A
Similia.
led tarnen per legem, flue quia iudæuserat, &tanquam
pçdàgogum legem accèperat,ficut poftea manifeftat.Hoc
autem agitur per pædagogum,vc non fît ncceflàrius pseda-
gogus,ficut per vberà nucricur infans, vtiam vbcribus no
indigcat : & per naucm peruenitur adparriam, vtiam na-
uia opus hon fît. Side per legem {pîritaliter intelledam
legi mortuus e ft , ne fübeacarnaiiterviueret, vtper ean-
dem legem (piritaliter intelle&am moreretur carnalibus
B
Q31S veri
dicat, V i-
Chriftus.
C •
1
Matth.9.
Rom. 8.
Qaomo-
do pater
Chriftum,
& tèipsü
Chriftus
tradidetit-
Qs v s- .
a Dei I
abiiciunt.
I N C A P V T l i t .
Hlnfenfati Galata,quis Vos fafeinattit nok obedire veritati ?
Dupliciter hie locusintelligi poteft. V el ideo in
lenfàtâs Galatas appellatos, àmaioribusad minora venir
entés, quodinceperant'lpiritu, & carne conlummaban-
tur. V e lo b id , quodvnaquæque prouincia mas habeat
obferuauonibuslegis.Bènèauttm adiungit, v f dco viuam. [ proprietates, vel vnaquæqüegehs vel bonum, velmalum
Deo quippe viuit,qui fub Deo eft.legi autem,qui fub lege J habere adleratur, quod alia non habet. Nosiftasaltitudi-
eft. Sub lege autem viuit,quantum quisquepeccator eft, j nés déclinantes,fupérioraiètftabimur: aqt ftultitiæeps arid
eft,in quantum à vetere homine non eft mutatus. gui dicentes, p e r quath Ipiritum legis,& literam dijudica-
Cbrifio cônfixusfttm cruci. ! re non p:o(fin t:aùt vitîogenti$corripi,quod indociles fine
Q u iad ix e ra t, leperlegemlegimortuum, quomodö & vecordes,&:ad lapicntiam tardiores. Q u od autem fe-
mortuusfueriCjoftendit. Chriftoconfixus (um cruci, id j quitur, Quis vos fàfcinauit ? Dicituffelcinusproprièin-
e ft, omnibus peccatis mortuus fum, propter quæ lex data \ fantibus nocerë,& ærati paruulæ,& his qui necdum firme
e ft,&ideo lex mihi minime neceflària eft. J veftigiofigant gradum. Vnde & quidam de gentilibus
Viuo autem iam non ego: viuit vero in meCbriftus. Nefcio quit renew oculus mihifafeinat agnos.
N on viuitille, qui quondam viuebat in lege i quia per-r H o c vtrumquë verum fit,nec ne,nouitDeus,videritle-
(cquebaturEcclefiam. Viuit autem in eo Chriftus, fapi- j (ftor.quia poteft fieri,vt &dæmones huic peccato feruiant,
qntia, fortitudo.fermo, pax.gaudium, cæteræquè virtu- j & quoscumque in Dei opéré velcoepilïè , vefprofecifte
te s , quas qui non habet, non poteft dicere, Vuiit in me j cognouerint,eos àbonis operibus auertant. N une illud in
Chnftus. Quis ergo audeat Chrifto legem ifriponere, 1 caùfaeft, qüodéxopinionevulgi fumptumputamusex-
qui viuit in Paulo ï N on enimaudetquis dicere,Chriftum emplum,vt qüOmodoteneraætasnocere dicitur faicino
non reifte viuere, v t ei coerçetido lex imponenda (it. Hoc 1 fie etiam Galatæ in Chrifti fide huper nati &nutriti laâe.
autem totumfubfuaperfona aduerfum Petrum dePetro ; & non folido cibo.veluti quodam falcinatifint to x ic o , &
diiputat, 0 ' I non ftomacho à fide naufeanre,Spiritus fanifti cibumeuo-
Quod autem nunc viuo in carne,in fide, inquit, viuofilij Dei, muerint. Irafçentisenim cùm miraculo verba fiint: quia
Ahud eft,in carne efle,aliud,in came viuere. Qui eriim | fiefuerunt depranati,vt nec fe agnofeerent circumuentos.
in tarne funt,veo placer? non pojfunt. V nde ad bene viuentes I Omnis enim qui fafcinatur,tranfit à bono ad malum: Sic-
dicitur : Vosigiturin carne non eft is, fed in Jpiritu. Q u od vero ut & hi de libertate &fecuritate ad feruitium & iolicitu-
fubdidit, m/idevi«v)î/îfD«>itaintelligendûeft,vt.etiamfic dinem tra,nfierunt.
Chriftus viuat, in credente, habitandoin interii^re homi- Ante quorum oculos lefus Chriflus profcripttis eft, & in vobitcrune
per fidem,vt poltea per fpeciem implgat eum, cùm ab- cifixus.
forptüm fueritfmortale à vita .* quoniam fiitura vita pro- 1 Nobis énim reifte prolcriptus eft Chriftus, de cuius pami
fla eft Chriftianis. Ideoque qui nunc eft-in hacyita au- : tibulo palfione, alapis & flagellis omnis prophetarum
xiho Dei munit,us,viuitin fide vitas promiflæ,viuit. Hice- prædicit chorus , v t crucem ipiius non deEuangeliotan-
uim in imaginém illius contemplatur, quafi pignus ha- I tùm,inquocmcifixusrèfertur, fed multo antequam de-
bens vitæ futuræ. V t autem oftenderet, quod viuit in illo [ feenderedignaretur ad terras,& hominem, qui eft crucifi-
Chriftus : Sc quod incatne viuens, in fide viuit filij De i,
non meriti fuiefle,fedpergratiam Dei,quae Chrifti amo-
rc nobis quæfttaeft,addic)S£.
Qui dilexit me & tradtditfcipfiim pro me.
Pro quo y tique, nifipro pcccatore,«t cum iuftificaret}
& dicit hoc qui Iudasus natus,& e ducat u s e ra t, & abun-
dantiùs æmulator extiteratpaternarum fuarum traditio-
num. Ergoetfiprotalibusfc tradiditChriftus,etiam ipfi
peccat ores erant. N o n ergo meritisiüftitiæ fux datum di-
^ cam,qui non opus erat aari iuftis. Non enim veni vocare iu-
\ 'ßos,AitDommussfedpeecatores. A d h o c vtiquene fintpcc-
j catores. Ad Romanos Apoftolus de D eo loq uitu r, quod
proprio filiofuo non pepercit, fed pro nobis omnibusjum tradide-
derit. Nunc vero ait, quod ièiplè tradideritÇhriftus, fed
pater tradidit , vtfaluarctperdicum mundum : Chriftus
îêipfumtradidit, vt patris fiiamquefaceretyqluntatem.
Iudas autem, & fircerdoces, & fèniores populi,& Pilatus
vuain morti nefeij a^di^erunt. Itaqiie cùm iplè le quoq^
pro noftra fiducetradiderit, beatus multumque foslix.erity
qui viuente in le Chrifto , per lingulas cogitatipnes & o-
pera poteft dicere, in fide viuo fili^Dei, qui dilexit me,&
tradidit leipliim pro me.
Non abitcio gratiam Dei. Vt dicam per legem elle iuftiti-
am. Ille autem abijeit gratiam D ei,quipoft Euangehum
viuit in lege,& poft baptil'mum fprdidàtur peccatis.
Stenimper legem tußitia,ergo Chrifiusgratis mortuus eft. Id
eft,fine cauia mortuus eft,quandoper legem, id eft, per o-
pera legis,quibusludasi confidebant-,pofiètelïè iuftitiain
homimbus. -Gratisautem mortuum Chriftum nec illidi-
cunc,quosreféllit , quoniam Chriftianos 1c volcbant ha-
beri. N on ergo reifte per^ ilia legis opera Chriftianos iufti-
ficari fuadebant. Idcirco enim Chriftus mortuuseft,vtea
præftàretquæ lex non poterat. • ac per ho c nön gratis mortuus
eft.“M ors enim eius iuftificatio peccatorum eft. Huc-
usque contraPetrum : uuncad Galatas reUertitur,quibus
reifte dicit ;
_____ ____ qui e _
xuSjadfiimere^noUerimps.v N e c pärua laus Galatarum
e ft, quoditacrediderintin crucifixum, v t eis fiierit ante
ptofcriptus.quodfcilicet leiftitantesprophetas, & omnia
vcceris legis iacramenta nolcentes, via & ordine venerint
adcredendum.
Hoefolum volo avobisdifcere3ex operibus legisJpiritum accepißis,
an cx audit ufida ?
Refpondetur vtique,ex auditu fiden A b Apoftolo enim
prædicataefteisfides.'ln qua prasdicatione vtiqueaduen-
tum, & præfentiam lànéti Spiritus lênlèrant. Sicuc ilto
tempore in nouitate inuitationis adfidemetiam lènfibili-
bus miraculis prælentia lànifti Spiritus apparebat, ficut in
Aiftibus Apoftolorum legitur. Ho c autem faiftum erat a-
pudGalatas,antequam ifti ad eos peruertendos &elrcum-
cidendos venillènt. Ifte-ergo fenlùs pft, fi in illis operibüs
legis eflèt falus veftra, non vobis Spiritus làniftus, niii cir-
eümcifisdarètur. Deindeintulit :
: Sicfiulti eßis, vt cumJpiritu caperitis, nunc carne confumma-
mini ?
Hoc eft, quodfuperiùs in exordio dixerat, nilî aliqui
fînt, qui cbnturbant v o s , & volunt conuertérc Euangeli-1-
um Chrifti. Conturbatio enim ordini contraria eft. O rdo
eftautem,àcarnalibus ad Ipiritalialurgere, non ab Ipirita-
libus ad carnalia câdere,ficutiftis acciderat j Gum Iudæi
non aliter Ipiritum accipiant,nifi per fidem : Vps;è contrario
putatis Vobis Ipiritum non fufficere , nifi & legj fiibda-
minii Et ha:c eft Euängelii conuerfio retrorlum, quodi
quia bonum mon eft> non éft Euangelium, cùm hoc ad-
nunciatùr.
Tanta paßi efiisfine caufâ :fi tarnenfine caufa.
Multa iam pro fidécoleraueranc,non timoré tanquam
fublegepofiti ,• fed magisin ipüs palfionibus charitate ti-'
moremvicefant: Qûcmiam charitasDei diffufa erat in çordib..
eorumper Spiritum fànctiitn, quern acceperant. fine caufa erg
o ,inqîiit,tanta paffi eftis, qui ex charitate, quæ iri vobis
tanta fuftmuit,ad timqrem relabi vultis : fi taipen fine caufa
tan -
i.Thip-i
B
Abaeva.
(a tanra palfi eftis. Hic.fi tame nodubitantis eft,fed cOnfir- ■
mStis.'Vt eft illud,fi tame iuftueft apudDeu retribuere his,
qui vbs tribulantjtribulationem : & vobis,qui riibulami^
hi,requiem nobiscum. Q u od enim fine cauia faiftuin di-
cituiifuperfluum eft. Superfluum autemjnecprodeft,nec
noceti Hoc verb vidcrtdum e f t , ne ad perniciem Valeat.
Non enim hoc eft non furgere f quod eft cadere: quamuis
iftinodum cecidiflent^fediam inclinarentur, v t caderent.
Nam vtiqueadhucineisSpiritus famftusoperabatur, ficut
conlequentcrdicic: ,
Qui ergo tribuit vobis jpiritum, & operatur virtuies in vobis, ex
operibus legis,an ex auditufidei l Tribuit, hoc eftj adminiftrat,
prafentis temporis eft legendum, ytoftendaturper fingu-
’ashoras atq; momenta leiriperdignis Spiritum fandtum
miniftrari. Et qtlantà quis in D ei opere & amore profece-
r i t , tantèmagislamftiSpiritusinlehaberëvirtutes, quas
auditus fidci, & non legis opera cohfummanti Non quo
legis opera contemnèndafinç j & absque eis fimplex fides
adpetenda, fed ipfa opera fide Chrifti adornentur. Scita
eft enim fapientis yiri ilia lèntentia, non fidelem viuere ex
iiiftitia,lediuttumèxfide.Simül'oftenditur,Gaiatàs,acce-
ptopoft fidem lan6to Spiritu,dona habuifie virtutum : id
eft^propketiam , generalinguarum, morborum curatio-
n e s ,& catéra, q u a ad Corinthiosindonislpiritalibuse-
numerantur. & tamen poll tanta, quiaforlitan gratiam
difcerrtendotumfpirituumnonhabeant, àfalfisdoiftori-
busjrretiti hint.
Sicut Abraham crediditoeo, &reputatum eft itll ad iufiïtiani.
Ho c enim maxime in eo viiftoriolum eft > quod antequam
circumcideret.ur,deputata eftfides gentium ad iuftitiam.
Ero.bhocreferturre<fti{fime,qUodeicli<ftumeft : Quia.be-
nedicentur in te omnesgentes. Imitatione vtique fidei eius,qua
iuftificatus eft etiam ante lacramentum circumcifipnis,
quod ad fidei fignaculum accepit,& ante leruitutemlegis,
qu a multo pèlt data eft tempore. R e â è tafis reputatur
fides ad iuftitiam,qui legis opera fiipergrellus ,.Deum non
metu,fed dileiSUofie promeruit. v ;
Cognofcitis ergo,quia qui ex fidefunt,hifuntfilij Abraham. Vebeatitüdo
ätque perfe&io eft. E t qubniafti inuifi bilis eft o-
culis carneis, fidecolitur, quamdiuin haccame viuimus,
ficilt fupra dixit: Qgad autem nunc Vtuo in cartoejnfideyiUofilii
bét, Sc ipfa eft iuftitia, quo pertinet quod d idum eft, quia
iiiftus ex fide viiift. Hinc ctcnim oftcnderc voluit -, quod
inlege nemoiuftificatur,quia fcriptuitt eft j Itiftüm ex fide
Viuere. Q u a in re irttelligendum eft in lege^quod fiurtc^m
in operibuslégis diitumelTe: & hoc iftis, qui in circht^ci-
fionecarnisj&talibusobferuationibus continentur^ in
qiiibus qui viuit, ita in lége eft,Vt lub lege viüat: féfl tëgeftj,
vtdiiftum eft,pro iplis operibus legis nunc pofuit,qubd de
pofterioribus manifeftatur. A it enim: Lex autem nime ft ex
fide, fedquifecerit ea,viuet in illis. N on ait, qui fecerit eam,vi-
uet in ea, vt intclligas legem in hoc locqprO ipfis operibus
pofitam. Q u i autem Viuebant in hisoperibus,timebant
-vtiquej ne.fi non ea feciflent, lapidationcm, vêl ctücem},
vel aliquid huiusmpdi paterentur. Ergo qui fecerit ea,in-
quitjviuetinillis, ideft, habebitpraemilim, ne irtiftamor-
te puniatur. N on ergo apud Deum, cuius ex fide ■, fi quis
in nac vita vixerit,cum h incëxcéïlèrit,tunc ciim magis habebit
pnefentifiim urn premium. N o n vtique ex fide viuit,
quiüquis prißlehtiä) quae yidentur,vèl cüpit,yel tiniet:
quia fides Dei ad inuifibiliä jïértinet, quae póft dabuntur.
Nam eft ilia quaedämin operibus legis iuftitiä, quando line
fuo praemip re liä a rioft eft | v t qui fecerit, viüat in eis.
Vnde Sc ad R o manos dicit ’. Si enim Abraham ex operibus iuftificatus
eft, habetgloftam, fednokapudDeum. Aliud eltcrgö
hon iuftificari, aliud nÖniuftificariäpudDeüm. Q u io -
mnino nó iuftificatur, nec ilia lèfuat,qui£ tépörale habént
praemiijm, nec ilia quae «terhum. Q u i autem in operibus
legisiüftificätur, non apud Deum iuftificatur, qu if temporalem
indeexpeélat,vifibilemquémcreedem. Sed tame
eft etia^n ifta,vt dixi,quidam,vtficdica.terrena carna-
lisq} iuftitia.Nam&iplèApoft.eamiuRitiavocat,cüma-
libidïcit:Secunduniiuftitiam,quainlegeeft,conuerfatus<\üi(\ie-
timfine querela. Propterea Domin usnofter lefus Ghriftus
iam libertatem datums credéntibus,quasdam eariini ob-
ièruationum non lèruauit äd literam. Vridé etiam turn
Lcgem
pró bpciibiis
inter-
■ h(m a
rum d l ,quia credentes filij funtAbrahæ.Quiafi Abraham fabbató efuriëntes difcfpüli fpicas euulfilTent, refpöhdit
ex fideïfiftificatus eft prim’ , qu o tqu ot póft tune credunr,
filij ei’ fiintjfiue exludæisj fiue exgentipus.Pleniùs de hoe
in ëpiftola ad Romanos difp'ucabat , quod fides reputata
fit Ab r^iæ,& cæteris, quicunque hac mente crediderint,
quia incircumcifiis credidit Abraham, qui exültauit,vtvi-
deLet diem Domini,&: v idir,&læ cams,eft. Vnde & ad infidèles
Iudxos dicitur : Si filij elïetis Abraham, opera A-
brahæ faceretis. .
P rouulens autem feriptura, quia ex fide iuftificatgentes Deus,
proenuriciauit Abraha,quia benedicentUnn te omnesgentes. Igitur
qui ex fide flint,benedicentur cum fideli Abraham.
Nonquôiplàfcripturâ,atramentum videlicet &mcmr
r branæ, quæinlenfibiles fu n t , polfintfuturaprænofcere,
I led quô Spiritus fanólusj&lènlus,qui in literislatet,mul-
j tis póft leculis ventura prædixerint. Porro exemplum ,
Paulôpoft quod de Genèfi-fumptumeft, itain proprio volümine cô-
hoc capi- tinetur.Ef benedicentur in femjne tuo omnesgetes term. Q u od A-
poft. fuper Çhrifto interpretans ait : Non eftfcriptu in femïni-
bUs,qudfiin multis , fed quafi invno, & femini tuo, qui eft Chriftus.
ltaqueuonnunqüamvel detraxerunt v erba, vel addide-
runt. N u lliv e ród u b ium jq u ód in lla aC j& in la co b ,fiue
induodecim Patriafchis * &cà!teris , qui de Abraham
ftirpe dcfcendunt,rtôn fuerint beilediâas vniuerlænatio-
nesa fed in Chrifto Iefu per ômnes gentes laudabantDeü,
Sc benedicitutnouum nomèn fuper terras.
Quicunque enim ex operibus legit funt, fub maledi fto funtferi-
ptum eft enim j Malediftusomnis, qui nônpefmanferitinomnibusi
qtt&firiptdfuntinliWoiegishum,vtfacidted.
Sub timoré vult- intelligi t non in libértatc » vt fcilicet
corporali prælèntiqüé vihdiôlà Vindicaretur in eos s qui
non permânerent in omnibus,qu«fcripta funtin lib roïe-
gisjVtfacerentea. Hue quöqueaccederèt, v tih iplàcôr-
porurh poenaetiam ma lediâi igfiomihiatü formidarent.
Ille autem iuftificatur apud Deum j qui eum gtàtis colit :
non fcilicetÇupiditâte appetendiàliquid abipfo præteri-
pfum auttimore âmittendi. lnipfo enim (bloveranôftra
^ ■
pud Deü*
mftus.
Biblidth.^ Vet.Pair.Toni. 9 .
indignantibus, Dominum ejjtfilium hominis etiamfabbati. Itâ-
que ilia carnaliter nonoblèruando carnali conflagraùit
inuidia, & fiifeepit qüidem poe ^m pfopöfitanv illis, qui
eam non obferuaflent, lèd v t credences in le talis poenæ ti-
mqre.omnino liber$ret,ad quod refertur,quod nunc con-*
fequenter adiunxit :
Chriftus nos redemït de maledïâo legis, faftus pro nobis maledi-
tlurn ■ quiaJcriptumeft : Malediftus omnis quipendet in ligno.
Mors hominis e x poena peccati eft, vnde & iplapeccatü !
dicitur. N o n quia peccat homo,*dummoritur, led qiiia
éx peccato fa âum e ft, vemoriatur: ficutalio modo dicitur,
Lingua proprié caroj qua: intra dentes fub palato mo?
uetur : & alio modo dicitur' lingua, quod perlingüarn fiu
lecundum quem m odum dicitur lingua græcà, alla lât'mai
Et manus alio modo dicitur ipfum propriè cqrpoiis mem-
brum,quod moùemus ad operandum : & alio modomanus
dicitur feriptura, quæ fit per manum. Dicimus enim,
prolata eft manus eius,leéla eft àd ugrfus eum ma'hüs eiùSj\
habeo manum tuam , mânus ytiqùe prôpriè nrèmbrtim
éft hominis. N on autem opitjor illam feripturam mern-
brum elle hominis, Sc tagien dicitur manus, eè quod mà-
nu faéla fit. Sic & peccatum non tantum ipfum opùS inâ-
lum,quod poenadignum eft,fed etiam iplàmofs,qüæprô-
ptér peccataeft, peècatumàppellatüméft. Illuditaque
peccatum, quo reus effet mortis* non commifit Chriftus;
Illudautem alterüm, id eft, m ortem, quæ peccato inflida
efthumanænaturæ,fufcepitpro nofiisi Hocfulpenditin
ligno,hoc malediétum eft per Moylèh; Ibi mors damnata
eft,neregharet,& mäiediiäaeft, v t perirer; Qüapropter
■ pet Chrifti taie peccatum damnatüm e li Sc n'oftfüm pce-
cafum j v t nosliberaremûr f ne reghahtepecêâfeo nos dà-
mnati remaneremus. Q u id ergo miratur Fauftüs,maledi-
6tum elfe peccatum, malcdiélam elle mortem, nlaiediblä
elle môrtalifàtëm cairn is fine peccato Chrifti,? Ex peccato
camçîj homifiisetiam in Chrifto fablum. Ex Adàm qqip'-
pe corpusàdfumpfit, quiaexÀdâm defeendit
" a l - 1 ~ r ï^
G
Matth.12
peut. 2
■ Mots pec-
1 pecca-v
Cft; \
Contra
Fàiiftiim
Manichæ