D
illud loquendt ggnus pro infita nacurali cautela retentet,ta-
mcmaiorHaudehabcndum el?,q> apoftolico more digeftü
eftvîn ^.no,çnimôçparupjYt videtur,vplumine& lumen inénarrable
profers cæli,& vcnuftate fermonisnon medie re- ;
•præfentas4iumanK dum&oratorumfloremafpergîs rhe>-
co,ricum>&: porrigislegentibus dbum diuinum.3 Tibila-
éteus Liuii fubditur amnis, tibi dulcis cedet ilia læcularis
lingua CatoniS)4 fetuens quoqueDemofthenis ingenium
& mues Ciceronisolim eloquium.j floridufque Quintilia-
nus.Ecdudnmpræconatusftyloinrebusperditis & cadu-
cisi& labilis æui-rotacu decuriis,omnil'quemille generibtis
excujtà doiSfcri pa, comparata luculentilïïnio open, oblole-
ta eft,&inte&a.Terreftris quippe nitor çquiparatur ex nulla
parte cælefti,& immorrale ingenium immortaliextolli-
cut laude.î^efeit nam que finiri eum læcu lo, quod collacum
eft donp fiiperno. Bonus enim homo de bono thefauro '
-profertea,qu® bonafiinc>&edo€tus àDeo feribade The-
-lauro Dei profère noua,& vetera* de quib us fummi parris
regat familiam. ,Prnafti(ini(ànâ:iffîme)ndftraE«tàris vltima tempora,&
fequuturis genera cionibuSjddorem ne&arcum propinafti:
vcagenerationeingenerationem noftra ætas/laadetur-, ■ &
nomen tuumredole.it invniuerfis finibus terræ.Nec vigor
diuinus humanp præconioindiget : 8c quod per fe extat
laudabilejhaud dubium quin in prima gloripfum fit fiicie.
Pufehcreifim.mox vt videturdicfetàlongevidcatur-jama-
tur:&igniço.p)us çentri viator cpnfeftim y t pritutjcçli oeu-
lus comprobatunpec operofo indiget vifu,qui non videntibus
oriendo præberafpedtivtn.
QuodverohumSlitari feuxicndo,i'neo|ubdis iudiciô, q>
diùiho inftrüxifti oracûiô: licerôb noftram ædihcaripnem
tua diéfca inficias* & làtius veritatemàlûo tramitrs grefïu in
Xïbliquummèrgâsf tàrneii cauendumeft iterum, nedüm
hümilitatihïmium ferais, inftingas iudicium veritatis î du
infiihùfn,& que tu infèium multoties côprobafti tahtçmâ-
teriæfiiperponis & pteciofiim avili non folü non fecernis,
fed q> magis eft vérendum, ccenolimoq; inuolui&Verum
quiaîioftræcenfuræ(quæ nulla eft) hunctacëdum, publû
CàndurnueiniUngis: patienter perferppftram lenrentiam,
& ipfiim codicem fydereo/plendore corufeum ad niulto-
rum remedium fofida,fî did fes eft, litteris in æternu.Egifti
autern,beatiifime parer carme: fonorupisquo morti? metus
excantatusefïugiatj&antiquaglacie durai9 animæ ftupor
frigüfqüe pellatur.-quo calor vitæ,&ignis i]leDéificus,qué
Chriftus.venit mittereardeat, & extinâi cat bottes,velcor-
pora mortuàliante ex quatuor parribus mundi fpiritu, vu
uant,& lumé Arabico dolo extinâu recipiât.Macle virtute
: ma&egloriæ femper habendus, qui non folüm linguæ in
laûdfbn $ cû nfeftprum loluifti offidum ï verüm etiam obo-
risgratiam in præmium confefiorum ex partefentisfiippli-
dum .& inter làeuaciauftra &ar<Sta c uftodiæ ver bum regpi
ierenSjfelicioripoliesviéfcoria. Præconandus læculis vni-
uerfis,qui & in fiippliçiis poliras linguam non cohibet, 8c
pro timnibus ferns non tacet. Splendefec s &liori lu*-
mine,quofulges.clarefce.quia repolira tibi funt præmia,&
centuplicata ce man et corona, nolque tuo fuo fiiftragio,
quo femperfouifti^tuerc,
^CH O LÎÀ »
OVo fibi nôtum eftJJ Obfeurealicfjttntulum>vtaliaqiu^iirt>idix)t.
Eo temuntre Deus don nuit, quoiitiïirepenfum.folct tlliplactre. No-
uitautem illefolus quod tandem hoc munu-s f u , x^qtto pa6io tedtm
donation iffius obfequium gratum etdctâ & tucundumrefundnnt.
x- Trimodum illud. ] TripUxdictndigenus rhetores diflinguunt,
fublime,mediocYe, & infitmMi. In idtm penerccidunt Ajianitm, Rhodium
f a Attieuin.
J. - J . L a f t e o s L i u i i f u b d i t u r a r t i n i s .^Titi'Liuiiplennm^dulci qua-
damxquabili/ateredùntUruem ■ vbertntem,USeamprintus Vnbiufappel-
lauit.’IncU dm us Hieronymus lacleo tUnm eloquent if.fonte manure dixit.
• 4 . I l i a f æ c u l a r i s l i n g u a C a t o n i s . ] KonvdcocUrf/icuiarem Cato-
nti Uiiguam nppcllauerit. Nififorte in nomine Catonis tneniuiit iri/it, ant
, in epithtioi'ûifingul<£ ligèniumfit. | | j |
f . - - E t d u d u m çtXConaxns.^Hmeauthortfn, qiietn maximeom-
niumnominatu oportfaj riliquisfine nomintNeediuinaredttur.qutm
, innUsit.Et ebniunSiôqtiidem deer at in exempUri.fueratquefuptraadita
'prifea admodum & Mtiarabi ftriptürÀ.fièuti W mult a tf/idJape, fit
mtmifeftum •viïquteftconiun£lioném ab ÀluarointerpofitàmVneqtle e-
ntmqua/iquuntur &uinttliano triluipojfttnt. '
6.. Et ignicomus centri viator. J Tragkum plane efc tpitheto»
qutmkdmoium df poeiicum etiam tß,fol«m ttlt oculunt appéllare.
Wjÿ. T u a d i d a i n f i c i a s . ] Hoc eß>boc colore,quoddtcu f a hoc pr&textu
vtaris. Etfatiusadtwbiujn, tnox additufti,pro ‘cautiuspofitum credule-
8. Velum etiam oh oris gratiarrh] Subtile,$ thdtebfcHruMprs.-
terqud quod ipfq wrbu neftioqUid perplex urn inuoluunt. Senfut eft.Non
folum debito officio lingua Jungerk,. conftff. res Undando-.fedprs.miHm et-
tarn làudabilu hums officii afiequeris, cohfeffittü. iam fuftinendo fuppli.
ctiim. O niartyteS Inudates tomunerah Deo afficiris, vtpe'nethth tnar-
tyrefficiarit.
ANGELOMI MO.
NACH! O R D IN IS !> I- V t B E N F .D IC T I A V C T O R I S VEtufti,
& in abftrufis feripturarum locis entendis explican-
difque ingeniiacerrimitiuacimmique,enarratto-
nes in quatuor Libros Regum*
j-fig ■.
ËX ÏDHà NKE TlUTTHEI- M IO A B B A T E S P A N H E I-
m e N s Ï A n g e l o m i
Vit A-k "
N ' G ë l ô m V s mohaclius LuXpuieiiu'S, brdi-
nis lanäli Berieditftiivir in diuinis îçri^ÈUïis ex-
ponendis nobile forti tu s ingenium,ÿt quæi-
plè expoiïiit,vercres in eius cdmparatipne non
expo liiilfe vfd eâri turi feculàrftim'qùô que feri- i
pturarum non ignarus, iuftii DragOnis epilcopi^Mëcenfis,
qüirair filius Caroli Mägni ^*fratet Ludouici impefatoris.
Sctipfit excèllentimmum opus, & quale me in feripturis
ßnäis alias legi/îc non memini,infibi:os Regmn, Floruit
fûbLudonico & Lothario eiusfilio, An.D ÇCCXXX»
Ex BeüarminodeScriptorib. Ecçtefiaft.
A Ngelomus monachus Galliis,floruit temporeLotha-
rii lmp. Scripfît Sfi quatuor libros Regutn, & in Can-
ti ca Canticor u m explicationem. Porro præfatjonein Can-
tica laudat Impèratôrem Lotharium AftgelomüS, quod
imperio dimillo Monachus ladus f obierit» it, deinmonafterio
ANGELOMI LEXOVIENSIS
IN ENARRA- T IO N E S Q V A T V O R V O LVM IN VM
Regitm Præfittio A.pologe- .
‘f- ' ncak
Vm à, quAïnpluûltfs frUtrHto faeïidm üoHntillis
I & nobilibus viriïrogartr, vt fecund uni
: mfoLrtiamdi>ttorum& tradiiïottm magifitiviridialiquodop'ûfcülum
ifi volumifia Regtim di
gererem, ego quod à nuXlo dottdrum per on: ma ex pofitum apuduos
haberétur imtiqttotum, tb memofiam videlicetfreqiientmieitid-
nerecreanddm, fapnefertim propter iîlos qui îttunt, fimiRèxoŸ-
dioiiuiufietoîftminidhotandotetiffi, non alla contïnùinifipYdU
régum aüufque midtoriwi: quod ego dm miittimque delitefcendo
faere diftutt, maximecumparuaforemfciemtapYetditut, Meta*
cubrdtioneartisfttcufàris fupienttafrétas, &vtita dkm>ifieâo-
ftuseloquïo, pàrutu in*enio, me dicére pot cram tüud Pfalfnifta : A
mandads tuis-ihtèliéxi.Nef àignut tràm inquam,Vt angélus carbone
fer.rentedealmifpurcapurgamlabellu, vi valerem çbrifli
dipie emcleàrè tnyfteria.Sedrwfus hisexcufaùonïbus relttflantem
(toperont mejjtefbriiaffdmtoibus imo obmrmontlus compilerc,
. v î aüquid ïuxta frugalitatem fenfut fa ingenioli met. capacita-
temfîcundian quod à didajtalo tnculcàtafuerant»defer tbkre natta-
tenus abnuewn.Sed cHm négarè nùn valerem, tàndem ajfenfum
probe
Prafatio.
probe re detfeut»fa ad dlifiua licet tenter e fa fdnHidoïofe» digeren-
difut» aggreJfus»eo videlicet Ïure»vt intra domefiieospatietesfecre-
tius retin‘erent»nec alitùlàd legendutn tradorent »fa inea impetitià
verutn fa tether h as legentibüsdetiiïd nianlfifta foret, fa obloctt-
tionibus occafio panderdur reprehendentium. NamJlylum cam ad
primum hbrum defcnbUo apptilijfem»vtabditeabdita autore Deo
congererem»exempto meaimpudentiaeft detetta, &facrit auribùi
magnifia Drogonis egregiift'tlicet pontipcis » quo nihil nobilius ni-
bilqutprudentius»eil reuelata hugacitas* Quo comperto, coepitin^
genue libera automate imper are,vtdarem operam»fa coepttim opus
nonfinirent,fedfagacitet ad talcem tenus perduceretn. Cuius quo-
quepraconits nullatenui ttfiftere Valut, verum nec tanta autoritat't
renuereprofumpfimon folum qutdem quia filius erat profiantifit-
nti Caroli Cafaris,mofiàtet mitifiimi Ludouieiprinctpis, verum-
etiant quiaeratpraclarus Ponitfexfaabbasmeus egregius. Hise-
nitn necefiitatibus adaâus,procon lifque mülttmodis compulfus,fed
potius(vt it a dicam)ChriJliauxiliisfretus,quiprafiat infirma con-
fidentiam, fa mutts locutionem, tent at uni opits enucleate profum-
pfi. Sed feiendum eft, quiaquibufdam in locis totàm fehtèntiàm,
prout adoftoribuseft expofita,dïgefli:quibufdameniM eorum fe#-
fiunfequens;coinpendio[o fermonemulta 'tnferui ,fa ex rnultis ad
vnumperduxi: quibufdam quo que quod in libris trattatorum non
reperi,ftcvt a ntagiftro aure accommodante didki »propriis intüii
verbis.Nonn.ulla quippe, licet pauca,qua legehtïpatent »ftipulata
exemplis, propriditiferereprafumpfi » & tnlibéüi modum Çhrifto
duce finite decreuiln quo non perfona eft attendendafcribentis ,ftd
qiïalitasconfiderandaeftd'ttttonit. inùtatusinquam multosftre-
nuoseiiàm doétorum modernos ,quimtdtaquoquepoftertsdercliquer
tint,ex dtctis colligendo monument afanftorum.Non ideo dico,
vr eortimgreftibus mecoaquare vale am, prafertint cum itli roré cale
ft is neftaris cantpos maduerttnt diutnarumferipturarum multi-
modos, fafuturis feculis ditnifereproficua legentihus : ego vïx ogre-
quefaltem pojfum ex eorum dtftis decerpere permodica, fa tandem
tnteüigere vel minimafedne Viderer ingratuslargitori, licet com-
pulfus, contulimediocrirèr quapotuipracipienttim. Simùletiam
notandum eft illis, quiinhocitbroparum Jpiritale contineri contondant
, quod hicferiptura {ficut in multts d-.uinis voluminibus)
nonfolumtribus modis dtnofcitur, mxta illud Salomon» : Eccede-
fcripfi earn tripliciteriverumetiam multipltctter cottncrifecundum
quod in libro beati lob inftribitur.Atque vtinam, inquit, Deus lo-
queretur tecum, fa oftenderâ tibi fecrétafupientia, fa quod multiplex
eius effet le%. Quoddoftorumfolertïaatt eft ante feptemforme
dinofcuntur.îpfifunt enimfeptentfigilli,quibusiftehber fecundum
Apocacalypfimlohannisfignatus ejfe pro clam atur,qucm nemopo-
tuitfoluere,faàperire/tgnacula eius,nijtleo de tribu luia, qui ha-
bet clauem Dautd, qui hune &fignacula eius aperuit. bunt ». pri-
mus htftorialü, fecUndus aüegorialis_, tertius vtrtufque ret modus,
quartùs,dëincommutabïii diuino trinitaiis efferitia-.quando Videlicet
proprie,quando tropicefacris iufinuetur ordeulis. (Juin; us pa-
rabolaris»videlicetquando aliud dicitur,faaliudinuemturfcr't-
pitim.Sextus de gemino faluatortsaduentu, ne aut pnmusprofe'-
ctindo,autfecundus pro primo, intelligatur. Septimus quo fie diuinis
praçeptis inftruimur, vt eerta vita agenda fornrft, alius veto vita
fignificandafigura,regulariter innote feat. Sed iam exemplis ex hoc
volumihe conuénit edocereyt hisprimum edofti,feiamt multa my-
fteria in eo contegi. Primus hiftoricus illéeft,vbi nihü jpiritale con-
tinetqr,ficut ait &*m«e/:melioreftobediéntia quamvi6fcimç,
fa mille talia.Secundus aüegorialisybi ait, quodinomnibus finibus
ifrael puella Jpcciofa régi Dautd requiritur, in cuiusfinu dor-
miat,fa cale fiat: tant cafta vt calefait um ad libidinemnonprb-
uocet,quafapientiam figurât,qua etiam in fenibus non fenefeit, fed \
fngefeentibus membrisdilettoresfuos igneampliorefuccendit. Tertius
vterque modus ficut in Dauid oftenditur, vbiBetbfabeevxorem
Pria incaute rejpexijfe diciturfapeccajfetvt demonftrptur, quod
nullusdebeat iuxtahiftoriam mutter m incaute refpicere. In quo
faite attegorica etiam fignificatio continetur, ficut in fuo loco ab-
unde dçfcr'tpfimus.Quartùs modus,vbi nobis aliquando propr'te,ali-
quando tropice dïuinitasfacris eloquijs intimatur: Proprie, ficut E-
! lias ait: Viuït dominns in cuius conjpeclu fto.Ht illudrTu es enim
Deusin cado fiirfum,&in terra deorlum.Ef, Ego lum Deus
Abraam,&Deus I(àac,&DeusIacob. Tropice,iuxtaquod
Micheas:Vidi dominum fedenrèm, & omnem militiam cæ-
li alliftenté ei ,ôc ctetera talia, qdæ de Deo tranflate nô pro-
ptie accipi folent. Quintus parabolaris, quo cum aliud dicitur,
Bibttoth. Vet.Patr. Tom.ÿ. ft- '
____________________________________ 7 0 1 1
aliud in facris paginis inuenitur. Hoc eft quod in titulo pfalmi
XXXIV.dicitur,pfalmusipfiDauid: quando commutauit vultum
fuumedram Abitttelech fadimifiteum: cumin höcübro coram A-
chisrege hocfeciJfenat'ratur.Cum ergopro Achis Abimelecb pofuit,
legentim monuit, ex ipftus interpretatione nominis » latens alttus
penetrare myfteriumftde quo inferitufuo in loco digeßimus. Cuiet-
iam conuenit illud: Carduus qui eft in Libano mifit adee-
druio,qiiaj eft iii Libano, vt datet ei filiäm luarii, fa reliqua.
Defextffvero VbigeminUs äduentus Chrifti continetur, cunäispa-
iet qui fit primus,quis erttfuturus,qui Vter^ hic prafiguratur. Se-
ptimuspröiiidemodus, quigeminatnpraceptorum retinet qualita-
tem, Ule eft vita agenda <, vt exempli gratia: Diliges proximum
tuum tanqüahi teiplum,qui enim diligit proximum,legem
ädimpletlit. Quod Dautd non folum in Xonatha impleuit, verum
fa iff SdUl,quem inimicum dilexit: de quo feriptur a, ait: Planxit
autem Dauid fupe/r$äul &filium eius, fa reliqua. Ipfe eftfa
figüranda vita, carnjtttum videlicet vittimarum fa vaforum com-
pofitione.Viäima enim hocprafigürabat,quodhortatur Apoftolus,
vrexhibeatis corpora veftrahoftiatn viuam, landtam, Deo
phceMem.Vafavero,fimilitereleftosdefignabant,diuinisofficiis
occupatos.Qui modus cum fecundo ftmilis vtdeatur, illa tarnen ra-
\ tiotie dtfeernitur,quod hicad mores tant um, Ule etiam redigendus
eft adfidem. Verum licet ifti modi multipliciter iftic inueniantur,
tarnen iuxta iugitatem triplicis diutfionts ,ftuduimusprimum bi-
Jloricam,quagefta deproinit,tangere:deinde attegoricam fignifica-
tionem,quaft dem adificat,pandere: ad extremum quoque moratt-
tatem,qua vitam hone ft am componitfubnettere me pondere folius
fa vniusinttlligenttaprejfus, aut hiftoria faallegcriamolegrauatm,
defidiofits leäoroccafionempoßit inuenire excufutionisftfedpo-
futauns sc luamti hßatm cpoas udpoe ärt oartu emdi.fcurrerevaleatprouocatusper camposo-
PROLÖGVS EIVSDEM
C A R M I N E C O N T E XT
V,S.
.Qlmauis Ie&ortypicos dignofcerefenfiis,'
O Quæ tenet, ingrédere, floridus ifte liber.
Bis retinet bina en làcrata volumina regum,
Quaâ patuere prius ore tonante Ibpho.
Hune ftuduit calamus n öfter coniungere fretus,
Et voluit tandem texere noftra manus.
. Scilicet ingrediens-campos & parata piorum,
Carperet vtflorescelfitonantis ope.
Ex quibusaccipiasdiuinæftirpis odores,
Et valeas frutftus tollere rite bonos.
Fercula fertanimis nimium pulcherrima claris,
Vnde femes animæ pellitura&a procul. 1
Lilia cum violis redolent percandida r ubris,
Et pariter fragrant cinnama, rofe, ruta.
Côntinet hic Chrifti nimium charifinatafecra,
Quæ latuere prius cortice te&a diu.
Hicque prophetaram pangit fen&iflïma gefta, '
Plurima multoram myftica verbàcanit.
Quæ Dauid geffir, cecinit quoque & incly ta proies,
Hoc typice leâorifte libellus habet.
Hic euangelicam quadriga concrepataulam,
Sic& apoftolicum lum jn habere probat.
Iftic inuenies thefeura recondita patrum,
Horum & multipliées hic retinentur opes,
Abdita nam refera t, 8c tandem myftica pandit,
In medium profert intima quicquid habent.
Grandia cæreftis promittit præmia vitæ,
Viuere cum domino régna tenendo poli.
Iftius ergd celer calles difeurre libenter,
• Difeute paginulas, mel ribi portât apis.
Has capediuitias, mundi contemne caducas,
Quodcanitifte liber femper in ore tene,
Lurida linquelibens ipurcæ contagia carnis,
Inmentem veniatquodmoriturus eris,
Sis mèmor autorisverfiis cum legeris iftos,
A N G E Deus L O MI die miferere tui,
ANGE-!
E
F
G
N n n 3