ifti habucrunt & proximi, impetrauerunt q? petierunt:di-
le&ionem Dei quia auide fufceperunt &geftieruritvt Dei
laus longe lateq; crebrefceret: d ileäionem proximi, quâ-
do volueruntvt alij laluifierent. [ Tunc accefferunt ad eum
ab Hierofolym is[cribs. & Pbarifti dicentes.] Alij veniebancad
audiendam pindicationem& falurem animarum iiiarum
ab Hierofolymft vbi religio maioreflè debebat 6c fcien-
cia. O b reprehcnfionem lctibæ & Pharifæi veniebant &
hoc torum propter inuidiam. [Quare difcipuli tin tranfgre-
diuntur traditionem feniorum. Non «nun lauant mantis funs turn
panemmandmant.] Legimus in Euangeliftis alijsquoddi-
uerlabaptifmata,ideft lauationos dieihabebant: & iQas
ex rraditione Carnali & fiiorum inuentione magiftorum
plus obferuabant, quam ea' qua: Deus omnipotens in lege
pteceperant.EtindeDominusfrequenter arguebat quod
dimittercntdi.etftioncDei & proximi quæDeusmagno-
pere eômendauerat. Et reprehendebant eosqui hocoboffenfionem
animi, quia ficut homo offendit in via iiiaad
aliquc lapidc hue laqueü:fimiliter offen dit qh aliquod verbum
contrarium in animaeius vel ratione opponitur. Et
indedicebancDno difcipuli quod in ilia traditionc quam
Iudxipro lege tenebant,contradidHonem haberer imniif.
fam: &qfemper obferuabant. In qdo eumreprehenderet
xftimabant fe habereinuentum per q>potuiiient conuin-
cerecomra legem eum locum .faille. Sed tn requifierunt
& inuenerunt q> Patriarchs ante lege manducauerut mgj J
ta q ifti non cóedebant, & intellcxeiunt q> Deus non pp fe
prsceperat obleruare Iudxos a tahb.cibis,fed propter ca fi
pcrmitteret manducare dicerem q> non eilet bonum . quia
ipfi habe bant in confuetudine fic: vel etiäimitarentur e a t
débeftiasvel^uesinfuis confuetudinib.de quibufdäa&is
q beftijs non nocenthominib.aufnocerent>fi fierent:ficnt
Paulus aftipulatur de eifdem. Propterea tradidtt illos inpaßio
nesvolucrü, & quadrupedu,&jerpentiu. Propterea quia fhalêruabant,&
fuper traditiones quçneqj nocent,neq; adiu- j rifæific habebâr acceptum ipfum verbü vénérantad Dhm
uantii illas non obferuent. Quandonamq inplacitolëde- I difcipuli ficut fidèles &d eu oti,& renunciaüerunt qaudie-
bant,cum Romanis, qui iplàm tertamtenebant, nô man- | runt. Refpondehs Iefus.ait illis; Ots pi ant at to ç^nonplant amt
ducabât nifi ante febalnearént:&non manducabant nifi ! pater mens cal Jits ,eradicabitur. Si omnis alteriusplantatio
crebrolauarenr mantis. [Ipfe ante rejpondens illis & ait. Quare eradicabitur quid'erit q> Paylu s dicit ego plantain ? Sed ilia
& v os trajgredtmini mandat uni Deipr opter traditionem vejh
Nam Deus dixit, honora pattern & matrem, & qui maledixe-
xerit patrivelmatri morte monatur.] Honor hie & in verbo
& in omni donp accipiendus eft: ficut & illo loco vbi Pau-
lus dicit: Prcsbyteridupheihonoredigni funt: maxime qui laborantin
verbo. Hônoribi pro donoaccipitur. Et in alio loco:
Honora viduas : qua vere vidua funt. Quando ergo Deus ilia
Dei eft quia fequitur Deusincremeniü dedit.Nam &iteru
dicit. Dei culturaeftis: Deiædificatio eftis. Si homo cum
bona voluntate faerit,hemo pót ilium de cultura De i era-
dicare: ipfe vero poteft: quia Htei emias dicitogv te plantain
vineam men ele from quomodo corner fa es inamantudinem vnû
aliéna} Nullusn. earn poflèteradicarenifi ipfàtribuiflètaf-
fenfum. [Sinite illos: coecifunt ducesccecorumJ] .Sinite illos didixit,
voluit vt incibo 6c inpotu & donohonorarent pa- , mittitein fuiserroribus;& vosnoliteadhçrere.Hocdell-
” ltes- . j lis quifrequentercaftigati à fratiib.& abEcclcfia:& no-
Pofteaquampatres fenefeebant, & filij poteftatemac- | lüntceuenhCicutipCezlm.Sittibißcutethnicus&publtcanus.
cipiebantm domo, & onus erat filijs quod pater vel mater , EtPauI. dicit : Hare ticum hominem poffprimam & fecundam
viuerent,affligebant eos filij in cibo & p o tu& veftimentis
per traditionem Pharifxorum qui eis dice ban trverior pater
eft Deus, non inhonoras patrem vel matfem fi ifta donas
D eo.Etpertalemoccaiionem faciebant patres & mattes
egentes omnib. bonis, cum Deus ilia non manduca-
ret: fed accipientescondcrent fibithefauros inutiles. Vel
alio modo. Cum dabant patri vel matri manducare & bi-
; here dice bât ad illos. Qupdtumanducas^egoiamadtem-
j plum Domini habebamdeuocum^ Ettuncilliexpauefce-
bant,& dicebant. Amabdius eft mihi fame mori, q ifta có-
edere.quod autem dicunt: donum quodcunq; eft ex me
tibi prodejit: quafi diceret, quod ego do ad templufimi-
litec offeropro teficutiprome. [Ettrritumfeciftis mandatum
Dei propter traditionem vefira. J Non Deus tait modo dixit
honorandosvtvos inuenijlis ob lucrum veftrum,& reprehen dit is
difiipulos meosquinullmocent fi non lauant manus. Hypocrita,
bene prophetautt de vobis Efâias dicens: Quodde vobisEfaias
prophet amtfacit is, labijs vos profitemmi Dei pracepta adimplere,
corde autem & opereimquamoftratis. Stcdtxeruntpatres veftri,
omnia qua pracepit Dominusfacie mus. Sine caufa autem colunt
mejoctrmas hominum docentes.] Sine Caufâ Deum colit, qui
labijs profiteturfe Chriftianum e fle,& opere contradici.
Qm dicit fè nolle Deu ,& mandataTeius non cuftodit men-
dax eft. Non % intrat in os cotnqumat hominem : fed cpprocedit
ex ore hoc coinquinat hommem.]Simp\ex præceptum eft:quia
apud Deum nihil noceat q> mandueem us, riifi iuxta crea-
turam aliquidfiat. \Omms ». creatura bona : &nihilreijcien-
dum quod cum g^atiarum aâione pefstpitur.] In alioEuange-
Jiofcriptumeft,communicant. Q uod verbum proprièa-
| pud Hebræos eraL Siquidemilli communes cibos dicè-
■ bant, quos gen tes edebant de quibus ilii non guftabant,vt
I funt iepores, files,hoftre*,anguill«e:& quae non ruminant
nec findunt vngulam,aut fquamas non habent : cjfiicunq;
comedebant, communem ilium appellabant. Et inde dicit
communicant hominem hoc eft communem faciunt.
In totislibrisnoftris neçadlÔeum,necad imperatorem
inueuietis plurali numerodici quamuis in cómuni noftra
lingua vffis fit, Sed tn eft caufa, pro qua in noftra terra hie
vfusinoleuit,advnumhominéquafiadduosloqui. [Tunc
accedentesdifcipuli(hxerunt ev.Scis quia Pharifai audito hoc verbo
fcandah^atifunt. i Scandalum Græcum nomen eft, dc Lati-
nè poteft d id ofFenfio vel impeditio. Inde tradum eft ad
correpttonem deuita. Coecifùntdefpiritalibusoculis,-& ipfi
[ coed qu i ad eorum dodrimn^atrenduht- [Ctecus autem fi
i kco ducatumprafiei,ambp infoueam cadunt.] Si ccçcus ccccû
ducere volüerit, amboin foueam cadunt : fimiliter infipi-
ens fiinfipièntem voluerit dôccre, ficutipfe inerrore ver-
fatur, fimilitci & ille in errore erit: quouf que in infernum
décidant. [Rejpondens Petrus dixit. Edijfere nobis parabolam
i/kiw.jPutabai Petrus parabolam cfîè quod Dominus per
fimplex verbü dixerat. [iterurn dixis tis. Non 'mteUigitUquia
quod in os intrat in ventre vadit,& infecejfum emittitur l Omnis
creatura bona, & nihilreictendum cp cumgratiaru aüioneperci-
pitur.] Reprehenderunthæretici aliqui hoc didum, quafi
nonfitnaturaliterdidum, quia per porös vadit fucc9cibi
per membra corporis. Sicutcibus digeritur infeceftu, fi^
militer etiam ipfi humores ibi deponuntur: propterea fic,
locutus eft ipfe, ficut creator corporis. [Eaquaprocedunt.de
ore de corde exeunt:idellhomicidia,adulteria,& catera^\ Homi-
cidiumcompofitumeftexîhomine & ccede. Q u i enim
in hominé cad em fécerit.homicida dicitur. Aduiterium
eft illufio coniugis : & didum quafi adultcrumfubaudi-
tur: quando aut mulieraut vir deferto legitimo,alterius
thorum quærit, & èft maius peccatum quam fornicatio :
quia in tribus peccatur. Fornicatio vero multis modis
commi:titur:&ctiamin propria vxore poteft homofbr-
nicari.fi non legitifhe ea vtitur.Et omnis pollutio nifi cum
vxore légitima,fornicatio & criminale vitium eft. Furta.
Furtum eft rei alien« dandeftinacontradio,&di6tum eft
a furtOjid eft nigrô: quia in obfeuro fit. Eft autem facrile-
giumfurtû. Falla teftimoniafunt,cumquisautperfeaut
cum alijs fratrem acculât ad aliquatn condemnatione :qn
autem plures funt, tanto pétas peccatû. Sunt autem fimi-
leslud*,qui Dominum tradiditad mortem.Blalphemiæ.
Blafphemiæ funt detra&iones 6c m^læ locutiones,cü quis
Deum & proximü malis furs verbis infamare nititur. Omnia
ifta vicia & fpiritaliter fiunt. Q u i n. ad peccatum illicit
aliquem,occiditfe&ilium. Adulteriurfi anirpæ commit,
qui pp aurum aut pro alia ré : Deum aut iuftitiam Dei de-
fërit. Fornicationem animæ cômittiq qn concnpifeicrem
proximi fui. Furtum facit anima:, qui veritatem tacédo re-
riçet, detrahenti proximo aurerrt accommodât. Ifta&fi-
milia maculant hominem ante Deum: & abhominabilem
Deoreddunc. In hoc Dni verbo q» dicit; de corde exeunt,
apparet
j ^ppàtet qiiia fedes anita-x in corde eft, éc ifon in cërebro'. 1 tiôra myfteria/cj’üia ndîi futbiis digni,fed apehióra & fimT
j-GôtàGr:ecovcnitq>eft;cardia,&dicitùràc«,rà,humsduoe: J p^ciota.pr«cepca.[Tune rebondi leßu, tßcitmii mutier ma-
*•»" 'fer laudandaqureà
arteri« funt, è cuxibus fihiftra p .rs plus habet langüinis,ßc I gna eflfides tua,fikt tibi ficut vis.] O inulier raudanc
deXteraplus fpiritus. Vmle eni paralyfis in dexteram par- j Dfio laudatacs. Apoftoli atguti funt frequenter,i
odica:
temveriitpUisviuit,qcui in finiftram. Öfténditurcjuoq; ’ elfefidei: éctivdidaeshabpcehiagnafidcm.Quipótimi-
:or& incentorcoeitationüm noftraruJ, tetuream&Vcnivf ei ficut illi'diäum •quod diabolus adiutor&incentorcogitati eft, fiat tibi üciït Vis.
potefteflè:au6toreflè nonpotefo nee córdis ócculta fci-
re,nifi quantum ex mórib.noftris pot agnöfceté ^Ef ^rcjj^
Vtinam oés digne peteremus, & lie i'mpctrémus. [Çtfana-
ta filiaeius eij, ex ilia hora ] Èçclefia de gehribus crans pro
inde lefus, feeißt in partes Tjri & Stdonis.] Relîq'uitfcribas & fuis exanditur falian turqj animæ cóttidie à morbis diabolipharifîeoS
qui femper reprehendere volebaiit: &pérgit ad
partes T yri & Sidonis. Tyrus vrbs Phénicum, condica à •
PheniCibus fait : Syd'onab ipfis fi militer condita. Fuèrunt
vero in mari conftrudæ-.fed iugi obfidione &aggerisagre-
gatidtVé,quando Dominus in mundü venft conriguæ terrç
erant. Nam Nabuchodonôfor ôbfcditeas; &aggtegauit
mülnimaggeré cum nauibüs: itavtàforis muro ftarepof-
fet, quod ante non poterat. Et coepit Sidonem in ptimis
poft captam Iudiam.Tyrumaütper trësannos obfedit, &
intérim eduxerunt habitatores omnia pricipua de çiùitaci'îcü
&pagatiiinbap'ifmorenouafitun&peccator.esp
tonfellionëm & eleemolynarü làrgi.tionem ;ac prée û affi- •
duitatem: adinnocentidreuettuntur. [Er cum tranfejfet inde
ùfusyvenitfecus m.tre Gahla&fV nde ànte/ugerat Dominus
ne rexfieret,iterum reuertitur i inrclligens immutata eflè
cordaéorü.-qui de paniB fàturati fueranr.&ficutaquila vel
gallina prèuocatad volandû püllôs fiios nôcellàtprædica-
rehac :6c illuc &verbipabulum fubmini ftrare. [Et-afcenden's
in fnontem: erat ibi 3 A imbilîs locus ifte m os, eratDqmino:
^juia remotits eratà frequentie ciuiratum: 6c fecretus 6c ad
te,ficut Ezechiel dieit : defcribic & ipfe glôriam eiùs. Poift j docendum&ad otandùm. [Etaccejjcrunt ad eum turba mul-
Nabuchôdonofbr Alexander obfedit eas : & coniunxit
terra:. Tyrus dicitur Aùguftia,quia mari erat cindta: Sidpn
pifeofà, e ó quôdpifees ibiabundarent. îuèruntyerofilijs
Ifraëlpromilfié à Domino&infortem datæ : fed non po-
tuerunteàs caperë filij Iftael.- [Ef ec cetn u lie rà finibus ’illus
egre£k.\Non intraüit Dns finem Tyriorum,fed ib> prope
gradiebatur. [CÏamauitdicenset.] Malier ifta Chananæadfc
citur: quia dé Chânanæis erat eôru origo, 6c terra eorü lu-
dæis promillà fuit.fed pp peccata rio potuerut illos eijeere.
Très virtutes mulier hæc habuir,habuitfidé: qiiia credidiE
dnrti iftapôflè facere:Habuit humilitatc, qua fe non canib.
côhfella eft elle parem,fed catuli?: liabuitparientiâ: quoti-
ens tepulfâperfeuerauit. Simplex hiftoria auditorem ædi-
ficat: vt fidem redlâ in Deum habeamus:credentesimpe-
quæcUnq;pofcimits: fiad fàlutem-ariimæpofeimus.
Hocquoqjcum humilicate agamus,quia corcontririi6c
humiliatum Deus non fpernit. Pàtientiâ nihilominus ha-
beamus curtiperfeueranria.' Iuxtaallegoriimüliet ifta Ec-
clefiam fignificatex gentib. ad Dnm cônuettendam, quæ
I finib.fuis egteflkeft.-videlicet a priftinacôuerfàtione & à
priftinis vicijs feparata,in Ecclefia Chrifti ingrefla. Fiiia ei9 :
anima eft vniulçuiusqjjex ipfius populîs: qàdæmonio ve-
iàbatur,antequâin Deulncrederent. [ Qfùnon rejponditet
verbîi.] Non de fuperbia hoc fecit : fed ne pccafionem lu-
dæis datet refpuendi verbû,.& prædicatioilé fua, quia ipfe
dixerat. Inviam gentiü ne abieritis: & vt'patientiam ipfius
muliefcis 6c pesfeuerantiâad inftruérionem videntium&
audientiû monftraret. £Ef accedentes difiipuli, rogabant eum
ta. i N on erat in roto mundo, neq; qui licddcetet,neq; q
talia faceret propterea itaardenterconcurrebant ad eum,
habentesfccum mutos^coecos 6c claudos, débiles & alios
multos.O fyllabacômunionem habet cum au dipluongo:
vreftlotus pro lautus fi militer do diphtongus pro claudi-
tur. Viden,dû eft: nobis quare debilés dicit, & pofteadicit
alios raültos ? Quia ficut beams Hieronymus dicit, in Latina
linguanoh habet vnainfirmitas fpeciale nbrrien, ficut
apudGraecos: & in noftra ruftica lingua idcirco pofuit de-
biles. Q u i n. noftra lingua, tafeus dicitur, Græc.cdieitur.£i/-
los: v t cü interpres hoc müenit in Græco, non habiiit aliud
in Latino dixit debiles: 6c ip replicatione fânitafü ehume-
rauit'mutosloquentes,coecosvidentes,iclaudos ambulan-
tes.De illo verbo filuit,quod in ptoprietate liguæLatinæi
vcdiceretnôinuenit. [lefus atiténi conuocatis difeipulis, dixit.
Mifereor turba,quiatriduo fußment nie.] Vrraq; natura Db-
mifii in hoc fado monftratur:&,diuina qua miraculum fà-
c it,& humana qua turbæ miferetur.|E/ ditnïttere eosTèiü-
nosnolo,nedeficiant invia. 3 Qu od de fc-pté panibus quatuor
milia fàtiauit, fùa eft clemêtia, mifericors 6c mifeiator efcâ
dédit timenribus fe. Myfticc oftendit, q»viam iftius feeuli
aliter nequimusincolumus tranfire,nifiverbo redempto-
ris noftri fàtiemür. Perillam q fuperiusaudiftis de quinq;
panibus fàtiatis,fpiritalisrefedio qfiïis fidelibusde veteri-
busexhibuic. Ifta aûc fignificateam fàtietatem quâde Eu-
angeKjs fuis infecredentibus fàctt, in-illalittera y etèriS te-
ftamenti fpiritaiis gtatia credentib.reüelatur. Vtraqjre-
fed io in vnomoftte celebràtur, qü ia&vn usefl d a to r;&
dicentes: Dimitteenm,cpaelamatpoftnosP\lvapott\inKoxQ eius vtraq; refedio ad vnam cçnaminuitatrq idem nobis piræcarerecupientescÔmonebant.
[New fum mijfmnifi ad
quaperierantdomus ifrael.] Nonqiadgeptes nonfitmill'us::
fed primo ad Ifiacl pp.eledionem patrum &priuileginm,j
q> ille populus femper habuit apud Deum &cum ille re-*
pulifîet, tune ad gen tes miteeret. [Ad iüavenit, & adorauit
eumdicem. DomineadiuiMme.] Sicdebemus elle importuni
in orationibus 6c pcrfeucrantes. Primo dixit filium DaUid,
dcriuncDominum’dicki & adoratvt|)ominum. [None/?
bonumfumerepanent filiorït, & mitterecanibus. Nunc Domi-
hus tnyfticead earn loquitur, & ille panis diuini verbi per
Moyfen & Prophctas.McnfiiPamq; eft feiiptura fàcra,quç
ludæis panem v ite min’ifttare debebat,fed mica?cadehant
quia fpiiitalcm iatelledû Itidæi negligebant. Micæ n.pue-
rorum.intérna myfteriai'unt §:ripiuram quibus humilium
fblent Corda refici. Nbn:ergo quærebat ifta mulier ci tifias,
fed micas de pane puèrorü lpiritalium,medtillam fenfùm q
Iudo:i non curabant.Inde dicitDns, noneft iuftum tollcre-
dodrinam filijs Iud«is,& dare vobis canibusiqui propter
i4ololatriâ & fanguincac cadau era mortuorit, quibus de-
diti eftis: canes ettis. [a tillad xit etiam Domine.] Dixie Dfis
non eft: bontmvllla refpondft,quia bonum eft &dacexem-
plum de hominib. quod ficut illiqn manducant decidunt
micæ de mepfà canibus : f ic& iu.ftum fit-vt finelud«ei-Dni
propter patres & pp te qi’iiex illis natits es & nos fîmus nô
ctiâ canes-magni cumprimitiuo, fed cum diminutiuo ca-
telli &-nonquærimus integram gratiam dodrinâ & feereparauit,
qui ifta dédit. Quûd dicit tridüo fîiftinent me; fiue
propter prædicationem fiuepropter fuos in firm oS fanan-
dos. Spiritaliter vero tuibà tridub fiiflinet, cum oés crç-
dentes infàndamtrinitatem,remifIIonem peccatorumab
ipfo expedanr, vel- triduo Dnrji fuftinent, cum in cogîtà-
t ioïie,locütione, & opere obferuant ne Deum ofïendant.
Dimittereeos nonvultnedeficiant in v ia,quia licetcrè-
’ dant in eitrn populi inter tôt aduètfà titubât iu via>nifi fre-
quenter confolentur 6c recteentur vërbidiuiniàdmbni-
tione. [Quot panes habetist] Interrogat quôd eum hôlatet,
vt alij cognito mivaciilctedificentur.Qui miracula fecit or-
dinauitjVt tuncelfent quinq; i nunc fepte, propterfeptem
dona Spiritus fàndi, de quibus crédentes replchtur. Non
dicuntutaüt fuiffe hbrdeâcei :■ quïa Eüangelij reuelatam
gloriamDomiiii cjua vetiis teftamentutexuerat adntincia-
uit. [tfyaticospifciculos. 3 Per quos alij Iibri nou-i teftametiti
figurantuivvt Epiftblæ Pauli, Apçftolornm aftus, eotun-
'dem Apocalipfisi.&reliqui t vel fànéfci qui tfi illotemporc
faere,quorü iplâ feriptur J vitâ'&paflibnem Continet.Qui
quafi de profundo'huius feeuli elefli & eleuati, à coelefli
benedidionecôfëcrati reficiunt,cum exemplonbbis-fimt
ad beneagendü.[Efpr<<cq)it turba difiumbercfitperterram.]
In aliarefe&ione fiiper fenum difcubuerunt.qnia illisan-
tiquis populis folumodo voluptates Carnalès præceptum
eft calcare.in Euangclio perfetlis omnia tetrenaeû volii-
ptaribus præceptû eftabdicare. [ Et acctpiesfepte panes grattas
Bibliotb. For. Patr. Tont.?• , G S S S K agens,