Ofmularij VorturiatÏEpiJc.Treverenf
De Nat tui täte Domini.
C A P. X V .
_ .fponlbrij multarummentiumcogitàtiones vatio colore
& multiplici gratianim adione depidas ctferunt régi
CKrifto: Agurit gtatias laudando S. Maria, quia quem cæli
capere non poflunt,lùo gremio/protalit:Àgunt gracias,
quia ;dignatus eft cælb'ruiri rex carnem affuraere æx virgi-
ne,vrperditumhorainem reuocaretadcælum,vndegau-
det exercitus Arigelorum : Agunt gratias, eo quod per foam
natiuicatem cæii, id eft, prædicatbres, melliflui fodi
font per dulcedinem lpirimalis fehfos. N ifallor, huncaf-
fedum, qui quæfierit, réperiec per multos relponforios
de praefenti natiuitate Domini. Numerus led'ionum & re-
fponfbriorum, neçnon & Antiphonarum nodurnalis officii,
admonct nos benedicere Dominum, & laudare, atq;
gracias agere, qui propterea voluit verbum foum carnem
fieri,vcperditum npminem adfbciecacem colligeretno-
uem ordinum Angelorum Antiphonas in macurinali-hora
ica ordinaui ,v t prima oftendéret, ideft,Genuitpuerpera
regem,Chrifti natiuitatem devirginèMaria,&virginita-
tem pèrpetuam eiufoem fond« Mariæ : fèquentes de E->
uangelio ita , fimiliterque & de rarione feftiuitatum San-
dorum.
Sed & hic notandum e ft,quod ficut per nouenarium
numerum,qui celebratur in natiuitate Domini gracias agi-
mus de Dei defcenfione vique ad noftram humiïiadonem:
icapereundém numerum gracias agimus in feftiuitatibus
Sanctorum quoniam illi digni font afcendere vlquead alti-
tudinem cæli, in quo habitant Angeli.
De ojficiûvejpertinù'miïatiuitateDomm,&inna-
talitiis Sanctorum.
C A P . X V I .
QVando iuuenis fui, vidi cancores præcedentem vef-
pertinalèm lÿnaxim ante diem aliçuius folennitatis
celébridre cantu & glqriofiore celebrare,quamfoquen-
T J Eperi in Romano Antiphonario duo officia nodur-
A\>naliainvnyadëmque node polita. Prlmum offitiunf
poft Antrphonäm' [Dominùs dixit ad me, 3 habebat And-
p ho nas [ T amquamïponfos, ] & , [ DifFuiâëftgratia.] Secundum,[
In folepbfoit tabernaculum foum, !_&,-JEleua-
mini portæætérnales.] Vnde interrogaui quendamfclericü
educatum abincunabulisin fonda Romana Ecclefia,çur
ellënch.xc duo officia in vna node pofica, id eft, vnu quod
currit per Antiphonas, Dominus dixicad m e ,& , [ Tam-
quam iponfos* & [Diffufo eft gratia: & alterum quod habet
primam Antiphonam, Dominus dixit ad me: fecun-
dàm,r In foiepofoit : ] teiriam, [ Eleuamini portæ æterna-
les.jQui réfpondit : illud quod habet fccundam Antiphonam,
[Inible pofoit: & tertiam Eleuamini, jfolet Apoftoli-
eus canere in vigiliis & in Ecclefia S. Mariæ ad præfepe fine
Inuitatonôt Alterumquod habet (ècundam Antiphonam
, [Tamquam foonius,} folent clerici canere in Ecde-
fiaS.Petri, cum Inuitatorio, [CHdftusnatus e ftnobis ,]
nodurnali tempore quando populus foletad officium fur-
gete Prophera primo pofiiimus Antiphonas in noftro
Antiphonario, quæ ha bent curÇim perlècundam Antiphonam
: [ In foie po fo it, ] quoniam illudofficium
prius celebratur ab Apoftolico in vigiliis, & poftea quod
habet inlècundo loco , Tamquam fponfos ,in Ecclefia
S. Petri nodurtiati têmpore. Iuxra ordinem pfolmorum
&'pulchritudi nem foui conueniunc Antiphonæ ipfi nodi’
naduitatis Domini,quas lolëmuscanere in odauis Domini,
& Apoftolicus vit canit ad primas vigilüas in EcclefiaS.
Mariæ Mai ore. Antiphona:[ In Idle politic tabernaculum
finira, præponiturin eodern pfolmo & ineode verfo An-
tiphonæ,f 'Tamquam fponfus.J Antiphona[Specioftis fbryigiliis
ma,ypræpbriirar in ‘eoderrivetfo Antiphonæ, Diffufo eft ; tem velpera diei feftiuitatis : intantum, vt aliquotics in
gratià. Melodiflqnepulchrioresfontfoquencibusft.Sic& ' præcedente veipera celebraretur cantus de feftiuicatibus
cæteïælèquén ; C-. iuxtà orcîinem ilhim, ybifocunda eft , in Sandoriuri , &;in foqiiente de fériis communibus. Ha-
fofe polira tabernaculum foum. Sédintereft,quod Anti- | buimus tamën ïcriptum in A ntiphonariis.de die natiui-
pkdnædetettiario&urna,nqnhàbemâlleiuiainfine,ne- J taris Donfon i & Natalitiis Apoftolorum Pétri. & Pauli
queinrmdio.Nocandum eft quod ties nodurnæ tria tem- atqne Andrèæ , Antiphonas aptas.& congruas memora-
pomotius mnndi recofora, id eft, tempuslegis naturalisé ris diebus in velpete lèquente ea d ie , quando Milfo de ria->
tem pus dariè lcgis pér Moyfott,tempus griftiæ.T érriam rio- talitiî s eorum cèlébratur, & i bi cecinimus eos ficut adhu c
dtirriàrn, quæfccolic gratiam noui Teftamenri, ©portée fadnras. Ego im butus prifca confoetudine, coepicogi-
habere Antiphonas com Alkltija} fi eo tempore cantatæ ; taré,quare non elïènt memoratæAnriphpnædenatali-
fuerint3quorefiurre£tioDbminifrequentaturà fidehbus, ! cils Sandorum inpræcedentibus velperis conftitutæ, in
id eft, circamatutinaletempiis: No«fturnæverocjuæinpri- ; quîbusaudiebam percoeterasfeftiuitates San&orumglo-
iri i$ y igi liis célébra tu rfrequ et rhabet finem ante medium I riofibremlôhum &videbammaiorem conuentumpopu-
rio6"bis, iri qua parte non celebratur relurredio Dni, nifi in ! lorum, arque céfebrius officium luminum, quâ in foquen-
Ptffi hàprôpter ëbnûérfiens fibi myftçrium :Iddrcpfolerit ; tibus. Inuerii, Deomiferante, rationabilius inuentum eflè
elle line Alléluia,ficutijriifto loço sût,quæcantaturin cultum folennitatum velpertinalium apud feriprorès and
priniis. Sed nequfe' ipfo ^liae'cahnntiir in matutinis
momorata hora, Alleluiahabenr, vc perlpici poteft in Anti
phonario noftro,qiiihaber A ntiphonas iuxta R omanum
Aiitiphonarium in prjmis. vigiliis, Af in matutinis, nili vna
rn Euangelio, Fadaefi cum Angelo. Dixit mihimemori-
tus dericus fondx Romans:Ecclefiae, quod in hymno Za-
chariaj cahtaretur in ipfo narigjtate Domini a S. Romana
Ecclefia-AndphonaV Dum 6rtus fueritfol,quam tamen
feriptam reperi in Rbmanti Antiphonariq cum hymno
Zachart«, ea n o d e , quando Canitur refponlbriuS, Sandi-
ficamini hodie,quam nos'Iblemu's canere cum hymnofon-
dfce Marke precedence node natiuitads Domini focun-
duin carnem. Andphoine veto, quae celeb ran tur in eadem
nodecirca populorum cantum, & deinccps,habeht in ter-
tia nodurna Alleluia ,'vt eft, [Iple inuocauic me, Alleluia,]
& [Laeten,tur cx\i, & exulter terra ante fociem Domini, Alleluia
Alleluia. Notumfecit Dominus,Alleluia: necnon
&omnes Andphonae habent Alleluia, quae,canunturin
matutinis. Relponlbrij de eadem n o d e , morem ilium fc-
quunrur, quemfirequenrant domeftici regales & imperia-
lesquando conueniunc fo prafentiam regis, vnufquifque
quod valet offerrregi. Diuerfo dona ofterunt: (edanimos I
regis arquali ter cupiunt fifii reconciliare,& blandiri. Ita &
quos,qui Antiphonas icripferunt, quam apud Can tores
modernos. Adhuc lolent dicere interrogati de vefperti-
naliiynaxi BenedidusDominus Deus metis,pcrtinercil-
lam ad diem Dominicum. Si enim voluifient inrendere,
quod pfolmi huifis vefperiin fine pfolmorum velpcrtina-
lium efiencpofiri, num quam ho cdic eren t: qnoniamil-
le , . qui pfolmos velpettinales conftituit, proculdubio a
Dominica die ccepir inirium pfolmorum velpertinalium
componere,&nonafine hebdomadis. Idcirco, [Dixie
Dominus Doniino meo, ] ad Dominicam diem perdnec:
[Dilexi quoniam exaudietDominus voce oratiqnis mef,]
ad fecundam feriam: ] Lxtacus firm in his qua; di da font
mihi,] ad tertiam: [ Nifi Dominus xdificauedt domum,]
Confitebor tibi Domine in coco cordemeo f]adlextam:
[Benedidus Dominus Deus m eu s,]ad iepdmam. Nifi
ifte ordo foructur ,non eric verum, iuxta expofidoneDo-
mini Bedae, quodinEfora fcribitur,Quarerin die confix
rebantut Domino, id eft, hora tertia, lexta, & nona 6c velpere.
Q u i enim AntipHonasvolunt celebrarc de Euange-
liis,qu*lcgunturper Dominicosdies, rite celebrajnt eas
in matutinali, officio pertinente ad Dominicanf diem,
& ad vclpeium, in quo canitur pfolmus, [Dixit Dominus
Dofiiino me o .JQ g od fi foperabundauerint Antiphon«,
indifteindifferenter
dici poflunt per fingulas qualq; feriasquam I er«irintravifoerâloannis, quietpræftabatrudumqbenda,
diuidem Euangelium iegirui Jnfeftiuitatib.Sandorum&; j quandodixfolni prfo.dpioeratverbum, &verbueratapud
aliisfolennitatibusjfilecofuerinc-
C
’ m od ern i'
iperiinaliapffici^cele-
braca, ita vc Iblad occafom tranfierit , rite polfont dici Afi-
tiphonæ fefti diedn præcedentib. vcfperis : quiaftripmm
habemusjfofta veftra celebrabidsa velperav% ad vefperâ,
id eft,k folis occafii yfq; ad folis occafom. Qjiod fi vplueric
dicere cantor, quamuisIblad occafom nondum tranfierit,
tamen quia officium agimus iiime tnpriaiftius&ilUusip-
lennitatisjin merite noftra iam illafolennitas agitur,idcirco
officium illirfs rite'peragimus, cuius folennitas in mente
noftraagitur: Agimus Deo gratias de amore mendum illa-
njm, quia charitasquæ omnia crpdit, omniaaccçptafacit
apud Deum.Compolifor Antiphpnarii, qui pofoit Anti-
pnbna vefpertinalem, 1 Tecumprincipium,]&c«teraslfrr
quentes in fine diei Natiuitatis Doaiini, ppftcelebrata çæ-
,tera officia hoc intendit,qupd ipfoye fpera magis pçrdneat
ad fefta Naduitatis Domini,quam; præpedens aptefolis occafom.
Hæccine ratio eftpci fefttyitaces Apoftolorum,&
cæterorurnSandorum,quodmagis pertineat ad diem na-
talitium eorum velpera in fine diei poft celebrata cætera
officia, quàm præçedens yelpera ante folis o.ccafom.De
duodècim notftib. foripfi in prologo lettionarii, 6c cogito
fcribere in commentario diurnalis officii.
Dcfe(liaitate SiStephamprotomartj; is.
G A P . X V I I .
Dlxiinfuperiorib. more antique ratione mini ft ran té,
quoniam præfcnpfi,babereAntiphonas de terda no-
<fturna,quæ canitur circa quartam vigiliam noótis, Alleluia,
li militer Sc Antiphonas matutinales magnarum fefti uitat ü:
qupd non inuenirur in feftiiiitate fanifti btephani, Sc fonëti
loannis.& Innocentium. Suntfeftiuitates quarum officia
celebrantur noefturnalia circa -velperdnam horam , quæ
•vulgo appellantur propria:&in pofteriore parte npdtis.ca-
nitür alterum officium fiue de propriafeda. leu de comuni-
bus fon&is.Itan. reor ailicatum efleapud antiquos deillis
feftiuitatibus,quarum Antiphonæ in matutino officio non
habent Alleluia. Antiphonæ, quaslolemus canere in no-
dturnali officio in feftiuitatibus Sanctorum, & habentini-
dum Antiphona in lege Domini fuit voluntas eius die ac
node,except«font$vtreorà * riiördisdemuldtudine An-,
ciphpnarumquashabèmuslcriptasin noftro Antiphona-
rio de Romano.Si quis voluerit eas legere,reperiet eas non
à principio ita efleifcatutas,vt cancantur apud nos, Rclpon-
iorioi ita ordinaui,vt ratio docuic hiftoriæ Sc geftorum ordo.
Vbi verba mutaui de Romano Antiphonario,in fnargi-
ne ciufdem paginæ eregione R.pofoi.
N DefeJUuitatefanlli loannis.
C A P . , X V I II*
INfeftiuitate landi loannis fox relpofilorioS reperi, qui-
bus præponimus tres, id eft,luftus germinabit ficut Uli-
um; Sc, Ifte eft qui ante Deum magnas virtutes ope rat us
eft : Sc. Ifte homo perfecit omnia quæ locurus eft ei Deus;
verres no&urnas faciamus. In nouiffimo relpoforio,id eft,
In medio Ecclefiæ contra confoecudinêcæterorû relpon-
foriorû cantatur neuma triplex, Sc Verfus eius atq; gloria,
extra morem neumare protelatur. Nonn.fruftra hoc adu
eft à prioribus. Voluerunt nobis per hoc aliquam dodri-
nam infinuare, quæ forte poterat exccdere mentem can-
totum, quorumparsaliqualæpe mutaturà tranfitoriisad
ætetna, &lætaturpotius in «ternis, quamintranfitoriis.
Fit enim neuma memoratum inter cætera verba circa verbum
intellcdum. Quando venerit cantor ad iritelledu m,
célébra neuma,id eft, fige gradum in ftandbus Sc manenti-
bus rebus.Quid hoc vult? Vult nempe te doçere,fî aliquan-
dovencris ad intellcdum,in quo conlpicitur diuinitas Scx
ternitasvtdefiderio mentis precerismotasineo. Sicnim
intellexeris ilia, ibi te delcdaoit morari in hi squæ iubila-
bis,id eftjlætaberis fine verbis tranircoriis; intelledus veto
Deupri .V erfiis,[Mifit Dominus manum foam, & tedgit os
jfmeuin,] lieft tur, quafitefoondeat Ioannes interroganri.
■ 'Vnde tibiloannes hic intelledus, in quocântores neuma
faciumri3.ç{pon.det inquiens: Mifi t Dominus maiiuiri fiiam
.& tedgit os meüm. Cu t inqham in ifto verfo neuma fàcis
can tor; Inquit, Quia h æc m illio m anus & tadu s o ris, per
intelledum debent conlpici. Can tus glorias Patris & Filij
Sc Spirit u s fondi. ipfo vir tute debet fondatti T dni ta té lau-
dare,qua Deus vtcùrnq; conlpicitur, id eft,intelledu. Non
n.Romarios verfu s debemu s ad hoc coriftrihgeré,Vt fenfos
qui in fine ver lus eft,conueniat fonfo lateri relponforii. N ó
n.fonda Romana, & noftra regio Vno ordine caiiuntre-
foonlbrios &verfiis.Àpu4 eam præcentor in primo ordine
nnit«lponforium. Succentore s veto eôdé mbdo relpon-
dent.Deinpræcentorcanitverlùin. riniroyerfii,fiiccento-
rçs Veto fecund o incipiunt relp onforium à capite,& vique
ad. finem perd qcUnt. Deinde præcentor canit gloria Patri
Sc Filio &Spiricui fondo.Quo nnito>&çceritotes circa median)
partem intrant in relponlbrium,& perducunt vlq; in
finem. Pbftremo præcentor incipit relp onlbriu m àcapite,
&perducitilium ad finem. Q u o finito,foccentorestertio
repetunt relponlbrium à capite, & perducunt ilium vlque
ad fi nem. I dcirco quoniam luccen tores ter canun t relpon-
forium,,trifarium neuma eft circa verbum intelledus. Suc-
centorum eft, neuma canere propter fortitudinem coniuri-
darumvocum. Ab initio tertio cantabantur relponforii à
cantoribus, quem ordinemmonftranttefpbnloriidepafo
fione Domini.Non enim ab initio cUmrelponlbriis canta-
batur Gloria; Habemus &aliurii Verfomîn noftro Anri-
phonario Icriptiim,cuius fonfos conueniehs eft crim latere
refpbnforii, v t fi alicuiliiperHuurri videanir rieutria canere,
habeat noftro more Veruimaptumad can tand urn. Poteft
&altero modo intelligi neumaperdnere ad cantores circa
verbum intelledus. Maxima pars can tor u ftudet fonopla-
cere,tanto minus imbuitur de in telledualibui rebuyEonl
infeitiam poteft netima eliquare circa Verbum intelleduSi
Neuma Gnecum eft,&interpretatur mutus,vt Comminia-
nus Grammaticus dicit.Infronte n. percutit neuma canton
resftolidosinverbo intelledus, quando eos mbnftrac lo-
lb fono deledan, circa intelledum IcripmrarUIri. Canunt
etiara moderni cancores præfons neuma in te^bnlorio;
[Defcendit de cælis,&inverbo, [Fabric« mundi. ] In quo
verbo poteft neuma apte cóueniré.Ep neumate monftrant
diffic uitat em magnam inell è in foholâ can tor um verbis explicate,
quomodo idem qrii natus eft hodierna die Cx Maria
virgine,fabricallet mundum Sc ornallec, Sc quomodo ipfo
fir lux & decus vniuerlæ fabric« mundi. Eadem fontentia
eft in verfo,[Tamquam IponlusDominusprocefficdc tha^
lamo fuo.I mpo ffibile eft apud Icholam can torum de ordine
proceflionis Chrifti de veero virginis narrare,quæ com-
paratur Iponlo procéderai de chalamo,
De ottauisDomwu
C a p . 3CÏX,
NOs enim nonIblemus canere, nifi vniim officium nb»
d u r rtale in natiu itate iJominirldcirco vnrim de duob >
quæ celebrantqr à Romana Ecclefia, St foripca font in Ah-
tiphonano Romano, Sc noftro in n o d e naduitatis Domini,
cantamus in odauis Domini. Antiphonas in matutinis,
de eadem n ode fcripfimus,vt reperimus in Antiphonario
Romano.Quid de odauis Domini & fondorum audierim
à Romanis dericis, Sc quid noftra regio fréquentent
eX e is , partim ftripfijn libellum Officiait,
partim conor fcribere in libeilo
de diuturnali of-
ficiou
L l u ebe -