üabit gertsgiadiûfli, & ^üæfêàuhfittfiv DignUrfi itàque e-
rar, vtiHo'nafcente, qui vnus eft Deus, ih (ubftantia patris
•& fpiricûs (andti : fob vnius denfu tolus fobderetûr ‘mun-
dus. Itaqüe haie natiuitàs celeb rataeft, prophètis oràidi-
centibus, &angelis proclamantibus, gloria in eicelfisDeo
■ & in terra pax hominibüs feonæ voluhtätis : quando totus
fob vna pace mandas, mirabiii modo &præcedèntibus fe-
•culis inaüdito quiefcébat. QüamVidelicetnatiuitacem '&
pacem, non fohamdrainieloquiiforipta, (ëdetiam gentili-
um oracula longe prius prædixerunt, vt ip Sibyllinis & ex-
rerorum carminibus cohtinetur. Igitur poftquam impera-t
re ccçpitôdfcauianns Gælàr ,'qui primus monarchiam ôb-
■ tinuit mundi ( quamuis attiinculus eras îalius Gæfiir ante
eum exiftëret potius -metaror imperii » quam imperatcï )
propeemenfo admod’àrn ahno quadragefimofocundo na-
tas eft dominus Chriftus} veram mtmdo tôrpentiin tene-
brisàfetulisfoeùlorumterrisafferensluceni. Ita enim fa-
dtam eft, vt cumAbraham (àndtus fob Nino.primo gentium
rege,q uad ragefimotertio na tusfi t an no, c ui didtæ font
reprpmiffiones, & ex cuius (èmtne promifius fuerat Chri-
ftus : Çhrifti autem natiuitas, fub fine quadragefimi (èciin-
dicomièniret, vtiam nohipfe in parte tertiianni, (ëdin ip(o
potîus tertîus annps oriretur. Q u i etiam annué quantis,
quam noms, qüâmqhe inéfitacis aoundaUferit: fatis, etiam
m e non proféré nte, compertum haben arbitror.Toto ter-
rarum orbe vnapax omnium, non celßfiöne , fed aboli-
tione bellorum, claufie lani Gevmnl porta;, extirpatis bel-
lorum radiçibus non reprcflîsi, Cénms ille primus maxi-
■ mus, cum -in hoc vnum Gækris nomen viriuetià magna
gentium èréatura iurauit, fimulq'ue per communionèm
cenfos vnius focietatisefFedfcaeft.IgiturannoabVrbécon-
dira p .c c. l 11. natuS eft Chriftus ,1àîutarem mundi affe-
rensfidem,vere petrapaedio rerum pofita, ybi commi-
liueretur qui offenderet, t^ui crederet (aluareturivere-ighis
ardfefts, quem qui infoqnitur, illuminatur : qui tentât ÊXu-
ritur. Ipfceft Ghriftus Chriftianorum caput*, (altfätor b o norum,
malorum piuiitor,iudex omnium. Hiçenîm.Iefos
Chriftus filiusDei, fextam mundi ætatemiuo conlêcrauir
«duentti.
De Her ode alienigen^fab qtfo n. )tüs efitlhriftus, quoi time
prophet u implet&fiinr, hune natiuiutem
pradicemes.
C a p . l i t .
IGitur v tin præcedentîbusfibris oftendimus, depulfos
cjfïè à regno Iudæorum vel.ducatu ex (èmine ludaduces
&ptinoipes, dum de fotntna reïufn àcfit’er contertde-
rent, Iferodes à Romanis conftitutus eft princeps alieni-
gena, & nihil omninô pertinetts ad ItidâJès, quiantipatri
Alcalonitæ &matris. Cypridis Aiabicæ filius fuit.Is dum à
Romanis fiifcépit principatumludaîorùm, vicinâm Chri-
fti natiuitatctn delmnat.&fàçerdotium & règnum Iudææ,
quodpriusper (ucceffiones minorurrttenebatur, eflè de-
ftmendum:iaftiquecöfirpletainpr0phèciâm elle,quæita
per Mofen loquitur; Nöti dcfiçier piincfeps fex Iüda, neque .
iudex de foemoribüs éius dönee venfat ,cui repo'fitum eft,
&ip(ê erir ex/pe&atio gentium In-hoc loco etiam Ghri-
ilus, quem Danielis(cripturaprîCTatur,.açcepitfinem.Nam
vlquead Herodem, Gnriftiyideft, làçérdôÉes,erant reges
luaæorum, qui imperarfe côèperuntab inftâutationè tem—
pli,fub t)ariov(queadHircanuin aonis c e c c . l xx x ii i .
in medio trânsfàiftis.
Quos Daniel quoqüé figrtificat, dicèns ; Et (cien's &
intelligens, ab initio ferrponis relpondendi & ædifican-
di Hierülalem, vfque äd; Ghrifti prifteipâtum hebdorriâ-
dæ v 11» & hebdomàdîB l x i i . qû x 1 x i i . hebdcfittâ-
dæ^ fàciunt annos c c c c . lx x x x i i. iil quibus Ghrifti
id e ft, (àcerdotes,per,vndHonem tto n (eïrati, re^nau e r un t
v(que ad Hircânüm. Qu o extremo omniümà Pafthis capto
Herodes Antipatri filitis'nihil ad (e pertihentem Iu-
dæam à Cæfàre & fenatu accepit principatum, filiique cius
poft eumregnauerunt, vfque ad tloüiftîmam Hieroloiv-
morumeaptiuitatenr, nequaquam erfùçceffioncfacerdotalis
generis poßtiheibus conftitutuS ",hequ'e pêrpefftitV-
te viex (ècundurnlegem Mdfifèruientibu^ Deo. Ignobiles
veto quîdanj, & a lio tempotealii* & nonnullivniusaoni,
fiue modico amplius, à Romanis imperatotibus (àcci do-
tiumemebant.
Quæomniaetiam Daniel propherà vaticinaturyitadi-
cens; Et poft hebdômadas v 11. & i x u . inseribit Chrifmâi
& iudicium non erirîn é ô ,& tempium & (ânètumcoaum-
petpopulus, duceVeniente.
De Oftauiano>qui tionfèpermiftébutdonfinum appellari,&
qualem vit am duxertt, rel qua fine
prauentnsfit.
Ç à p . IV i
IGirur Gtftauiânûs i qui imperator um omnhita ptiitfûS
monarchiâ obtinuit mundif v t praemifimus ) non pallus
eft quidem,n eque auius fiiltem àpropriisliberis dominum
ienominari; quanto magisabextraneis, quia eo iirr-
perante , verus dominus totius generis humain inter
homines natus efh.Nam cum eodem ipcètante hidos.prq-
nuntiatum éflèt in Mimo; O dominum æquum & bonumi
vuiuerlique quafi de ipfb di<ft um eilet,exultanter approba-
uiilènt,ftarimquidem manu, vuitûque indecotas adula-
trones repreflit : & lèqueptidie grauillimo corripuit edi-
û o , dominumquele pofthac appellari, ne à liberis qui-
demautiiepotibus iu is,v e l feriovelioco'permifit. Atta-
menpaucis expediam diôtis, quo gefiere ôrtus, qualem ve
i duxerit vitam, quö fine præuentus, qui portis lâni claulis,
Rempublicam, quam bello quæfierat, pace nuttiuerar,
: ampnhcare ftudens. Hic autem pâtre Oitauiano lènatove
genitus, macëmum genus ab A £ Ne a , per Itlliam- iamiîi-
am forutus: Ad optione vero G . Cælàns maioris lui auun-
culi, G. Cæiàrdiótus; deindéob viëtoriam Âûguftus co-
gnominatuseft. lfteihimpcriopofitus : tribunitiam pote-
itatem per fç excrcuit. Regionem Aegypti inundatione
Nili accelfu difticilem, inuiamque palùdibus inprouinciæ
form am redegit» ^uam v t annpnam vrbis copïôlam efirce-
rec, foilàs incurià vetuftatis iimieclaulas, labore militum
patefecic. H uiûs tempore ex Aegypto vrbi annua ducen-
riés ceatena milia-irumenti mfeicbantùt. lftc GanrabrOs
.& Aquitanov, Rhetos, VindelicoSi Dalmatas proumciaS
numéro populo Romano coniunxrt : Sueuos, Gat'toique
^eleuiti Sigambrosin Gilliam tianftulic | Pannoiuos lfi-
^ n d iâ r iis adieciti Geiharum populos, Bafternaique laelfitos
bellis, adconcordiamcompulic. Huic Perlæ ol?(i-
desobtuieiunt, creandiqueregis arburium permilèrurit.
Ad hune in di, Scythæ, Garamances, Aethiüpes, léga-
'tos cum dôms mifeiunt.
Adeo denique curbas beüa fîmultantes execratus eft ;
vtnifiiuftis de caufis, nunquamgenticuiquam belhimin-
dixerir. iadantilqtie eftèingenii ôî leuiffimi diçébat ,àido-
rem triumphandi: & ob lauream coronam, id eft, foliain-
fxuétuoÉ, rirdilcrimen perincCrtOseuentus certauiïnum,
lècuritatem eiuium prarcipicate : Nequeitaperatoii bono
quicquam minus quam temeritatem congrueref làtis ceîeriterfiedj
quicq'ufo corom6dèg^reretnr:armâque riiii màiori^
bniöluhiCHTilpe nequaquam moueridàellè : né com-
pendiô fenui iàdura graui petita vidoria fimlli» fichamo
aureo pilcantibusi cuius abrupti, amillîqué dettimentum,
‘niillô captura? lucropenlàripote ft.Denique ergaciues cle-
mentiflimè veriàtus cft^- inamicosfidus extitfc'Quorum
prxpipui erant ob tadturnirarem Mecoenas,ob patientiam
laboris, modeftiamque Aggiippa.
piligebatpræterea V e R & i n v i i : ranis quidem ad re-
cipienUas amicitias , ad retineftdas conftantiilimus. Libe-
râhbnsftudiis , piadèrtirn elôquentiæiri tantüfo iheum-
bens, Vt nullus nè in procihdtu quidem, labèteturdieSj
quin legerer, fcriberet declaiharer. Leges alias nouas,alias
• côtre&aspfotulit fuo horhine. Au x it, ornauîtque R o. I m a m ædifîçiis miiltis , ifto glorians d iào r Vrbem
La t e r ic iAm R t f p 'E R i , R e l in q v cTM ___r | aï o r e A M. Fuit, iß quit, gratus ciuilis animi & lepi-
fdi : corpore toto piilchet, led oculis magis. Quorum
aaern
^ é f o GlariflmiOtdm fydetüin modo vibrans j libehtër ac-
ripiebat cediâb incëndéhtibu s , tanqùam folis radiis à(pe-
(ftuifuo t A ciiinS facië dum quidahi miles oculos aüerte-
ref & liitef togarécur ab eo cür ita facerèt, rëlpôndit i .Quia
fiilmén oculorum tuôrum ferre non poflumi N e c tamén
vir tantusvitiiS cârüit,dùm cupiditaüidorninantiàc Ifoidir
hi deferuiuit, e ieââquevxore propria Scribonia noth ine j
Liuiam,quafieiasÿiro fibjearn ttadencejmatrimoniö fo-
ciauir.Quam tanto dilexitamore,Vteiu(demfilios, T ybe -
rium ^ p ru fiim füospriuigrtos,propriàprôleeieétai ado-
ptaretinfilios. Ex quibus Tyberium fucceflorem imperiî
defignauit. Imperàuitannis quinquagihtalèx i duodecifo
cùnvÀntoniô,qdadraginta verb & quatuoribiüs*Qüi cer?
tenunquamaut Reipublicxpotentiam adlè traxiflèt,ant
tam diü eapôtirëtur: nifipro cdulà hatiûitatis doininihoc
fieret. Qui^oft mortem quantis honoribus à ienatu eft
fiiblimatu s,enarraré longum eft^Hic enimfingularem ( v t
diximus) primus obtinuit principatum,deppfteris earn-
dem imperii poteftarcm,cum fuo nomine Âugüfti dereli-
qiiic.Qüicitcafinemvitæ, Iud^is nonfereiitibüs ferocita-
tem Archelai filii Herodis, qui poft eujd annis nouem in
Iudxa regnauerat, fed- vitro acculàntibus, Auguftus apud
Viennam vrbem Galliæ,eundem Archelaum relegauit, & j
ad mînuendam Iudaiciregni pôtentiam > infolenriamque
domandam, quatuor firatres eius pro eo funt Jecratchiç
ereatijHerodes,Antipatcr, Lifias (èt Philippus. Quorum
Philippus & Herodes, qui Antipas prius nuncüpacür, etiam
viu ente Archekp,Tetrarehæ fueranc otdinaci»,
Tyberio imperante, lohannesprédicat & bqptizat dominât
r lefiu pradicando & miraculafaciendo adpaf- .
fionemvenit.
P; »I C a p . V .
aYberius priuignus Augufti, hhpërâuit âhnis Viginti
quatuor. Huius anno duodecimo Pilatus procuratU-
rus Iudæam , dirigitut Hierbfblÿmam. Herodes ergo Te-
trarcha, qui Iudxorum principatum renuit annis vigiu ti-
quatuor,in honoré Tyberii &matris eius^iuiæ, Tyberia-
dem condidity&Libiadem. Itaque anno duodecimo imperii
T ybe rii, lohannesfiliùs-Zachariæ , in dèïèrto iuxta
lordanisfluentapnedicanSjChriftum filium Deimmedio
eorumadefte teftàtur.Iplè quoqUe dominus Iefiis Chriftus
hinein populos(alurarem viamannuntiat:fignisatque vir-
tucibus veracomprobans efle^qux dicerêc. Miracula quæ
in Euangeliis içriprafiintjfàçic Iefiis Chriftus filius Dei, di-
(cipulosfuo&'diuinis imbuens (acramentis , v t yniuerfis
gentibusconuerfipnena ad Deum nuncienc,imperat.Ie(us
Ghriftus (ecundumprophetias, quæ de eo fuerantprxlo-
cutæ,ad pafttone mvenitianno T y berii,decimoO(ftauOiV
De ter remota, & tench ris, qua in paßione dom ini contige-
runt, quid fctiptores gen:ilium fenferint,
feu lofepbus Hiftoriogra- ' **
phus.
v , . , . ' C a p . . V I ./
HV o tempore etiam in aliis ethnicorum commenta-
riis,hæcadverbum leripta reperimus : Solis faeftade-
fedtio, Bythinia terræmoru conculla, in vrbeiSJicæaxdes
plurimæ corruerunt : quæ omnia his cpngruunt, quæ in
palfione Saluatoris acciderant. Scribic veroiuper his &
Flegon, qui Olympiadarum egregius (upputator eft ,_in
xm.libroitadicensrQuarto autem anno,cc.iLOlympiadis,
magna dçexçellens, inter omnes,qua?ance ante earn acci-
deranr,defedtio folis fadta diei hora (èxta, loi in tocum ab-
fcuratus.tetraque noxfubico obdudfoterris eft, & (leur di-
ftum eft: . '
lmpiaque aternarn timueruntfecttla noäem:
V(queadeo aucem, neque lunam lumini (olis,.neque nu-
bés obftitiflè manifeftüm eft,vt XlV.ea die luna, tota cceli
regione interie&a, longiffime à confpedtu .(plis-affuifle,&
ftellas tunc diurnis horis,vel pocius in ilia horrenda nodte
Biblipth.Vet.Tatr. Tom.p.'
toto èöeló rul(mè,referatur. Et,vt fiipra meminimu,s,terr^
motus in By thinia Nipenæ vrbis, multas ædes fub uertit.àc j
reliquis Afiæ ciuitatibus ab imperatore feo terræmotu di-
rut is, tri b ut a dirai lia funt.
Hæc VgpradiaiiS vir Argumentum âlitém Huius. foi}
quod SaluâtPjQÂfto annopaflus n \, Euangehum pfæbètlô-'
hahnisjin quo icribitür:Poft.XV.annum Tyberii C la r i s ,
IILarulis dominüm prædicafte.Iolèphus etiam vernaculus
Iudæorum fcriptor,circa hæc tempora, die Peiitecoftés (â-
cerdötes prirnum cpmmôtionem locbrum, & quoftiam
fonitus lènfiffe teftatur. Deindé éxadyro tempti repenti-
nam(ubicoerupüi(îèvôcem,dicëntium. Tanfihigrémus
ex hiis fedibus. Scribit autem (upradiâus v ir , quod eodem
ârino Pilatus præfès (ècreto nodtis- imagines Cæfaris in
temploftatuerit:& hæc prima (èditionis ôc turbarum îu-
dæis caula extiterir.
Ex hoc ioc'P côrifîderandum, quantæ deincepS ïalami-
tates ludæorumgentém opprelferint. Pilatüs poft fupra-
didtam (éditionsm, quæ ob Cæftirisimagines fuerat con- 1
citata,(acrumthelaurum(quem Corbanan Iudæivocant) I
in aquædudtum Hierofolymorum expendëns,(ècuhdæ (e-
di tioni p.ræb üitfominâ. SejänuS: præfedt us T y berii, quia-
pudeümplurimurhpoterat, inftantiflîme OT^ïacdr^vtj
gencem lud^ pram delèatj y t Philo nieminiria libroi legà-
ripms.II.Tyberiusfiqui,dem iufiëntütem èorum:per(pe-
ciem -làcramenri iri prpuinCias-grauioris cask relegapit;
reliquos genris eiufdem vel fi milia fedfcantes vrbe fifo-
mouitj (ub pçena perperuæ feruitutis., nifi obtem pé raient.
ï)eordinatiohelacobi,& \iî.diacpnorum. simul etiam de
* conuerfione Abgari regis per Thad-
daum.
G a p . V IL !
IGittir eo temppre prædicaturi per ïudææ regiones apo-:
ftolipoft Chrifti afcenfionem Iacobum fratrem domi-
mHierofolymis'ordinant epilcppum. Ordinanç etiam
& VIL diaconpsî&lapidato^tpphano, eCcle(îaper,rçg;or
nés ïudææ & <5amariæ. dllpergitur. Enimuerode hisple-
niusfcribere libet. Primus igitur in apoftolorum numerp
pro luda proditore, Matthias forteafeifeitur,qui erat vnus
exdifoipülis domihi, Ördinantuc autem & diaconi V I I .
numero perorationes & manüs impofitionem apoftofo;
rum:mim(terii viduarum gratia. lu quibus Stephanus qui
& primus ppftChriftum lapidarur ab his qui &dominum
occiderunt>pei: quod nomînis fui S tephano corona dona-
curàChrifto. Tum deinde Iacobum', qqidicffbaturftater
,dpniini,hunç inquamipfiimIacobum,quî & Iuftùscô*
gnominatûs eftàb antiquis,virtutiim merito ôc infîghis vi-
tæ priuilegio prirnum hiftpriæ.rradideruntfoft^pifleec-
cleiiæ quæin.Hierofolymiseftfodé: ficut Clemensin V I>
difoofitionùm libro aflèrit; dicens. Petrus enim itiquit ôç
Iaçobus &Iohannes,poft afîurpptionem Saluatpris quam-
uisab ipfo foêrint Omnibus pene prælati, fibi fomennon
vepdicant primatus gloriani, (éd Iacobum qui dicebatpr
Iuftus,apoftolorum epifoopum ftatuunr.
Idemque in fe in vn.ciiiiclem operis libro, addit de ipfo
etiam hæc:Iacobo,inquit^ii dicebatur iuftus, & Ioftanni
& Petro, poft reforredtipnem domini omnem foiehtiam •
tradi^itj&iplLctetcris apoftolis.Qui apoftoli illis LXX.di- ;
foipuiis tradiderunt,ex quibus vnus erat&ftarnabas.Diios •
aucem fuillé Iacobos conftat ;.vhum hunCiuftum, qui de /
pinnatempli deiedtus,fullonisyedte percuftiiseft&morti ;
traditus. Alius autem eft ille, qui àb Heróde capite cæfos;
eft. Hùius ergo Iiifti Iacobi, etiam Paiilus memiriit, cum
foribipAlium au tem, in quit apoftolorum vidmeminem, j
nifi Iacobum fratrem domini. In hoc ergo rcmpore&
Thaddæus,(écundumdomfni;præceptum a«f fegçm Aga,-
rum millus,ip(um quidéægritudine moebi corporalis ab-
foluiti.vniuerfiim vero citiicatem Edeftenorum > Chrifto
domino fideli latis credulitate fociauit, ira vt in hodier-
num ciuitas ilia, quippe ipfius domini & (aluatoris noftri
meruit foripta fufcipcre,velut (peciali quadam Chrifto der
T ; Tc ^
G
H
uotione