1490 Freçtilphi Epißopi
Poftea fortiflimas uationes,&quibus natura vires,confue- j & bonum,vniuerfique quad de ipfo dióhim eflct,exultan-
tudoexperientiam viriumdabat,Cherufeos, Suebos, 8c tes approbauiffenr,& ftatim quidemmanu vukuqueinde-
Sicambros.pariter vno bello. Sed etiam Sufas,Perfasfupe- j coras aduiationes repreflit,& lcquenti diegrauiflimocor-
— ' à g g | — ^Êogjggj Mg ripuitedi&o,dom in um que fepofihacappellari,nekliberis
rauit. Quorum ex eo confiderari virtus ac feritaspoteft,
quodmuliercs quoque corum,fi quandoprçuentuRoma-
quidem aurnepotibus diis, vel ferio vel ioctHiafliis
norum inter plauftrafùa concludebantur, dedcientibus
e ftjgitureo tempore, id e ft, eo anno, qubfitmiffimam,
teiisjvel qualifie t re, qua velut telo vti furor polfet, paruos
veriflimamquepacem ordinatione De i C*far compofiiit
filios collifos humi, in hoftium ora iaciebant:in nngulis
natus eft Chriftus, cuius adurntui pax ifta famulara eft.
filiorum necibus bis paniddæ. Tunc etiam per Aphricam
In cuius ortu audientibus hqminibus eXulrantef angeli
Mudilanos & G etulos, latius vagantes Coilùs duxCçfà-* ! cecinerunt, gloria in excelfis D e o , 8c in terra pax Korni-
ris,artatisfinibuscoercuit, atque Romanis limicibusab- | nibusbonævolumatis.Eodcmquetetüpore y hicadquern
ftinere raetu compulit: 8c vtaltius repetendo gentium 1 rerum omnium fumma conceiferat, domiiium fehomi-
feritatemdemonftrem, vnus Moefîæ duçum anteaciem nemappcllarinon pa (fus, imo nec aufus, quovefusDo-
p,oftulatodlentio:qui vos eftisinquit.Reipondimeft:Ro- j minus totius generis humani inter homines natus eft.
manigentiumdomini.Atiile:Itadet, inquiry dnosvice- Eodemquoque anno, tunc primumidemCæfàryquem
riris. Sed moxvi&i funt a Romanis. Traces vero qui k-Wr« his tkntis myfteriis prædeftinauerat Deus ceiïdim agi dn-
fonefun t perdomiti, in ipfà captiuitate d u rabieni o- , giilarum vbique proUineiarum, & confer i oimië s homi-
ftendebant. Nam catenas, quibUs iigati e rant, mord- n e s iu ilit, quando fic'Deus hoinoyideri &eifedignatus
bus vellicantes, feritatem fuam ipd punie bant. Daëfca«n eft.Hæc ilia prima,clariilimaque profedio, Cæfàrem om-
quoque vitra Danubium Lentulus v icit, expulit, atque nium principcm.Romanolque return Dominos, dngilla-
fubegit.Sarmatas quoque Lentulus vitra t)anubium pepr- rim cun&orumhominum çditaafcriptione dgnauit,in qua
lit , qui præ nimia barbarie, nec quid pax fit intelligtint: ië&ip lè , qui cunëlos homines fecit 'nuennihominem,
Marmarides vero & Caramantes in orientali plaga, per aferi bique inter homines voluit quodpenitus foinauam
Quirinum Cæ/àr iubegi t,Germanos videlicet, Gallo s> B ri- « ab orbe cotidifo , atque ab exordio generis humani in
toneSjHiipanoSjHyberes, Aufteres,Cantabros, occiduo hiincmoduma£tumeft, h e Babylonæ quidemypl Mace-
dibaxeiacentes:perle Auguftusadeosveniens,Romanis doniæ, vtnon dicam minori cuiquam regno concellîim
legibus (cruire çoegit.IntereaCæ/âremapud Tafracoaem hut.
citerions Hilpaniævrbem legati Iudorum & Scytharum |
totoorbe trandmlîb,tandem ibi inueneruut, vitra quod :
Deproliis ab Herodegêfiis cum rege Ar ahum. Et quali-
iamquærerenon poffent, fefuderuntquemCæfàrem A-
ter grattant OcUuiani Cafaris
lexandri magniglotiam : quem ficut Hifpauoiup,,G3jlof\
adeptueßt.
rumque legatio medio Oriente apu.d Babyloniam-con-
C A P . X V I I .
tcmplatione pacis adiit, itahunçapud Hifoaniamfo ogei-
dcntis,vltimolupplexcumgétilitiomunerPfequs, Indus, TGicur Hçrodes lènatulcondiIto,AntoniiqueatqucC*-
& Scytha Boreus orauit, Cantabrico teellbper quinq; an- -Claris fauore in regno ludæorum confirmatus(vt iuperius
no saéto , totaque Hilpaniainæternampacem, cum qua- enarrauimus) dum cumomiii.belliapparatninftru<ftus,vt
dam refpiratione laid tudinis reel inata ac repolira, Cælàr cum Antonio ad Acciacum properaret bellum callideà
Romam rediit. Quibùs etiam dlebusmulcaper fe4 multa- Cleopatra quidem interceptus eft:ne particeps fieret
que per duces & legatos bella geflit. Nam inter cæteros,& periculorum Antigoni : Regibus enim * id e f t , Mahehq
iplcaduerium Vindelicos milfus eft. Quibus fuba<ftis, vi- Arabise atque Herodi infidiis ter<dens bellum in Arabasj
à o rad Cælàrem Lugdunum venit. Pannôniosnouo motti vt Herodi committeret, perfuadet Antonio. Q uos d vi-
intumclcentes,Tyberius priuignits Cælàris,cruentilîîma ciflèt Arabiædomina.lin viélus effet Iudçùrum conftitue-
cædedéleuitldemquecontinueGêrmanosbell©àrripuit:' retunalterumquepocentum,peraltetumpeflundaret.Scd
èquibusXL.miliaeaptiuorum viétot abduxit.Quaïeué- hanceiusvoIuntatem,06tatiianuspræUenit Cæiar. Hero-
rabellum maximum & forraidololùm XV. legiôhibus des autem mox vif in Arabiam venit ÿ'bë llo exceptus,
pertrienniumgeftumeft:necferevllummdiusbellum(dc- luperiorfadlus, viâorîapotituseft. Arabesvtrocum vi-
utSuetonius atteftatur) poft Punicum fuit. Eodem verb Ä ie f lcn t , maiore motu fülçitantur , cum valida manu
tempore, Quinrillius Varus cum I I I . legionibus àGer- pugnamrepetunt, vi&Üque agminibus circa làxolà loca
manistebellanribus,miraluperbiaatqueauaritiainfiibie- &.deuia Herodis militém fugant. Plurimis caède pro-
6losagens,funditusdeletuseft.Quam Reipublicæcladem ftratisj cos veroqui fugerant,cumcaftriscepemnt. Poft
Gaclâr Auguftus adeo grauitér tulit,vtlàrpe per vim doloris hanc veto clad Cm aha feqiiitur calamitas Herodem.
caput parieti colIidens,cbmaret : Quintilli Vare reddele- Nam eius regni anno feptimo, &Acciaco bcllo feruente,
gionesjBolphoranosverAgrippa diperauit, & lîgnisR p - tcrræmotus infinitam quidem pecorum multitudinem:
manis,qua:üliquondam lub Mitridatefuftulerant, beilo hominumycroXXX.miliaperemit,cumexèrcitus Hero-
recuperatis,vidtos ad deditionem coegit.Parthi,quali toto ‘ dismcnd^fetincolumis,quoniam lub diuo degebat. Hahc
terrarum orbe vel domito vel pacato omnium oculis d - j miferiam Iudazorura vtfama perceperunt Arabes, triffi-
gnarentur, atque in fe lolosomnis vigor Romani imperij ] busenimnuntiisgrauiusaliquidafhngitur,moxinIudæ-
vertendus effet : quippe, quos priftina vicifccndæ Craflia- am cura omni exercitu ruunt. Hçrodes vero audiens âdn
x card is confcientia mordebar, vitro dgna quae Craflo
interfedlo abftuleranc, ad C&ferem remilerunt, regifque
obddibus traditisfirmum fccdus ddelifupphcatione me-
ruerunt. itaque anno ab Vrbe condira D C C L 11. Carlar
Auguftus,ab Oriente in Occidentem, a Seprentrione in
Meridiem, aeper totumOceani circulum cundtisgenti-
busvnapace compodtis, Ianiporrasrerrioipfetuncclau-
dt. Quas ex eo perX 11, fermeannos, quietidimo femper
obferatas otio,ipfa etiam rubido condgnauit: nec prius
vnquam nid fub extrema fenedtute Augufti pulfata; A-
theniendumfeditione 8c Draconumcommotioncpatue-
runt. Clauds igiturlani pottis,Rempublicam quam bello
quariierar,pace nutriuit, atque amphdeare ftudens, leges
plurimas ftatuit, per quas human um genus, libera reue-
rentia difeiplinae morem gereret, domini, appcllatio-
| nem vt homo declinauit. Nam cum eodem fpeftante*
ludos,pronuntiatum elfet in Mimo : O domiiiumaequum
uentumillorum, italuos folabatur, vtfertur. Noncnim
tantum,mami,armifque freti:quantum noftris calamitati-
bus veniunt.Fallax autem fpes eft,quænon fuisviiibusni-
11 i tur, fed alien is adnerds. Neque Veto vel fecund æ res,vel
contrarias apud homines cert* funr,fed in vtranqueparte
viciflimvidcasnutarefortunam. Ëtid exemplavobispro*
pria demôfttabuhr.Nempc prælio fuperiore vidlores,poft
ab hoftibus vidlifumus. E t nunc ergo quantum asftimare
licet,illi capien tur,vidtores fèfè fore crçdentes.Nlmis enirti
conddens incautus eft: metus autemprouidentiam doceh
Nihil autem vos terreat reruns anima carencium motus:
neque atbictemini terrx concuflionem alicuius futurs
cladis effe portentum. Naturaliafiintelcmentorum quoque
vitia, nullumque damnum inférant: nid ex ipf is euc-
nerit. Nam peftilentis quidem vel famis vel terrsmotus
dgnum aliquqd tardius fortaffe præcellerit, ipfà vero cum
extitprint » fui' m a gn itu d e finiuntur.. Taiibus vero
' ;■ chrónfTofn.t.
» hoftes aggreffiis
wpevatut 8t vicit Quam diuquiderii reftiternntnon
U il y i T. I - .. S g g i j p i
circumfcripfit, fed iritotas etiam cUiitates, ftucii uth lilieraA.
litatis extendit. Prorfus non eft idon^us regniItrus,qtiem
ihonore Cæfâris riudumïeliquerit; I^offea vero.qiiam lines
maenacides eotiimfida 'cft | ybi » terga yevt^unt,
mutria iudæis, multi yèVo à.femètipds conculcati ,quos
Herodes pene oirines autinterfçcitàut cèpit.Sedhàncfüf-
wuit vidkoriam foliçitndo propter amieftiaro Antoni),a
vfoftédkoriam Cæfaris. apüd Açcium. Itaqüe Herodes
traderis lepericulo »Rliocktlnque traudnilFus adiit, Cæfa-
rèm fine diademate ï veftë quidem cpltuque priiiato ,fed
feftu règio neqùë diffimnlata veritate, coram hæc dixit:
Êeo Cæfar rcx fa<^usab Antohiq, fateor vtileiii me fiiife
ie reg« Antonio, neqüe dubitàqerim dicere , quod Omni
modoarmisqutiqueme gratum expertus effet, nidi A -
rabes ptohibuilfent. Verumtamen& auxiliapro Viribus
3 m id , & multa frume«ui milia. Égo enim optiniilm
condlitim eidedi, vnam elfe dicènsCleopatrs mortem
aduerl&riotum corredtionem/ Quam d occidiffet &
pecunias ei & muros ad tuitiónem , & exercitum &
memetipfum belli contra te focium jtoilicebar; Sed
profefto eius adres Cleopatras amores, & Deus qui vi-
doriam tibi doiiauit, obfttihut. V nä ergo Cum AhtOniO
vidtus dim , & regni edronam cum eius fortuna depofui;
Ad te autem v çni, fpçhi fàlutis de virtute prsfumens,&
ne in examen duceretur properan? qdalixam jcus alicuius
fuerim. Ad hæc Cæfar: Imo verçlaluus ëfto , inquit, &
nurfc regnato certiiis. Nam meritus e s , v t plurimos re-
e a s , cum amicitiam tanta fide cuearis. Experirç autem
vt etiam felicioribus fidelis- petraanea's. Siquidem ego
prsclariflimam fpem detuaquidem in^gn^umitate pro-
mitto. Redte tarnenJecit Antonius, qiu magis Cleopa-
trsquamtibi paruitiTe naioqi lucrati fumus propter eiusv
amicitiam. Huius fetmonis hürpanitaterégeni^equid de :
amicitiafua dubitâret, hortatus : & diademailiimipudiit,
k regnum confirmauit. Inde in Aegyptum,profecutus
Csfaris iter, fuppeditatis omnibus quae vf'ui y elipd vel ex
etcitui forent : inaximath gratiamirtxpeiatoris fibi fuo ftu--
dio cönciliaüit : praeci pue, quia inlocis aridioribus vfque
Peludum fegali prouidone aquarum affluentiam dimmi-
niftrauit;Qu«büs officiis tantum fui amorem infundit om-
hibusivtplus videretuf meruiflèi quam accepiffet:minor^
que regnipoteftas, quam humartitatis largitas,apftimare^
wr.VndeCæfàt ex fententia rebusintra Aegyptum gefias,
Antonio &Cleopatradefundfcis, non fplum quae aderapta
erant Herodi reddidityverumetiam prster ilia, quas Cleopatra
auerterat, Zadorafo, Hipponem,Samariam eicocef-
dt: maritimafq-, vrbes, Gazam^ Antedona, •Hioppen,Tilt-
riin Stattonis fimul donauit. C C Ç C etiamftipatoresex
Gallia,quib.feptaincedebat Cleopatra, ad cuftodiam corporis
régi conCcffir,muitaqj aliaJSéd his omhibUs rexplus
lætabatur,quia â Cæfare fuper omnes,infra Agrippam dili-
gebatut, ab Agrippa infra Cæfàrera.
T)e operibuvtb Herodeexcellentioribus fäftit. Et de interfè-
ftionéfiliorum ac coniugis >fiue amcorttm, Ac
demum de eius execrabtlt mor- *
p j , ■ te.
C A P . X V I I I .
IGitur poftquam Tracon regiortem, Sc Bathaneam, om-
nemque terrain Galilesyjiirioni Herodis Cæfar lubdi-
dit, totiufque Syriac procuratórem coplhfoit : animus He-
todis admaiora fublatuseft. Anno itaque regni fui X V .
templum inftaurauit, & duplum terræ fpàtiuqi, quam foe-
rat circa templum, raùrp amplexüs e ft, ingenti furaptu, &
munificentia fingulari, a rg um e n t erant in ambitu phani
magn* porti eus, eifqtie coniiin«Stumd Septemtrione ca-
I ftellum,&illas quidfein à fundamentis erexit. Hoc autem
nulla re minus, quam regrfi fedes largis opibus renouatü,
Antohiam vocauit, in honorem Antonijf Quinôtiam do-
mo fibi regia infuperiore parte ciuitatis eXtruda.duas çdes
in eamaÜnias , atque pulcherrimas, quibus ne templum
quidem vfqj conferri poflet, «difiçauit : eafqueamicorum
vocabulis, vnam Cæferium, Agrippium alteram nomma-.
foos templis replcuit,ih protiiiiciam qiioque honores
eius efFuditfj&iri multis ciuitatibiis tenipla, quæ Cælarea
fnomihantuCtóft^uif. Çærera vëroiçius operamuriificeh-
tër conditaohiittö.Scireyerb ciipientes, àdlofepni libres
conuolare ftudeânt. Vniu 9 aùjem ciii iratis. portuin, atque
Optra eriatrabo àb eo^eraiSlaÆigo ciirh vidilfet vna ciui-
tatum vétliftatë iaiti felIàm,qPyrgosStratonis vocabatur,
in littore marisrtotjim eanî eahdidp reparauit fàxô. Littora
yerocpntigua huius ciuitatis adêo fucruntimportdofa, vt
omnes in mari ftuâtuare cogerphtiiripifoas Aphriçi me-
tuentes, qui ex Phoenicead Aegÿptuin naùigabant: Çuius
etiam mediberis auratantdsvndarû moles âdfcopuloieri-
gitivt.remeantis æftu gurgitls perafiquarituih fpatium maris
feritas augeatu^StdreX libëlWtarë aefomprib- deuida
natura loei raaiörem porturn f^ffcau it:& in eius pënetfa-
lib'us alias naùibusftationes fecitlaltiffimas. Etquanquam
omnis ei locus aduerlaretiir, taméii ira ciim difficultafce
cettauit, vt firtnitas. quidem ftruduræ.nequaquam mari
cfederét: pulchritudo verd tanta effet, quafehullares ardua
priepedilfet ornafcüm. Ménfîik ehiiri quantum cüximus,
portui fpatium, per X X . vlnas inprofundufo taxa oemifit:
quorum pleraq; pedum L. 1 ongi tudini s , ÔC altitudinis XV.
ôdatitudmis X, nohniillaëtiam maiora foerurit. Expleto
autem fpatio qpod vndam celabat i in C C . pedeshuirum
[ dilatauit. Ex quibus C . repelleridis fludibus ante con-
f ftru d ii c ite r i autem fàxèo, qud portuk cîhgitiir , muro
fubiéûufunt, magnis turribus interpofitis: quarum rüaxi^
! ma atqj pulÉierntna ex parenté C ifà ris Druliûni cogtio-1
! minataeft. Crebri autem fornicesad dedUcënda,quæ por-
tus haberet, prdque fornicibu s Sf circdrh ëos pilalàxea &
j kta,quxnaueségiediéntesexci^efef : Aditusautem fe-
! ptentrionalis eràt. Vetttorùm enimpro fitu loci placidim-
mus eft Boreas. Àdoftiüm veroftatuàs, fiuéColoffi,trei
vtfinque fulti columnis. Quafomàleüa qiiidem intian-
tibusftantesjfblidatutris fullinet:dextera vero duo pro-
1 cerilapides iu n d i, &partis aduerfàs turns magnitudinem
[fiipèrantesi Domus autem portui connexæ , candido
! itidem lapide, parique menlura fpatiorum ciuitatis
tendehtes in portum. Contra oftium vero portus in
! colle Gâsfàris templuta, magnitudine fimul &pulchritu-
; dine præcipitum , ftatüaque iii eo. C la r i s fiue Colof-
! fus, non m inor,qnamloUis aptid Olympias, cuius ad ex-
I emplafa&useft* Hanc itaqueciuitatem in honore Casfà-
ris,nuncupauit Cèfareain Proamore vero parentum,id
eft, Autipatri, & Cypridis, & Fafèh, ciuitates,caftella,cur-
res,ob memoriamastcrnam ædifiçauit, Ludos vero Olympiad.
certaminis , & gymnafia in diuerfis ciuitacibus pro-
priis fumptibus reparauit Q«jiii& corpdre irius eft, quod
magnitudini animi fui comicniret. Erat vtiqiie Venator
lummus, bellato t fo ra s , fàgi ttariüs dire diffim u s, & inn-
buslabentibüs feliciflimusfecündam cuius fortunam hu-
miHauit fuperbia. Moxetiam vt regni adeptus eft poten«
tiâm, repudiauit conmgem. qüâ prius habüerac, quæ Do-
lis vocabatur, & Mariamrtém Hircani neptem, de regio
femine Alexandri filiam filij Ariftqboli , fibi fociaurtin
coniugio, àregalibus priorc deptilfà vxore, cum fîlio Anti
patro, quem exeafulcepërib Ipfe vero immenfoamore
Mariamnem diÜgebat, à qua minime dileâus fed rhagis
exofoseftî ôb hanc eaufam, quoniam Hircanum eius aim,
poftquam Parthi ab exilio ilium retniferant, dolo occide-
rat, fratrenaque vxoris loathen» cinpontificatus honorent^
contulerat,inuidiaftimuUnte, propter faûorem populi,
quem etgaeüm habebant, necare ptæcepit. Hi enim do>
lores atque nobilitas fànguinis excitauerant mulierem
aduerfùs maritum, amorque înaritieximins, quem erga fe
noüerat, atque foecunditas prolis addidèraùt fidiidana.
Genueratenim ei III. filiosatque duas foeminasj quofom
vnus vocabatur Alexander, lecundus Ariftobqlus , fer-
tiusRomæ liberalibus ftudnstràditusdefonôluseft. Hæc
igitur Mariamnes probro dabat Herodi fiiorum necfcm.
lororemque regis Salomem&fratrem Feroramalediâis
atrociorjbusdehoneftabac. Scdrex quidem amore vxori3
muttts