'Ém- Angelom i Stromata
orientera huic mundo feiern iuftitiæ primi fufcepëriint, &c
nafeerui in came Domino reftimonium,fiüe viuendo, fitoe
prædicando.fiuenafeeridö, fiuectiam moriendopræbuéy
rant. Oftium vero templi, Dominas eftquia nemo venit ad
patreithnifiperipfuni. EtÛcata^Màvu:EgofitmoJHumipèf
mefiquisiHtroterii, faluab.tur. Oftium porticos j fêrpbéft
Prôphctkùs ; qui quafi redo calleirigrediéntes; iri óftiütri
templipèrducébat i rjuia gratiam Domini Saluatoris qua
raundrimeratredeniptrirus, aperteprædicabat.Fadùrâ ergo
porti eus tötdjfideles illius temporis fignificat. Oftiuni
veroiripoTtifcu, Dodotesqul Cæterislricémvitæiariuàm-5
que intràrtdiadDominpmpaiidehantjëxprimit. Et bene
vnum oftium pröpter confbnam iri oriinib. landisfidem,
ac dilediohemveritàtis.Qüæ videlicet porticüs.iu'xta lati-
tudinem rempli viginci éubitis longaérat * quia nimiriini
antiquiiüfti per lougariimitatem deuótae mentis , defidë-
tabant venire ad dilatationem Ecclefiæ, irt charitateDei,
quæ eft in Ghriftö Doririno noftta. fFecitque iri templofene-
firas obliquas.] Feneftræ rempli, Dodores fandi funt&fpi-
fitales quique in Ecclefia* quibus merite eicedentibusj
Deo arcana fecretonira eæleftium fpecialius cæteris videre
ConcednunQm.durri ea quæ in occulta vident,publice fi-
debbusparidurarquafi fufeepto lamine fblis,feneftræ iuni
datémphpënetralia repleut, Vnde be ne eædem feneftræ
ob!iquaÈ,id eft intus latiores fuîiïè perhibentur: quia Minimum
neceflb eft, vrquifquis iubarfuperriæ contemplation
s vëlad momentum peuceperir, inox finum cördis am-
plius caftigando dilater, atque ad maiora capeflènda fblêrti
excreitatione;fepréparer. [Etadificauitfuper partetemtem-
pli,tabula'a fer gyruptm parietibus domtu, per circuit um templi
& oraculi,&fatt latera incircuitü. Tabulât um quoS'fupererat,
quinque cubit os habebat latttudmis : & medium tabulatum, fix
cubit or um lati'udiriisi& tertium tabulatum,feptem habe ris cubt-
tolUtitudmis.] Hæctabolatain Euangelio vbi Dominus
tentaturâ Diabolo*pinnaeula templi vocamur. Sed&Ia-
cobum fratrem dôniini.Apoftolum, in pinnaculum.tem-
pii,vride adpopnlumconcionaretur,leuatum eftelegimus.
V tïu m atrtem moris fticric«k)doribus ,Wthis fedences ta-
bulatis ad ciccumftantem inferiusturbam fecerintièrmo-
nem, nulqUa|nß±iptuminuenimus« Pitetvero ratio fa-
cramenti, quia tabulera hâte tria totidem fidelium gradus,
eôniugatorura videlicet, continentium, &virginum defî-
gnanr,diftindosquideniàltitudine'profeflionis, ièdfocie-
tare fidei,& veritaris eiufdem, omnes addömumDomini
pertineiKes^ique fixamente inhärentes. Vbi pulchredi-
estut,quia tabulatum quod fiipererat quinque cubitps ha-
bebatlatitudinisimediiim fèxjtCrtium feptem. Supermini
ergo tabalacum erat cæteris anguftiu s medium fùpeano
làtiusjfed infimoerat fadum anguftius/.Quia nimirum al-
tiorpiofefEo.virEutis, atdioremdebetvitam tenerêviué-
di. Singuia autem iabulata, habebantin circuitu lacera,id
çft turriculas, ne fäcilequis in eifâensi tabulatis conûftens
fîue refîdens, potier ad inferioradecidere: quod Ochoziæ
regicontigifle in Saroarià, legimus. nimirum latera
non incongrue , quotidiana diuinae prorediOriis erga nois
raunimina,defîgnant. Dequibus P&lnaifta:lmmittet,in-
quit, AngelumDominus, in circuitu timentium eum, &
eripieteos. Afcendit quidem in coenaéultrm Ochozias rex
Samariae, quifêàdomaDauidfeparaueràtjfêd percancel-
los dccidit. Quia 8c fi haeretÂi,! iue fchiimatici, aliquam
bonseadionis arcem confcendere videntur, quia tune co-
pagem Ecclefiaftica: vnitatis non habent, qüafi pâtentibus
& non folitis laterum præfidiis, femperad vitiorumintima
relabuntur j dura diuino deftituti auxi I io , fine pertinaciæ
feftuincereunr, Qua autem ar tepræfata tabu lata par i etibus'
templi fùntaffixa, deciaratur curirlîibditur , • Trabes autant
pofmt in domo per circuit um fonnfecus, 1h non hater ent mûris
templi.^ Trabes ergo quæ intrinfecus domum muniebant
& omabant,tantæ erant longitudinis y vt capita eorumfo-
rinfecus prominerent. In infimo quidemotdine cilbito-
rumfeptem, inmediofèx,infiipremo quinque, atquein
eifdem capitibus, ear um tabulata comp onere n t ur,nequa-
quaro mûris templi infixa, fèd iüxta moros trabibus, qu*
dç mûris exieranifiiperpofita. Qmd icaque per trabes do-
mus>qu£ cabulal^iorcabancy nili prædicatorcs iàndifunt
typicé defignati? qui durri ipfi fubliiriem atq-, hôridiabilçm
iri Écclefia Dei locum tériènt, irifiririiorës qtibfquc àcfragiles,
fuis praedicatioriibüs ab infiriribrurnappetimfuftol-
lunc, arque ad cæleftia 'dëfidèrahda àc Iperandà fufpen-
dunt: fuisëtiàrii intercëflibriibus, vt iri cbeptispèi?Ûltant,
adiuuant. tègimàs àutémiri libro Pàralipottieribri,quod
trabès templi : ficùt & citëra èius interîora, fuerincâurb
yëftitîe. Qubdita fâdum efïè non dubirim eft, vÉillétra-
bium battes, quæ intusin templo erant, aureisefTentlami-
nis tedæ.Qu* verbforis apparebant,hæminim*deaura-
taéy ipfàm cedri fpeciem formairiqué curidis ofte ridèrent,
iri qria'ràriië irapofi ta fibimet tabulata,geftabarióQuod ergo
ëxtrinféetïs éminebat trabium, vitàm fàndbrüm quæ
nobis in terris innotefefere potuit,de(îgnat . Quod iritùs in
templo deaufatum fulgebat, claricatem illam quain cælefti
patria,iriafpedufüi gaudent creatorrS, figurate denuntiat.
[Domus autem eum adifiearetïir, lapidibus de dolatisatque pèrfe-
ftùyadificataeft, & malleus&fecuris& omneferr amentum non
funtauditain domo,cum adificaretur ] Hæc ad ïllatn Ecclefiæ
partem, quæ poft huiusièeüli labôres & certarriiria , ad é-,
ternapræmiarneruit introduci, pioprie pertinent. Ibiet-
enim perfedifolùmraodô , & iriimâculati atque ab omni
labe iniquitafis caftigati.irigrèdiuntur. Non ertim intrat in
illam ciuitatem äliquid comquiriatuni, fâcïèris abömina-
tionem&mendacium : fient in Apocalypfi fcripfit lban-
ries.f Vbi malleus& ficuris,& omneferramen tum noriauditur.}
quiahictundimuraduerfitatibüs.&difciplinaveritacisex-
ercemur, vtilfic locis iuxta mèritum cogruis difponamur,
& caftigatione cefi&nte, fblo amoris glütinö(quo ad inui-
cem copulemurJvnc^iTnpletifpirituperfundamur. {tfßiu
lateris medij, inpariete erat domus dextra, & per cöchleas afeen-
debant in medium ccenaculum, & à medio in tertittm.] «Quidam
hunc locum male intelligentes, putant oftium teinpli à
raeridie faiffe.non attendentes,quiafihoc ßgriificare,vo-
luillet/criptura non ita dieiict:[Oßium lateris medij jnparte
erat domus dextra^ßk dira potiusfimpIicitèr:& habebât domus,
oftium àd rheridiem. Nunc autem longe aliud fignificat
: Pars namque' domus dextræ, latus templi meridia-
numdicitur, in cuiùs parce orientale oftium erat in ipfb
angulo fadum iuxtaterram.in quod introeußteß,ftatim ad
altioragradatim afeendebanr. Habentes viam afèerifiis per
ipfeparietu inreriorâ , donccafcenderent ad médium coe-
nâculum, & kmedio peruenirent ad tertium. Necdubi-
tanduiri, quamlibet hoc feriprara nondicàt: quia fie afcen-
dentes creberrimas habebantà meridiefeneftras i quarum
luce per omnia, &fineofFenfioneiteragerent:qftinimi-
rum locus,ptoprie ad corpusd onunicUra quod d^virgine
iumpfit, refpicir. Oftium nàiriquelateris medij, in parce
erat domusdextræ , quiadefundo in cruce domino, vmis
militumlanceä latus eins aperuic. Et bene in parte d omit s
dextræ,quia ad dextrùni eiüs*Iatusimille apertum, fjcda
[ creditEcclêfia. Vbiapto etiam verbo vfiis eftEuangqjfi#
vt non diceret ipereußit latus ei us, aut vulneräuit, fed aper uit,
videlicet quafi oftium lateris medij, per qiiod nobis iter ad
cæleftia paitieretur. Denique itairi biunxit :Et continuo exi-
uit fanguis & aqua. Aqua fcilicer,quoabluimur in baptifino,
& fanouts quocönfêcramur in calice fàndo. Perhocnam-
que oftium nobiseftafcenfiïs in medium Ccenaculum, &
k medio in certium, quia per fidem & myfteria noftri rc-
demptoris.depræfenti Ecclefiç conüerfàtione.ad requiem
ariimarum póftmortem àfèéhdimUs.rurfumqué de repaie
ariimarüfaduenientediëiudiçij^adiriimôrtalifetémqùoq}
corporum,quafî iri tertium ccenaculum^ubliiriiori pïofe-
du periëtrabimus, ex quo in iriaigrtaàrhbôrum.&eorporis
Videlicet & anrinae bearitüdinë, pèrpétuo viuamus. Quo
quidemifcrinuiiîbilitéi'agebatUEÿitâvrfoIihôcquiihtrâ-
ueraritnofferity qüâmuis ipfunl oftîum etiam foris pofîti
vidèrent: quianimirumadus inbocfèculo,&celebratio-
nes fâciamentoruiri,etiam rCpfobi pofliint intueri, vérurni
atcana fidelintimæ.gratiaril diledioriis.nullusfnifi qui per
hæc Domino duce ad cæleftia fcandit) agnofeir. Qui enim
dtettfe nojfe Deum i& mandata eiùs non cuftodiiyfriendax eft. No-
tan dum lane, quod trigin ta cubit i altitudinis, dé qilibus
fupralegitut , vfque ad medium ccenaculum addebantur,
quoufquepôrticùs quæ erat circa templomabauftro, &
ïn L ib . Regum iH . C ty . V f
àquifèrie, 8c occafu,teéhim periieriiebat : vtlofèpho riàr
ranfèdidicitnus.Deniq; vfq;âd fupremum templi teâuttï,
al^ fexàginta cubitinumerabantur, & fie totaaltitudado-
mû'5^uxtalibtumParalepomcncjn,în centum viginfi cubi-
tos cofummataeft. Porticus qiioq; quæ erat ante frontém
ten^öiadorietem,iuxtaßdem præfati voluminis-, eandém
cubRÔtuin fumiriâm' in altitudioe habèbàt :q a j videlicet
libét, illas dequibris prædiximus;porricus circatèmphim,
tellaria voçât 8c cubieula.Dc/fif aùtem, inquit, Dauid Salofno-
nifilio fuo defcript'memporticus tenipli, & celluriomm & coéria-
culi&cubiculorum ïn abditis, & domus propitiatio nis. ybiet-
<iam excèriorum domorum, quæ erant extraatrium fàcer-
dótum mieiteuitutcmpl^feeitmentioriem, cumprôtinus
adiunxit : Neenon & omnium quæ cogitatierat,atrior ü &
exedrarum percircuitum, in chéfàuris domüs Domini)&
in thelàùris fànâorüm. Qtjod autem'omnis altitudo tem-
pli cetïtùmviginti ïuitcubitorum, âd idem fàçramentum
refpicit.Quodex primitiua lerofolyniis Ecclefia, poft paf-r
fioném,reiurrêôrionetri,ôcafi.enfïonem Doininiin coélo's,
inhoc numéro vïrorum,gratiam Spiritus S,accepit.Qijin-
decim nasnq;,quæ ex feptem & oôto coriftant,folen t non-
riunqaam.ad fignificationem refèrrivitæ, quænuncinfà-
.çro bkptifino geritutanimarum fideliiim : perficieturâu-
teminhnefèculi, refiirréétione corporum immortalium.
Ipfàautemqüinàeciro,intrigonumduâ:a, id e/lcum om-
n.bus fuis partibùs ànnumerata, centum viginti efficiunt:
quaprôptev apte numero centenario 8c vicenario, magna
'eleóiorum.Beatitudo in fùtura vftà defignatur* Apte êtiam
in hoc tercium dômus Domini ccenaculurn confintmn-
turrqùià poftpræfèntes fideliumiaboreS, poft acceptam in
futuro réquiehî animarum, plena totiusEêclefiæ félicitas,
in tèfu rreâionis gloria comp leb i tur. [£f adificauit domum.
&confumntauit earn. Texit quoque domum laquearibus cedti-
~nis7\ Eaqueâiriaquid funt î Laqueâtia funt tabulata * qtiæ
magno decore compofita & oruata, ab inferiore parte trä-
bibiis aftiguntur i-ôc quia ter geminæ akitudinis domus
Doniirii fadta erat/ternariiiriirum habebat kquearia.Quid
autem aptius pet laquearia, quam fiibliriiiores quofque in
fan6taErcclefiaiuftosjfignificàri credamus î Quorum opus
& do&iriîa cundtisinexemplo propofita, quafi longius in
alto p’ræ eminent, quofqaeiiiis inter cèflionibtis &ekhor-
tationibusanimosinfirmorum ', he iri tentationibusdefi-
ciant, protegunt. Qutæ hitnirum laqUearia, rede cedrula
éîFe deferibuntur., CedruS namque arbor eft imputribilis
ôthnîpo4iaturæ,odoris iucundi, afpedus nitidi lèrpentes
accenlânidore fiigans ac penmens. Quæ vniuerfà petfe-
disquibufque c onueniun t, quorum infüperabilis eft pa-
tienciai&mavirtutum exknia,præfèncià cundis gratiffima,
iriboirisahthoritasjadréuinceiidôs, confiitandofque eos,
quiveritatirefifturit, conftantiffiina; qui 8c in hac Vitaßc
infomra, fingulari præ cæteris fândis eminenria, fulgent.
[Ebadificauittabulatum fuper omnemdomum, quinque cubitis
altitudinis. .[Lôticulasfigriîficat,quæinfupremodomus
tedo per circuifcüm erant fadæ, neqùisad altioraperue-
riiëhs , repente Sabeterur ad ima quod in <fmni domo,
quam qaifijueædfficarét, Moyfês fieripræcepit: Cumadi-
feaueris, inquiens, domum nouant i faciès mur um teftiper. circuit
um y ne fundaturfëiïguis in domo tua, & fis reûs laben te al io
& 'mprucpsruente. Hæc autem tabulata fuie loriculæ, fii-
praîtuulateravocata: vbicum didUm efïèt, [Etadificault
fuper parietem templi tabulata per gjrum y-in parietibus domus
per circuitum templi& oraculi.'] Continuo fùbiundum eft*
fEtfecïilateràincircuitüA In quibüs nimirümlateribus,in-
tellinjüs diujnaefîepfæfidiadefignata, duænosinhotad-
niic ^Culo laboranteS, ac pro cap tu noftro adfiiperiorani-
tentesjquotidie ne deficiamus adiuiiant. Bène autem hoc
fupreirtum tabulatum, in tedo domüs Domini, quinque
cubitis altumefle rriemoratur, qûiàftimirum ita nos in ilia
patriajdiuinæ præfèritiæ claritas adimplctjvt nihil aliud vi-
fiisnoftet'.nihilauditus, nihiiolfedus,nihil guftus,nihilta-
dusdulce haheat, nifi diligeré Dominum Deumnoftrum
ex toto corde , totaânimâ , tota virtufce diligere, &proxi-
mum tanquam nofmetipfos , [&operuitdomum ligniscedrt-
WK.JSupreitium ipfum dotiuistèdü diÊitur ,ideft, tabula-,
turn illud,quod fupremis trabib. fiiperpofitu erat. N ohm. ,
7 Î7
habebat templum culrrifeh in fupëriorlbüs, ficütliecràber-
naculdtti,fèd erat æquale: quomodo omnibus iri Palæfti-
na 8cÆgypto domiis ædilicantibus, facete moris eft. îd-
ipfum autem hoc tabulatum * tjtlo ôperta eftdprttus:quod
& laquearia defignati id eft* éximios quofque iri relurre-
dionis gloria viros, & fîhgülàri fânditate, âd ipfiitn virtu-
tis apicem péhienientei jdéquoru m vnô dicitür, Inter na-
tbs mulierum, non furrexit maior Joanne Baptifia, cuirrs Hic
*compar eft ttiagnitudinis feiré vis ? âüdi qüid pâtri ipfiüs,
Angelus ait; EtipfcproecedetanteDomwmi, infi)iHtu <& vir-
tute Elia. [ Ér adificaukparietetdomut, intrinfecus tabula', ü ce-
drinis, àpautmerito domus vfque ad fummitatem pariet uni, &
‘vfquead laquearia of eruit lignis cedrinis intrinfecus.'] Intrinfecus
quidem,domus cedro erat véftita;Natri forinfècus tari-
tó nitore lapis ipfè,deqüo fada ïuerat, fulgebat , ac fi cal-
culo eflèt candido teda. Iuxjà fènfusvérô mÿftiços,parid-
testempli,fiinffideliumpopùli, ex quibusfanda vniuer-
falis confiftic Ecclefia, qüotû dilarionëlh per orbem,latitu-
do defignatparietumfpem vertf & inrentioriem omneiri
ad cæleftia eredam.longitudô. J^el certe altitudo parié-
tis, quæex-ordinibus lapidutn fupet inuicerii pofitis côn-
ftat, præfèhtis ftatum Ecclefiæ fignificat, vbi feledi filper
fundamentum Chriftum Primes ædificati, fibi ihuicemin
otdine, per temporum curriculafuccedlint, fèfèque iriui-
eem portante^, legem Chrifti,quæefteharitâs,adimplenti
Dura enim qui nu ne à præcédentibus erudiunturmagi-
ftris, riirfiimipfi alios erüdiiinr, quafi friper iriüicem po-
iîtis ordinibus, quique lapidum viuorilm in dômoDei*
ficab aliisfixaconftantiaporràntur, vt ad portandos alios
&ipfifùfficiànt, vfquead vltimos qui in finemundinàlci-
ttiri funtiuftos : qui quafiiri fummo domus Dëi cacumine
locawy docentur quidem & portantur âb aliis. Sedqiios
doceanr,qiiorumucfiagilitâterpcolerent,ipfi non haberih
Qui videlicet p^rietes intrinfecris tabulatis cedrinis ope-
riuntut, cum corda fideliuth amore virtunim redündaht;
Sicut enim cedri naturae perfedos homines fvtiùprà do-
euimus J typidè denuntiat : ita etiam löcis ôpoftuhis celfi-
tudinemvirtiitum, quibus ad eandem perfedionem vë-
riitt;r,rion immerito defignat. Teguntur autem omriia li-
gnis kpauimentodomus,vfque ad fiimmicaterri parierum,
& vfqüe ad laquearia:cünvéledi àpritnisfidei rudirrifcritiêj
vfqué ad perfedionem bonæ adiôhis, &vfriue ad ingrefi-
fum patriæ cæleftis, à'bonis infiidare riort defiftunt bperib.
cum à primis iuftis vfq; ad vltimos in confummatione Ce- culi yompesvirtutibus ftudent, quarum merito vère va-
léant proteftari, qüia Cbrifit bonus odor fumus, Deri iri imnilo-
COi [t'f texit pauimentum domus tdbulis abiegnis.] HofcqpO-
modo fadum fit, plenius in fibto Paralipomeno fexplica-
tur: vbifcriptumeft: Strauit quoÿuepauimentum templiypre-
ttçfefiïmp marmore decOre multo. Vnde patét quia tabulas aBs
iegnas quibus pauimentum tegerfet, neqüâqüairi in terra
bofuic, fedprinio illud marmore prætèxit, at deindë tabulas
marmori fiipérpofiiit, actèrriumhisduobus auriverti-
tumfùperaddidit, vtirifêquentibuslegitur. Sicurailtem
latitildo parietisjin al tum éxurgens,atquevfqutad laqüêâ-
ria peruenieris, profedus virtuhim quibus-eîedi ad re-
gnum cæleftfe perueniunt, vel certe ipfbs eledqrpm cho-
ros, fibimet per tempera varia fuccedcrires,fignificant : ita
æqualitaspauimenriconcordirereorundem humilitatem,
qua in cemporali ad hue'Ara pofîrj>fi>cialiter iriüicem cha-
ritâre didance cpnueriàncur, ridn immerito démonftrat
Qupd videlicet pauimentum pretiofifEmoerat-rharmore
ftratilm, décoré mültP. Idemque marmor in hoc tabulis
tedum abifgnis, quia nimirum vitaiuftorum,primo fidei
firmitatepræmuniendain corde , ac deinde Ipirimalium J virt ucumlatittldine adôrnanda eft in opere.-Alioqitin qüid ;
vtiliratis habebat decus marmoris pretiofiffirrii Êgnorum
tabulis pb tedum, fi norimyfticum aliqüid tacite fignabat?
liée éft,bonorumamplitudinem opetüiti,fprticudiné fidei
infceriieràtæ fuffulciendam docebat. Abies vero p89prer al-
ritüdinem lui,& robur diu durabüe, mentem eledotü in-
fima quæque defideria fpemenrem, & cæleftium contem-
plationi fempét inteiitam, virtute quoque patiéntiæ fingu-
lariter excellentém , non incürigrue démonftrat. Auri
autem laminæ marmori ac tabulis {abiçgnis fupérpofitæ,
Biblioth. Vet.Pair. Tum.y * m