n f Angelomi Stromata,
de fe interius cogitant,quafi rigida exterkri venüftate palli*
antur.Et funt nonnulli,qui viles videri ab hominibus appe-
tuRt,atq; orane quod funt,fedeieäos exhibefado»contetn-
mint: fed tarnen apud fe introrfus,quafi ex ipfo merito pfte- I
fievilitatis,intumefcunt>&tantomagis in corde elatifunt,
quanto amplius in fpecic elationem premunt. Quæ vtraqj
vnius elationis belia, magna Dauideitcumfpe&ione depre-
hendit,mira virtute fiiperauit,quia n.de femetipfo int* humilia
fen tiens,honorem exteriusnon quærens , infinüat,
dicens: [Lttr/rf?» & viliorfiam.ffix quia per hocquodvilem le
exteriuspræbuit,nequaquam interius intumelcit. Adiun-
git fEroque humilis in oculis mis.'] Ac fi dicat, qualem trie exte-
rius difoiciens exhibeo.tale me interius attendo.Quid ergo
afturi lunt quos doftrina eleuat ? ft Dauid ex carné fiia ve-,
turum redemptorem nouerat, eiufq, gaudia prophetando
nuntiabat, & tarnen in femetipfo ceruicem cordis,valida
difcretionisxalce deprimebat,dicens: Jiroqut httmilis in oculis
meis.f
CAP. VIL
FAftumeßautm cum fedißet rexindomofua,&dominus de-
dijfet ei requiem , dixit adNathanprophetam : Videsnequod
ego habitent in domocedrina , & area Deipofita fit in medio
pellium ? Dixit que Nathan adregem : Omne quod eft in corde
tuo , vadefac , quia dominus tecum eft^&c.fHocn. Nathan
ex fe,non ex fermone domini dixit:& ideo errauic de fenfu
fùo priefumens:prius enim itaquedernonftratur,quodfDpieruitmus ipnrtoeprrhoegcaiæte, pderobpuhite. Htamie
metes no femper irradiat:quia ficut de fpiritufandioferiptu
efhvtivafifair at. Hinc eft etiam quod Elifeus, cum flëntem
mulierem cerneret,caufàmque nefeiretad prohibentem
hanepuerum dicit : Dimitteeam,quiaanimaeiusin amaritudi-
ne eft: & dominus calauit me, &non indicauit niihi. Quod om-
nîpocês Deus ex magna pietatis difpéfàtione difponic, quia
dum prophetiæ foiritum aliquando dat,&aliquado fubtra-
hitjpropnetantium mentes,& eleuat in celfitiidine, & cu-
ftoditin humilirate:vt accipientes fpiritum,inueniant quid
de Deo fint,&rurfum prophetiæ fpiricü non habentes,eo-
gnofcant quid de femeripfis fint. Vnde prophetaquödex
fe dixit,propter vfum prophetiæ,& fpiritudixiflè credebàt.
Ideoqüe illud quod feqjiiturex fermone domini, dixit:
[Nunquid tuadificabis mihi domum ? & reliqua. ] acfidice-
ret : Non poteris ædificare mihi domum , quia vit fàn-
guinum es , &multum fànguinem effudifti, Indeeft
quod in tentorio. & taberhaculo le dicit habitaffe , quia
nec Moyfes , nec Iofùe potuerunt ædificare domum,
quia viti fànguinum fuerunt. Vfide & in fèquentibus
air. : [ N unquid loquens locutus fum alicuiiudici de tribubus
ifirael , cui pracepi vt pafeeret populum meum lfrael, dicens:
Quare non adificafti mihi domum cedrinam] Idcîrco à nullo
iudicum fibi ædificari domum cedrinam iuific, quia ab o-
mnibus contra hoftes pugnatum fuit, & omnes eftufores
fànguinum fuerunt. Films tarnen tuuscuinon inftabunt
bellahoftiumj&quia non erit vir fànguinum , ipfè ædifi-
cabit mihi domum; Nam quod fequitur, [ percunfta
locq quà tranfiui ctirn omnibusfiliis lfrael. ] intclligunturSilo
& Galgala 8c Nobee , & cætera loca vbi cabernaculum
& area collocata fit, Porto quA-1 fiiperius ait! [ N unquid
Hu adificabis mihi domum adhahitandum &c. J Poteft etiam
altius intelligi. Omnipotens enim Deus quiincircum-
feriptus fpiritus eft : indomibus manufadfis itaque non
habitat. Vnde & dicit, [ Neque enim habitaui pi domo, ex
qua die eduxi filios lfrael de terra Ægypti, fed ambulibam in
tabernaculo &in tentorio. ] Tabernacula enim fiue tentomis
non fUccumbat, quafénus tantoperfpicaciusàliisfu-1
gienda præuideat, quanto hæcipfè per fcientiam& vitam
venus déclinât. Nequaquam pure mâculem in membro
confideratoculus,quempuiuisgrauat, &luperiçdkas Tordes
tetgere non valent manu§, quælutum tenent.'Vhde Ôc
Dauid, qui iüxtaexteriora bellalaborauit,dicitur : Non tu
adificabis mihi domum, quiavir fànguinum es. Dei templum æ-
dificat, qui corrigendis inftimtis proximorum mentibus
vacat. Sed vir fànguinum templum Dei ædificare prohibe-
tur,quia qui adhuc aâibus carnalibus incubât, necefïè eft
vt inftituere Ipiritaliter proximorum mentes ërubefeat.
[ fecique tibinomengrande ] videlicet vt dicatur Deus Dauid,
ficut Abraam,Ifàac & Iacob, üfjeciquè nomen grande ]
videlicet vt dicatur Deus Dauid ,■ ficut Abraam, Ifàac &
Iacob, ficutfeci Moyfi &Iôfuë, quorumnomina femo-
fiffima fùnt in terra, fie feci ribî. [ Ef penam locum populo
meo lfrael. ] Locum quem dèminus populo fuo præpara-
turum fè pollicirus eft, non de fituterrarum-, neque de
quolibet loco, lêd de cælefti lerufàlem intelligitur, quam-
quam de templo videatur inteHigi,& dé temporibus Salo-
monis , quoniam filii lfrael qnodammodo fub pace eP
font quieturi, &ipfè Salomon fi quid deliquifïet in virga
virorum,&in plagis filiorum hominum ,Jhoceft non in
gladio inimiebrum & incommoditatibus corporum hu-
manorum effet arguendus. Quod poftea expletumle-
gimus, in cælefti lerufàlem , vbi omnes elccfti poft diem
iudicii rranslati, abfque vlfa perturbatione fub ipfo domino
vfque in æternummantbunt.(pr<eiic»f^ttc tibi dominas
quod domum faciet tibidominus &c. ]Domus Dauid,ecclefia
eftÇhrifti, hoc deSalomone credere, abfurdumeft,ille
enim viùente pâtre fùoregnare ccepit. Hicautem dicit,
^ Cum completi ftterint diestui, & dormieris cum patribustuts,
fufeitabo femen tuum poft te. ]quod(de Chrifto domino ( qui
ex fomine eiufâem Dauid iëcundum carnem nafoi dig-
natus eft ) intelligere &crederepiumeft : Cuius regnum
in fompiternum iugiter perfeuerat: cuius domus, hoceft
ecclefia catholica , fidelis coram eo vfque in æternum
permanet. [Quifi inique aliquid gejferit ô*c.]Non hoc de domino
Iefu Chrifto accipiendum eft, qui peccatum non
fecit, nec inuentus eft dolus in ore eius, led de eleâis
eius j*qui membra fiint ipfius ex quibus fine peccato
nullus effe potuit. [ Et fidélisent domus tua. ] Domum Sa-
1 omonis plenam fuilfe mulieribus alienis , nullus qui fà-
cras literas nouit, ignorât. Domus igitur fidelis , fandfca
ecclefia accipitur, quæ coram domino vfque in æternum
permanet. Hanc enim domum , & nos ædificabimus
bene viuendo, & Deus , vt bene viuamus , opitulan-
do : quia nifi dominas adficauerit domum , inuanum labo-
rant qui adificant earn. Cuius domus cum venerit vki-
ma dedicatio tune fiet illud quod Deus hic per Nathan
locutus eft, dicens [ Et ponam le cumpopulo meo
K lfrael, & plantabo ilium & inhabitabit feorfum, & non erit
folicitus vitra, & non apponet films iniquitatis humiliate eum
ficut ab initioh , à diebus quibus conftitui iudices fuper populum
meum lfrael. Hoc tam magnum bonum , quifquis
in hoc foculo & in hac terra fperat , infipienter fàpit,
aut quifpiam putabit in pace Salomonis id effe comple-
tum , aut alicuius alterius regno ? Nam temporibus
iudicùtn humiliauit eum filius iniquitatis , hoc eft ho-
ftis alienigena, per interuallatempbrum , 8c inueniun-
tur illic pacis tempora prolixiora , quam Salomon ha-
buit : qui X L. annos regnauit. Nam fub eo iudiee,
qui eft appellacus Ahod , L X X X. anni pads fue-
Abfit ergo vt Salomonihæc tempora, in hac promi-
ria ycorda fandlorum fîgurah’ter exprimunt , in quibus i ffione, promifïà effe credantur. Locus ergo qui promit-
dominus habitare dignatur. Sed quid eft quod volente.( titur , tam paçatæ ac fccuræ hàbitationis , æternus
Dauid ædificare templum , à dominoprohibituseftîni- eft , æternisque debetur , in matre Ierufàlem libera:
fi quia hoc, feriptura præfigurante, demonftratur, vt qui vbi erit veraciter populus lfrael , 8c vbi habitabit in
vir fatigoinum eft,hoceft qui adhuccarnalibus aiftibus in- j æternum cum Deo 8c in Deo fuo : & Deus cum po-
cubat, templum Deo,fàn€tam.fiecclefiam, per prædicatio- j pulo,atque in populo fuo, ita vt Deus fit implens popu-
nis officium conftruere non debet, fou etiam moraliter in- | lum fùum, & populus plenusDeofuo, &Deus erit om-
nuitur,quodmundus in foeffeàvitiis debet, qui curat alie- nia in omnibus : Ipfo in pace tribuitpræmium, qui eft vir-
na corrigere : in terrenanon cogitet, vt defideriis infi- tusinbello.
ïn r f-
G
Pfd.ui.
[Ingreffnseftautcm rex Dauid, &fedtt coram domino &c.J Se-
derecoram domino. eft beneficia eius in humilitate cor-
dis confiferi. [ifiafflenim !ex Adam donnneDeus.] Hoeeft:
Ifta^niindex hominisdomine Deusrvttibi in fimplioitate
cordis 8c puritate foruiat: 8c tu fadas ci miforicordiam
tuamr ficut m ihi dignatus es facere foruo tuo. [ Tu enim feu
feruumtuumdommepeus. Propter verbum tuum, &fecuhdum
cor tu.mfecifti omnia magnolia hac,itavtnotum faceres feruo
tuo. Ac fi uiceret: Propter verbum tuum quod-promififia
Abraam, Ifaac & Iacob, fecifti omniamihi foruo tuo. Seu
etiam verbum patris vnigenitus films e&, quieft benedidt9
in focula. Propter m.yfterium enim incarnationis ipfius ex
femine Dauid, gefta funt multa in Dauid.Quod dicic,fecu-
cl'.’m cor tuum,intelligitur focundum miforicordiam tuam: [quod n ■r. ’lifimilts tui,neque n. eft Deus extra te, in omnibus qua
audiuimusa ribus nefiris^,Non eft, inquit Deus fimilis tui, a
fecerit nwgna I ia, hase qua; audiuimus auribus noftris&c
vfq; quo ait: [Quia tudotnintexemtuumDeus Ifraet, reuelajh
ameni feruttui,dtcens: Dorn urn adificabo tibh~] Aurem fibi reue-
laredidt,qqiaper prophetam prxdicatumeft, domum fibi
, ajdificandama domino. [Qua efiautem vt populus tuus< Jfiael
; gfns in fmv*?]Qua! eft gens in terra alia prater populum eleihfutunmc
m, purodupmter,v qeuleumtin v /eEngiryep dtuigmna, vtuts a efflut Dmeputas f Doremi fail fieursu iin,
commercio ianguinis fui^redimeretfibipopulumaccepta-
bilem, fieftatorem bonorum operum ? Deum aut eiufHem
populi ele&i.dominicum hominem accipere opottet, que
de ifigy^to, hoc eft, ex-hoc mundo per vterum virginis afi
fum pfit^ EC domus ferui tui D <uid eritfiabtlita coram domino.]
DomusDauid^cclefia Chrifti fine dubio eft. de qua fans ia
diffttimeft fuperius. [Propterea inuenit [emus turn corfuum,vt
oraret fe.] Cum ergo cbgitariop diforetionis cuftodiam re-
ftringitur,corqjfiigereconfueuic,iniienitiir. Nihil quippe
in nobis eft eordefugaci9,quod a nobis toties recedit,quo-
ties p prauas cogirationes defluir. Sed Dauid cor fuum in-
nuuemni lo^r adtiicoinc,e i hda ecf.t, audaciam in corde fuo vt oraret dorat-
• ' C A P . V III.
FeAoc :lounr rtueflihaDutmpoidfl f braeneipiemrternihfiuimti.adueimd mPihuil Pifhtiimhfil&i», humiliaurit
— ....................... . _ 717
cidendum,&vmm ad viuificandum.]Et hoc allegoricadidum
eft, fignificans quod in fiia porefoite habuerir, nuU^vtique
contràdicen te,quo& eorum ne;cidareteont'iiinaccsi& quibus
parceretfubiedif. Nain quodait , [y>erf/yfi: Dauid i‘hi- liftim, & bmiliauit eos, tulit'quejrenmn •rthuti &o].poreftal-
legonceintelligirDauid Philifom percuifit, quiaChriftus
hduommiannups gdeenaeerrie iism,ppootfeufetartaitb ...ccroiunfmrepgh;rä.s ,fQreunoudma uetrermo r iasimt,
[pereußit Moapijr mentis efi duosfuniculos, vnumadoccfd. & v-
numadviuifin occukam ipfius dnitiioftrilefu Ghrifti difpô-
fàtioneftgnificat, p. quam ex populo in fideli, ali os gra tuica
umiti,faoliroastivo!heero voioeicfuicltaon isu,add i cæiote itnn fauma iJmibpeineraatteem d eprreældiheqftuienna--
idno t,ei rnp p ree trapté ut ur da em poàrtrtee) d &âh Sayurij t 5. QDuaoiTdiîaafôiir&D caæ»ciiedr aMs rot^abio (n^qeusi
di ci oni fùæ filbiugans focir effetri buta riais : myftice figniîfi-
eant, qi Çhriftus óêsgentesfiihfuadotninarione tenens,
fàcitpenfum feiuitmisfibi reddere.diim fingu'æquæq; na-
tiones in noi-nrnis èius confeifione adn nnta:, denote céfum
bonorum operum illiexoiuunc. Danaafc?' enim nobilis eft
vrbs Phoeniéiæ, eodem voeabuloi quo &. Mefetlv anciliæ
Abraam filiusapeliatus eft:& Damafcusincerpretacurfiib-
limis,fiue humeâà.Et bn quçpxi9 humeitalibidinelfiipha
fpiritu, fànguinen>luïmanumineXpIebiliterfîtiebat:nunc
mundata baptifinate Ghrifti;,fublfinis profeélu virtutum,
fàngilinis eiuspoculum defiderat^cipere.Quidaût fignifi-
eat quod Dauid vafàaurea & aegentea arq;ærea-,q tolérât,
de vniUerfis gentibus.fàndificauic dno, nifi quod Çhriftus
omnes quos de vniuerfis genribus conuoCat ad fidem.fùa:
, aliosquri loco , hoc eft fenfir ^»iiitali prædaros^alfosar-
geriti^hobeft eloquentiæ nitore fplendentos : alios vero,p-
dicàtibne diuini honoris fàndificat dno:vt in eius tabérna-
culo fidelitér deferuientes, ipfit^ minifterio in æternum
de ce ii t iffim e p e i fun ga lu u r Fti tt quoquefibi Dauid nomen eu
reuerteretur, capta Syria in valleSalinarum,caßs decern & olio miihbUs.}FediVe fibi nomendicitur,quia in ValleSalinaruin
cæfis decern & od:0 millibus, erexir fibi forhieem1 triuiii-
.pShyarilaem'S.bFbeacli,c eerceixaimfffei'b fiiibiio dmifecni,rquu^iàltveir<aamaS fybrrinaiDceam4T>) àtrfièuir,iÀn-:
phalein. Etfiquém mouer, <pbd in plerifqueLat?norum
, r ; ' r j * WM*»**"*>v »Hwutamr ctuóadiicéiiobuuss imnuueenniictiuirr,, jDyaauuiidd nnoonn ddeeccée<cf&eO öC&töo mmiillhn'aaiihn VVaallllie
Jit Mo abs&menfits eft tosfun culocoàquuns tend. Menfuseft ante ; promm in eifdeni’côdicibus molïtuméfTe. Veraciter tune
duosfuntcu os,vnum adoccidendum,&vnumadviuificandu8cc.'] ' Dauid in eadenvvalle Salinarum:decern 8c o6to millia cæ-
Henum'Crrfjutisqujnq;erant ciuitates Philiftinorun'i, quæ ; cidi^& Ioab vero dbode^m millia, ficut in tifiih* LVIII.
nD amd&hu.mi.auit i w M l i libf,e tanfbbuatantcia:qsu.«Vsreiidsteu^l iitn | Ip «fa«lmKvmfcr iiDbitiuuri. dCinæ tSearKumaa.râtltlmeg vdarfiee dquidinpercuqfufeiam rüeld!?--
ptor nofterfiiç videlicet dirtri&fonis examine,in hisqüi de
illo praue lenci ût, ftultitiarn immoderati faporisextinguitî.
Vndé & per quendam fapientemdicitur : Cor durum,mult
babcbitinnowfimo.&quiamatpericulum, in ilioperibit. ■.
Dauid & hmmiiiauit easjfeditqj fibi tfributarias. Vndei^H
Paralipomenoiifegitur: Humtliauiteos, & tulit Geth &film
eius de manu eorrt,&percu/itMoab,&menfks efteosfumculocoa-
quansterna. Qüpd vtiö foriprum eft de Dauid, &percuffit
Moab & molds eft eos furiiculo,coa:quans ternEjhyperbo-
lice djpbetaceipi:n©:n. fieri jjoterat ,vt hominesin terra de-
gentfesjin^iacum humiliarentpr, donee ipfius terra dorfoi
funiculofuperexcert fo comproban te, appare Jent xquales:
fod immenfam humiliationem eapta & opproflagentis,
voluitfeiiptura hoc verbo; aGcumulare.-vt diceret ideoa:-
quatos eos tèrratyen-quod eftenteiutratiatque contemptiji'1
tawtin nuUo amplius honfinesinterradegeteV, poffent eis
nequitiacoaiquari. Huiéfrnodi iocutionis plufahabes ex-
em pla i n fcripcuristquale e ft ifiud cuangel i/. Sunt aut &aha
multa quafim'Iptu,qsfafifirjbanrurpcr(ingttld, nec ip fum arbi-
trormundum capereeosqmfcribendifunilHiros Qupmodo n.tlo'
eaperet murKinslibros, q feribipotuiffentin mundo ? Sed'
aainfiiiua»tkmmagmtudinem, acmultitudinem operum1
domini, tali-verbo voliiitvci feriptura. Etinplamffcu Dauid'
fop Sau 1 & 4pnathan,aquilisivSlfflciores, leonib^fbrriores^
Cuifimtlfimuni eft illud crii fecularium literarum: Qui ca-
dore ninesanteirentcurfibusauras. Quod^autemmenfos
eos fimiculo dixit. Funiculum allegorite, pro forte pofuit,
eo q» funiculofolfeanc agcorütni fpatia meriri\ Vnde foriptö
eftrfarforte ditafit eis terraminfuniculo dtjlributionis. Sigmncac
aü^quiatamhberadi^ofioioneDaurdregionesMoabita-
rum harredibus quibus vellet, diuifit, quafi polfdlorquili-
bet agi os proprios ad nu turn fuum, diufto hue atque inde
Gttnicalois&nmi^Menfus'efiautewdiaiftmiculos, vnum adoc-
CA P. IX ..
X7 T dixit Dauid : Putafhe eft it iquis de domo Saul, vtfaciam cU
*^eo nnfericordiam domini ? Dixitque Sib t régi: Supéreftfilius
lonathomdebilispedibusi ] Dauid non itnmem'orerat foedérfe
quod habueraccum Ionacham & olim pepigerat, fed miforicordiam
quam eipromirerat implere curâuit, filiumque
eiusrequirit,& miforicordiam cum eo -fecit. NS-'enfrrierac
Dauid; ex eorum focietatevde quibusaliksfcriprumeft.-Qui
tollitab amico fiio miforicordiam, timorem dominidere-
linquit. Qgærcs &fidel iratern- pfobauit fetundum hifto-
riam in viro, 8c fecramentum iifxta allegöriäm* oftendit in
I fo^o.SxpeeniradiduiweftDauidperibnam Ghriftifigu-
i rare,neenon&in fijperioribufr commemofetumeft : f e
I nathan qui inrerpretatur columbæ donum, typum renere
grariæ Ipirituilanifti. Habuir ergo Ionathas filium paruu-
lum nomine Mlfphibofech , vtroque pede claudrim ^ vt
feriptura teftatut) quem Dauid ad fo aCCerfiri iuffit :ëum
j pcædttftiuatio & præfoic»iriaDei , eum quem ad foculîmi-
; mmifteria &mundana n|gotia exercenda, fermone 8c1
j a&ione debilem confpidt,ad diuinuni'minifterium eligit:
quia quefn mundus per faftum elatiqnis fpemlt, hunc
Deus propterdeuotionem humilitarisacqiiirit. Interpre-1