p r o v o c e t u r ; qitam placare humilicas poterat, in- A perpecrati facinoris ultiönem ad plenum recipe-
C a p u t
X V I .
R b c. ix-
Qua ratione
jrx Dei nemo
rdïliat.
cxtino-uibilicer fuperbiaaccendat.Unde aptcquo-
que <fè hac eadem ira protinus fubdicur : .
Deus, cujus refiflere irk nemo potefi, dr fub quo
curvantur qui portant orbem.
2.3. Mirum valde eft quod ira: Dei nullum pof-
fe refiftere dicitur , cùm multos indignationi fu-
pernæ animadverfionis obviafte, eloquia divina
teftentur. An non iræ Dei Moyfcs reftitit , qui
pro cadente populo ercdus, ipfum fupernæ per-
cuflionis impetum mortis fuæa oblatione reftrin-
xit, dicens -.Dimitte illis banc noxam : alioqui dele
me de libro tuo, quern fcripfiJH r’An non iræ Dei
Aaron reftitit, cùm inter viventes ac mortuos thu-
ribulum fumfit, atque animadverfionis ignem, inr
e t , iram Dei pro femetipfo temperare nequa-
quam valuit. Hinc Elias , ut ficut homo parum uneg.ï?^
aliquid quafi de divina animadverfione fentiret;
qui verbo cælos aperuit, ante inaignationem mu-
liens, territus per defectum fug it : 8c pro femetipfo
infirmante in formidine, qui furorem Deipla- tlid.i9.3.
cat aliis per interventionem. Iræ igitur Dei & re- Qs*ftioni$6,
fifti valet, quando ipfe qui irafeitur, opitulatur ; Iutio*
& refifti omnino non valet, quando fe 8c ad ul-
feifeendum excitât , & ipfe prccem quæ ci fun-
ditur , non afpirat. Hinc ad Jeremiam dicitur :
Tu ergo noli or are fro fofttlo hoc, dr ne dffumas ferem. 7,\t,
fro cis laudem dr orationem : quia non exaudiam
in tern fore clamor is g eorum ad me. Et rurfum : Si 3erem- u.i.
cenfi fumo temperavit ? An non Phine'es iræ Dei B fteterit CWoyfes dr Samuel coram me , non efl ani- g
reftitit, qui luxuriantes cum alienigenis, in ipfb ma mea ad fofulum iflum.
coitu trucidans, zelum fuum divinæ indignatio-
r. ni obtulit, 8c furorem gladio placavit ? An non
iræ Dei David reftitit, qui Angelo ferienti fe of-
ferens , placationis graciant &: ante tempus pro-
. pofitum exegit ? An non Elias iræ Dei reftitit, qui
longo jam tempore terra arente, fubdudas de cæ-
lo pluvias verbo revocavit ? Quomodo ergo divinæ
iræ nullum pofte refiftere dicitur , cùm multos
fæpe reftitilïe exemplis exiftentibus demon-
ftratur î Sed fi fubdliter & hæc beati job eloquia,
&: illorum facta penfamus : 8c verum çognofei-
mus , quia divinæ iræ non refiftitur ; & verum,
quia multi fæpe reftiterunt. Omnes enim fancti,
Z4. Qua in re quæri utiliter poteft , cur reli- prationisp«
lidiscot antiquioribus patribus, ad effundendam'™™ICISVU'
precem Moyfes 8c Samuel tantummodo præftan-
tiùs elegantiûfque nominantur ? Quod tarnen facile
agnofeimus, fi ejus , quæ diligere 8c inimi-
cos piæcipitur, caritatis mérita penfamus. Condi- V u . xm.
toris narnque auribus ilia maxime oratio conimen-
datur, quæ pro inimicis quoque intercedere niti-
tur. Unde & per femetipfam Veritas dicit : Ora- Matth, s. ^
te fro perfequentibus dr c alumni antibus vos. Et
rurfum : Cùm fiabitis ad orandum, dimittiteJîquid Marc. u. it,
habetis adversùs alterum. Cùm verb patrum prio-
um fada facro eloquio deferibente revolvimus
qui iræ Dei obviant, ab ipfo accipiunt ut contra C Moyfen& Samuelem exorafle pro adverfantibus
impetum pereuflionis ejus opponantur : atque, ut
ita dixerim, cum ipfo fe erigunt contra ipfum,
eofque divina vis fibi opponit fecum : quia in eo
quod b adverfiim fævientis iram foris obtinent,
intus eos gratia irafeentis fovet: 8c famulantes in-
teriùs levât, quos quafi adverfantes exteriùs tolérât.
Portât ergo contradidionem deprecandum,
quam afpirat, 8c -velut nolenti imponitur, quod
ab ipfo ut fiat, imperatur. Moyfi etenim dicit :
Dimitte me, ut ira jeaturfuror meus, contra eos , dr
de le am eos ; faciamque te in gentemmagnam. Quid
eft fervo dicerc, Dimitte me , nifi deprccandi au-
fum præbere ? Ac fi apertè diceretur : Penfa ,
^quantum apud me Valeas, & cognofce quia obinyenimus.
Unus quippe eorum fævientis populi
perfecudonem fugit, & tarnen pro vita fui perfe-
cutoris intervenit : alter ex principatu populi de-
jedtus, ipfis fuis adverfariis dicit : <^Abfit a me hoc
feccatum in Domino , quo minus cejfem orare fro
vobis: Quid eft ergo in difficultate deprecandi,
Moyfen & Samuelem deducere,nifi apertiùs in-
dieare, quia ejus iræ neque illi fi aftarent, obfif.
terent, qui idcirco pro amicis intervenire citiùs
poflent, quia apud hune intercedere & pro inimicis
folercnt ? Hinc ad caindem Judæam dicitur
: Plagâ inimici fereufsi te , caftigatione crude3<>-ib
li. Et rurfum : Jfuùd clamas ad me fofer contri-
tione tua ? Infanabilis- efi dolor tuus. Vir igitur
tihere poteris quidquidpro populo exoras.Quod ^ f a n c t u s afpiciat, quia nullius interventu divina ira
^ I n k n m t/./ .• ûH-e. « r*'. . .. _- n _ 1 *
23. q. +.e.V*
(» § .«» *
Gregorius.
quiahac mente agitur, ftatim venia fubjunftatef-
tatur. Cùm verb fuperna indignatio fefe , ut; ita
dixerim, medullitus movet, hancc oppofitio liu-
mana non retinet : nee fe utiliter cujuflibet de-
precatio objieit, cùm femel Deus aliquid ab in-
timis irafeendo difponit. Hinc eft enim quod Moyfes
, qui reatum totius plebis apud Deum fuis
precibus ter fit , dumque fe obicem obtulit, divinæ
iraeundiæ vim placavit : ad petram Horeb
veniens, & pro aquæ exhibitione diffidens , re-
promilfionis terram ingredi, Domino irafeente non
potuir. Et fæpe hac de re afïligitur, fæpe defide-
rio fe excitante turbatur, & difpofitæ ultionis irareftringitur,
cùm implaéibiliter excitatur, & di-
cat : Deus y cujus reßfiere im nemo foteß. Qupd bene
& ad fpecialem inteîleâum ducimus, fi eju£
dem plebis Ifraeliticæ damna penfamus , quam
Redemtor per difpenfationis fuæ myfterium of- *
tenfus fuperbientem deforuit, àtque adeo^nitio-
nis fuæ gratiam Gentes vocavit. Unde &c aptè
mox (fu b dit ur : Sub quo curvantur qui portant orbem.
; /
zj.Ipfi etenim orbem portant , qui curas præ- Rec. x.
fentis fieculi tolerant. Tantorum quippe ponde-Po.rtantu°rt,m
ra unufquifque fuftinere compellitur, quantis in ^ °
hoc mundo principatur. Unde & li terræ princeps h
cundiam repellere à femetipfo non valuit,qui hanc, £ non incongruèGræco eloquioQucnÂevç dicitur. Aadç
to. volente Pomino, &L à populo amovit. Hinc Da-
f vid, f qiîi à proftrata plebe poftmodum Angeli
gladium prece compefcuit, priùs plorans & eju-
lans , nudis pedibus filium rugit : & quoufque
• Longip. objections reftrinxit. Germ. reftinxit.
^ Gemct. quod aiverfum fe venientis. Plur. adverfum fe fCvien-
0 V indoc. Longip.Xoïb. Germ. & omnes Norman, fie legendum
fuadent, non, opponitur ,- CjUod habènt exeufi.
.d V indoc. Qemec. & alii Norman, quanti. î
enim populus interpretatur. ^acnxdjç igitur fidtnç
XsiLOO vocatur, quod Latinâ videlicet linguâ bafis
populi dicitur : quia videlicet ipfe fuper fe popu-
lumfiuftinet, qui motus illius, poteftatis ponde-
* Apud Gratianum lcgitur hanc opinio vel oppofitio humana.
f Edic. Barthol. & a'L vêt. quiaprofi. Gilot. Varie. Gufianv. quiprofi.
Rcftids Coc. cdm mflf. qui aprofirata.
1 In Vindoc. deeft, ad nie.
h Vindoc. & recti princeps.
re fixus regit. Quo enim fubjeftorum fuqrum one- A mus. Sed plerumquc ipfa noftra deprecatio cam v e t . xt.
ra tolérât , eo quafi fuperpofitam columnam bafis
portât. Beatus igitur ]ob. virtute prophetici
fpiritus plenus afpiciat quod Judæa deferitur, at-
■ que ad divinitatis cultum Gentium principes in-
clinantur, ÔC dicat : Deus cujus ira nemo rejijlere
fotcjl : fob quo curvantur qui portant orbem. Ac
a fi apertè fatèatur dicens : a Et fubje&os quondam
diftridè deferis , & erectas poteftates Gentium
mifericorditer fleftis.
■ z6. Quamyis per hoc quod dicitur, Sub quo cur-
01f» angeli vantur qui fortant orbem, poffunt & angelicæ vir- ^&iniftcnum tutcs întelligi. Ipfæ etenim orbem portant , quæ
' tegendi mundi curas adminiftrant j Paulo attefmultis
tentationibus quatitur, ut pene a confpe^
du judicis repulfa vidcatur. Et fiepe hanc creator
mifcricors f percipit: fed quia illibatam fe uc f
vult § éxerere non v alet, fuper fe judicium re- g
probationis pavet. Unde 8c fubditur :
Et cum invocantem me exaudierity non credo quad
exaudierit vocem me am. - ' h
i<p. Plerumque etenim mens divini amoris h ig- C a p u t
ne accenditur, atque adintuenda carleftia & ar- XIX.
cana fiiblevatur. Adfumma jam rapitur, 8c per- Animi inter
C a . j r s • n • r r > ?• 1 orandumal- recto aclideno compuncta , ab ïnnmis alienacur: tcmantcsmo-
fed repentina tentatione pereufla, qua: intencio-* tus.
ne forti ereda in Deum fuerat , obortis cogitatante,
qui ait : Nonne omnes fount adminifiratorii g tionibus transfixa curvatur ; ita tit feipfam dif-
/î * t,vAf,tev one nui oPïn'PM npnnpar ornni-Jfi ritus, in minißerium mifsi frofter eos qui here inrpr vino iMmirofmini'
ditatem cafiunt falutis ? Ait ergo : Deus cujus re-
fißere ira nemo foteß : fob quo curvantur qui fortant
orbem. Ac fi humilitatem omnis creaturæ
confpiciat, 8c tremefadus dicat : Quis infirmorum
• hominum tuis nutibus obviât, cujus fe b forti-
tudini 8c virtutes angelicæ inclinant ? Vel certè,
quoniamcùm curvamur, fuperiora non cernimus :
credi eflent illi fubtiliftimi fpiritus , fi plenè po-
tentiam ejus majeftatis attingerent. Sed qüi orbem
portant, fub Deo curvi funt : quia divinita-
: tis ejus celfitudinem quamvisc fublevatæ videant,
nec yirtutes tarnen angelicæ comprehendunt.
Quam vir juftus præ infirmitate non penetrans,
eernere nequeat , atque inter vicia virtutefque
deprçhenfa, ex qua parte fit valentior non agnof-
cat. Nam fæpe ad hoc ufque perducicur, ut mi-
retur quomodo tam fumma comprehendit, quam
cogitacio illicita polluit : 8c rurfum quomodo illi-
citas cogitationes recipit, quam fuper fe valide
fervor fpiritûs rapit. Quos alternantes cogitacio-.
num motus in animo bene Pfalmifta incuens, ait :
t^Afcendunt ufque ad cælos, & defeendunt ufque ad pfal.
abyjfos. Ufque ad cælos quippe afeendimus, cùm
fumma penetramus : fed ad abyflbs ufque defeen-
dimus , cùm repente à concemplationis culmine
per turpia tentamenta dejicimur. Motus itaque.
animi dum inter vota 8c vicia alternant, nimirum
à fecThanc utcumque d ex fubjedis fummorum fpi- C fibi cercitudinem exauditionis obnubilant. Rede
ricuum minifteriis pen fans, ad confiderationem fe
propriam follicita humilitate recolligit, fibique
coram fe pro* poteftate fuperna; magnitudinis vi-
iefeit, dicens:
'+■ Jfuantus ergo ego fumy utrefpondeam e i, dr lo-
quar verbis mcis cum eo ?
C a p u t trj. Ac fi apertè dicat: Si creatura ilia hunc con-
■ XVII. fiderare non fufficit , qua; came non premitur;
fic judiciis qua mente de ejus ego judiciis difpiito, quipon-
Xnt6 ^ere corruptionis anguftor ? Sicut autem fiepe ad
mderc nos verba Dei funt judicia illius, qua; noftrorum
ptionis a£tuum fententiam loquuntur: ita verba noftra ad
Deum, flint opera qua: exhibemus. Sed cum Deo
loqui verbis fuis homo non valet, quia apud fub- j
tile ejus judicium, nullam de fuis adibus fiduciam
tfa.e tenet.Unde 8c 'aptèfubditur: g u i c f i habuero quiff iam ju f lum y non reffon debo
y fed meum judicem defrecabor.
K aput er^m ^ P e diximus, omnis humana jufti- ty jjt tia injuftitia efle convincitur, fi diftridè judicetur.
ergo dicitur : Et cùm invocantem me exaudierity
non credo quod exaudierit vocem meam : quia mens
ex ipfa fua mutabilicate fit trépida ; 8c per hoc
quod nolens paticur , repulfam fe abjedamque
fufpicatùr.
30. Libet intueri, vir fandus quanta fe fubtili- judicii extre-
tate dijudicat , ne quid in illo divina judicia re -n,lfcvcritai-
prehendant. Infirmitatem namque fuam intuens
ait : Jfuantus ergo fom ego, qui re/bondeam ei , dr
loquar verbis me is cum eo r’De juftitiæ fuæ meri- Rec. xii.
tis non confidens, fed ad folam fe fpem poftula-
tionis conferens , fubdic : Jühà eu am f i habuero
quidfiam jufium y non refpondebo, fed meum judicem
pavidus adjungit : Et cùm invocantem me exaudierit
tanta circumfpedione trépidât, cur tanta follicir
tudine formidat, nifi quia terrorem judicis in extrema
illius non ferens , omne quod geric, efl’e fibi in»
fufficiens penfat ? Unde 8c protinus fubdic :
In turbine enim conteret me. rcif.17.
31. Peccator quifque in turbine atteritur, qui ç AP UT
eredus in tranquillicate videbatur : quia quem diu x X
fuperna longanimitas tolerat, extrema judicii fe- v e t . xvi. 11 '
veritas necat ; quæ redè turbo dicitur, 1 quia in
elementorum commotione rcvelatur , Pfalmifta j^encia toit,
t. xi. * Prece ergo poft juftitiam indiget, ut qux fuccum-
■ ftitia noflra here difcuffa poterat, ex fola judicis pietate con-
vein* de- vaje]fcat Quae cum plenc a perfedioribus habetur,
haberi de ilia quidpiam dicitur : quia mens
humana 8c comprehend vix peragit, 8c valde extrema
funt quæ comprehendit. Dicat ergo : Jfoi
deprecabor. Sed de ipfa quoque poftulationc
y non credo quod exaudierit vocem meam. Cut
diftridione eonfiderat, 8c vim difeuflionis
f i habuero quidfiam jufium , non refpondebo y fed
meum judicem defrecabor. Velut fi apertiùs fatea- £ atteftante, qui ait : Deus k manifefus veniet, Deus
tur, dicens : Et fi ad opus virtutis excrevero, ad
vitam non meritis, fed ex venia convalefco. Pre-
ci itaque innitendum e ft, cùm reda agimus : uc
omne quod juftè vivimus, cx humilitate condia-
* Vindoc. Lyran. & Bigot. & fubjitlas , deferis, & ere etas potefh
c 'EAiü.fublevati. At in m ff omnibus, fublevati, quod xefertur ad
virtutes angelicas.
d Reg. Germ. Cotb. Geim. tx fabjeffijfimemm fpiritmtm jnimfienoftery
& non filebit. Ignis in confpeffu ejus arde- pfal- +9-
bit y dr in circuitu ejus tempefias valida. Unde 8C k
Propheta quoque alius dicit : Dominus in tempef rtah. t. #.
täte dr turbine vix ejus.. In quo nimirum turbine
* Ita potiores mff. Excufi habent, etiamfi.
* Editi cum .aliquot mff. reftitit ; rnzgis placet cum Coïb. Gam*
Colb. Uno Reg. Vindoc. Longip. percipit.
* Bcllov. exercere.
1 U tic. Lyr. Bigot, defiderie.
i Ebroic. Lyr. Big- ,n eleßorum.XiWi. hanc leftiopem ad mar