A
m
Frcadfhi F fifio fi
f c ^ o p u f c a lo r a ^ c r ip to t f a i r f i^ c i f c n s . P r « « «
SC alii pmres
ocnia &pientiæ SC ahimocum vînmes , tam&pnncipl
fu am in reliqnis dignifatibas c ja riim n e Efgo qni pet
lingula fcire voliierit > qme iß hoe g efta^m « * * » > • -
lùiffisaliotum opnfculis ecclefiaftic;icuu|nv Eufebu C i -
fàrienfi»hiftoriam pérlegac, qhæ i Rofinom.nóttmm
intctpretataefteloquium : necnqn
fcramlùftoms.SbzomemïSoçtatisiSc T h e o d o n c i .A
f tu s 'to o Scvicam huius principe | f i | S S
pleniusdefidçrat>,Euicbii prædlSti opulcula de hoctantum
negotio petlegk V Nos vcro adopus cQmpendn coeptum
ftühm ictibendo reupcemus.
ÛeHelena C n ßm im mam :& qùalittr mtctm
dominïcminucnit.
C a p / X ;V I I I . "
«
TvEridemtempus Helena Conffantini mater, femitia
1 inccmipatabiWde.'teligioneammiacmagnihcenaa
fingulari! ciiips vef o'Cônftanciniis Sceflet films SC cre-
; detetur dininisammonita vifionihusHierofolÿmam fe -
tir, atque ibi locum , in q u o fk ro fä n a iim cdrpus Chriftl
patibuio affixuni pcpenderat, ab întolis perquint. Q u i
■ ' idcircoad mueniendum difficilis état, quod ab annquft,
. ipcrlècutoribiis fimulachrumm eo Veneris fuerat dehx-
[um: vt fi quis Chriftianonïm ihMW C hnftum adorare
!yéluillèt, Veneternvideretur adorare : SC-ob hocintre-
quens8cpêne obhmoni dàtus fuerdtlécus. Sed cum ( vt
fipra diximus ) religio&foemina properalTe tad locumcoe-
! leftiiudicio defignatum cunaa ex eo profana 6c polluta
j deturbansinalturo pürgatis ruderibus , trea contolo or-
I dîne reperit cnice£ ‘ Sed obtuibabat reperti muneris læti-
i tiam vnîuicliiufque icrucis indifcreta propnctas. Aderat
l ‘quidem Se titulus illequi Grands 3c Ltams atque Hebral-
' a s lirtdris à Pila to" fuerat cônfcriptus : fed' tie îpfe quidem
fa'tis euidenter dominici prddébat ligna panbuli, Hmc
iarïiïn humanæ1 aitibiguitàtis: ,dncerto : diumuurftagitat
teffimohium. Accidit in ea yïbè primanaquandamloci
illius fcpninam gtaui iégrinidine confeiäam ftmihecem lacéré.
Macharfüsperidem tempusillius epileopuserat.ls
vbi eunfiiantem reginarii,atque omnes panter qüraderant,
vider: Affertehnc ,i iq u it .dmnesquæ repertae lunt cruces
&qu'æfitqüæ portaUdrit dominum Chnftum, mine
nobididipetiet Deus. Et ingreflus cum regina panter&
poptilisadeàmquédecumbebâtjdefiidS’ genibushuiiïfceriiodiad
Deum precem profudtt.-Tii domine pervnige-
pituni filium muni fâlütem genetî humane;J iérpÂonem
cruels dohferre digtiatusies :3c hune in houiflliros tem-
poribùs afpirafti in dorde ancilfe t u * . perquireredl-
Ènumbeachm, ih qudfâlus nóftnipepéiidlt Poftende eul-
denter,ex his tribus quæ cnixfiidne'ad dommicâmgloi*«
I am ,è é l quæ extitetintadfetuile fiifplicium: vt hæc’mult-
et qiiæ fémiuiuadedûmbit ,‘ftàtirivvtVâni Ugffimi Éilutarq.
contigerit V à mottis ianùis reùocctùr ad yitam- Etcnm-
h v c dixiffèt, adfiibuitprimo vnarn ex tribus, Sc nihil ptofuir:
adhibuitfecundam.ScnecficquHefflaliqnidaauth.
eft. V t verotertiam admonqir, repente addpeniis oculis
-piulier conlurrexitV 8c ftaEilitate virïum técèpta.alâdrior.
hnilto quam cum fana effet, tóta domo difcurrerè Se ma-
gniflcarc dbmini potenriam coepit. Sic eüidenti indïcro
reginavôti compos effedlaitempliimrhtrificilm in eo loc
o , in quo crucem re^ererat regia ambitione conftTOir.
Clauos quoque quibus cbrpcfs dominicüm fuerat affix-
um j portât ad filium : ex quibus ille frenös compofuit,
quibus vterecur ad bellum : & éx aliis galeam nihilominus
bellivfîbusaptam Fcrtur armaflè. Lignivero ipiius lalùta-
ris pârtehî âetulit filib : panemvcrothecis argeiiteis cort-
dicam dèreliquit in loco : qua: etiattt nunc ad memoriani
/bÜcitavenetanoneferuatur. Filius vero èius Conftämk,
hüs in honorem matris ciu'itaterrt dondidit î quam ex
nomine illius Helenopplim nùn-
cupfàüit. '
Quo temporepopuli Jîyb'erorum & Armenïorum con-
uerfifintàd fidem Chriftt.
C a *. X IX .
QVa tèmpeftate quidam philpfepbus Merobius nomine
exteriorem Indiam iullrandô dum peragrarct,
(qü£Elôngb tràâuab intériore diftac, quaeidi^erfis linguis
& narionibus habita eft ^ u am velue longe remotam nullus
apbftolicæ prædicationis vomer impreflerat)^ Barbaris
captusacqUe interemptus eft. Duo quidam pueri^quos
in liberalibus inftituerac difciplims : Barbaromm mife-
ratione refeniati & a d regem perdudi j qubs vt compe-
ritinduftrios ac nobiles, Vâlde dilèxit, Ex quibus Frumen-
tio ,quem perlpicatiorèrri deprehenderac, rationes Tuas
feriniaque commifît : Edefium vefo iîbi pincernam fecit:
qui poftmödum in magno Honore habiti funt, viuente
rege : & in maiore poft illius obitum cum filio eitîs, quem
hæredcm reliqueracregni. In tantum verb {ublimati lùnc:
vtecclefias fabticarenc i b i , & conuenticula Chriftiano-
rum perloca diuerlà celebraEènt. Quicuniad Romanurii
orbem reuercerentur & fu o s vifîtarenc propiilqiios, &
qua:acciderantepifcopisnarrarentfuis: tune Athanafius
nuper Alexandria epifeopus conftitutus, Frumentiüm
ad officium pradicationis d e le g it,& ad.Indiam remifit:
pèr quem gracia domini çorufeante, virtutes apoftolica
paCracæ funt plurima, & infinica Barbarorum multicudi-
nes ad Chriftianifmum conuerfa, ex quo in India exteri-
ore fideifemina pullularunt. Ebdemetiam tempore apud
gentem Hyberorum , quæfub axe aquilonico degebat,
quadam valde religiofà Chtiftiana habebatur captiua : çu-
iusmèritisinftanriavigiliarum, ieiuniorum atque orario-
num quam pluresenicuerunrvirmtes : adeo denique vc
regina eiufdem popu li, qu a graui infirmitate vexabatur
& curatione medicorum defperata, ad cubiculum eiuf-
dem peregrina defcenderet, & in cilicio eiufdem cubaret.
Guius precibus percepta fànitate , ad propria remeauic,
Q u a oécafionerex eiuldem gentis in Chriftum credidit,&
cemplum mirabile condidit : qui etiam ad Conftantinum
Imperatorem lep ros direxit,per exhortationemperegri-
a a pradibtæ, v t epifeopos ad fè dirigeret : qui pariter fe
&populumfiium fa aà religione informarent. Quape-
titione coropertalmperator gauifüs eft, 8c quod popof ce-
rat ab eo H y berorum rex impetrauit. Eodem tempqre,vc
præmifi, & Indorum genres, & Hyberorum Chriftiani
dogmatis rudimenta liifceperunt , fed etiam Armenios
tune primum coroperimus Ghriftianos effebtos» Aiunt
enim Tyridate regem tune gentis illius ex quodam mirabi-
iifi&no D e i, quod circaeius domumeuenic Chriftianum
fuiflefabtum :& omnes firaul eius dirioni fubiebtos, vna
praceptione iuffiftè, vtfimiliterDeb colla fummitterent*
Vnde & ad cateros confines Chriftianum dogmatranfiuit,
& mujdtu^ine dilatacum eft. ,
Difolicitudine piipnncipis Confiantini, quam twfolum de
fibi fubitftit ,fed etiam de externis habuit pro
fideÇhrifii,
C a p . X X .
APud Perfasautem initium Chriftianitatis tuncaftimo
cclebratum , dum quidam eorum occafione com-
mertiiad Qfranos 8c ad Armenios venientes ( vt affolent)
fànétis illic colloquerentur viris, & virtutes eorum, expe-
rirencur. Cumque tempore procedence creicercnt, 8c
écelefias&fàcerdotes pariter caterofque miniftrosiam
habe rent, h o c fe âum non mediocriter contriftabat ma-
g o s , quireligi’onemPerfàrum Veluti quadam fàcerdota-
lis tribus pet fucceffionem generis ab initio commiffâ habere
nofeumur, Afficiebat enim etiam Iudaos , natura-
literquodamnïodp Chriftiani dogmatis inimicos. Qüa-
propter accufàuerunt apud ^aporem tune regem Simeo-
nem archiepifcopum. Seleuciæ &Thefiphoncis ciuitaçum
in Pcrfida regalium : tanquam amici elfcnc CæfàriRoma-
—— - . ■: ' " Chronic. Ÿont. i l . Lih. I I I * __________ V__________ _____
1 »jnwtieriarurâhcgofiailiipAlar«- Quaffiobreni Nicornwiiam hexamefc'fctipmin verfibus, Sc aliom ii-
' braroquimferibitar grammaticus & pulbhetWmiis de ira
fforre'eni eBifçocps virOS Deo dighos, Sc m v incula; Dei.Sciiiftitùtionum diuinarum adueifunigçfires hb.vïr.
iici Sccætetosbonævicæteftimoniopreffiytyos.dia^ j &Epit0mefitiùlilcmopciisli:i,|<ad'Afi.léjîiademhb.ir.
nbsmatiâchos,facrâfiuevirgincsScreliqui«ulgiinnu- deperfçcqrionelib-i,adfrobumepiftqlamnClib.lv.adSt-
h eras mùltituffines, Sc.'eVfuo palatio vnatumpæffiàpgo | «enimepiftolarumlibri duo,»d Demetthumm andicorem
nutricorefub quamplutesfibi chacos atque,faibiliat^s i finiraepiftolatum ljbritresi & ad c'undem de officia Dei
! ‘S j f i s mottibus tfhdidft pro ChtiftidQgmÜtevdnmhoJ- i vel fbtiBariqnéhominis.hber vous. Hic m pxtrema,fene.
I ïencfoleih Dèieteaturam adocatt pro Dpo, Fettutieniih
' eorunï qui tuncmatcyrio coronatifuru, fubihac pcrlecu-
' ticnevhotum;ae.fa:min^riïm fuiffe:milia quafifedeeim itk
ï rcgnoSaporiSi magis ludaeifque ad hoc piaculum regem
i concitantibüs. lgituc dum hæc apud Pevfi^am calamitas
' Ghriftiaùotum pioprineipinota fieretGonftantino, dum
effet folicicus praVera.religmnejfcripfic ad regem Perfarum
p e rL e ga t^ qw tun e ad e ta jit, mouitapietatisf.rogans vt
culcotes Dei apudtum dîgno honore potirentur. Iiaquï |
ve in ea condnetuc epiftoia.» quam p ro fide uoftraad eurï- J
demdkexic, milita terieodo pdfuit.infâuûa perfècucor«- :
bus huius dogdiatüs eueniftc,quaderei&Vaferianum Ror
manorumdinpèratqcem fuum quidem anteceffotem, a
Betfiseireeapturn ; &-cum maximo ded.ècorfeintcreosfer
îjuiffe, quia Ghriftianos. diuetfis niôccibus affici decreue-
tat. Hîcc igitur optimus jmperator pietatè dccoratus.egitj
euram noiifdlum, fubiebkoiuin habens, fedetiam eorum
qiulubaiienoglÆernacuiiô tegebaiicur. Quapropter 8c ip-
fè diuinaprotèctione potituseft ê^Eutopam vuiucrfam arque
Lybianv, fuper has etiam .maximam Afi® pattern té-
nens ,-non.Iblum fubieâo.s fiabcbut deuotoS : fed etiam
Barbiirorum alii quidem-fpoQte;lë.i'uiebant, alii deuibti y~
bique triurapfii videbantur, & viétor cetnebatur hpmini-
bus Imperat.or.Qui cum très habuilfeifilios, éos Cæfàtes
nuncupauitj&fihgulQS eorum pçfdecenos an nos Imperii
fui principes effe conftittiiti id e ft, pùtapm quidem,filium
fiii nominis Gonftantinum Hefperiûiutn paftium in de-
cennali.fuo fecir haberpptrhcipacun>iilêGUiidü.ii veroaui
nomine nuncupatum Giihftantjhuni>hn vicenali.biis fais
Gafàremin Oriente cbnfticqjtv: hihiohçm v^ * Cpil^aiir
tem iii^uis tricenahbiisoidmau'it. Q u i ÇumipNiccfmedia
degeretjlangupre gtaugtU',necighprai3shfiH\s Vitoe incer-
tum,s};afiam fàiçn blipiifioaiis e0t^èptuèi; Diftnlçiatçni’m
vCquradiiludtempus,inIojdan^fiü.uiofipçpr'omereçide;-
liderans:.*:?^;^, c. -
, Ppçro autem très filioSimpeifi reliqhiteh^re j & A -
chanafium magnum.teiie iripitecepiE in Alçkauddam ~ liçet
Eufebius ptæfens effet, & niceretur conttatia fuaceie. Ica
£idofcftamento,xribus-fihis€oifticuti^b.Tvedibus, ^
faublüseft.VixititaqueappiefçikuagmcaqwiaqirevtcgiKr
uittEigipra& vnum.Igiçur hiterhæblAcçn^caiifæ, cur,tan?;
tus vfivihdicemgladi;iim>^de^inataminip'ipiospiiniUo-
nèm, etiam in proptios egitaffetftüsiNam ^âfp,ugi filium;
fuum & Li Gipiümforpri| filium interfeei|Kv,t aifint. De fiis
edam ,qiu.Cub eo fcribeiido monuoeema pofteds reliqûe-
runrjhpnfilebo;
, Dediuerjii do^eribusfu^ÇpMjlantïn'o ImperatOrè
flore#Pikus.
\ ' ' ;G a * . ‘ ^ x i i •
^tute magifter Gaefads Crifpi filii Gonftantihi in Qalhi
füit,qu'i-poftea à patre iptètfeâ:us..eft. Eufeb i uS .Gafareæ
Paleftinæ epifeopus in fcripturis dininis ftudiofiffimus, &
bibliochecæ diuime cum Pamphylo martyre diligeiuilfi-
îmispetueftigatoriaedidit infinica volumina,de qui bus licc
funtLibri xx.copfonantiae diaphqitiaSjEcèlefiaftid^hifto-
tiae libri x. Chronièoruni canônüm onkiimodam lhllo-
riam, & deauthotibus eorum', & deçuafcgeliorum tta&ns-
Ö1, & inlfâiam.hbd x. 8c contra Porphydum qui,eodem
tempore fetibebatin Siçilfa ( vt.quith»m putaiit) fibiixx v.
proAdainapdp lifiri fèx.de yitaPanijphili fibri cteji,de,mar-1
ryribus , & alia opu feula j éc ixif u pfalmo s eruditiffimjw
comnvenrarios & Ituilta alia. Floruit maxime f ib Con-
ftantinq Irnpçtatôre ficÇonftando^ &obanifeitiam Pa.m-
phiii màrtyns ab eo coghomentum for dru s eft. Rhetiiius
H^Uiovum id eft ; Auguftqdunenfis epifeopus i-fu b Con-
-ftaiiçmo celeberfimaîf.miæ habitus eft in.Gai ia. Leguntur
eius commentad in Canticum canticorum, 8c aliud grande
A Rnpfiius Rfietor i a Aphrieà elarus habebatur »quath
■ Cx uis:j3ç pri u s fiibpi pclietia u.pp r i ncip e iquLçuîp, Siçcae ;
ad dechvmandum iulienes etudiict adhuc,.ethnicusad
credjifii rate m, fp mniis. cpmpiei leretuv.?jaeqiic ab qpi^p,o
imp'éiraret fideip., quam (eippetimpugnaue.t^cclucybia-
volume^ add^rîiisNouadanum : neeprirreriuee quic-
quatn operis eius repperi.
Methodius olimLyciæ, poftea Tyri epifeopus ; nicidi
compolî tique fer m o n is,ad u e tins Poiphyriu ni confeci '-li-
brumçomîfiiatuni S^Tymphbluim x. vif^inum > dt de te •
furre&iorte opùs dgregîurti contra Adam and uni \ 8c àd-
uecfüs eundem de pycnpnifïà, 8i in Genéfim quoque, & in
Canticurn canticorum commentaries, & mu’ta alia quæ
vnlgoleélancur. Adextremum.nouiffimi petfèciitidhiî,
: fine ( vt alii affirmant y' fub Dccio & Yaleriario iri Calchidi.'
GrreciiC martyrio cdfonafeuà eft. luucncus nob'ililfimi generis
Hilpatius prcfbycer, quatuor euangelia hcxamctiis
verfibus pene ad verbum transfereris quatuor liBros corn -
pofuir, 8c nofinuHa eodem métro ad fâctamehtorum ordi-
nem pecrinemia. Flprjiit fufiCoiiftantinb principe. Eiifta-
tiusgenere Pamphilus » DiimumBeréeS.ytiæ, deinde An-
tfoenidé rekit ecc'lefiam.& adhérfüs Arrianum dogma mul-
tumcomponens.fiib Qpnftahdnfi principe püllîis eftl'ra-
ianopoiim in ex ilium Thraçiarum, vbi 8c conditus eft.Exj
tant dns vbln mina de anima aduerfus Adamanrium 5 & in
fini tæ epiftoia’,qua s enu m -nue lorigum eft M.i’ cellus A n-
çiranus epifeopus lub.Conftantmo & Conftando princi
pibus fioruit, multaque diueriàrum mater arum fcripfit
volumina & ih.aximeaduerfumArrianos. Feruncurcoh-
trahuncAriftei&Apollinaris.jibri, SabellianA'euilihoere^
feosarguenfesi : . Q- , .
? Sed & HilariuS.in feptimo aduerfum 'Arri.um liblô hominis
eius quàfi. hæretici meinmit. Porrô ille défendit fe
non elle dopmatis cuiiis accu la tu r; comlnunionerri Inlii &
Athanafii Romanæ.vrbi^ & Alexandria: Pontilictuti mè-
ruki Eufebius Eniiflènuselegands & rhetoriei ifigêuiij iiï-
niiniérabiles; .qüiadplqtifyfupop.ulipeitineant, çonfeçit
hbros,magifquehilloiiam ibciuus; A b hisquid.eclamnto-
tiavolunt feudiofifTime leguhrnr. E quibus vel prseçipui
funtaduerfiis ludasos&geptes&Nonaciarios, & a d Gala-
taslibix: & ii i euangelium homiliæ breiics ; fed pluciinæ.
Floruit autem temporib.us Cpnftantini Iniperarorisi uib
quo 8c mbrtuus. Andoehi^lêpurcqs effi Q luj eciànl tem-
:p^rd, PorpHy dus, miflb adtCpnftan.dum tnligqi- ..^ol.uini^
ui^adue rôin p ci fiiftaitt r^ligib ne.tn jn çalend uî thps Iibi;osj j
&: tafidctQ vélud quibpfdaip pbfidibiis pietâtisyifoefiusirh^ ]|p ep ife op u s AthanafiüS, ilfis equifiemdiebus Gpnifimpetrauit.
tinus dim liberis fiais hönotificaS àd Antonii
Firmianus . q iu& La<ftantius i Arnobiidifcipulus, fub j rit’de quibus iivfubfequentibüs,opirubnte D eb , latins dihcemus.
ï'ancetiaifiNa^rcirhetQrisfiliainelpquendapa'
ius.de, medicina libriverfu coiopofiti extant, Nicomediæ j t } C9«quatuf>& :fjrberiaii»s. vir4ifertus,pr«fe«âaspiæçp-
Rhetotigam;dpcuit:acpenuriadifeipUlorumÔljric(ifÇrç- : -ripôaliiasregif. . . .. y - l i . .* :• ' ' t,.
ciam. yidelicet ad fçribeocium fé cèntufil. HaBeinitó eius j1 Euftatius autéCoqftant^opblirahiisprefb^tërâgnpfci^
cammatqm fÿmpfiofium , .qfiqd-a^lcfcçijîôfiif^fioH*' itUr,eüius infiaftriain Hierofelyirfis naartyrifî côftruâû eft. i
fcripfitÀpliueæ , & Fiodeporicum de.Âphrrca vfquead. Prætetea fub C oiiftandnd non folum hi quorum memoria
fecfmüs,