Zeiotesdicitur, quia Cana zelus intcrpretatur,vbiDomi-1 fitineiuspoteftate. Vnde & Paulus; n unquid nonhabemus
nus de aqua vinum fecit. " _ ypotefiatede Euangelio viuere fednonfumus'.vfibacpotefiate.Sunx
ïudasScarioth de tribu Ifàchar.à loco Scarioth vocatus: I enim quadam quæ Deus precepit>quæ qui dimiièrit, reavel
ab ipfa tribu ex qua ortus eft> futuro vaticinio fie voca-
tus qui mercedem erat acceptutus pro perditione magi-
ftri.Scaiioth & Ifachar merçes interpretantur. [üosduude-
cim mifitlefus prteipiens eis & dicens.] Hos'dqodecim ordi-
nauit Apoftolos, & mißt Dominus ante facié fiiam in om-
nem locum in quo eratipfe venturus. [Mißt veto cum eis &
feptuagmta alios , non tarnen ordinauit in altqqogradu, nifi tantum
potefiatem eis dédit curandiinfirmos, & eufiendt dtmones
quam diu difeipuli Uhus ejfent. Tarnen poßea der cliquer mit aim,
etiam cum illonon ambulabantf] Et lu das Apoftolus fuit, &
virtutes in nomin.e eius fecit, quia fie dixerunt quando re-
uerfî fimt. Domine,etiam in nomine tuodamonia (ubii-
ciuntur nobis. Obhocquirecipitiufturnin nomine iufti,
mercedem iuftiaccipiét.Quicunqué alicui bene fecit,quia
fèruumpei ilium æftimac talem mercedem à Domiqore-
cipiet.quaiî ille colis fueritqualem credidit.quia pro nomi-
neDei fqcit. [Er dixit eis.ln viam gentium keabieritis.] Ne lean*
dalizentur Iudæi fi gentibus predicate tur ante ipfos : pra-
cepit vt ante offerrent eis vetoum diuinum,&hoc ante re-
furrebkionem. Poft denique cum repulerunt & crucifixe-
runt eum dixit. TIte docete omnesgentis, & m cipitfitesSama-
ritanorum neintraueritis.j Samaritanividebantur nec Iudai
eflè,necgentes. Iudæi non erant, quia de ptogenie Abraham
nopprat. G entes videban tur n on efte,quia circumci-
fierant, & Iudaicam legem habebant ob hoc fpecialiter
præcepit de eis [Ite pot tus ad oues perdit as dom us lfraeL]Q\its
appellantur fècundum P ial miftam, qui regis Ifrael in tende,
qui deducis tanquam oueslolèph. Perditas eas oues dicit,
lu baudi tur à Diabolo, pro peccatis. [5K»fW4«fewpredicate
dicentesy.jtiod apprcpinquab'itregnum cdoriim.] Hocipfe
primitus pradicauit,& hoc ante omnia &fuper pmnia prç-
dicandum eft , quiaaditus quinobis interelufus fuerat per
Adam, aperçus eft : feftinent omnés ingredi in vitam æter-
nam per bona opéra. £Ef vt vobis credaïur, infirmos curate.
Infir mos & corpore & animo. [.Mort nosfufcitate,]6ii mor-
tiios in anima, quia euro peccatanimamoritar.Et corpore
mortuos, vt per vnum mortuum corpore , reuiui feant in
anima multi.[Leprofismun date.] Sicut finit leprofi corpore,
fie funt & anima leprofi variis peccatis inuoluti. Et fimili
modo horridi in conipebfcu Dei-.ficutiftein conlpebtu ho-
minum [Dæmoneseiicite.] E t de eis in quib.apertenomina-
tur & qmb occulte animo præfident.Dæmones dibti Græ-
ce quali demna, id eft perithac rerumfcij. Prslciunt enim
futura multa,partim fubtilioris fènfiis acumine, partim cx-
perientia longifîîmæ vita,partim per Deiiulïum, Angelica
reuelatione,corporumaereorumnaturavigéte. [Gratis ac-
cepfiis.gratis date.] Sine pretio a me accepiltis, fine pretio
tei reno impendite iplàm dobhinam, ne pro fbla cupidita-
te putent vos ptxdic3.te ffiiolitepoßidereaur um,nequeargen-
tum.]In fine dicit quare non fit neceflàrium dicens.[Dignus
eft.operarius cibo fuo.] videlicet ab his accipere quibus predicate
i£t um & veftim.f Netßpecuniam in sortis veßris.] Qu od
tus poenam exfolueequadam vero quaecoceftitvqua; & dj.
mittere poflumus & facere licet. [Dignus eft operarm cibo
fuo.]Hoc in loco Paulus accipit,quod dixit. Sic Dominus or-
dinauit,VtqutEuangeliutnadnunt'tanudeEuangelioviuant; [in
quameunque autem ciuitatem autin cafieUum tntrauerttisjner-
rogate quis in ea dignusfit, & ib i manete.] MundusDominusj
mundos vult habere difcipulos,.quia cum Spir.5.effici po<-
teft, & cum peruerfo peruerfiis.' N e c vult de domo in do-
mum holpitari predicatore, ne corrampant bonos mores
coll o.quia mala, [binantes autem in domum,falutate earn dice-
m.]Per domum habitatores debemus intelligere.quod no
folumhofpidquifemabona a nobis eligitur, benediccre
debeamus: vnde retro dixerat, quis in ea dignus fit, id eft
benedidtionem accipere vel verba v ire vb erius audire, fed
etiam omniblhominib.pacem debemus imprecari. Etipfe
■ infinuatquiddicere debeamus,inquit.[P<e»r bukdomui.jEt
ex ifto preceptoDomini& exRo.manorum praecepto falii-
taredebemus Chriftianos, quia liefuit confuetudo apud
antiqiios noftros. QuodH ebraice &Siriace Salamalech di-
citut: Grece chere r Latine aue.Sed ex mala cöfuetudine &
dotftrina adoleuic apuod Palatinos, vt nullus coparem fun
obuiantc imprecetur.Legantlibrumregum,ibiinuenient
Hebreos reges ira feeifle. Et Romani fimilirer,itayit non
folum homines inter fe, led per aues etiam imperatoresfa-
lutatos.V nde eft illud pfittaci,^ vobi sahorum nomina dil^
cam,hoc didjei per me Chere Cselara quid noceret ho mini
quaHo obuiät forfitan eledto Dei, fi d'icerec ille illi,faluet te
Dominus Heliiasus.n. Prophetavnum verbum iratus dixit
puei:is,& quadraginca duo ex eis perierftt. Si bond verbum
dixi fie t,l i m i 1 i ccr foret. [E tfi quidefueritdomus d;gna veniet pax
vefira fuper eam.fHoc eft ii habitatores qui in domino habitant
digni fu erint. Per continentem hie quod continetur
often dens. Veniet fuper eos quod imprecatumiq^rat. [Si
autem nonfuerit dtgna, pax vefira advos reuertetur.] Quia fi is
cui imprecäturbonumautproquooperatur, no fiietitdi*
gnus accipere, diceti vel facienti bonum merces manebit.
[Etquicuntfc nonreceperintvos-.nequeaudierint fermonesvefiros,
exeunt es excutite pu lucre m de pedibus veßris in tefiimoniu m illis.]
Puluis excutitur in teftimonium laboris fui,quodpredica-
tio Apoftolica ad eos peruenetit:& nec ad viftum quidem
neceflaria acceperinc,& Euangelium fpreuerint.[^i«f« dteo
vobis, tollerabilius erst terra Sodoniorum in dieiudiciij : quamilli
««mtf/.jObhpcquia illi non habuerunt ad fe miflos pr^di-
catores.Hic apparet quod diuerfatormenta funt interpec-
catores in inferno.
De perfecutionibus Apoßolorum.
£ A P V T X X V I I .
Ecce ego mitto vosficut oues in medioluporu.] Lupos appel-
lat feribas &Pharifqosdn medio no loco fed odio,quia
cum incipietis apparere fapientes & boni odient vos ficuti
me faciunt. [Eflote ergo prudent esficutfirpetes.&fimplicesficut
duobiis modis intelligi debet, vtneq; pro ornamento au- columba.] Per prudedam veftram deuitatodoiftrinlcoium
rum & gemmasit) zonis luis ponerent, neq; fiicellos cum j malam: per fimpheitate columbz deuitate eoru malaope-
denariis ad zonas alligarent.Pecunia>denarios de are dicit, ra. Haber ferpcnshanc aftutiam,vt omne fuu corpus obii-
vnde tunenegotiabatur. Vnde Petrus cumloanne dixit ad ciatpercuflionibus, vt caputlaluum feciat.Ita & nos facere
claudum. Argentum & aurum eft mecum.]Nonperam debemus. Caput noftrum Chriftus eft.Torum corpus dare
invia.] Perapaftoraliseftlacculusad portandum panera.
VndedeDaniddieirar. Tulitpetam paftoralem, quam
fêmper fêcum habere confueuerar. [peque ditos tunicfi\r.]
Vnam tuijicam dicit ficut ihcedebat veftitus, ne ex aliis
veftiti^iliafibi futuro metuferuarent: cumex illa^poteftate
poflèntaccipere^Ne^M/fMw^Bf/ï.JEtMarcus dicit, quod
calceari eos (candaliis preccpejit.In calceamentis fpiritua-
liumeftintelligendum, vtverhumEuangelicum nonóc-
cultarent: nec etiam in terrenis commodis inuiterqntur,
vel fulcarent pro terrqnis rebus pradicationem Euangeli-
cam.[N^«erir^4»i.]Et Marcus dicit vii:gaportandam.Sed
Matihaus dicit de virga Silueftri & corporea. Marcus per
virgam poteftaté Euagelica predicationis vult intëlligi. In
virga poteftas predicationis inteiligituf, vt cjui voluerit vi-
uetede Euageliq.quiaillum adnuntiat, faciat,qui noluerit,
pro Chrifto debemus, vc no eiim negemus.Per fimplicita-
tem columbæ, fiueSpir. S. qui J>er earn fignificatuseft.ftu-
deamus cumomnib.hommib.pacem habere. [ Caueteaute
ab £owiw/£i«.]CaueteJobferuate,cuftodite.[rr<ttk»r enim vos
in concilia.] Trad ent, id eft ad ôccidédum prod ent, quia in
me credius.]Et inJynagogisfuisflagellabunt ror.jHoc ita fuifle
liberadlus Apoftolorum teftatur,vbifcriptum e ft, q» cafis
Apoftolis 4f nuntiaueruntne vitra loquerentur in nomine
Iefii. [Ef adreges &prafides ducemini.]l?txCides vocabantur à
prafidendo. Confides,quiprouidebant prouinciis,quod
mit Pilatus, & Albinus in Iudaa. Reges Herodesambo,
& alij quos libri paflionum eorurh commémorant. An-
te quos Apoftolidutftifhne, aliqui flagellati, aliqui occifi.
Q u od autem prefides ante reges poluit , feiend urn,quod
confides qui prouiheiis prafidebanc exçellentiores erant
in Matthäum Euatigeltßäifr.
mulfisregibus&hafcëbantlriminifterio quatuor âut quin-j
que pronincias-cum regibu s, vt Cyrinushabuit Sÿriam.[i», j
tcfimontu iIhs &gentibus.~]QuoAin tantû (ngeftîfti'sçispræ-
dicationé Eùangelicam, Vt non folum nonaudirent.[C«w
aitt tradent vos rioUfe cogitatequomodo aut quidloquamini. Sola
voiuntas veftrare£lafiti&ipfam offerte Deo : Spir.SJóquetUrpro
vobis, qui in Vobis habitabit. Dabitur.n. vobis milla hora qu 'td lo-
quamini.Nduit-enimSpir. S.quid cuitfo neieffarium vel oportuttum
Jit adhquendum.Koenm vos ejlis qth loqumimfedprimpatris
vfiriquiloquitur in vobis. ] I Quam uis per fiftulam eord is ve-
ftri voxaudiatur ;.tamen fpidtus eriti in vob^'fons bonitatis.
quidabitincrementum&audatiamlbcutionis. [Trade t
autemfraterfratrem in faommfp Hócfrequentecfadturtitrft
in perlècutionib.qûod frater pagaUusChriftianum fratrem
prodiditad mortem.'\Et paterfiliüm.]^dó(oium tradiditad
raottëïfc<ictiÀmmu\ti(*càdcxunt.:[$ft'infiffgenffi,qinp4Ve-
tes,& morte eos afficient.] . De hpc nulla quaftid,eft qut fatis
habemnsiexcmpla.[Ef eritisomtiibodiopropter nomen meitm.]
Beatum odiüquod pro faluatore infertur,hodomnesChri-
ftiani debentoptare. Qqod a ut cm d i citeritisodio. omnibus
lubauditur malisiNam Ijpmnö-ihiumnó odientvfèd etiam
amàbunt vr fratres. ( Qui ante per filteraucr it vfij, infinem yh'k
faluuscm.] Nih il prodefiberifc incipéieji nó vfq; ini fineirj..
perfcuerauericiu rcâa:fîd«5vcî:in tjono operequiaslignurù
in quam partem cecideçit III manebi t-Hippronornc eft in !
ifto lpcojnon adue^bium ^habet fenfuip quail ille. [Cufn
d^perff^kikrVosintiuft^èf^uifit^tW^hti] -De pralend
mftfioiie loqncb.acûr,VE fi ep ,• per&queiyh tui;,reuerterét u é
ad emn,c.uia nolebàt occidi dpnec ipfèprimus pro ommb.
mpreretur.Et tamén generalbsft donuni præcepcum.Qqi
nölueÉitcöftimmari vitam fùâ permartyrium.dct locu pfei.4
fecutoriv&éRCÿbipolfitquietiüs Deoferuire.Verumtamë
qüantö crudeliora fuftinuerit^ro Deo, tâto beatiot erit iii
çtei nô regif&fcAMetdicôvobii* nocônjûmmabuis ciuitateslfrae}
donee (drushomiïiis v. niât .]Dd'hoc dicit,qpia ipfeerat vencuj
tus ad pr^dicanduVqtm eo&ttinc mittebàr^NBeftàifcipuhts
fupermagtfixuniCfiiotzCty npllte quæceregvgndia. Méfer|
fèquünturiqui magifter vefter&Dominusfùrt\-:quâto im-iT
gis vos qui difeipuli eftisr& creaturamea. [Sufficit difeipulo,
vtfitftcütmagïjiér eius. Tune eritperfgêlusdifcipttlUs f i magijlrun}
pôtueritaquiparare. Sipatrem fioemtliasÉpcl&bubvocaücïUnti
qtumto nutgis domcfiicos\im. Sinuhi qui quafipaterfamilias vobis
pufum,dixei'Unr:triBeelzeb:tbiiicir damoniaiqtMnto magis vobis
.pcîcrVîfl/avir'.'3'Paterfamilias ade antiqu9 geniciuus eft defcc-
denS 1 Gtædo,&,paterfamilias illevocacnrfqui fuæ ^milia
fiçpræeft ficut patetvQuo nomine Domin''ïeifte
qui difeipùlis dixit vos amici pe i feciftis.Et pToecepitvt pâtre
ipfum iriuocarét. Domefticps Apoftolösa ppellat.quia
éi pef fide,& operatiohé dpmelhci eranti [Nihilopeftiîquôd
■ rwrèueUbïtur,&occultumquodàonfcietur.fiDeti\i\3.to iudicio
bbminuvdieitjqiiod in vkimo examine vniufcuiufq; vola
tas&opüs mani fe ftû debeat eflè. Ac fi-dixi lfetv Ve n i et tern -
pus in quo & veftra virtus, & eor u nequitia demóftrabitur,
cê recipietisvos bonapro benefàâisy&ipfimalapro malisc
Qpertum aütcoopertum diciiut.fç^ddicovobisintenebtisi
diciteinluniiné-Quödaudfiisinnijffierto,apertiuspradicate:quod
vos erudto in pdruulo loco ludaajn toto muntio dicitaQuod in aure
auditis predicate fuper tefta. In m bré pÿouinciie'loquitur, vbi
foliti erancfupra domos liantes predicate é i defûper tem-
blo. quia plana eraht eorum teélar Q uod lacobus faciebat,
quando inde pracipitaimeft.' [Etnolitetmereeos,quicorpus
occidunf.anmntautem noppjfmoccidere.] Holitczimeteeot--
pus trade re pro Chi ifto, quia quauis pofiint diftipare cor-
pusûarpé nec anima poflimtauferre fiiam gloriam : nec de
corpore polfuncfacere ,y tn 5 refurgatin gloria, quocunqi
modo eum incénderirtc vel in quamcunq;-aqüam prpie-
cetii\t.[Sedp9tius eum timete, qttipotefi&ammâ&corpuspcr-
dereingebeir.d.]l\ le timendus eft.cjbiinhoclecirlo potagère
q voluerit de anima & corpore, & modo anima mittere
in pcenas aternas, & poft diem indicij mitteré corpus çum
anima in eifHé tormétis. Pergehewnam infeibu volens in^-
telligi.Fuit deniq; vallis iuxtâHieruîalcmyqü^ d iâ â fui; ge-
• hennon,id eft Vallis en non, quiaHebraicoltrmone vallis
diciturtépnon,proprium nomen poffèlîoris. Fuit vdroirrigua
de Silpa torrenre,& nemocofà.Quandocunq-, auté po-
Biblioth. Vet.Batr.Tm.y*
pmus Ilrael reueirebaturà culturà'Deii ibHdolaiinmôlà-
bant & dininabant.Et tune côrninatps eft Domimus Ibcuhl
ipfum im p le tur umcadau erib. m otttiofum, v t vc*ce;u r
topllet,id eft pulchrajfed poliandrum,id eft tumialusmor-;
tuoriim. Hoc pef Hieremiameft Domtnus c6miBatius','&
temporib. C h i ld ^ u m côpletum eft.Futuraigiturfwpp!i-
cia huius- Ipci vocabulo donotanrurDuplicem aâteftege-
hénam,in quîb.péecatores c tuciandi funt, videlicet n 'hftû
fri'gorem,&nimiûealorctîvIobdefigi>at,quidicit. -Adrii-j
mmm caloré tranfeunt ab/aquis-niukrm.- [xonneduopafîmi
ajjcvencunt.] Paflèrum multafiintgdfteraialij gaudétuâtror
raminapatietCi:alij'valles rofcidâs reqirunt jfnbfitHiUi-m^iij
resappe'tuntiqualétesïDiétusefta'üqpaflefdjjaètiacarêi'iluT
bebantur veroftequéter invete d legé offerri, jptVtet' qua
; dam obfèruationes.fiue purgatidnesïDat ergo fimilitud/çe
' per mecaphora de te inferior! atÜûpdrioreni’, & eft fprecie^
parabobé rerùm généré difîîmMiïi; hortantis^ôedernoftran j
tis.Quam pronideilMâ diuinapiotiîyerga genus b a to i â n l
habeàt. Ac fidicatapette. Si|>âritâammalia&vilia?qu«
hic vidçtis vehdcrecüm vnb aflèy abfque Deivolutitati'iti
I la q u a s hominumnô decidunc, quanto magis v p ^ ii i aq
i imaginera D cffaâ *cftis, Dei prouidencia &tutat^iwe>qiij-
ftodimihiîDe afrenamqüe quôd>eft genus ponded*, id eft
fcrupülusvnuS j velnbmen numeri ; di^ierfo modo'ëx^bf
nant aütftorés; Dicunt-enini.'arithmetici q^düttnmiër»!^
allédüp,xres, ôcîfei habetfenfutti yh üv ltélü in^o iii^chf
mëtjcorûatfeàduodbcimvncièdkunmr’.Potefti ergol bTlèi,
vt aliquado chari elfenrnimium propier illas puigattètiei
diuerlâs, 'qua fiebant cum ipfis in templo Dpnrini
quando viles. ^Secundumveroillum fenlumpo|fierifôfti
;alÏÊ,hoceft cura vno dén^o,vdvi»p'fenipulbdëWïei't»e|-
'cübdum alium vero'inteiieâûm,p6rfiB;i, vt èmerétuddtei|
■ eiSm vtialibraq> eft alfe. Quia üc Lucas céchidirad i f t h ^
cens.No» nequitHfèpafferés vpieunt àipffMitë q>fù n t d uailiisua^,
volfaupulidpo. Etfenfus Euangelicns adhoc magisJcGUr
‘Cprdafe videtnr,quafi dieat. îlkjwt'iàaHÏmakî^m <îat|t
iüntjVtdao ypalibrà vendantur, qttianulliis ea poika^cte,
nih permittéte’Deo. -Quid dubiftiiis idd vpbis,qtH>d3hquis
poftknocerë nili quantumà Deo pemufliim eft'î Verftïurit.
sà t paftiuam ftabe t fignifiçationë,d3pbbvendüntutafcîpi-
•turicuii^aâ:iuumeftvenundb,'Q^dautdicït^'ftiî^^j^Cr
ferfWikte. in laqueü fine auetipium alicuius fine partis vo-
lifntate. []Vefiriqutem capilli tdpitis nùmeratijuft."} Tàntà bft
Cura veftri cotambeo,vt etiâ nuiherhmcapilloriimveftrorum
noiieric.Sciéntia numeri djçmpftraturjnôeiafdem’tittmeri
côfèriiatio. [Noliteergotimere, multisp.’.Jfetibus ïïiehiiïès
efiis von^h.e.plus valetis,&plus chari cftis Deo.Méliorisih.
àd taxaciohëpertinet.-melibreS veEb ad coparationé.
1 nis ergo qui tonfitebïtur me cordhommb.confitebor & ego eum coram
pâtremeo qui in cnlis ef?.]Gofeffio hic nô fblum voefe fed
etiam opéré intelligitur, quia qui dïçit fenojfeDeiim,&mAh-
data eius nb cupdii,mendaxeft. [Qui autem neganerit me dotam
bomimb.negabo ffr'ego eum coram pâtre meo.] Et hic negatio &
per vo cem& per opera inrelligitur : & ftbn fblum negator
Dei nonagiiolcetür à Deo in alia vira, fèdetiaftï ignorâhs
Deum ignorabitiif à Deô.
QuodDominus non venitpacem mïtterejedglddium.
Ç A P V T X X V I I I .
Nôlitearbitïafi quodpynerimpatem m ittefefedglaiiu.]A xbitrari
pro çftimarevelputa'rfeponitür.Qubmodo eft
h o c , cum inalioloco Dominus dicatur);<irere//«</»o vobis,
& hic dicit, ntfventpacem mittere} Sed feiendû quod eft pax
k>ona/& eft pdx mala.QjrândoD'ominuS in huhe mundum
Venir, pdcé malam müdus habçbat inmalo.MifîtD omintis
Euangeiium filum, & caperunt cog»ofcere,quia nô bene
côcordabantadiiHiicc Êtmiffilm elt bellü bonium.vt rutn-
peretur pax malavTali me do fecîflè legifur Deus,cum om-
,/pis muiidus qui tünc erant côgregaüérunt fè ytfàcerét tut-
rim,perqua'm poflint exploraire, quid effet in carlo étfë
ïdefendere àdiluuio fi iteru forètraut afe igné qui mundû ha-
1 bet delere; Imniifit in vna noble diuerutatë linguarum,&
cæperuntpro haecaufadifcprdare, & dimiferunt quod fa-
cicbantHoc tenore cum mundus conCordanseftèt in àdb-
tandis idolis,imtiiifit verbum Eüangelij, de caperunttunc
F f f f ï difeor