m ê
loan. j i
loan.f.
Cdof.i.
mini bene dominantes, fimül cumfimul fubditis æternæ
beatitüdirtis gloriamconfèqüi feftinant? Venatio qöoque
dhierfbr um antmalium, hon inconuenienteraccipi poteft
acquifitio höhiinahi, qui ex diuerfis gerifibus quoridie re-
tibusEuangdij per fpiritales venarores capiunturr&in pa-
fturh Saluatoris noftri rediguntur. [Habebaiquepacem Salomon
ex omni parte in circuitu. Habitauitque Juda &lfiael abfquf
timoré vüo,vnufquifquefob vite fua, &fubftcufua, a Dan vfyue
Berfabee, cun ft is diebus Salomonts.ft Ifäias quoque de redem-
-ptore noftro fta dicit : Multiplicabitur eius imperium, & Paris i
iloeritfinis, fub coins defenfione verus luda & .verus Ifrael,
äbfqrie timoré vllo habicant.-cum cordibus eredlisaddo^
minüm,cmiéta terrena defpiciunt,nec hoftium minas per*
timeßütrfed inläudibusDeiiogi,terperfeuerant:deledan-
ics in gratia Dei,& dulcedine charitatis, quam inceflanter
habeijtad Dominum f Sc ad proximum. [Habebat Salomon
quadraginta miUtapufepia equorum curr ilium,& duedeeim mil ■
ha equefirium: nutrieb.nique eosfitprädifti regtsprafefti.] Quid
perquadragenarum numerum, nifi tempora legis pri cæ
defigna»tur?Quia& Moyfes illam accepturus.quadragin-
ta diebus ieiunauit, & populus Ijraeliricus qui per earn in-
ftruebatur, quadraginta annis in eremo manfit. Duodena-
riusverortumerti,pfæfenstempus fignificat.inquoApo-
ftolfcado&rinänoüi Teftamenti popùlum nufrir. Bene
quoque per quädragenarium , fiue düodenariumnume-
tùh\, prælèpia equorum SaloMonis nümerantur, quia in
Vtroque populo legali videlicet Sc Euarfgelico, illi qui mi-
fiüs intelligent es fuerunt, ad præfèpiafàwftarnm feripturaruminuitanturjvt
pabulum ibi fiera: doétrinæacciperent,
quatenus equitatuifiimmi regis habiles fièrent^ mtriebat-
que eos , fupradifti regis prafiritV] eum vnufquifque dodto-
jnm , fei moire fidei&exeinplo bonce operationis, fàtagit
paftum illis falubrem conferre : vnde fubfequens feriptura
de éisdicit, [fed & neceffaria meafit tegis Salomonis, cum ingen-
ti cura prabebant tempore fuo. Hordeum qüoque & pal.as equo-
riim & tumentorUm deferebant in locum, vbi erat rex iuxta con-
ßitHtamfibuft Quia ne quid défit his qui in domo regis ma-
nertt, tbtus ordo fan&orum prædicato. u m , fcribèndofci-
Ücet öc loquendo laborat, vt menfiDomini abundetin copia
librorum, & deccntem paftum indehabeant quique
hdelium.[Deditqüoque Deus Sapiintiam Salomons, &pruden-
itarn mul. am nimis, &latttud nm cordis, quafi are flam qua ell
in litto te maris. Etpracedeb.itfap'untia Salomonis fapientiam o-
mmum orientaliiim & Ægjptiorum, & erat fapientior cunftis bo-
minibus. Sapient tor \ tbanEzir aitc, & Heman, & Chalcal,&
DordafilitSMdbol.ft Dedit itaqueDeus Salotnoni noftro fapientiam
& psudentiam, vitra onliies homines,& omnem
ci eaturam rationablemrDe quo Ioannes dicit: Ouem enim
mlfilBeUs,terbum DeiloquituriNon enim admmfuram dat Dens
Jpifitum-Pater dtligitfolium,&omnia dedit iv manu «ms.Ec alibi
ip fa veritas dicit: Sicutenim pater habet vit dm infmetipfo ,fic
dedit &filio vit am habere infemetipfoi&poteßatem dedit ei iudi■
WM.
F
Ifa.ij.
(us corporis iritelliguntur, quoS qui in diuerfis viftntibns
bene regie, beatus eft, & per eoS quafi quinque rdiflra Domino
carminum can it. [Dijputauit autem Salomon acedro vf-
que ad Hi jfopum. Gedri nomine, celfimdo glorice in eledHs
accipitur:Vnde Propheta zefamrdiccns-.lujltuvtp.ilmafto-
rebit, &jicut cedrus qua efi in Libdno muhiplicabitur. Hy ffo'pus
autem herbaefthumih's (axo hxrtns, quafignaturhtffnili-
tas Chrifti. Redemptor quippe nofterdeedro vfq>ad hyf-
foptim difputauit: quiaab altaeXcellentia gloria c«leftis,
vlque ad carnis humilitatem deleendendo peruenit. Si-
quidem & cedri nomine pi auorum foperba elatio defi-
gnarnr. Sicut&perDauid dicitur: Vox Domini confrin-
gentis cedros. A cedro itaque Chriftus vfquead hyftbpum
difputat,quiaipfe fuperborum corda,&humilium iu dicar.
Super lignaautem difputauit,durriin erucepepedit. Tunc
enim in cedro feculi arrogantiam indicauit: Quam etiam
vfquead hyflopi humilitatem, id eft,vfquead crueis ftulti-
tiam j ad cohcemptibilermfermonem deduxitfidei., Hinc
Paulas ait: Verbum enim crurispereuntibusquidemJlultitia ell,
btsautem quifaluifiu>.t,idefl,n-.-bisvirtusDeieft. Scriptumeft enmr.Perdamfapientiamfapienttuw,&prudentiamprudentium
reprobabo. Et panlo poft: Nam quia in Dei Saptenua nortcogno-
uit m undue perfapientiam Deum ,-placutt Deo per flultitiam production
«faluosfacere credent es. [Ef dijfcruit Salomon de iumen-
tis & volucribus erreptibilibns & pifeibus.'] Diileruit Salomon.
nofterdefinguhsfpeciebusanimalium: quia otnnianuda
&.aperta fiint oculis eius: nec eft vlla creatura inuifibilis in
confpe&u eius: ipfe nouitomnes cogitationes honiinum,
ipie numeratmultitudines ftellarum, ipfi pa ret abyflus,&
in fern us non eft abfconditus coram eo. Quafienim difpu-
tare irfius eft, cum fingulorum rationem nobis proponit:
& in icripturis (uis manifeftar facramenra quas fuerunt ab-
fcondicaa feculis & generationibus: vtcpnfideremus bea-
titudinem Angelojum, vtiliratem hom'inum ,&callidita-
tern malignorum fpintuum: ficque quod malum eft, re-
probantes: quodbonumeft,eligamus:&ipfumle&emur
lemper inuicqn & in omnes. [Etveniebantdeeunttispopulis
adaudtendam fapientiam Salomonis, &‘abvniuerfis regibus'terra,
quiaudiebant fapientiam eius.~\ Hinc Prophetalfaias ait:
Etit in nouifiimis diebus/ raparatusmons downs Domini in vtruce
moniitm.&eleiuibiturfuper colls, & fluent ad eum omnes gen-
tes,&ibuntpopulimulti,&dicent: Venite Afcendamusadmon-
tem Domini, & add ruum Dei Jacob, & docebit nos viasfuas>&
ambulabimus in femitis eius, quia deSion exibit lex & verbum
Doth ini de lerufalem.
C A P V T V.
7jC Dificauit dotnum Dowiwi^DomusDoMini qUamxdi-
1 Jh-'ficauit rex Salomon in lerufalem,in figuram fadfca eft
fandbe vniuerfalis Ecclefia:, qua: k pri mo ele6to vfqtie ad
! vltimum,qui in fine mundi nafcituruseft,quoridiep> r gra-
tiam regis pacifici, fui videlicet redemptoris, je^lificatur:
ciumfactre,quia film hominisell. Hinc Paulus Apoftolusait I quç partim adhuc peregrinatur ab illo in terris, partim euade
ipfo Domino Chrifto. Qiri eilimagoDetinuifibilis,primo-
genitus omnis creatura: quiainipfo conditffunt vniuerfa,iu calis
& in terra,vifibilia &inuiftbiha:fiue th onifiue dominationesfi-
ue principatUs, fine poteft at es. Omnillperipfum&in ipfo creat’d
funt, & ipfe eil ante omnes, & omnia in ipfo confiant,& ipfi eil
capuf corporis Eccleßa, qui eil ptincipium primo genitus ex mortuis.
Vtfit ipfi in omnibus primatum te%ns. Quia in ip fa compiacuit o-
mnem plenitudmm diuinitatis inhabitare corporaliter, & in ipfo
funt omnes tbefauri fapientia &frientiaabfconditi. Omnibus
ergofapientia veri Salomonis antecellit : quia multumdi-
ftat inter Cos qui participarione Sapientiæ fifpientes fiint,
Sc ilium qui eft fons Sapientiæ Sc origo virtutum. Hinc eft
illudquod fèquitur:[E£«<tr nominaties in vniuerfisgentibus per
cvrcmttm.\ Quia nomen eius praedicatur in vniucrfo mun-
do:nec eft nomen aliud.fub celo datum hominibus in quo
oporteat nos faluos fieri. Locutuseilquoq3Salomontriamil-
lia pdrabolarum, & fuerunt catmina eius quinque miüiad] Quid
enim per tria millia patabolarum hifi plenitudo fidei in lege
&4h Euang<this à Chrifto tradita defignatur ? Quia dum
^ota multipliciterperallegoriaru fenfus fub myfterioTri-
nitatis difleritur, quafi tria millia patabolarum nuncupan-
tur.Carminaautem eiusquinque millia, per quinque fenfis
peregrinandiaerumnis, .cum jllo iam regnar in'caelis: vbi
peraóto vlfiino iudicio,tota eft regnatura cum illo. Adhac
domnm pertinenteledli Angeli,quorum nobis fimilitudo
in futurä vitapromii titundicente domiinoillliautem quidi-
gmb.ibcbunturficulo illo & refurreftioneex mortuis, nequenu-
bent neque ducent vx res,neque enim vltra moripo- erunt,aquales
enim Angelisfunt,ó‘filij funt Dei,cumfintfilijrefurreriionis. Ad
hanepertinet ipffe mediator Dei &hominu, homoChri-
ftus Iefus, ipfo atteftan te,cum ait: Soltiite templum hoc,&in
tribus diebus excitabo Hind. Quod exponens Euangelifta,fub-
hmxiv.hoc autem dicebatde templo corporis fui. Dicit Apdfto-
lus de nobis:N efrit is quia templum Dei eftis, &fi>iritus Dei habitatin
vobis ? Si ergo life templum Dei,per aUiimptaiwhu- •
manitatem,fa<5fcu.s eft,& hós templum Dei per inhabitah-
tem fpiritum eius iu nobis, efheimur: conftat vtique quia
figuram omnium noftrum, &ipfius videlicet domini, Sc
membrorumeius, qua: nos liimus, templum illudmateriale
tenuit : fed ip fius tan quam lapidis angularis fingulari-
ter eledi Sc pteciofi, infundamento fundati: noftri autem
tanquam lapidum viuorum fiiper«dificatorum,fiiperfuh-
damentum Apoftolorum&Prophetatum, hoc eft, fupet
pfum dominum« Defignat candc Dei doinum fpirifalem,
'etiam tabernaculum quondam fâàum in eremo perMoy-
ßft-. Verum quiailladomus in itinerequoad ceriam repro-
miffionis veniebatur, hæc aiitem aedificabatur in ipfa ter-'
tarepronriffionis, & in ciuicate lerufalem: ilia ve de loco
ad locum crebroXeuitarum minifterio potcara, tandem
in terrain promiffie hæréditatis indu cere tur| hæc vcunox
in patriaipfa.&ihciuitatcregiaeonftrudia.inuiblabiliiem-
per fundamento cônftcret: doneeindicatumfibi futurum
cosledemnnus impleretur. Poteft in illa.præfentis Eeclefiæjabor
& éxilium.in hoc futuraquies,'&■ beatitudo figu'-
ïari. Velçertequiaillafolïsfiiiislfiaefhæcautemàprofè-lycis etiam &gentib us fadb e%PolTuntin illft principaliter:
patres-, Sc v.eteris Tell'amenti antiquus file Dei .populos,
inhacautem congregatade gentïbus Ecplefîa, figuraliter
exprimi. ^Quamuis.ædificium vtiufque d omus 'equclea-
tius fÿiritalrtênfiï«.exqurfiim-&r.labors præfenris Eceie-
fiæquotidianoSîï & præmia in fiuuro perennia, gaudiaque
regni ccelcftis, Sc eledtionem pri inæ de IfiaelEcclefiæ, &
falutem qn>niumigentium, inGhrifto muitis modi&often-
dacurinfinuarefiguris. Narratautemhiftoria, quiaSalo-
nio.ii domnm Dominiædifiçacutus, qaæfieritauxilkim ab
Hiram Rege Ty. i, qui enttamicus Dauid omni tempore,
Sc cu n. iplö quoque SaJomone poftquam cegno potitus
efi, pacem habere iam cceperat, promptumque mox ad
adiuu^ndum fgin omnibus eius inuenerit amieum:: ita vt
artifices ilji-, ^ jigna Sc aurum, pröut opus habebâc, de-:
deric. Guius beneficij gratia Salomonei per annos fingu-
los pluiindos critiei Sc oieichoros in cibumdomui eius
dabat.-NuJliautem dubiumquodSalomon,quiincerpre-
tatur paciticus., 8c ipfo nomine Sc fèrenifiîmo regni fui fta-
tu,ilium fîgnifiçet, de quo dixit Ilàias : Muhiplicabitur eius
imperium,&paris non eritfinis. Hiram veroqui Latine dici-
mitexcelfivtuens, credentesexgenribus &Tvita fimulcum
fideglotiofos, figuraliterexprimit; Neque aliquid prohiber,
quin Hiram, /quiarex crac> regaüque potentia Salo-
monem in ædificio domus Domini m u aba t/con u e rfbs ad
fîdem ipfos rerum dominos typice denuntiet, quorum o
peraconftac, Ecclefiam fæpius adiuua.tam,acnobiliterau-
gmen ratàm:& contra hæreticQsfchifmaticos, & paganos,
principaübus eredam dledecretis.^/Pcififcygo Salomonm
opéra templi axilium ab Hiram.] Quia cum yeniens fii carne
Dominus, diledtam fibi domum videlicet Ecclefiam,ædL
fiçaredifponerec , non de Iudæis tantummodo, verumiet-
iamdegentibusadiutorcs elegir: Nam de vtroque,populo
miniftrôs fèrmonis afTumpfit. [Mißt Hiram Salomonspra-
cifa.de Libanoügnaçedrina& abicgna, qua in domo Domini paner
ent ur.ft Quia conuerfa gentiHias, mifit ad Dominum
virosiquodam & fecund um fèculum claros, fêd fècuri d.o-
minicæitjcrèpationis , Remonte fiiæ fuperbiæ jam deie-
dliQS & humilidtos, qui ad norpiam Euangelicæ veritatis
inftituti, inædificationeEcclefîæptofuo quifque merito
vei temporë, collocarentur. [Mifit ettam artifices.]ÿ Quia
conuerib?; ad veram fapientiam PhiloÊphos , qui gratia
eruditiohis populis quoque regendis,iure præponerentur,
Domiuo gentilitas obculit : qualis fuitipfis Ap^ftolorum
temppribus Didnyfius Areopagita , qualis deinceps do-
«ftpt fùauiffimus fortiffimus martyr Cyprianus, aliique
quampfutimi- iîifit &iaurum quod in eæjem p)ene fignifi.
catione accipi|iir, quia nimirum viros fàpieniia & ingenio
præclarpspftenditjpro quibus çundtis oblationibus gentilitas
à Domino dona.expe<ftatgratiæ coeleftis. Conuenic
^Utç,mapterebus;^pclefiæ, quodiampliuin pperis fàndti,
nagitans a'tad Hiram Salomon : [Pracipe igitur vtpracidant
tnihi cedros dcLibano, &feruimeifint cum ferais tuis, mercedem
m mfiruorum Ul rum dabo i ibi quamcumquepetieris.Scis enim j
qtiotnodp non efl in populo mcovir, qui nouerit ligna caderefient
Çum ergoaudijfet Hiram verba Salomonis, latatusift
......... 7 #
abiegnaiuxta ombem vohintatem eius. SalomonàittempŸabébai
Hiram vigjnti millia ï horos tritiriincibum domui eius j & viginti
cbprospurifiiJniolei. Hac tribuebat Salomon Hiram per annos fin-
gulos. Dédit quoque Dominas fapienium Salemonifient îoeutus (Il
ei,eratquepaxinterHiram &Salomonem, &percujferuntambt
ftxdusftj. '--Serai quippe Hiram, qui præcidebant Salomon!
cedfosde Libano, Dodtores lime eledti de gentibus,quorum
officij eft, eo^ qui in hoc mundo rebus & glorialæta-
bantur, àfùperbiæ faftu corrigepdofternere,atq;adobfèr
qiiiu'm'fuirede.mptofis,eorum vota tramferre, Cum quib.
videlicetfèruis.eram&feruiSalomonis,ac pariter memo-
ratoinftabant operi : quia primi Dodtores ex gentibus ne-
cefle habebant ipfomrn ApOftolorum» qui à domino didi-’
ceraiit', eruditione in verbo fideijnftitiitûnefi abfij;magi-
ftrisdocereinciperent, magiftri e^ifterenterroris. IdcircP
etenim Salomon fetuos Hiràm cædere fibi voluit ligna dé
Libano,quia dodtiores erant fèruis fuis ad cædèndum. Sed
idcirco etiam feruos fuos fimuladelTe voluit , ytoftende-
fentcædéntibus cuius menfuræ ligna fierideberent.Guius
reifigurain promptuéft : Quia nimirum Apoftolicertius-
verbum Euang^lij, quodà domino audierejnouerunc,fèd
gentiles ab errôre conuerfi, arque ad veritatem Eüangçlii
transforniàti, melius ipfos gentium erroresnoueranr. Et
quo certius nouerunt,eo artificiofius,hos expugnàre arque
é uaciïare did i ce runr. [Elegitquerex Salomon operarios de Omni
ifrael, & erat indicio triginta millia virorum. Mittebatque eos
in Libanum decem millia, per menfesfinguUosvidfiim,itavt duo-
bus menfibus effent indomibwfuis.-ft Vbi primo notandum,
quod non frufti aSalomon operarios de ômnilffaelelegiti
neque erat vllaportio populf, dequa non digni tanco opéré
viri tiflumerentur. Quia nimirum non nùncde vnâftir-
pe Aaron facérdotes eligendi, fed de omni fùnt Ecclefia
quærendi, qui ædificare domum Domini velexemplofuo
veldi&ofufficianp: &vbicunqueinuenti fuerint, moxin
officium doóïoriim abfque vlla pérfbnarum aceeptioné
promouendi. Taies qui cum ad erudiendos infidèles in
collegium Ecclefiæ vocandos ordinantur, quafi adcæden-
dasinLibano templi materias, viri ftrenui arque eleôti mit-
tuntur. Et quidem numerus triginta millium,quo idem li-
gnorum cæfores recenfebantur, poteft ad eqrum figurana
apte refèrri,qui in fide fanâæ Trinitaris funtperfe<fti,quod
dodtoribus maxime congruit. • Vèrum quia triginta millia
ita erant ordinata, vt dena millia per menfes fingulos operi
iriftarenc j magis denarij numerifàcramentum perpendere
debemus. i Dena namque millia virorum de Ifiael ad cæ-
denda ligna in opus domus Domini mitcuntut, quia qui-
cunque Dodtores atqrinfipientium eruditores funt ordinandi,
decem præCeptalegis per omnia &ipfi obfèruare,&
audiroribus fuis debentobferuanda monftrare.fed & præ-
mia in cælis futura, quæ denario fblent figurari,& ipfi fpe-
rare, 8c audiroribus fuis fperanda debent fèmper intimare,
T erni aucem menfes,quorum diftan tia fingulis èràt ligno-
rum cæfbrib.impofita, perfeôtione trium virtutum Euan-
gelicarum typice denuntiat: eleemofÿnæ videlicet orario-
nis,&ieiunij. Per eleemofÿnam namque çoptehenduntur
omnia quæ ad diledtionem proximi éxplendam beneuo-
le in fratres operamur. Perorationem,omniaquibus per.
internam copundtionem noftro conditori coniungimur.
Perieiunium.omnia quibus nos à comagioné vitiotum,&
illecebrisfèçuli obferuamusvvt libera mente, 8c corpore
cafto, diieétioni valeamusinhærere fèmper noftri conditori
s 3c- proximi;Etâfti funt treamenfès operariorum rempli
: Nam quia menfisplenitudinedierum lunatis circuii
perficitur, reéfc per ilium plenitudo virtutis cuiufque fpi-
l'italisoftenditur, in qua mens fideliumi Domino quori-
dianaillpftrationeiquafiLunaàfbléréfijicitur. Vnusvero
menfis quo ligna ad opus templi cædebant, elecmoiyna
efi4d eft, opus mifèricordiæ » qua erga fàlutem proximi, vt
in.ÿnitatem fàndtæEcclefiæbeneproficiendoperueniant,
dpcendo,caftigando,temporalia commoda impendendo,
vitæexemplamonftrandolaboramijs. Duo autem reliqui
menfèsquib.indomibus fùismanere, acfùisneceffitatib.
Valde, ait ’. Bencdictns Dominus Deos bodie,qui dédit Dautdfi-
liumfapientifiimum, fuperpopulum huncplurimtm.Et mißt Ht-
ram ad Salomonem dicenstAudiui quacunque mandaßi mibi. Ego
faciam omnem voluntatem tuamin lignis cedrinis&abngnis.Ser-
Ul ruei deponent ea df Libano ad mare,ér ego componam eamrati- J . _______________ f JH
bwtymariyfqueadlocumquemfignificàuerismibi, & dpplicab,Oj \ funt .vacatepermiffi,oratioeft&ieiunium>qi|ib.prætetea
eaty.b&tutoüeseaiprabebtfqtie.neçêffariamihi,vtdeturcibusdo- I quæer^nccefEtatemfratrttmforis operamur, noftræ fà. wuimea. . Jtaque Hiram dabat Salomonï tignacedr'sna &, lignai lutis propriæ curam intus conuerfi ad Dominum mente
• ■. - _________ ~ ______________ gerirntts.