'fa®
6 7 s Sancli Gregorii Moralium 67 6
tio , per organum vero fânda prædicatio défi- A audoritatcm fumunt, atque ad cxleftem patriam
- - ■ qtios valent trahere non defiftunti, Sed fonda Ecclefia
extremis perfecutionibus prelTa, cum verba
Tua à reprobis contemni confiderat, amoris fui
gratiam ad fola lamenta format : quia nimirum de-
net, d quos exhortando trahere non valet. Dicat J
ergo : Verfa efi in luffum cithara me a, dr organum
me urn in vocem flentium. Ac fi apôrtè fateatur, di-
cens : Pacis quidem meæ tempore, per alios parva
more citharæ , per alios vet6 more organi magna
8c fonora prxdicabam : c fed nunc in ludum ci- é
thara, & organum in vocem flentium verfum eft:
quia dum me contemni confpicio, cos qui prædiniiniftri,
cam .gnarj# Per fiftulas quippe organi, ora prædican-
fi£CiU&Uad tium î per chordas vérb citharæ , intentionein
poenLnti^iu- redè viventium non inconvenicnter accipimus.
qum confii- <^uæ dum ad vitam aliam per afïlidionem car-*
s'aiu‘ a nis tenditur, a quafi extenuata chorda in citha-
HJ per intuentiùm admirationem fonat. Sicca-
fur etenim chorda, ut congruum in cithara can-
-j. cor. 9.27. tum reddat ; quia & fandi viri caftigant corpus
fuum , 8c fervitüti fubjiciunt , atque ab infimis
l> ad fiiperiora b tenduntur. Penfandum quoque
Abfiinentiam eft, quod chorda in cithara fi minus tenditur, non
■ H fonat : fi ampliùs, raucura fonat : tjuia " nimirum
virtus abftinentiæ aut omnino nulla eft , fi tan- ß cationis f cantum- non àudiunt, deploro. Hxc per f
turn quifque corpus non edomat, quantum valet:
aut valde inordinata eft , fi corpus attcrit plus
viri a camis quam valet. Per abftinentiam quippe , carnis vi-
extinguamur,, t ja font extinguenda, non caro: 8c tanro quifque
noucaro, fibimec debet moderamine prxefle, ut 8c adcul-
x pam caro non fuperbiat , 8c tamen c ad effedum
reditu dinis in operatione fubfiftat. Intueri inter
hare egregium prxdicatorem libet , quanta arte
magifterii, fidelium animas velut in cithara chordas
tenfas, alias amplius tendendo extenuat, atque
alias a tenfione fua relaxando confervat. Aliis
Rem. I3. 13. etenim dicit : Non in comejfationibus dr ebrietatiquofdäm
fanda Ecclefia in fine fadura eft : hæc
per quofdam in fuis jam exordiis fecit, g Primus g
quippe martyr Stephanus Judæis perfèquentibus
prodefïe prædicando conatus eft, quos tamen poll
verba prædicationis , dum videret ad jaciendos
lapides convolafle, fixis genibus orabat , dicens :
Domine Jefu , ne ftatuas illis hoc peccatum. Quid
ergo huic, qui diu 8c parva 8c magna narraverat
nifi jam fuæ citharæ atque organi cantus filebat
atque in ludum verfa fuerant, quia eos quos prædicando
non traxerat, amando flebat ? Quod nimirum
quotidie fanda Ecclefia agere non defifbus,
non in cubilibus & impudicitiis. Et rurfus ait: ~ tit, qua: prxdicationis verbum pene ubique con-
.v. ■ i n r . /?- ticuifle jam confpicit. Alii namque loqui diflimulant,
alii reda audire contemnunt. Sed ele-
dorum mens, dum tacere cantum prxdicationis
confpicit, gemens ac tacita ad fletus redit. Dicat
ergo: Verfa eft in luffum cithara-mea, dr organtm
meum in vocem flentium : quia eledus quifque
quo fandx prxdicationis vox filuit, eo damna
Ecclefia gravius plangit.
Hucufque beatus Job defcripfit mala qux per-
tulit : hoc verb ex loco incipit narrate fiibtilius
bona qux fecit. Sed doloris verba hiftorica atque
allegorica expofitione tranfeurrimus , virtutum
colotf 3. s. i-Mortiftcate membra veftra qua funt fuper terram.
Et tamen pra:dicatori carilfimo feribit, diccns :
1. rim. s. 23. Noli adhuc aquam bibere yfed modico vino utere,
propter ftomachum tuum , dr frequentes tuas inftr-
mitates. Illas ergo chordas extenuando tendit,ne
Hon ten fa: omnimodo non fonent: hanc verb a
tenfione temperat, ne dum plus tenditur, minus
fonet.
Duplex exlior- 79- Sive autem fandi prxdicatores in Ecclefia,
tationis mo- feu quilibet fimplices &. abftinentes, prout vires
bis$diusopcri- accipiunt , in ea proximis fuis canticum bon^
bus.' exhortationis reddunt. Nam & prudentes quique
ad prædicationis fru&um folerter invigilant, at- jyvero opera ex magna parte juxta folius hiftoriæ
textum tenemus : ne fi hæc ad indaganda myfte-
ria trahimus, veritatem fortafic operis vacuare
videamur.
que ut alios ad vitam pertrahant, fpno magnæ
perfuafionis élaborant ; & qui in ea tardions in-
gertii videntiir , ex ipfo fiiæ vitæ merito in quantum
fepofle confpiciunt, exhortationis erga alios
1 Angl. & Norm, qaafi. extent* ; quam leâioncni flagitarc videntut
repetita hie verba tenditur, tenduntur. At vero in optima», not* mû.
legitur extenuat* , maximè in Germ. Laud. & Corb.- Germ., ideo-
cpie vocem illam retinendam cenfemns , ut verilîmilids ufurpatam à
S- Gregorio , poflcaque à fciolis mutatam j quod extenta chorda,
loco melius congruerc videretur. Sanè lîprids leâum fuiflèt ex tenta
chorda, nemini venilTet in mentem, hac voce expundla, lcribcre,
extenuata chorda. Fa vent buicleâïoni quæ infra leguntur : tendendo extenuat.
Extenuando tendit.
b Ica Corb. Germ. Norm. Laud. Val-ci. & Germ. Exculî tendant.
4 Recent, editi ad ajfeSum. Legcndum eft ad effeùtum, five rationcm
five mlT. cod. confulamus, Turon. Germ. Laud. Norm. Corb.'
Germ. See.
d Turon. quos orando; ita quoque olim in Corb. Germ, nunc legitur,
exhortando.
* Sic ibidem brevids in mff. Turon. Bcllovac. Germ. & Norm. legitur
, quam in editis, fed nunc verfa eft in luffttm & c. In Corb. Germ,
adhuc brevids, fed nunc in Itictum cithara & organum verfum eft..
1 Corb. Germ. Norm. & Germ, canticum. & ita infra, pro, cantus,
cantum.
s Germ. Bcllovac. Corb. Germ. Sc plur. maxima Norm, martyr
quippe Stephanus, omilTo, primus.
L I B E R V I G E S I M U S - P R I M U S .
Exponitur Cap. 31. Lib. Job ad VerJum iq. exclufivè , & lauâatis pr'ms cajlitate, hwnilitate,
mifericordia 3 multa de occaßone peccati fugiénda potijfimàm doccntur.
C a p . I. 1.T N t e l l e c t u s facri eloquii inter textum &
. in explicandis JL myfterium tanta eft libratione a penfandus,
ris™ ec fXU” ut ucriufcIue partis lance moderata, hune neque ni-
hiftoricus fen- miæ difculfionis pondus déprimât,neque mrfustor-
fus fequendus p o r jncuriæ vacuum relinquat. Multæ quippe ejus
• Ebroïc. Utic. ac plur. fufpenfus.
fententiæ tanta allegoriarum conceptione funt gra- cll>
vidæ, ut quifqùiseas ad.folam tenere hiftoriam ni- ^
titur, earum notitiâ per fuara incuriam privetur.
Nonnullæ verb ita exterioribus præceptis infer-
viunt, ut fi quis eas fubtiliùs peiietrarc defiderat,
677 L ib e r X X L in C a p u t X X X I . Bead Job.
intus quidem nihir inveniat , fed hoe fibi ctiam A cutiunt, in carnalem intelle£lum cadunt. Sangui-
— a fnr,c inmiiinfirr o b f i- o n d w nem quippe elicit, qui vehementer quod foris loquuntur abfcondat. emungit: quia
ur prior a. Unde bene quoque narratione hiftorica per
cio* {îgnificationem dicitur : Tollens Jacob virgas po-
3°'}7' pttleas virides, & amygdalinas , dr ex platanis,
ex parle decorticavit eas , detractif]ue corticibns »
% in bis a qua exjpoliata fo ra n t, candor apparuit :
illa'Verb qu.e integra erant, vtridia permanferunt,
atque in hune modum color ejfefîus eft varias. Ubi
& fubditur : Pofuitque eas in canalibus, in qui-
bus ejfundebatur aqua i ut chm venijfent greges ad
bibendum^ ante octtlos haberent virgas, dr in afpe-
, ilu earum concipcrent. Fnctumque eft ut in ipfi calore
carnale emcStur hoc, quod ex nimia ipiritus difeufi.
fione fentitur. Unde necefle eft, ut beati Job opera,
qua: inter increpantium amicorum verba idcir-
co narrat, ne afflidta mens illius in delperationc
deficiat, juxta pondus hiftoria: perferutemur: f ne f
fi hxc animus plufquam necefife eft (piritaliter
inveftiget, a verborum ejus uberibus fanguis nobis
pro la&e refpondeat. Si quando verb qu^dam
myftica in fuorum opertun narratione permifeet,
ad ha:c neceflc eft ut mens concita redeat', ad
qux hanc ipfe, ut datur intelligi, or do loquencoitus
oves intuerentur virgas, & parèrent macu- g tis vocat. Nam fantftus vir poftquam ea quæ fibi
lofa & varia , dr diverfo colore refperfa. Quid eft per flagellum Domini fuerant inflicla , narravit
enim virgas virides, amygdalinas, atque ex platanis
ante gregum oculos ponere, nifi per Scripture
facræ feriem , antiquorum patrum vitas atque
fententias in exemplum populis prxbere ? Quæ nimirum
quia juxta rationis examen rectæ funt, vir-
nunc per ordinem proprias enumerando virtutes,
qualis ante flagellum fuerit, innotefeit : fic vitx
fux hiftoriatn texens, g ut ei perrarum aliquid, g
quod allegorice intelligi poflit, interferat: qua-
tenus & ex magna parte hiftoriea fint qux me-
morat , & tamen aliquando per hxc eadem ad
firiritalem intelligentiam confurgat. Qua itaque b
fortitudine ab omni lapfu exteriora fua cufto-
dix interioris difeiplina conftrinxerit, infinuat di-
.cens:
Pepigi feedus cum oculis me is , ut ne cogitarem pot. 3i. yerf 14
quidem de virgine.
4. Cum fit invifibilis anima, nequaquam cor- q a p jj
porearum rcrum deledatione tangicur, nifi quod Ne mens ill'di-
inhxrens corpori , quafi quxdam egredienai fo- ta concupifcat,
ramina ejufdem corporis fenfus habet. Vifus quip- ri^cxlerio-
pe , auditus , guftus , odoratus, 8c ta&us, quafi res qui funt a-
quxdam vix mentis funt, quibus fbras veniat, 8c dlcus mcu{il».
ea qux extra ejus funt fubftantiam , concupifcat.
Per hos etenim corporis fenfus quafi per feneftras
quafdam exteriora quxque anima refpicit, refpi-
ciens concupifcit. Hinc etenim Jeremias ait: r t f porem. 9.3.1.
cendit mors * per fenefiras noftras >. ingrejft eft do- »
mos noftras. Mors quippe per feneftras afeendit,
8c domum ingreditur, cum per fenfus corporis con-
cupifeentia veniens , habitaculum intrat mentis.
Quod contra, hoc quod jam fxpe diximus de jufiverfiim
gæ nominantur. Quibus ex parte corticem fubtra-
hic, ut in his quæ exfpoliantur, intimus candor ap-
pareat : & ex parte corticem fervat, ut ficut fuerant
extends, in viriditate pcrmancant : variufquc virga-
rum color efficitur, dum cortex ex parte fubtrahi-
tur, ex parte retinetur. Ante confiderationis enim
noftræ oculos prxeedentium patrum fententiæ quafi
virgæ varia: ponuntur. In quibus dum plcrumque q
intelledum litteræ fugimus, quafi corticem fiibtra-
himus : & dum plerumquc intelle&utn litteræ fe-
quimur, quafi corticem refervamus. Dumque ab
b ipfisb cortex litteræ fubducitur, allegoriæ candor
interior demonftratur : 6c dum cortex relinquitur,
exterioris intelligentiæ virentia exemplamonftran-
tur. Quas bene Jacob in aquæ canalibus pofuit,
quia &: Redemtor nofter in libris cas facræ feien-
tiæ, quibus nos intrinfecus infundimur, fixit. Has
afpicientes arietes cum ovibus coeunt : quia ratio-
c nalesc noftri fpiritus, dum in earum intentione de-
fixi funt, fingulis quibufquc adlionibus permifccn-
tur, ut tales fetus operum procréent, qualia exem-
pla prxeedentium in vocibus præceptorum vident ;
&
colorem proles boni operis habeat : ^ tis, per Ifaiam dicitur : Jt>ui funt h i , qui ut nu- if.
d quia 8c nonnumquara.d fubtrado litteræ cortice,
acutiùs interna confiderat, 8c refervato nonnum-.
quam hiftoriæ tegmine, bene fe in exterioribus format.
'
alte- 3. Nam quia divinæ fententiæ aliquando interims
l'imandæ funt, aliquando cxteriùs obfervàndæ, per
31- Salomoncm quoque dicitur : Jftui fortiter premit
uberaad eliciendum lac I exprimit butyrum : & qui
c vehementerc emungit, elicit fanguinem. Ubera quippe
fortiter premiums, cùm verba facri eloquii fub-
tili intelle&u penfamus; qua preffione dum lac quæ-
rimus, butyrum invenimus : quia dum nutriri vel
tenui intelLe&u quærimüs, ubertatc internx pinbes
volant, dr quafi columba ad fenefiras fuas ?
Jufti namque volare ut nubes didi funt , quia a
terrenis contagiis fublevantur : 8c quafi columbx
ad feneftras fuas funt, quia per fenfus corporis exteriora
quxque intentione non refpiciunt rapaci-
tatis , eofque foras non rapit concupifeentia carna-
lis. Quifquis veto per has corporis feneftras incau-
te exterius refpicit , plerumque in deledationem
peccati, etiam nolens cadit} atque obligatus de-
fideriis, incipit velle quod noluit. Prxceps quippe
anima dum ante non provider , ne incaute vi-
deat quod concupifcat, cxca poft incipit defide-
rare quod vidit. Unde 8c Prophetx mens, qux 2. neg.
guedinis ungimur. Quod tamen nec nimiè nec ^ fliblevata fxpe myfteriis internis intererat , quia
Temper agendum eft : ne dum lac quxritur ab ube- alienam conjugem incautè vidit, obtenebraca poft-
ribus, fanguis fequatur. Pleçumque etenim qui- modum fibimet illicite conjunxit. Sandus autem
dam dum verba facri eloquii plus quam debent dif- vir, qui acceptis corporis fenfi bus velut fubjedis
* Sic, pr.xeuntc Vulgata , legitur in mff. Corb. Germ. Norm. Germ.
Laud. Val-cl. See. quibus confcnciunt veteres edit. In vcteEi tamen
™. Bafil. babes, que. intégré, erant, virides. Idem legitur in Gilot.
Arrifit magis Romanis'editoribus fub SixtO V. & Guffanv. que, exjpo-
Uau fuerant. . . HU vero intégré . . . virides. Deindc, (£> parèrent ma-
tulofas & varias, & div. col. refptrfas.
In Laud, perantiquo, cortix ; quod fbrtaflc olim in ufu crat pro cor-
Ux >' b'nc in cafibus ncxis, corticis, cortici, Scc. non cortecis, corteci.
‘ Vindoc. noftri fenfus.'. ' ' 1 ‘ .
Germ. & Gemec. f t ht raff a litten cortice.
.* Vindoc. Sc vet. cd. Paiif. emulget. Turoiy emulgit. Corb. Germ.
Tom. I.
emulgetur. Laud. Germ. Sc Val-cl. emulgitur. Norman. emungitur. Sc
ita infra.
f Val-d. ne f i htc animum___fpiritaliter inveftigata pulfent, ex
vèrhorum Scc.
* Norm. ut ei perrari.
11 Gemer. qua utique fortitudine.
' Germ. per fenefiras fuas. Uticenfis, Beccenf. & alii per feneftras veftras.
. . domos veftras...........Ó" domos ingreditur, cum. V al-cl. habee
quoque, ér domos ingreditur. Legi dd>ct ex Vqlgata, ccccrifquc v a tio-
nibuf, & ex cexcu Heb. feneftras nojtiAs Scc.
V u ij