus
profligauit,fed confules quoque terruerit. Nam LX X .
millia feruorum tunc in arma conipiranrium fuiflè re-
fertur.
Quibus diebus per sdpmem Apbricankm Numantia dekta eiï,
& Attains rex Afu per teftamentum ftbi faccederepopu'um
Romanum fecit, quah eiufdewfrater inuafit,ad
Bibliotb: Vet.Patr.Tom.9.
. C A P. V .
C Cipio Aphricanus cônfenfu ortmium çonful creatus,
^ a d obtergendam infamiam foederis", quod Mancinus
cum Numantinis pepigerkt, dirigiturinHifpaniam., Qui
nonconfeftimadgreflus eft Numantinos quafi inçautosquosfemper
nouerateifr pafatQSifedprius^xoreuft militera
fuum in caftris,velut in rchèlïs,quod tamen.aüquid
profuir. Corifcrto namque ptælio!, quamuis prias impe-
tum Roraaninon ferentes Numantinonïm,fugere çoepif-
fenranduftriaducis.atqiaudàcia,aeerrimerepteffi,qiiosftigeraot,
fugere coegerunt. Q üa inopinata vidoria lætatus
— R r i Scipio.