i^fmaUrij Tor tun At i Epifi. T r euer enf
nedicam Dominum in omni tempore, femperlaus cius
in ore meo:Et alia feriptura, fepties cadit iuftusindie, &
rcfurgit:remaneto<äauumjquod vocacur Completorium.
In eo fummaperfedtioeft cæterorum officiorum. Quaee-
nim feptem officiorum gradus proficifeendo operantur,
Tiæc edauus demonitrat perfedum,id eft, co nfummatum.
Iftud officium ad nodem pertinet : fed propter eftedum
fui nominis > in fine cæterorum officiorum ponitur. In
iftoconfiimiturefus,potus,& collatio, & omne commune
opus,omnia membra derelinquuntur à fùftugio huma-
no:loli Deo,qui non dormit, nequedormitat , commit-
tuntur. Somnus enim eft; imago mortis. Idcircoaliquos
pfalmos in ilto officio cantamus, quos folemus cantare
in n o d e fabbari, quando Dominus requieuitinfepulcro:
6c quos ipfe cantauit in cruce , & «noftra'Ecdefia canit in
officio mortuorum. Pfalmus , Cum inuocarem , exau-
diuit me Deus iuftitiæ me* , cantatur in n o lle fabba-
ti memorata.Ipfe cantatur in completorio propter ora tio-
nem, quam in fe continet, In pace in idipfum dormiam
&requiefcam. Pfalmus, In te Domine fperaui, cantatus
efla Chrifto in cruce, & in eo loco vbife commendauit
patrijdicens, In manus tuascommendofpiritummeum,
hnitur in if to officio. Pfalmus, Q u i habitat in adiutorio,
altiffimi, feutum eft contra infidias diaboli. Quot latentes
infîdiæ poflunt ingruere fiiper dormientes peripfum
diabolum,&pcrfua membra, &periculavermiumac be-
fliarum, non valeo explanare. Contra quas præfens pfalmus
habet congrua verbain oratione,dicentu: Scuto cir-
cundabit te veritas eius, non timebis à timoré nodurno.
Etenim veraciter dicimus Saluatori noflro : Super afpidem
&baülifeumambulabis,& conculcabislconem & draco-
nem. Nonrccolo vtrum fcripfilfem inlibello officialiaut
in altero De ordine cantatorij fènfùm, quem mihi miferi-
cordia Domini miniftrauitfi vems e ft, eo tempore quando
deprecatus film pro officio completorij , ideo non
mepiget illud feribere in ifto loco : quamuis proprius
fit temporibus ilhs,quando tradlus, Q u i habitat in adiutorio
altiffimi,captatur: Admonet nos tradlus,Q ui habitat in
adiutorio altiffimi, vtquoriefcunque diabolösnobisper-
fiiadere voluent, linguis hominum fiuccumberefibi per
gulam & inanem glo riam,atque auari riam, to t i es in corde
naftrovetfèntur verba pfâlmipræfentis, in quo feriptum
eft ^ Sufceptor meus es tu , & refugium meum Deus
meus:fperaboineum , quoniam ipfê hberauit me de la-
queo venandum,& à verbo afpcco.In inrio quadrage/ïmæ
legitur Euangelium,in quo Dominus tentatus eft, qui fua
tentatlonenoftramtentatfonemdeuicit : vt admonea-
murexeo, quod prædpue in illo tempore feinfert diabolos
ad tentandos Ghrifti feruos : Tradlus yero monftrat
n.obis, quern murùm debeam us opponere contra eius
tentadonem. Poll quadraginta dies, id e ft, inParafceue
canitur idem Tradus iuxta morem antiquum Romans
Ecclefi*. Q u i flatus recolir ordinem temporum & rerum.
Poftquam enim Dominus ieiunauit quadraginta diebus,
coepit eum diabolus tentare, & cantauit ci verfiis depræ-
fçnri tradlu. Et feceffit vidlus ad tempus,vfquedum i ter um
reuerteretur, non iam'ad tentandum, fed adperfèquen-
dum per membra fua 5 ficutlegiturinpaffioneredflè, quæ
féquitur poft tradhim. Nos vero quando perfèquimur à
membris diaboli vfque ad m£tyrium, nihifominus fre-
quentare pportet verba Tradlus,quæ dicunt, ipfe hberauit
me de laqueo venantium, & à verbo afpero, à figitta
volante per diem,à negocio perambulante in tenebds, à
ruina & dæmonio meridiano. Cantatur etiam quartus
pfalmus in Completorio , propter verba in quibns con-
line tur, In nodlibus extollite manus veftras in fànfta, &
benedidte Dominum. Quatuor elementa fimt, pro quitu
s cuftodia poftulatur. Quamobrem quatuor pfalmos
canimus, fiue quia quatuor vigiliæ celèbrabantur apud
andquos in node. Petitionem noftrarn in præfenri completorio
eliquat v e r fu sC u fto d im e Dominent pupillam
oculijfub vmbra alarum tuarum protege me. Vtfefta membra
quietepodanmr , credit fe hoc fanda Ecclefia pro-
fiifius percipere, fi euangeliçi viri Simeonis memoriam
fecc rit: cantat ideo hymnum quem Simeon cantauit,poftquamChriftumvidit&
fiifcepit, arque deprecatus eftpa-
cem fempiternam.In ifto officio & in Prima, non eft con-
fabulario ledlionis, Habet tarnen confuetudinem noftra
Ecclefia , vt poft officium Primæ, conueniant in vnum
fratresad ledlionem, &anteiftud officium fimiliter. Le-
dlio eft quædam refedlio mends. In Prima dirigaturgrex
Domini in via, vt veriiat ad pafeua. Operetur primo, vt
poftea impleatur refedione in hora tertia. In ifto vero
officio conlummantur omnia fia it prædixi. Hoc incipit
fieri à primo pfàlmo vbidicitur,In pacein idipfum dormiam
6c requiefeam: Et in fecnndo,In manus tuas commen-
dofpiritummeum. Poft iftarn commendationem non eft
ordojVtfequacur collatio confueta : fed tantum modo po-
ftulario pro cuftodia deprecetur.
De officio, Adjpiciensalonge.
C A Pi V I I I .
T )R o p te rverfilm, quipræponiturin vefpcrtinalifynaxi,
A Rorate cceli defuper, officiis cantorum de aduentu
Domini,fequen tes verfiis fimili modo pratpono, qui cur-
runt per omnetempus aduentus Domini innodurnali
officio,& matutinali, ac vefperrinali. Nondefingulisre-
fponforiis propofiiidicerc, fed de fingulis officiis Domi-
nicalium nodlium. Prima duo refponfbria,id eft: Afpiciens
à longe. & A fpiciebam in vifii nodlis, * figunt in capite li-
bri perfbnam illius C hrifti .qui eft Deus & homo & rex v-
niuerfàlis. Huius aduentum certat nunc fandla Ecclefia
diuulgare longe lateque. In primo refponforiointroducit
cantordidlafeufadlaloannis præcurforis. Experfonalo-
annispoteftdici , Adfpiciens à longe , fcilicet tantum à
longe, quantum diftat cælum à terra. Ipfè enim Ioannes
dicit defe : Q u i de terra efl,de terra loquitur : D e Chrifto»
fier : Q u i de cælo venir,fuperomneseft : Quidafpicien-
do vidcritjfubinfertur : Ecce video Dei-potenriam venien-
tem.De eadempotentiadicit S. Gregorius in hbmiliafiia
vice præcurforis: Q u i & humilitâtem fiiam, & diuinitatis
potentiaconfiderans,dicit: Q u i de terra eft,de tetra loqui-
tur.Et cætcra.Sequitur,Etnebulam totam terra tegenrem,
id eft,video caliginem ignoranriæ tegentem terrena corda
Iudæorum, qui præfèntem Deum non çogoofCunt in nomine
Chrifto.ffte refponforius diuinam naturam in Chrifto
recolit. Dicit Ioannes, Dirigite yiam Domini. Qu od
fieexponitS. Gregorius: Via Domini ad cor .dirigitur,
cum veritatis fermo humiliter auditur. Hucufque Gre-
gorij. Quando veritatis fermo ad corvadit , Chriftus
vadit ad mentem hominis : Cum idem fermo humiliter
auditur, cor hominis Chrifto obuiam vadit.Ifte fènfus re-
coliturinrefpbnlorio, dicente: Ite obuiam ei. Sequitur,
Et dicire,nuncianobis fi tu es ipfe qui regnaturus esinpo-
pido Ifrael. Nempe præcurfor mitrit difcipulos fiios ad
Chriftum,vt dicant ei : T u es qui venturus es an alium ex-
P ^ fmus • vnde fie B. Gregorius : Sicut pro hominibus
nafeidignatuses, an etiam pro hominibus mofi digneris
infinua. Non immerito interrogatio præpofita in refpon-
fbrio, I oanni s interrogarioni comparatur. Q u i n. nefduit
vtrum mori dignaretur Chriftus pro populo Iftael, autper
fc ,ad clauftra inferni defeendere, ipfe poterat ^ vtrum
Chriftus perfè velletregnare inpopulo Ifrael, anperali-
r S/L^CU mu^ros Infecundo refponforio manireftatur
humana nariuitas, dicendo : Et ecce in nubibus
cælifilius hominis venit, atque inde refpondetur fuperio^
n refponforio, quod ihterrogat, fi Chriftus debeat re-
gnare in populo Iûael. Ifte refponforius dicit : Et datum
eft ei reguum & honor , & non folum vt regnet in p o pulo
Ifrael , fedvt tribus Iudaica& populuslfiael&om-
neshnguæ fermant ei. Signo pofito in eminentr loco,
ideil,manifeflato rege, q u iD eu s& homo eft, fequentes
refponfonj currant per ordinem librorum & hiftoria-
rum , vbi hoc perfpicere occurrerit nobis. Hicnotan-
dum , quod .indifferenter m antiphonario pofita funt
vètba fectmdi aduentus Safiiatoris & primi. Multae-
nim prophetata feint de primo aduentu D om ih i, &mulr
tadefecundo, ex his quæ in^ aduentu Domini canuntur.
Poft
bèôrdinè\jÂntiphdntirn Liker 3&9
poft pnélcriptos duos refponforios féquitur , Obfe-
Dominé, mitte quem miffiiriis e s , de hôftro. Ipfë
eft enim primus in contexculibrorum.Poft huncfeqüitur,'
Audite verbum DominhQiii quamuij pofteriôr fit incon-
textu refponforio, Ecce virgo concipiet, tarnen cönue-
nientiam habet aliquam vt præponatür. In ipfo enml
refpondetur Moyfis deprecationi, dicènris : Obfecrô
Domine » mitte quem miflurus es : cum dicit * Audite
verbüm Domini gentes. E t infra, Saluatör noflër adue-
niet. Et iterum, Conuenit rationi, vt refporiforij, qui coilr
ceptumfandlæ Mariæ prænûnciant, coniundirii ponan-
tur : Refponforius, Ec#ce virgo concipiet, «aperte de con-
ceptufandlæ Mariæprophetat : Sequens vero, Milfus efl
Gabriel angelus,ea quæ prophetata funt, præfentiamori-
flrat.Aue gratia plçna /ordinem contextus tenet. Com-
pofitus vero refponforius, Sufcipe verbüm virgo Maria,
fuperioribus concincns , de Romano in noftrum ttanf-
latus efl.Seqüiturordo, vtpofl euangelicôs refponforios
fequatur ApoftolicusjSaluatorem expedlamüs Domini>m
IefumChnflum. Propter coeptum ordinem refponforio-
rumfequuntur refponforij ad teriiam , & fextam , ac no-
nam. Idem prologus qui flat in capite tertij voluminis,
quodvocatùr apud Romanos Antiphonarius, præponi-
tur ptimis antiphonis, id eft. In ilia die flillabunt montes
dulcedinem, & , iocundare,atquecæterisfequentibusin
noflro antiphonario. Currie idemordoantiphonarium in
noftro antiphonario, qui con tin en ts in Romano vfque
ad anriphonam, Angelus Domini nünèiauit Mariæ. Dem
o rdo, quem accepimusde Metenfi antiphonario. In ifto
çfficioantiphonas mutauide vrbis Metenfis antiphona-
1, in noftrum antiphonarium de quartaferia, Inuenimus
mmemorato Antiphonario in quarta.feria antiphonam,
Venist fottior me poft me,de verbis kndfei loanis Baptiftæ.
Et infequenti hebdomadà antiphonam de Efaia propheta,
V o x clamantis.Referuaui cas vlque ad illud tempus quando
legitur Euangelium de Ioanne, vnde ipfæ Antiphonæ
affiunptæ funt.Et pofui de Efaia propheta,Eguedietur virga
de radice IefTe, in feria quarta primi officij. & ptæcipuein
feria quarta & in feria fexta de aduentu Domini pofui an-
tiphonasde Prophetis, quoniam.ipfæ feriæinprophetia
Chrifti & Ecclefiæ extiterunt ab initio. Feria quärta fol &
Iunacpllocata funt in cælo, quaffunt in prophetia Chrifti
&Ecclefiæ.Sextaferia,homo qui fuit forma futuri Adam,
creatus eft. ;• ~ ^
De ReJponßrts,Hierußlem citoyenietfalus tua.
C A P . IX .
PRiores refponforij ex perfona familiarum D ei cantati
funt,hoceft,experfbnaecclefiafticorum virorumldeo
aliqui refponforij de collato fibj beneficio fibimet con-
gratùlando, propriæperfonæ loquuntur. Sicutièft in primo
refponforio : Ecce video Dei potentials venientëm. &
riusyËgrédiéfcurÖóniinüs deSahiarià j .mentioned fetif
Bethlehetriide^üä reges ôriqndifüiit,qiiiyegebàiit jüdpti-
lumDei,fcilicet, Dauid & Ghriftiis v e i fogum. Refpoii-
fôrius,BethleheW ciuitas Deifùhirniideclarat Dominiiim
régis régiiiti, Idëoqiie fitbiiinxi illüni priöri. Reiptuifö-
ritis, Ecce Veniet DominusprOtedlol höfter j habet in fe
ftemniategum, ideöque féquitür, Bethlehem refpöfori-
üm,Antiphonç vadùnrperordinem iuxtaRomahürii anti-
phönariitm,vfquequo,Benedidla tu iiiter mülieres.Deinde
léquituf ördö Metenfis äritiphöriatij; Vbicüriqùé potüi,in-
ferui antiphonas , quæ præconiüm habeht declaratione &
confoktione Hierufâlem, ideftjprimâtûqüi defideratad-
lientum Domini.
infecundo, Adfpiciebam in vifu nodlis, & necceinnubi,-
bus cælifilius hominis veuit: & , Saluatprem expcdlamus
Dominum I e s v m Chriflum.Et Moÿfes ipfe per feloqui-
tur,Domino dicens. Obfècro Domine, mitte quem mif-
fiirus es. Ac in præfenri hebdomada loquitur auc eccle-
fiafticus chorus, aut propheticus aliquis fermo internun*
cius ad Hierufâlem, quæ quondam erat metropolis & ci-
uitas regis magni&petHierufalemad primâtes totiusDei
famofæ congtegationis. Abfentk enim Chrifti nequa-
quam finetriftiria poteft recordari:Illo modo loquuntur
præfeutesrefponfbrij» quaficonfolarites fint populumde
aduentu Regis & defenforis fui: Hierufâlem, cito veniet
fàlus tua,hoc loquitur. Ciuitas Hierufâlem, idipfùm fimili
modo : Ecce Dominus veniet,&omnes iàndli eius cum
eo.Quattus, Sicut mater corifolatur filios fuos, confola
tur ciues & vicinos Hierofblymitanos. Qmntus, Hieru-
falem plantabis vineam in montibus tuis ide Hieremia,
cqnfblaturcâptiüos,qui erasit in Babylone. Sextus, Virgo
Ifiael,iterum de Hicremia,confoktur decem tribus,fiiper
quas regnauit domus Effrakm. Iuxta ordinem prophetiæ
Hieremiæ, fiant ifti duo in fupradidlo ordine. Rfejfponfo?
De Rejponforij's, Gdudeie in Domino fempér. & ,t ceè
apparebitDomiriusi
C A P . X.
I*N Metenfi antiphönarioquem le g i, non continetur
refponforius, Gatidete in Domino: fed de Romano tran-
ftuli ilium in noftrum. Per præfentes refponforios loquitur
nuuciusDeiadpauperes & p lcb em , quæ, ke ile oppri-
miturapotentibus. Sicut inpriöribus refponföriis confo-
latus eft dignitatem poteftatis,itain iftis cönfolatur fubic-
dlam plebem. Refponforius,Gaudete in Domino,plenus
eft corifolatoriis verbis.Ecce apparebitDominus,iplecon-
figit in capite regem regum, qui venturus eft liberare
pauperes&affli&os de manu potentiæ fecularis.Vtrun-
que demonftrarit præfentes reiponförij , 6c liberatorem
venturü pauperum,&eun^em proximo tempore venturfi.
Ho c certat facere fecundu« refpöforius.Prope eftvt veniat
tempus eius.& tertius. Quivéturuseft:hoc etiam quartus,
Ægyptenoliflere. Orietnrftella.tranftuli dealiis refpon-
foriis hic in quintum ordinem,vt exeo eliquetur,quifit
ille qui in fiiperiori refponforio di<äus eft dominator,
ante cuius confpedlum mouentuc abyffi. Sequentes
refponforij finit iidem, qui in cæteris antiphonariis contin
en ts . Excipitur, Lætentur cæli & exultet terra, qui
præ omnibus corda pauperum confbktur. Antiphonæ
ordinem Romani antiphon^rij fequuntur vfque ad antiphonam,
Hoc eft teftimonium. Dein Metenfis antipho-
narij, Certaui inifta hebdomada antiphqnas infererede
proprio Euangelio, de prephetisea quæ plurimum confo-
lantur pufillanimes. • •
DeReJponforiiSiCanite tuba inSïon.
C A P. X I .
N hachebdomada continentur mixtim in Romanis
-w voluminibus Refponforij, quos folemus cantarcin
Dominica,quæ habet primum refponforium,[Canite tijb
a , ] & illi,quos perfequëntes nodes infra hebdomtdam
diftinde canimus. Prætermifi ordinem çonfufum,& cona-
tusfum ordinäre numerum refponforiorum. qui diftin-
d u s eft à noftris à Dominica n o d e per ferias finguks,vt in
fequentibus continetur. Præfentes reiponforij &fequen-
tis hebdomadæ, certant multitudinem populi congre-
gare, v t præflo fint & paraii ad fufeipiendum Dominum
D ominor um.Idcirco plurimi [ Ecce ] quod eftaduerbium
demonftratiuum, continent in fè,ficut eft in refponforio.
[Canite tubainSion , Ecce Deusfaluator nofter. ]E tin
refponforio , [Clamain forritudine, ecce Deus nofter
quem expedabamus.] & in refponforio, [Ecce iam veniet
plenitudotemporis,'J Primus refponforius, [Canite tuba
in Sion , ] commonet ciues, vtfeiant regis aduentum,
&annuncientiliumvicinis.Seçundus refponforius, ]In-
tuemini quantusifit gloriofus ifte, ] ,admonet confide-
raredue s, quod vitra reges fit ifte s quiingredi.turadfal-
uandas gentes. Tertius xefponforius, [ N on auferetur
feeptrum de Iuda, ] docet reges Iudæorum fuom ,tempore
deficere. Quartus,[ Clama in forritudine, ] nunciat
ciui tati Hierufâlem,regem lottgo tempore expedUtum,in
foribusefle. Quintus admonet ciufes , v t fe veflaant di