2j San£ti Gregorii Moralium. 3
tlcledatione cùm mens bene operands refolvicur, A tum poenitentiæ redehnt, nee càpti moriuntur.
53. Cum verb antiquus hoftis neque in exordio yn fine,
intentionis ferit : neque in irinere adionis interci-
pir, duriores in fine laqueos tendit. Quem tanto
nequiùs obfidet, quanto folum libi remanfifle ad
decipiendum videt. Hos namque fini fuo appofi-
tos laqueos Propheta confpexerat, cum dicebat :
Ipfl calcanéum me um obfervabunt. Quia enim-in cal- ppd.ss.7i
caneo finis eft corporis, quid per h une nifi terminus
fignatur adionis ? Sive ergo maligni fpiritus,
Famulatur. Sæpe Te bono operi lætitia immoderata. five pravi quique homines , illorum fuperbiæ fe-
fubjungic; cûmque plus mentem , quàm decet, quaces, calcanéum obfervant, cum adionis bonæ
hilarefeere exigit, ab adione bona omne pondus finem vitiare defiderant.. Unde &: eidem ferpenti
gravitatis repellit. Qma ehimbene edaminchoan- o dicitur-: I p fa. tuum obfervabit caput, & tu calcanéum cenef. 3. is.
tibus fub elfe in irinere laqueos Pfalmifta confpexe- ejus. Caput quippe ferpenris obfervare, eft initia fic-1X*-’
luggeftionis ejus alpicere, & e manu follicitæ coh- c
fiderationis à cordis aditu funditus extirpate. Qui,
tarnen cùm ab initio deprehenditur, percutere
calcanéum molitur : quia etfi fuggeftione prima in-
tentionem non percutit, decipere in fine tendit. Si
autem femel cor in intentione corrumpitur, fe-
quentis adionis medietas, & terminus ab liofte cal-
lido fecurè poflidetur : quoniam totam fibi arbo-
rem frudus ferre conlpicit, quam veneni dente in
radice vitiavit. Quia ergo fummâ cura vigilandum
eft, ne velbonis operibus ferviens mens, reproba
intentione polluatur, rede dicitur : Ne forte pecab
omni intentionis intima: vigore diflipatur. Sxpe
fie bene inchoat«e noftree juftirix, ex latere ira fub-
jungit ; & dum zelo reditudinis immoderatius
mentem turbat, cundam quietis intimar falutem
fiauciat.Sarpe gravitatem cordis,quafiex latere fub-
junda triftitia fequitur-, atque omne opus, quod
mens, bona intendone inchoat, hxc vclamine mx-
. roris obumbrat. Qux &: nonnumquam tanto tar-
<lius repellitur, quanto &: prefix menti quafi ferior
j>ßl. 14.1. 4- rat,, rede prophetico plenus fpiritu dicebat : In vi.
a hoc, qua ambulabam, abfleonderunt a laque um mihi.
-Quod bene ac fubtilitcr Jeremias ihfinuat, qui dum
gefta foris referre ftuduit, quæ intus apud nofme-
$erm. *1. s. tipfos gcrcrentur indicavit, dicens : Venerunt offo-
b ginta v ir i , de Sichern, &■ de Silo, dr de Samaria , b
c faß barba, & feifsis veßibus, cfqualentes : munera
dr thus habebant in manu-, ut offenem in domo Do*
mini. Egrejjus autem iflnael ßlius Nathanix in oc~
curfum eorum de. Mafpba, incedcns drplorans ibat.
Ctimque occurriffct eis ,d ix it ad eos : Venitej ad Go-
doli am ßlium Aicham. Jfhd cum veniffent ad medinm
civitatis, interfecit eos. Barbam quippe ra- q caverintßlii mei, dr benedixerint Deff in cordibus
dunt, qui fibi de propriis viribus fiduciam fubtra-
hunt. Veftes feindunt, qui fibimetipfis in exterio-
ris decoris laceratione non par cunt. Oblaturi in do-
mo Domini thus & munera veniunt, qui exhibere
fie in Dei facrificio orationem cum operibus polli-
centur. Sedtamenfifein ipfa fandx devorionisvia
caute circumfpicere neficiunt, Ifinael Nathanix films
in eorum occurfum venit 5 quia nimirum qiiiliijfuis.
Ac fi apertè diceretur : Nullum eft bonum
quod foris agitur, fi non pro eo intus ante Dei ocu-
los innocentiæ vidima in ara cordis immolatur.
Tota itaque virtute perfpiciendus eft fluvius ope- Vet.xxxit:
ris, fi purus emanat ex fonte cogitationis. Omni
cura fervandus eft à malitiæ pulvere oculus cordis :
ne hoc, quod in adione redumhominibus often-
tat, apud femetipfum per vitium pravæ intentionis
bet malignus fpiritus, prioris fui, fiatanæ videlicet intorqueat.
exemplo, in fuperbiæ errore generatus, fe ad la- J4 Curandum itaqite eft, ne bonanoftrapauca Meocurandum
queum deceptionis opponit. De quo»& bene dici- fint -, curandum, ne indifeufla : ne aut pauca agen- " ^ aliaa°Pera
tur : Inccdens & plorans ibat : quia ut devotas men- tes, inveriiamur fteriles ; aut indifeufla relinquen- fint, aut
tes interimère feriendo prævaleat, femetipfum D tes, vecordes. Neque enim unaquæque vere vir- difeufla.
quafi fub velamine virtutis occultât : &c dum con- tus eft, fi mixta aliis virtutibus non eft. Unde rede
Cor dare fe verè lugentibus fimulat, ad cordis in- ad Moyfen ßxcitur.Sume tibi aromata,flatten & ony- Ex0d .30. 34..
tima fecuriùs admifliis, hoc, quod intus de virtu- chafgalbanum boni odoris,dr thus lucidifsimum: % x- f g
telatet, doccidit. Qui plerumque fe fpondet ad qualisponderis erunt omnia,facicflque thymiama com*
altiora provehere. Unde & dixiue perhibetur, Ve- pofitum op ere unguentarii, mixtum diligenter dr pu*
nite adGodoliam fllium Aicham: atque dum majora r#w.Thymiama quippe ex aromatibus compofitum
promittit, etiam minima fubtrahit. Unde &: redè facimus, cum in altari boni operis, virtutum multi-
didum eft : £>ui cum veniffent ad medium civitatis, plicitate redolemus. Quod mixtum &: purum fit :
quia quanto virtus virtuti jungitur, tanto incenfum
boni operis finceriùs exhibetur. Unde 6c bene fub-
jungitur-.Cumque in tenuifsimumpulverem univerfa ^
çontuderis, pones ex eo coram teftimpnii tabernaculo.
In tenuiflimum pulverem aromata univerfa con-
terimus , cum bona noftra quafi in h pilo cordis, k
,
occulra difeuflione tundimus ; & fi veraciter bona
^er. 4.1. s.
interfecit eos. Viros ergo ad offerenda Deojmunera
venientes, in medio civitatis interficit : quia divinis
deditæ operibus mentes, nifi magna fe circumfpe-
dione cuftodiant, hofte fubripiente, dum devo-
tionis portant hoftiam, in ipfo irinere perdunt vi-
tam. De cujus hoftis manu non evaditur, nifi ci-
tiùs ad poenitentiam recurratur. Unde illic apte ^fubjungitur : Decem autem viri reperti funt inter fint, fubtiliterretradamus. Aromata ergo in pul-
lolioccidere nos, quia verem redigere eos, qui dixerunt ad ifinael : Noli , eft virtutes recogitàndo terere,
habemus thefauros in agro frumenti dr hordei, dr
olei,dr mellis ; dr non occidit eos. Thefaurus quippe
in agro eft Ipes in poenitentia, qüæ quia non
ccrnitur , quafi in terra cordis fuffofla continetur.
Qui ergo thefauros in agro habuere, fervati
fiunt : quia qui poft incaùtelæ fuæ vitium,ad lamen-
* Remerifèsj 1. Remig, Corb. Germ. & alii iiabcnt laqueos mihi.
b Unus ex Ran. & t . Reinig, rafts barbis. 3. Remig. rap barbam.
’ Ibidem pro, fqualentes munera , ére. omnes Rem. & Remig. ha-
bent fqualentes pulvere ére.
d Mff. Córb. & Germ, occidat. unde prius forfitan leg. ut dum,
iion ér dum.
e Dccft in pi. mlT- ér tnanu. . . . exftirpare, led eft in Colb. Legitur
&ufque ad fubtilitatem occulti examinis revocare.
Et notandum , quod de eodem pulvere dicitur:
Pones ex eo coram teftimonii tabernaculo : quia tunc
nimirum bona noftra veraciter in confpedu judicis
placent, cùm hæcmens fubtiliùs recogitandocon-
terit, & quafi de aromatibus pulverem reddit ; ne
etiam apud Paterium in.Genef. cap. i f . In mf. Miehaëlenf. hæc qui-
dem.cxtant fed non cap. iy. .
f MlT. pi. galbanen, fc. Rem. Remig. Turon. Corb. quibus conlcn-
tiunt Vet. edit.
s Hæc, aqualis ponderis erunt omnia, in pi; mff. non habentur.
3 MIT. Anglic. & noltri, excepto tarnen Corp. in pil* cordis, ica etiaiu
legit Paterius.
37 Liber II. in cap. I. Beati Job. 38
grofium durumque fit bonum quod agitur :ne fi A fpedionis fux providentia perfeverare. Unde& re-
hoc arda retradationis manus non comminuat, de fubjungitur:
odorem de fe fubtiliùs non afpergat. Hinc eft e-
nim quod fponfæ virtus,fppnfi voce laudatur, cùm
dicitur* : jfua efl ifta, qua afeenditper defertum,
fleut virgula fumi ex aromatibus myrrhx & thuris,
dr univerfl pulveris pigmentarii ? Sanda quippe
Ecclefia ficut fumi virgula ex aromatibus afeendit
: quia ex vitæ fuæ virtutibus in intemi quoti-
dieincenfi reditudinem proficit, nec fparfa per co-
gitationes defluit, fed fefe intra arcana cordis in
rigoris virga conftringit. Quæ ea quæ agit, dum
recogitare femper ac retradare non définit, myr-
rham quidem&: thus habecin opere, fed pulve- .
Sic faciebat Job cunttis diebus a. a ibid.
y5.Incafl.um quippe bonum agitur, fi ante ter- C a p ut
minum vitæ deferatur : quia & fruftra velociter X X X VII.
currit, qui priùs, quàmad metasveniat, deficit, r ec. n ,
Hinc eft enim, quod de reprobis dicicur : Vf his, Pcrfo-cramia
qui perdiderunt fuftinentiam. Hinc eledis fuis Ve-
ritas dicit : Vos eflis qui fermanflfiis mec um in tenta- dp. 3. can. 17.
.tionibus meis. Hinc Jofeph, qui inter fratres ufque
ad finem juftus perfeverafle defcribicur, folus ra- Luc. il!fl.
larem tunicam habuifle perhibetur. Nam quid eft
talaris tunica , nifiadio ccnfummata? Quafi enim b b
u— — --------— ----- r — , — r ----- _ protenfa tunica talum corporis operit/cum bona Genef‘i7: 3+-
rem in cogitatione. Hinc eft, quodde oblatoribus ** adio ante Dei oculos ufque ad vitæ nos terminum ^ LXX'
hoftiæ ad Moyfen iterum dicitur : DetraStapelle ho- tegit. Hinc eft, quod per Moyfen caudam hoftiæ Exod. 29.22.
ftix, artus in frufta concidant. Pellem namque ho- in altari offerre præcipitur ; ut videlicet omne bo- Lev
ftiæ fiibtrahimus, cùm amends noftræ oculis fu- num quod incipimus>etiamperfeverantifinecom-
perficiem virtutis amovemus. Cujus artus in frufta pleamus. Bene igitur ccepta cundis diebus agenda
concidimus , cum diftinguentes fubtiliter ejus in- funt; ur cùm malum pugnando repellitur, ipla bo-
-ni vidoria conftantiæ manu teneatur.
56. Hæc itaque fub intelledu triplici diximus
ut fàftidienti animæ varia alimenta proponentes
aliquid, quod eligéndo fumat, offeramus. Hoc tarnen
magnopere petimus, ut qui ad fpiritalem in-
telligentiam mentem fublevat, à - vencratione h i f <>
toriæ non recedat.
tima, membratimque cogitamus. Curandum ergo
eft, ne cùm mala vincimus, bonis lafeivientibus
fupplântemunne fortafle fluxa prodeanr, ne incir-
cumfpeda capiantur, ne per errorem, viam déférant,
ne per laflitudinem frada , anteadi laboris
meritum perdant. In cimdis enim vigilanter débet
fe mens circumfpicere, atque in ipfa circum-
* In vulgatis additur vitt fu i. Quæ verba nelciunt mlT Corb:
Rem. Remig. Compcnd. Germ. & alii ; neque ctiam fuperius habentur
in expoù ftve hiftorici, five allcgorici fenfus.
b Antiquior Rem. & i“s Remig. cum Gorb. propenfa.
c In X. Rémige lêcunda manu a ver a rat tone hifloria.
L I B E R S E C U N D U S .
Capitis Primi a njerfk Jexto ad finem ufque, fecundùm tripliçem fenfitm pro fequitur
enarrationem.
C a p . I.
S. Scriptura
Ipeculum eft.
V. Augup. in
Pfitl. 103. Ser.
Job z. Verf. S.
C ap. I I .
Hiftor. fenfus.
Quam accurate
S. Scriptura
fafta de*
lcrihat.
i. Ç 'C r îp t u r a facra mentis oculis quafi quod-
l3d am Ipeculum opponitur, ut interna noftra
facies in ipfa videatur. Ibietenimfoeda,ibi pulcra
noftra cognofcimus. Ibi fentimus, quantum profi-
cimus, ibi à provedu quàm longe diftamus. Narrât
autem gefta a fandorum , & ad imitationem
corda provocat infirmorum. Dumque illorum vi-
dricia fada commémorât, contra vitiorum præ-
lia, debilia noftra confirmât : fitque verbis illius,
ut eo mens minùs inter certamina trepidec, quo
ante fe pofitos tôt virorum fortium triuniphos videt.
Nonnumquam verô non folùm nobis eorum
virtutes aflerit, fed efiam cafus innotefeit : ut & in
vidoria fortium,quod imitando arripere, & rurfurn
videamus in lapfibus, quod debeamus timere. Ec-
ce enim Job diferibitur tentatione audus, fed David
tentatione proftratus ; ut & majorum virtus
fpem noftram foveat, &: majorum cafus ad caute-
lam nos humilitatis accingat : quatenus dum ilia
gaudentes fublevant , ifta metuentes premant; &
audientis animus illinc fpei fiduciâ,hinc humilita-
te timoris eruditus, nec temeritate luperbiat, quia
formidine premitur, nec preflus timoré defperet,
quia ad fpei fiduciam virtutis exemplo roboratur.
Jpuadam die cum venijfent fllii Dei,utafsifterent
coram Domino, adfuit inter eos etiam fatan
z. Intueri libet, quomodo facra eloquia in exor-
diis narrationum qualitates exprimant, terminof
que caufarum. Aliquando namque à pofitione I0-
•Rem. & plurimi gefta fortium. Aliqui addunt gefa fortium he-
roum. nonnulli habent^y?.» virorum.Coib. à fecuada manu Sanctorum,
à prima eorum ; quod etiam habet Germ.
•In Rem. Remig. Compcnd. &c. abundabit iniquitas, & refrigefàt Tom. L
C ci 0 aliquando à pofitione corporis , aliquando à
qualitate aëris, aliquando à qualitate temporis lignant,
quid de ventura adione fubjiciant. A po-
Iitione quippe locorum divina Scriptura exprimic
fubfequentium mérita finefque caufarum, ficut
de Ifraël dicit quia verba Dei in monte audire non
potuit, fed præceptain campeftribus accepit : fub-
ïequentem nimirum infirmitatem populi indicans,
qui afeendere ad fumma non valuit, fed femetip-
fum in infimis negledè vivendo laxavit. A pofitio-
ne corporis fücùra denuntiat, ficut in Apoftolorum
Adibus Stephanus Jefum,qui à dextris virtutis Dei Aa, ^
fedet-, ftantem fe vidifle manifeftat. Stare quippe ss.
adjuvantis eft. Et redè ftare cemitur, qui in bello
certaminis opitulatur. A qualitate aëris res fubfe-
quens demonftratur, ficut Evangelifta, cùm præ-
dicante Domino, nullos tunc ex Judæa credituros
diceret, præmifit dicens: Hiems autem erat.Scri-pohan^ l0h22.
ptum namque eft : b Jpuoniam abundabit iniquitas, 1, Matth. 24
refrigefeet caritas multorum. Idcirco ergo hiemis cù-
ravit tempus exprimere, ut inefle auditorum cordibus
malitiæ frigus indicaret. Hinc eft, quod de
E negaturo Petro præmittitur : guia frigus erat, &%>han.is.i8.
flans ad prunas calefaciebat fe. Jam namque intus
a caritatis calore torpuerat, & ad amorem præ-
fentis vitæ, quafi ad perfecutorum prunas infirmi-
tate æftuantë recalebat. A qualitate quoque temporis
finis exprimitur adionis, ficut non rediturus
ad veniam, ad tràditionis perfidiam node Judas
érc. deeft quoniam. Unus ex Remig. & Corb. à 1. manu abundavit iniquitas
, refrigefàt caritas. Corb. à fccuncU manu,& Germ .abundabit irii-
quitas, refrigefiet.
Cij