[Introeuhttbus vobisinchitatem, occurret vobis homo ampin- »
ramaqtiawt.ÿsfequimmeumndomurn*nqu*mintrat,&di- I
cetis patrifamiiu domus.] Q uod Matthæus intendcs ad alia,
aUeridicçndum rçliquic. Marcus fimiliter de lagena dicit.
Scdamphora& tagena pro vnoponîimr,&à Græco vtraq-,
nomina otiutur, Significant auc vafculum fidile an(as duas
habens, quæ rufti.iadcoieruandam aquam (oient habere,
Midi I per aqua iauacium pro abjutione mr.ndi ottédkur,
pafchafpiiita'e.volentib.ceebrarei PcramphOra&lagenâ,
ifcagilicasnoftra,q eiac abluenda per bapcifnni i>. [Magifier
dial, tempus meum frope eft > apud-tefació paf'cba. Quod dk*t
repus meum prope eft, (ubaudicurj ad celébradum pafepa.
NeÔ5 enimille fie fidelis erar.vt ei de fuâ v icina morte indicate
*<«/. hoc eft,
veie in fa-
ciamento -
fubfiftens,
videSixt.
Senenf lib.
i.Bibl. San-
obc.annot.
dtbuiflèt.qafi fidglis fi.ifiëtd fci. uli domumnoiknt,
Deùs prarcepit agi k nobis, transfèrent (piiiralitei* corpus
in panera,vinum in (ânguinem,vt per haie duo vneinorem9
qua; fecit pro nobis de corpôre &languine fuo 8tnô fimus
ingrati.tamaroantiflimae charitaïf Quiaautcm aquamifee-
tutinfaccaxnentôlânguiniseius., pèraquam populu-. finis Se
oftenditur pro quo inoii v,oluit. Et nëqi vinuih fine aqua, -loco,
neqi aqua linfe vino quia ipfo pro nobis mortnus ëft,ita noà
pro ipfo vèl pro fràrribus noftHs qj eftEcclefia,motidèbe-
mus.r Vnde & de corpôre Fuû faiiguts & aqùa ëxiicv Q^od
aût dicit :bic;efi fdtrguumeus nouïîeftamethtà diftinélionê vè-
têtis Teftàmènti dicit,q> (anguine Hircorum peccatum nô
lotiiii eraund ïreforuientib.peccatis. [Djcoautem v this,non
btbàm arnodo de hocgenimine v 'ttü » vftfc indie turn illud bilàmvo-
bifcuni nouum in regnopatris met. Vitis ludeea, vinum Pàttiar-
1 charum & Prophetarumacrcliquoruraeleékoruni. Vfqué
iuiic fecit Uid^a race»os vnde vinum flueret, id eft opéra
perfide. Aboccifione.Domini labrufcas,vfqtiequoEnoch
& Helias educancin regnum., iri Eedefiam Chtiftiràfine
(ëculi. Siue fimpliciter ab illà horâ ccenæ non bibit vinum:
quoulqj immoitàlis fadhis & incorruptibilis poftiélurre-
dionem. Q uod verofàcramétum ebiporis & fangiainisfui F
poftcænam dare Voluitdifcipulis lui»» & nos ieiunieaperë
illud iubemurjiæc ratio eft Dominus oftendit figùrale te-
ftamentumà(ë prçceptum donee venir« verum,impo(ùit
lli terminum& deditinitium nouiTeftaméti.Hacde cau-
lâ nouumante vêtus celebrauit. Fcceruntautem mulio A-
paftuli tempote fimilkerpoft aliücibum dominicumlu-
raentes.Poft vero cum veneruut Hebneiad communican-
dum:tunc præcéptUm eftin (ÿnodo v t vnufquilq; homoffi
etiam de aliis peccatis purificatus fuerit) prius reficiatur de
cibo (piritali,& poftmüdùm de tempordi. [Et hvmno ditto,
texierunt in montem Oliue.i. V e l eXcôfijetadineIudjeorum
i p (a die ante cxnam cantauit centefimum duodeeimum
Vhlmyimii.Laudatepueri Dominym,viofc medium centelimü
tertium decimum.Now nobis Domine non nobis,èt poft cibupi,
• reliquum cp reftat, vique centefimum oâauum dëcimum
Pfalmum/Seu orationem illàmq, Ioanncs referteum oraf-
(èantecôprehenfionem. Exiitrefoiterumdeciuitate, &per-
g tm montem Oliueti vtdet locum traditori & comprehenfenbus.
& frequentius Dotninum fulcepiflet. [Etfttenthtdtfcipuh
■fuut l onjU'uit dits Iefus.¶iteruntpafcba*} Videlicet para
uerunt qnæ neeetfaiia erant.Acornauerunt d omum .[r$ f-
reautèmfattodifaùnbi bat cum duodecim difct.uluf is ]
ad velperam iuflus e ftimfnol.ri, ipfahocV quâdo pet tui;
for debebat cranfire, iiue quia n ode Luna rautatuièqi'an
do fit in quartade ci ma, quia poteftas Lunçin no&e eft,hue
quia populus Iftael foipfa. no&efugkde terraÆgyptioru.
[Etedentib.iüisdtxit.Amcn dicovobis, quia vnusvcfirum metra
diturus e h l Q^i d ep :ffione prædixerat, prædfoit dejradi-
tjone,vtagat conféras poenitentiâ ,éc no dtfigriat eum fpe-
daliter.neimpru dens faétus peiorfierst. [Fihusquidemho-
niinis vad:rfiait[trip uni eflde tUo.] Vadit,jd eftad mortem,
fi cue (criptum eft. in mnltis (çripturæ. loçis hoc di^dum eft,
v tin Efaia.Procter fcelu s popul- me i pefcufiî eum.{F<e*«-,
tém homint ilk per quart traletur. Hoc eft perpetuuhi.Ve au-
tem homini illi quminet in inferno, qit» pro auaritia foam
ilium trader. Nâ & pater tradidit ilium & fili^ tradidit fe-
ipfiim. Sed pater ôc filius proebaritate, fodas pro auaritia.
I B on um er at si fi rut as non ju if et-] N ó quod aliquod bqnum
habiturus quisfit njfi nafeatur, fed fimpliciter loquitur q>
melius faerie ei nq€(fo:quam malæ effe. [Rejpondens aut em
I Itdasulixit'iSunqtti l fum Rtf&fo.JSuperbia appaiet in voce
ipfius&incredulitascum a!i jmaioresillodixerintDomi-
ôe,& iftequafi no eflet Dens dick.Magiftet. Expc&iuir.n.
& no cum aids fe excufauit, quia völebacvt Deus iliu pro-
deret mànifefte, vt haberctpcçafionévt diceret, iam quia,
tu ifta impropeias quse nó feci.dcbeo te derelinquere,&a-
liummagiftrum quaere e. S*d Deus praîfcius cogitationu
np inuentet ip.illo occafioné. [ 4*r iBiTu did fit. ; A c fi dicar.
Nó ego dico.fed tu.Non muenies in me occaiionem vt me
derelinquas [Ccenantibuutm eisacce it lefutpawm.&bene-
dixit :acfr é g i t Poftquam veteris pa f hat, quod Daeceptum
fuerat cófummauit, & fine fcJtvmbrarum veterum,ince-
pir initiate in: tiumnouægratiænpuique fa rifieij. Accepit
panera q- d çôfortàt cor hominis,&: quod corporahumana.
pluscótinet Sc ponitin eoferamentu lüianioris.Sed muU
to magis ille panis fpiôralis plene confortât oém hominem
& cceaturam-, quia intpib mouemür 6cüima-,.Bene.iixit pri-
mu,qàiain ipfo hpmine honiinu genus benedixit, & poft,,
quêta de S. Maria affumpfit benediâùonem dittinæ im-
mortaHtatisj&tpotentiam veracicer ineflè móïlrauitJrr^ir,
feipfum pané, quia ipfefo volötarius obtulit adpaflionem,
vb) pro Êcifctatcnoftrafregithabitatulum âninwefuç:ficut ;
ipfe dixit. Poteftatem habeo ponendi anima mcamJ& po-
teftatem habeoiterum affuméditam. ; Dedttq^dïfàpuUsfuis
& ait: Atcipite & ceedite.bet eft corpus meum JD. dit d i f »pubs
fuis facramétnm corporis fui in remiffione peceatorum, &
cóferuationé chantaus.vt memqfes iliius taâi.lçmper hoe
in figuia fiicerent. Qg pro eis aéturus erat, nó obliuilcerétur.
Htc eft corpus meum : *id eftin (acramcnto. [Etaccfytenscak-
cem grattas >git.&dedit illts dicens., Quia inter oranes vit* a-
limonias cfbus panis&vinum valen; ad confirtfiandam &
recreandam ïiofttam infirm ta^in, réâ e per haicdup mi-
nifteriumfiii (âcraroenti cófirmare placuit. Viiium namq>
& lxtificat &c fanguinem auger, t t ideirtonó ineóuenie l i ter
languis Chrifti per hoe (iguratur ; quoniam quieqd no^
bis ab ipib venir latificac Uticia vera, 6c a,ugec omne bon û
noft um. Sicutdepiqi fi aliquii peregre profielfcensdile-
étorib.fuiftquoddam vincw-lum d'leétioms rclinquit.eo ce-
hore,vt omni die h«ec agant,vt illius non oblinifcantut :ita
^ B
'!iL Paiiej
rncoip'usj
yiüum ih
fangum
ijVïdeSist,
[Tunedidteii Itfus : Qmnesvosfcandalumpàtiemmin me in ifi#
Mofte.jPrçdicit qd pafluri fint,vt cum venerithora patiendi <
leuiusfeiant. Etnotandum q> dixit.iniftanode , quiaficut
qui ebrij font-, n ode ebrij fonr,fic qui fcandalû paciunturin
no&eadhuc font, hoc eft in ignorantia. Si enim p e r fe d ie f,
font infeientia, nô poflètterrenatemptatio eis icandalum
efficere, quia perfe&ot um eftæquo animo inter aduerfa &
profpera (lare. [Scriptum eft enim : Penut'tapafiorem, & dijper-
genturouesgregû.] Deus omnipotens experibnafoa hoc lo-
cutUseftperZachariam, q>ipfo daturas cflsr vnictunpro'
nobis morti.ôc Apoftoli præ timoré reliduri. Sed Dominus
fccit fient bonus paftor cum vidit leones &iu po s v e nantes
, fait obuiam &. oppofoit feipfiim môrti proouibüs
I fuis. Etinterimfagereouescümvideruntmoripaftorem.
Dixit enim.5: me quantis.finite hos a1 ire. [Poftquam autefur-
rexero précédant vos in Gahlaatn.] Cum duris mifcetlaJta,vt
recreetanhnoseorum. Ouium dixit,qUiaip(i difpergendi
erant proillius mçrte »fobiungit quia reforger, & videbunt
cum in Galilæa. Viderunt.n.eum poft rcfurre«5tio#em aliq.
d i f ipulotum, fed pleniter in Gali!*a. De qua apparitions
B.Paulus.Dcinde vifos eftApoftolis omnib.[Rejpondensau-
ttrn Petrus dixit. Etfiomn.sfcandalicati fuerint in te: ego nunqua
feandalizabor.] Non de leuitare Petrus hoc loqukurifod de-
ardentifortia voluntate. Vntum is qui (ciebat omnia, noue-
rat quid homo faceret : non adhuc repleras Spir.S. ; !Ait H-
hlefiis. Amenditotibi, quia in bac nodeantequ m Gallus cantet,
ter m; negabis. [Hcce & Petrus in node negat Dominnm
tertio,quia omne peccatum facilius in node furripit quam
in die. Et om nis qui pëCcar in n ode eft. [Tunc vet* it lefits in
vademquedietturGetbfemani.] Delcefldit de monte Oliueti
in vallem Gethfomani, vbi eftnunc Ecdéfia, iri loco quo
ipfe orauit. Cethfemani vallis pinguium dicitur.exemplo
nos inftruens,vtquiadoraredefiderat in tnontem lu minis
afeendat. Jjfebeat quoqï vallem pinguium,id eft huroilita-
tem. [Br ajjumpto Petro. Etduobusfilin Zebedai,capit contrtfia-
ri&mefimejfe.'] Quia eriim cai nem aflùmpferat etiam paf*
fiones
_ ^ ___W r .
i foruos ciim conris & fodibus» de quibus,& Malchus fait.
■ aüttm tradidit eum,dédit iisfignum dicens. Quemcunque
\t>fcùlatusfuero ipfe est, tenet e eum.] Timuit Iudas, né ipfo (e-
ipforft abfëbnderet, ficut feëit quaddo volebant ëuïh præ-
cipitaré de Iqpidare. Et ideo talé eis fignum dédit, vt poft-
quarneumofculatumhabuifièt, fi ipfo euatiëfoerét,Iudas
rionperderet prôtiüm: Appâretautem qiiià pius Ddminus
i hanc confoetudinem hapuit, vt quandoàrorisfinisreuer- ;
teretur difipulusolcularetureum. Quod mineâpüd nos
non fit,nifi poft plin es dies. Hoc fignum & Cain habuit,
-vt bmnesfofoularetur præ timoré fîmilis in faél:o,fimilisin
foelerë, licet ifte peior. [Èr confeftim accèdent ad iefum, dixit.
Aue Rabbi.] Latine dicitur, GræcëKererHebraicéfîcüt
j ipfo Iudas dixit,Salanielech : verbum (âlutatorium,per quod
cocu s mufidus ex præcepto ^ômanorum fe folutabat.
I " [Dixit que illi l<fits. Amice,ad quid venifti.] Per ahtiphràfiri
in te i ligitur, ici eft per contrarietatem.-quafi non amicus qui
cales hottes adduciç. ‘ Velanii. us per cogni tionem non a-
niicus peroperationëm. Ad quid Venifti -, fubauditurper-
fice.Siuë vtaliüs Eùahgeliftà dicit. Ofoulo filium hominis
tradis- Quod fignum \ acisapud cuniftas genres eft indif-
cordiaré conuertis. Conftitueruntautemantiqui hoefi-
gnumpacis elfe, vtiungerenjfur illi quos hoihinës folent
fac ere concordare.aut difoordare. Et eflèt hoc fignum fic-
ut’ nos duo membra iungimüs, fie omnia hiembraerunc
vnum. [Tuncaccfferunt & manusimecerùni in lefum.] Ante
ià âum eft quod Ioannes referc,quia cum dixit ëis ego fom,
abierunc retro fient inuiti folent mere , &cëcideruntiri
rerram. Et cum habuerunt diuifos difcipülos.tiiocligaue-
ruriteum. Omifori, quidebueratis ofcùlari pedes eiusj
manus ligaftk [Br eccevnus èx bis qui iront cum lefu,extendens
maniim ex.mit Radium.] Pettiis hoc Fecit ebdëni ardore fi-
$ ei quo & estera.. Placùitaütem ÏWminoita fieri,y tombés
fiones Garnis habece needle crac, prætci ïllam folahi quæ i
j eu ni carne cieata non faërar, id eft peccatü m: quo nia ni co-
ctiftari espemt netri'ftiâa noxiacumbonWfefnifoeret, àë-
éepic qüôs foî iras erat in fecretis, v t curii ëis fomper diifiiia
eoHoqiierërur. Sic nos omnesfacer debenîus tépore tri-
ftitiæ,cum bonis S^mids loqui, vc nö haheat in nobis lö-,
gu mtri fti tiàyquæ m orte m operatur,& tali mödo vitabitur
à nobis.[T«»r ait tllis.Trifits eft anima mea vfcf ad mortem.^Se-
cundum quod car© erat îll ud dicebat,hô (écundùtn impaf
(îbilëro diuinitatë.T riftabatur autein, fiuëpro Iudaicö populo,
qui faerat pars & populus Dëi,(îuè pro A poftolorurii
tribulatione.fou etiam pro perfido lu d a , ilô aucem ^p morte
fua qnam vôluntarie ordioatarti çumpatle ante
multa Curricula ann6rùm;Nanj8c fi diCamus fecüduni ho-
minëmcôteiftatum, nihilobftatintelligi, quiàcaroërat&
triftitiacarnis paflio eft nili Dëiÿirtufe tolleretùr. '[Etprof
grejfitspi/fiilüm.] ‘ Lücâs^diàit.Auulfiiseft nb eis,quantum iaâus
eftlapidis. Et q, yeracitër fo vultexandiri,oratioriesfocrctâs
debet quærere, quæ remotæ funt ab omni ftrepitu & cu-
multu vitiorum.Prçmonés etiam inoiiinitribùlaiione noftra
refugium &murlimnoftruni Oominum affiduæflagi-
temusjvtabimminentipericuloitixtailliiisplacitumlibe-
remur. [Mipatef-,fipofibileeft tranfearàme caltxifte.[\ Mi,vb-
càtiuuspolïèftrai eft,à meo veniens. Dicit érgopto Iudæis.
Si pofibile eft faluari gëntes fine abiedione ludæorum, vt
non ipfi mihi mfeiaiit mortem, fiat. Verum tarnen,nô quod
humanoaffedu loquor fed réagis quod tecum in diuirti-
tate dUpofoiyfiat. Et hicexempluniCapcre debemus OEàn-
di,. v t quandocunque pro temporaü noftràalrqua rè. Deô
fuppjicamus: foniper infineillius placiramvoluntatéaré-
piius poftulemus, volîforfitan nos'Côtra fàlutem noftram
petrmuSjille quiSalilator eft nofter.fecundum foum confi-
liuin nos gubernet &exaudiat. [Et venït addifcipulosfuos &
inuenitèo; domi. nfoJ.]Et triftitiaprp Domino eos deprime-
bat,etiam &tépu; eratqùo (bliti érant dormjre.Solet enim
poftlathrymas^triftitiam fomnus acçedere:maxifneçibo
indultisi[£f dicit Petrofic-Nopotutfti vna bora vigilare met um.;J
Vt Petrus præparet fe ad foftinefidam tempeationèm, pro
triftitiäradarguitür.Ae fi dicat. Si triftitia ratura iam ce dp-
prelliim habet,quid facies cum venerit. Apparet quia negabis
qui ianrvigilare mecum n6 poteft: [Vigilate & orated]
Et corpora vigilatè & animo [Et orate, vt itoH intretis in tem-
ptationem NÔ dixit,nori kniptertiini quod no pöteft elîè,
quianulllis fuit qui nö'fuerit temptatus. Et qui nô eft tërti-
ptaras,-nöeftprobatü^. Nondebeiriüs orarë vthôtemptê-
mur.fod neinducamur in tëmptatiorterti. Idéodieni vrnö
intretis in tetnptatiönem quam fertefion pötdftiS.^[fip'nitus
quidemprompttßeft, tatoauteni infirmai] Spiritüs.idëftani- J
ma, parata 6ft ad danda merrib ra pro (àltite höminum, fed
carbëxpauefoit,fient tërrëna rès,terrena tdrmenta. Quid
dicentqui purihomines fiihti fi fie pleniis drainftate Do-
minus nofterloquebatur. [Herum tecundoàbiit & ordutt dicens.
Pater mi, f i non poteft tranfire hic ia lx nifi bibam ilium,fiat
voluntas nw-J' Nörtqilod huniano affeûuloquor, fiat,fed
propter quodad terras tria voluntatë defeendi. Si poteff
fieri j vefirte it*eritu IudiÉo. dm gétiuiti multitiido credat,
j.alîionem reeufo. Siauteréiiiiexeecandi font,Vtomnës
genres videant, non meapaterfod m a vôluntas fiat. [Iti-
runitertiodbi f,cÿorat<k.]Siaitrerriptatio tribusnlödispet-
fieicuri ita arma cbntratétnptationem ter expetenda (uric.
[Eunç venït ad difdpulorßos & inuenit eos do rni tentes.] Caufife
(ùperius comprehënfæ opprihiebantoculos eorum. . '
[Dorrntotam & requtéjcite-] Petcontrarium intëlligitut.
Ac li dicat. Non eft tempus dormiendi, quia a|5pîôpiiï* f
quabit.qui me traded Et e(t IroniæipeciesrSi aiitem f-cuti- \1
dum Marcum qui dicit.Donnite,Sc pbftea infère,foffiùit^in- '
telligimuseos aliquid (pacij dormiftè, & tune dixifte Db-
minum (âtis haberis fopor.itum. ' [Surgite, eamus.] Ac (i diceret.
Nonnbs inueniantquafi timetites & retraëlarites,'
vier© pergamusadmorrem, vcfoiant qùia non deukamus"
dequefugimus. [Adhucipfoloquente,ecceiudas vnus deduode- !
cimvenit,&cunt eoturbamulta cumgladiè&fuftibus exierant,
mißt àpnncipibus fiicerdotum & fcnionbnspopuh.] Sacerdotes'' ‘
petiemnt Pilatum, & Pilaras dcditvnam cohorte m, id eft,
quingentos milices , & cum bis (àcerdotes miferuntfoos I
cognofëërerit qiiod ipfo hóllet ie dèFendere, & y t fo-
<fta vîrmte,dimittérèütur difoipuli.
* [£fpercûtiensfèruumprincipis fiicerdotum, âmputauiidutt-
culanie'tus.] Qiiidcogitaftipriricëps(âcérdbram, quando
vidiftiforudm tuiim (anum, 8c ilium qui hoc fecit mbrri
adiüdicafti. Tipieé,Malchüiintërprëtarafrëx.. fetbppu-
luS ludæorum qui irëx debuit elle foregendo, forüuspec-
cati fâëfcus ,efl.fEtperdiditàuriculatn em d*. xt faw.JPer quaiii
■ De» âudirë præcepiadebuit i fed ëis Dominus ëëfiitüiti qui
tredëre Vbluëruntexèis. [Ait fits lefts. Ornhesenm qaiacce-
perintgladiuiH, fub audit tir ad malefaciendum gladtoperibtinu]
Si rtbn matë'rialigladib, gladio inuifibili, fiüffvërbiDei
gladib. Sed àfrequéritér vidèniuSjqübdi^qtii iriiuftëàii-
qiiem bccidit nifi poenitehtiam agat frequenter &i^foiii
.pfæfoiiti rhbrithr. ïpfit Videqif elle fehcehtià,qiiàih ipfo ad
Noe ibcütüs eft diëens. Quic urique effuderit humànum fangui- 1
nem, fonde turfangttis iÜms.
[.AnputasquianonpofiùWrôgaÜpàHeineürn,^eÀÙ>ebitnti-
himodopiusquintdutàecm tegioriësAngelorùm.] Noneftdii-
hirieeefwtiufti auxiliura duodecim Apbftblôriiin^ûlbôP
fofti habere fi volb duodecim legionës Ahgéloriim; Née
débet habérëdubdëcim,fed djàodëcim legionës. Vhâle gio
apud an tiquos fox itîiliBus complebatiit, qüöd Hint fë-
ptuàgintàduo Arigelbruiii , iti qiibtgehtes lingii^ diüife
lùht.Contfa vriaraquaMqüegehtëmpôflîim habere Vnàiri
legionem Ahgëlorutn. Fruftra Prophe4tèpropHetâuëriihr.
nifi (îcutipfîprbphetauefu^it, fegb faefam. [in iÜâBÔrà dixit
l fus tftrbis. Tariquattt adlatronem extftkcum glàdiù & fu-
ftibus.f. Vénérant ad refiftendum, fialiquis ëuril velletii-
berate de rarbis. N îm difeipuli non haBebàhr gladio s, hi-
fi illos duos quos emerant, quia nullus Iudæus arma ad
bell.indurttporcabat. Apparec&iftosRomahosàd præ-
dicatibnera Domini retfo venifie, quibus ifta loquebatür.
Nam de principibus ludæorum nullus ibi erat nifi forai
eorum, qui venerapt vt renuntiarentDóminis fois, fi R o mani
vfiuntateiii habuifient comprehendei e ilium. Non
enim certi erant,fi comprehenderetur. [Hdceflbora Vefira.]
Om nis qui male agit, odtt lucttH,& ovines malefaftores, plus am at
noftem quXrii diem. [Hoc aut cm totumfallume fl.] Tradirio,
hoc eft comprefienfio.Dë traditione dicit. P(àl. Qui edebat
panes mcos,magnificauit aduerfum rae fupplantationem.
De comprehenfione.Sicut buis ad bccifiohem ducetûr.
[Tune