3 S. Gregorii Epiftola 4
fi iniilcc Iiccat, iterum fugiendo a defledarur. Poft- A dando didavi. Cumque mihi fpatia largiora fup-
que hoc nolenti mihi atquerenitent!,'iCiim grave peterent, multa augens, pauca fubtrahcns, atque
■ effet al taris minifterium , etiam pondus eft Guræ ira ut inventa futit,nonnulla,derelinquens, ca quæ
Taftoralis injundum. Quod tanto nunc dunùs to- meloquente excepta fub oculis fuerant, per libroS
lero, quanto me ei imparem fentîens, îti nulla fi- emendando compofui 1 quia 8c cum poftrema di-
duciqe corifblatione reipiro. Quia enim mundi.jam darem, quo ftylo prima dixeram > follicitè atten-
tempora-, malis crebrefcentibus, terminp propin- di. Egi ergo ,- ut 8c ea quælocutus fum, ftudiofa
quante turbata funt ; ipfi nos, qui interdis myfte-
Tiis dëfervire crcdimur, curis exteridribüsimplica-.
mur : ficut eo quoquetempofe, quo ad minifte-
Tiuni altaris accefli, hoc de me, ignorante me, ac-
dum eft, uc ïacri Ordinis pondus acciperem , quaemendationé
tranfcurrens, quafi ad fimilitudinem
didatus erigerem; & ea quæ didaveram, non longe
à colloquentis fermone difcreparent ; quatenus
dum hoc tenditur, illud attrahitur, édita modo
diflimili res non diflimilis formaretur ; quamvis
'tenus in terreno palatlo licentius excubarem; ubi tertiam hujus operis partem ut colloquendo pro*
me feilicet multi ex monafterio fratres mei, ger- tuli, pene ita dereliqui : quia cum me fratres ad
niana vindi caiitate, fecuti funt. Quod divina fa-
•dum dilpenfatione conlpicio , ut eorum femper
exemplo ad orationis placidum littus, quafi ancho-
Qiia oc-cafio- i s fune reftringerer, cum caufarum fæcularium
inceflabili impuHu fluduarem.Ad illorum quippe
/ -6 confortiqm, velut ad tutilfimi portas finum,b ter-
rcni adus volumina, fiudufque fugiebam : &’ licet
illud me minifterium ex monafterio abftra-
ftum., à priftms quictis v ita , mucrone fus occupation
« extinxerat ; inter eos tarnen per ftudiofs
lcdionis alloquium, quotidians me alpiratio com-
Qnibus liorta- pundionis animabat. Tunc eiftlcm fratribus, etiam
tonbus, quid- C02;ente te, placuit, ficut ipfe meminifti, ut librum vc roeicanu- , o _ 3 r jm 1 H
alia pcrtrahunt, hanc fubtiliüs emendari nolucrunt.
Quibus nimirum multa jubentibus, dum parere
modo per expofitionis d minifterium, modo per
contemplationis afcenfum^ modo per moralitatis
inftrumentum volui ; opus hoc per [riginta 8c quin-
que volumina extenfum, in/ex codicibus explcvi.
Unde & in eo fxpe quafi poftponere ordinem expofitionis
invenior, 8c paulo diurius contemplation
nisc latitudini ac moralitatis infudo. Scd tamen
quifquis de Deo loquitur , cutet neceffe eft, ut
quidquid audientium mores inftruit, rimetur: 8C
hunc rectum foquendi ordinem deputet, fi cum
opportunitas sdincationis exigic, ab eo fe, quod
beati Job exponere importuna me petitione com- C loqui cceperat, utiliter derivet. Sacrienim tradapeiierent
> 8c prout veritas vires infanderet, eis
myfteria tantæ profunditatis aperirem. Qm hoc
•quoque mihi in oncre lu s petitionis addiderunt,
ut non folùmverbahiftoriæ per allegoriarum fen-
fus excuterem, fed allegoriarum fenuis protinus in
exercitium moralitatis inclinarem ; adhuc aliquid
gravius adjungentes,'ut intelleda quæque tefti-
moniis cingerem ; 8c prolata teftimonia, fi implici-
ta fortafte viderentur, interpofitione fuperaaditæ
■ expofitiortis enodareim
Càp. 11. Mox vero, ut inobfcurohoc opère, atque ante
nos hadenus indifeuflo, ad tanta me pertrahi
mïïTione^àua" ac ca^a cognoyi, folo auditûspondéré vidus, faiii
Dcum fr ------_ c _ l
tor eloquii, molem fluminis debet imitari. Fluvius
quippe dumper alveum defluit, fi valles concavas
ex latere contingit, in eâs protinus fui impetus cur-
fum divertit; cumque illas fufficienter impleverit,
repentè fefe in alveum refundit. Sic nimirum, fie
divini verbi elfe tradator debet, ut cùm de quali-
bet re diflêrît, fi fortafte juxta pofitam occafionem
congrus ædificationis invenerit, quafi ad vicinam
vallem linguæ undas intorqueat : 8C cùm lubjun*
dæ f inftrudionis campum fufficienter infuderit, /
ad fqrmonis propofiti alveum recurrat.
Sciendum verb e ft, quöd quædàm hiftorica C ap. I ll ,
expofitione tranfeurrimus ; 8c per allegoriam qusteor,
laflatufque fuccùbui, Sed repentè inter for- D dam typica inveftigatione pcrlcrutamur ; qusdam
midinem devotionemque deprehenfus, cùm in lar- per fola allegories moralitatis inftrumenta difeu-
gitorem munerum oculos mentis attollerem, cun- timiis ; nonnulla autem per cunda fimul follici-
datione poftpofita, illico certus attendi, quia im- tiùs exquirentes, tripliciter indagamus. Nampri-
poffibile efte noli poterat, quod de fraternis mihi mùm quidem fundaments hiftoris ponimus : dein-
cordibus caritas imperabat. Fore quippe idoneum de per fignificationem typicam in arcem fidei faille
ad ifta defperavi : fed ipfa mei defperatione bricam mentis erigimus ; ad extremum quoque
S«P- 21. robuftior, ad ilium fpem protinus erexi, per quem per moralitatis gratiam, quafi fuperdudo sdificium
aperta eft lingua mutorum, qui linguas infantium colore veftimus. Vel certè quid veritatis did a, nifi
« facit difertas: q u ic immenfos brutofque afins ru- reficiends mentis alimenta, credenda funt i Q u s
ditus, per fenfatos humani colloquii diftinxit mo- modis alternantibus multipliciter diflerendo, fer-
dos. Quid igitur mirum, fi intelledum ftulto ho- culum oris offerimus ; ut invitati ledoris quafi con-
mini prsbeat, qui veritatem fuam, cùm voluerir, vivæ noftri faftidium repellamus , qui dum fib!
Num. 22.28. etiam per ora jumerltorum narrat ? Hujus ërgoro- £ multa oblataconfiderat,quod elegantius decernit,
bore confiderationis accindus, ariditatem meam aftiimat. Aliquando verb exponere aperta hiftoriæ J
ad indagandum fontem tantæ profunditatis exci-'
tavi. Et quamvis eorum, quibus exponere corn-
itfcm opus pellebar, longe me vita tranfeenderet ; injuriofiim
Quo ordifte
fingulos explirctraftatum,
tamen efte non credidi, fi fluentaufibus hominum
abfoiutum, ac plumbi fiftula miniftrarct. Unde mox eifdem co-
divifum. Quos ram pofitis fratribus, priora libri fub oculis dixi : 8c
i imetur len- * t _ i s *.* . . n , quu tempus paulo vacantius repen, poftenora tra-
* Hîc plcriquc mff. varias exhibent left. Duo Rem. fccundus Re-
mig. & Lyr. iterum fugiendo deferatur. iterum fugiendo defleatur. ita
Corb. & Colb.
b A Coccio hic’ pra:fixa particùla poft , dcinccps obtinuit, reniten-
jibus mff. & vet. eait.
c i, Remig. Infenfatofque brutofque. in Corb. riHut, in altero Regio
rugitut, Hic immenfus, id eft, fine menfurâ , opponitur difiin-'
verba negligimus ; ne tardius ad obfcura venia-
mus : aliqùando autem intelligi juxta litteram nc-
queunt; quia fuperficietenus accepta, nequaquam
inftrudionem legentibus , fed errorem gignunt.
Ecce etenim dicitur ; Sub quo curvantur qui por-q,^ ^
tant orbem. Et de tanto viro quisnefeiat, qubdne-
quaquam vanas poëtarum fabulas fequitur, ut
Bis ' modis.
A Ebroïc. Myftertum.
* Sccundus Rem. Florian fccundus Remig. Reg. Mich. $. Albin;
Altitudini. Convenitque contemplationis aftenftti. HÏç tamen,ubi diffun-
dendi fermonis ratio fub/icitur, & in moralitatibus excurrcndi, probanda
fnagis videtur vox latitudini, qu* in potioribus mff habetur,
. ,£ Ebroïc* Lyr. Eigot ædificationis.
qob 7. Uqpb,
3. 2.
[Cerf s. ;
raft 7-
V e t . ht
Re c. I V*
Job. 7. ip.
Job.'13. zff.
Gap. IV.'
Aliquando lit-
tcrali.
Job.$x. US. Ô*c
y S. Gregorii Epiftola. 6
mundi molem fubvehi-giganteofudore fulpicetur? A fluvius, ut ita dixerim, planus 8c aims, in quo 8c a-
Qui rurfum preflus pereuflionibus dicit : Elegit
fufpcndium anima me a, & moriem ojfa me a. Et quis
redum fapiens credat virum tanti præconii, quem
videlicet confiât a ab interno judice præmia pro
patientiæ virtute recipere, decrevifle inter vérbe-
ra fufpendio vitam finire ? Aliquando etiam j ne
fortafte intelligi juxta litteram debeant, ipfa fe ver-,
ba litteræ impugnant. Ait namque : Pereat dies in
qua natus fum , & nox in qua diffum eft : Cohce-
ttus eft homo. Et paulo poft fubjicit : Occupet eam
caligo, de invoLvatur amaritudine. Atque in ejufi-
dem no&is malediCtione fubjungit : SU nox ilia fe-
litaria. Qui nimirum nativitatis dies, ipfo impulfu
gnus ambulet, 8c elëphàs natet. Ut ergo uniufeu-
jufque loci opportunitas poftulac, itac leper ftudi- c
um expofitionis ordo immutat : quatenus tanto ve-
riùs fenfiim divins locütionis inveniat, quanto ut
res quæquæ exegerit,per caufarum fpecies alternat.
Quam videlicet expofitionem recenfendam C ap. V.
tus beatitudini, non quia volut dignam debui, fed
quia te petente memini promifiüe, tranfmifi. In
qua quidquid tuafan&itas tepiduni incultumque
repererit, tanto mihi celërrime indulgeat, quanto
hoc me ægrum dicerë non ignorât. Nam dum mo-
leftiâ corpus attetitur, affecta mente eciam dicen- d
di ftudia languefeunt. Multa quippe annorum jam
Gregorius Æborans
temporis evolutus, ftare non poterat. Quo igitur B curricula devolvuntur, quod crebris vifeerum do'
pa£tohunc involvi caligine optabat ? Elapfus quip- loribus crucior , horis momentifque omnibus fra-
pe, jamnonerat: 8c tamen fi in remm natura fub- da ftomachi virtute laftefco , lentis quidem, fed
lifteret, fentire amaritudinem nequaquam poflet. tamen continuis febribus anhelo. Interque hsc
Conftat ergo, quod nullo modo de die infenfibili dum follicitus penfo, quia feriptura tefte, Omnis
dicitur: qui fenfupercuti amaritudinis cptatur. Et ftlius, qui a Deo recipitur, fla/rellatur : quo malis
fi conceptionis nox reliquis.nodibus conjuncla dif- prsfentibus duriüs deprimor, eo e de sterna cer-
cefferat, quo pado hanc fieri folitariam b expptat; tiüs prsfumtione refpiro. Et fortafle hoc divins
Q u su t a laplu temporis figi non potuit,ita etiam J providentis confilium fuit, ut percuflum Job per-
nec ä reliquarum nodium conjundione feparari. cuflus exponerem, 8c flagellati mentem melius per
Qm rurfum dicit: Vftquequo nonparcis mihi, nec di- flagella fentirem. Sed tamen rede confiderantibus
mittis me, ut glutiam ftilivam meam ? Et tamen liquet, quia adverfitatc non modica , laborismei
paulo fuperiüs dixerat: Jihu prins tangere nolebat ftudiis in hoc moleftia corporalis obfiftit, quod car-
anima me a, nunc pm anguftia cibi mei funt. Quis nis virtus cum locutionis minifterium exhibere vix
autem nefeiat, falivam facilius pofie glutiri, quam fufficit, mens dign^ nonpoteft intimare quod fen-
cibum ? Quiicaque fe fumere cibum denunriat, in- ^ tit. Quid namque eft officium corporis, nifi orga-
opus lo*
quens pcrfccib
credibile eftvaldequo ordineglutire pofle falivam
negat. Atque irerum dicit : Peccavi, quid faciam
tibi o cuftos hominum ? vel certe : Gonfttmere me- vis
peccatis adolcfccntU me a ? Et tamen alia refponfio-
ne fubjungit: Ne que enim reprehendit me cormeum
in omni vita mea. Quo igitur pado à corde fiio
minime in omni vitareprehendkur, quipeccafie
fe publica voce teftatur î Nequè enim fimul un-
quam conveniunt culpa operis, 8c irreprehenfibi-
licas cordis. Sed nimirum verba litteræ, dum col-
lata fibi convenire nequeunt, aliud in fe aliquid
quod quæràtur oftendunt, ac fi quibufdam vocinum
cordis ? Et quamlibet peritusmt cantandi arti-
fe x , explere artem non valet, nifi ad hanc fibi 8C
minifteria exteriora concordent' : quia nimirum
cânticum , quod doda manus imperat, quaflata
organa propriè non refulrant :‘nec artem flatus ex-
primit, fi feifla rimis fiftula ftridet. Quanto itaque
graviùs expofitionis mes qualitas premitur, in qua
dicendi gratiam fie fradura organi diflïpat, ut hanc
peritiæ ars nulla componat i Qusfo autem, ut hujus
operis dida percurrens, iivhis verborum folia
non requiras ; quia per facra eloquia ab eorum tra-
* datoribus infruduofæ loquacicaris leviras ftudiosè
bus dicant : Dumnoftra nos. confpicitis fuperficiej-j compefcitur, dum in templo Deinemus plantari
deftrui, hoc in nobis qusrite, quod ordinatum fi-
bique congruens apud nos valeacintus inveniri.
Aliquando autem qui verba accipere hiftoris
juxta litteram negligit, oblatum fibi veritatis lumen
abfeondit: cumque laboriose invenire in eis
aliud intrinfecus appetit, hoc quod foris fine dif-
ficultate aflequipoterat, amittit. Sandus namque
. vk dicit: Si negavi quod volebant, pauperibus, de)
oculos vidua expelfare feciiftcomedi bucccllam meam
folus, dr non comeditpupillus ex ea, f i dejpexi pu-
tereuntem, eo quod non habuerit indumentum, &
abftque operimento pauperem s f t non benedixerunt
prohibetur. Et cundi proculdubio feimus, quia
quoties in foliis male ls t s fegetis culmi proficiunt,
minori plenitudine fpicarum grana turgefeunt.
Unde 8c ipfam loquendi artem, quam magifteria /
difeiplins exterioris infinuant , fervare defpexi. d
Nam ficut hujus quoque cpiftols tenor enuntiat,
f non metacifini collifionem fugio, non barbarif-
miconfufionem devito, fitus motufque &: prspo- L
fitionum cafus fervare contemno : quia-indignum d
vehementer exiftimo, ut verba csleftis oraculi ref-
tringam fub regulis Donati. Neque enim hsc ab
ullis interpretibus, in Scripturs facts audoritatc
mini latera eins, dr de velleribus ovium mcarum fervata funt. Ex qua nimirum quia lioftra expofi-
calefaftus eft. Quæ videlicet fi ad allegoris fenfum B tio oritur, dignum profedo eft, ut quafi édita fo-
violenter infledimus, cunda ejus mifericordis fa- boles fjpeciem fus matris imitetur. Novam vero
d a vacuamus. Divinus etenim fermo ficut myftc- tranftationem diflero : fed cùm probationis caufa
riis prudentes exercet, fic plerunque fuperficie exigit, mine novam, nunc veterem per teftimonia
fimplices refovet. Habet in publico undeparvulos afliimo; ut quia Sedes Apoftolica, cuiDeo audore
nutriat : fervat in fecreto unde mentes fublimium prsfideo, utrâque utitur, mei quoque labor ftudii
in admiratione fufpendat. Quafi quidam quippe eft ex utraque fulciatur.
Quibus utatur
* Editia£ aterno.
b Noria. S. Alb.- Floriac. Colbert, exorat.
c S. Alb. ita femper ftudium.
d Editi afpiftâ. Elegantius mlT. Reg. Corb. S. Alb. x. Yiudoc. af-
fefta. a. V indoe, habet utramque Icit.
‘ -'Sic mff. nifi quod in Reg.'Sc Colbert, legitur: de sterna certus
confolatione. Editi, de Mentis.
f Legendum non lotacifmi, monet Illuftriff. Huetius Lib. de opt. geh.
interp. cap. 4.2. cujus cbn/éfturæ nullt mlC faveüt. Metacifmus à
ftiTctKHfw deriyari poteft, Sc Laune d id tranjpofilio.