99J San&i Gregorii Moralium 996
<&} « tïÉ # i WW 6 *3 MHMH S3* **3 *S»«W fcfcï « » WW «É* M» « * «W « » W» f# » H» * * * « « WW ««WW$*.
L I B E R T R I G E S I M U S-P R I M U S.
Explicatur V'erfus norms cum reliquis Capitis jy. omijßs tantum tribus ultimis ; & divin# gratia,
in Evangelii proedicatione peccatorumque converßone, ejjicacia praßrtim dcmonfiratur.
C a p. I. l T N paradifb fano homini diabolus invidcns fu-
infliûum Ko- * X perbiæ vulnus inflixic ; ut qui mortem non ac-
mim à fuperbo cepelac conditus,a mereretur elatus. Sedquiadi-
diabolo vulnus. . * . _ ’ ~ . r w t i *i •«" .
Dei humilicate vinæ potentiæ fuppetic, non folum bona de nihilo
fanatum. a facere, fed ca ctiam ex malis quæ diabolus perpc-
^ s' traverat, reformare : contra hoc infli&um vulnus
fuperbientis diaboli, medicina apparuit inter homines
humilitas Dei, ut au&oris exemplo humi-
liati furgercnt, qui imitatione hoftis elati cecide-
rant. Contra crgo fuperbientem diabolum apparuit
inter homines homo fa£tus humilis Deus.
Hune potentes hujus feculi, id eft membra dia-
boii fuperbientis , eo defpicabilem crediderunt,
quo humilem confpexerunt. Vulnus enim cordis
b eorum quanto magis tumuit, tanto ampliùs b mer
dicamcntum mite defpexit. Repulfa igitur à vul-
nere fuperborum medicina noftra pervenit ad vul-
f . cor. 1.2 7 , nus hum ilium : In firm a quippe m u n d i e Legit D e u s ,
u t con fu n d a t f o r t i a : actum que eft cum pauperi-
bus, quod poft ctiam divites elati mirarentur.
Nam dum novas in illis virtutes afpiciunt, eorum,
quorum priùs eontemfere vitam, poftmodum ob-
ftupuerc miracula. Unde mox pavidi ad fua corda
redeuntes, extimuerunt fanftitatem in miracu-
lis, quam defpexerant in præceptis. Per infirma
ergo confufa funt fortia : quia dum in veneratio-
nem vira furgit humilium >elatio cecidit fuperborum.
Igitur quia beatus Job fanftæ Ecclefiæ ty-
pum tenet, & omnipotens Deus prævidit quod in
primordiis nafeentis Ecclefiæ, potentes hujus feculi
leve ejus jugum fufeipere crafla cordis cervi-
ce recufarenc, dicat:
Job. i9. yerf. 9. N u m q u id v o l e t c rhinoceros f e r v i r e t i b i ?
C a p . II. z . Rhinocéros enim indomitæ omnino naturæ
?cr r5î"nC"°' eft ; ita ut fi quando captus fuerit, teneri nullatctem
întclligen- / r t ^ • • c Midi
elati & po- nus point. Impatiens quippe, ut rertur, illico mo-
temes a c l i r r ritur. Ejus verb nomen Latina lingua interpreta-
ftodomiti, t*. r S • r~ • r 1- 1 • r
Ecclefiæ ferviretum l°nat, m nare cornu. Et quia aliud in nare,
coaûi. c nifi fatuitas : quid in cornu, nifi elatio defignatur ?
Nam quia in nare fatuitas lolet intelligi, Salomone
prov. a . 22. atteftantc didicimus, qui ait : C ir c u lu s aureus in
n a r ib u s f u i s , m u lie r p u lch ra d r f a tu a . Hæreticam
namque do&rinam nitore vidit eloquii refplendc-
re, ncc tamen fapientiæ apto intellectu congrucre,
& ait : C ir cu lu s aureus in n a r ih u s f u i s , id eft pul-
** chraà & circumflexa locutio in fenfibus mentis
c ftultæ : cui ex eloquio aurum pendet, c fed tamen
ex terrenæ intentionis pondéré, more fuis, adfu-
periora non refpicit. Quod fecutus expofuit, di-
cens : M u l i e r fu l c h r a & fa tu a ; id eft, dodlrinahæ-
retica : pulchra per verbum, fatua per intelledum.
f In coftiu verb, f quia elatio frequenter accipitur,
* Recent, editi cum Germ, moreretur. Ita quoque codex Laud. At
jmeliùs Corb. Germ. Vindoc. Ebroïc. aliique Norm, moreretur, quod
etiam legitur in vet. edit. Parif. & Bafil.
b Ed it i, medicamentum v iti. Secuti fumus mff. Anglic. Norm. Vindoc.
duos Germ. & Laud. In Turon. & Val-cl. legitur, medicamentum
mente defpexit, muta/o proculdubio per hallucioacionem *■« mite iq
mente.
c Laud. 6c Val-cl. rhinocerus • 3c ita poftea.
A Propheta atteftante didicimus, qui ait : D ix i ini- pfn.r
quis, nolitc inique agere, dr delinquentibus, nolite
exaltare cornu. Quid ergo in rhinocerote hoc, nifi
potentes hujus feculi defignantur, vel ipfæ in eo
fummæ principatuum poteftates, qui typho fatuæ
jadationis elati, dum falfis exteriùs inflantur ho-
noribus, veris miferiis intus inanefeunt ? Quibus
bene dicitur : S g u id fqperbis' terra & cinis?\n ipfis
verb initiis nafeentis Ecclefiæ, dum contra illam 8
divitum fe poteftas extolleret, atque inejus necem
immenfitate tantæ crudelitatis anhelaret, dum tôt
cruciatibus anxia, tôt perfecutionibus preffa fuc-
cumberet : quis tunc credere potuit,b quod ilia I
B reda & afpera (uperborum colla fibi fubjiccrer, &
jugo fandi timoris edomita, mitibus fidei loris li-
garet ? Diu quippe in exordiis fuis rhinocerotishu-
jus cornu ventilata, & quafi funditus interimenda
perculfa eft. Sed divina gratia difpenfante, & ilia
moriendo * vivificata convaluit, & cornu fuum rhi- i
noccros ifte feriendo lalfatus inclinavit : quodque Honar
impoflibile hominibus fuit, Deo difficile non fuit, j’.'3®*
qui poteftates hujus mundi rigidas non verbis, fed ™
miraculis fregit. Ecce enim quotidic fervire k rhi- k
nocerotes agnofcimus, dum potentes mundi hujus,
qui in viribus fuis fatua dudum fuerant elatione
confifi, Deo fubditos jamvidemus. Quafi de quo-
q dam indomito rhinocerote Dominus loquebatur,
cùm diceret : Dives difficile intrabit in regnum ca- mw
lorum. Cui cùm refponfum effet : Et quis poterit
falvus f e r i /‘Illico adjunxit : Apudhomines hoc im- M*
pofsibile ejl , apud Deum autan omnia pofsibilia
funt. Ac fi diceret: Rhinocéros ifte humanisviribus
manfuefeere non poteft, fed tamen divinis
fubdi miraculis poteft. Unde hîc quoque apte bea-
to Job fandæ Ecclefiæ typum tenenti dicitur :
Numquid volet rhinoceros fervire tibi ? Subaudis : Rk.
* Ut mihi, qui eum prædicamentis quidem homi-
num diu refiftere pertuli, fed tamen repente, cùm
volui, miraculis ftravi. Ac fi apertiùs dicat : Num-
_ quid hi qui fatua elatione fuperbiunt, fine meis
u adjutoriis tuæ prædicationi fubduntur ? Per quem
itaque prævaleas confidera, & in omne quod præ-
vales, elationis fenfum inclina. Vel certè adbeati
Job notitiam pro humilianda ejus virtute dcduci-
tur, quam mira quandoqiic per Apoftolos agan-
tur, qui mundum Deo fubjiciunt, cique edomi-
tam potentum hujus feculi fuperbiam fleftunt: ut
tanto de fe beatus Job minus æftimet, quanto ag-
gregari Deo tam difficiles animas per alios vider.
• Dicat ergo : Numquid volet rhinoceros fervire tibi?
Subaudis , Sicut per eos, quos mifero, ferviet mihi.
Sequitur : ;
* Corb. Germ. Vindoc. Ebroïc. Pratel. aliique Norm. & circutth
ptexa.
e Val-cl^/id. . . . intentionis pondéré, fus ad fuperiora non refp.
1 Germ. Vindoc. pier. Norm. Laud. Corb, Germ. Val-cl. Ju,d
frequenter fuperbu.
* Germ. Vindoc. Laud. Val-cl. & Corb. Germ, quid fnperbit,
h Germ. Corb. Germ. Ebroïc. aliique Norm, quod ilia eretla.
* Val-cl. -vivificata cornu convaluit.
* A l. rhinocerotas, ut eft in Germ* Vindoc. 6c Laud.
99^/ Liber XX3CI. in Câput XXXIX. beati Job. 998
0-4'ut morabitnr ad prsfcpe- tuum ? A & cornti portât per pötentiam feculi, & jugiim r
III 3- f ræ^Pe h°c loco ipfa Scriptura facra hon in--
p convenienter accipitur, in qua verbi pabulo ani-
malia fân£ta fatiantur, de quibus per Prophetam
dicitur : Animalia tua habitabunt in ea. H inc ctiam
natus D.ominus a paftoribus in præfepi reperitur :
quia ejus incafnatio, a in ea quæ nos reficit Pro*-
pherarum feriptura cognofcitur. Rhinocéros irafideiXuftinec
per amorem Dei; Timeri ifte rhino-^
ceros valde poterat, nifi ligattis effet. Cornu quippe
habet, fed ligatus eft. Habentergo in loris ejus
quod humiles diligant, habent in cornu ejus quod
elati perrimefeant. Scrietus enim loris, fervarpie-
tatem manfuetudinis , fed fultus cornu terrenæ
gloriæ éxCrcet dominium poteflacis. Plerumque
que ifte, videlicetomnis elatus in primordiis naf- autem cùm exigence ira adferiendumrapitür,di-
centis Ecclefiæ , cùm Patliarcharum dicta, cùm vino timoré revocatun Ec quidem per exafpera^
Prophetarum myfteria, cùm Evangelii arcana au- tam potentiam in furorem fe elevat-, fed quia æter-
direr, irridebat: qüia tanto in præaicatorum præ- ni judicis reminifeitur , cornu ligatus fe inclinât»
fepi çlaudi fatiarique contemferat, quanto b in vo- Sæpe ipfe vidiffe me memini, quod cùm fe ad fê-
lupratibus propriis dimiflus, dcfperationis fuæ cam- g riendum graviter hic rhinoceros accenderet, &£
pum tenebat. Quem fuperborum campum bene quafi elevato cornu beftiolis minimis morces, exilia.
Paulus infinuat, dicens: Jpui defperantesfeme tipfos
tradiderunt impudicitia in operationem immunditia
omnis, in avaritiam. Tanto enim fe quifque in malis
prarfentibus latifis relaxat, quanto poft hanc vitam
fe affequi bona sterna defperat. Sed omnipotens
Deus diti quidem lhinocerotem hunc per pra-
v x c volupratis campum vagantem perculic, &: ra-
men cum voluic, repente ad fuum praTepe religa-
vit: ut vita: pabulum bene claufus accipiat, ne vitam
funditus male liber amittat. Ecce enim jam
cernimus, quod potentes hujus feculi , ejufque
damnationefque fubjectis immenfis terroribus in-
tentaret, repente frontifigno crucis impreflo, omne
in fe incendium furoris extinxit, converfus minas
depofuit : & quia ad deliberata progredi non
poffet, ligatus agnovit. Et non folùm in fe iras
edomatj fed in fubjedorum etiam fenfibus omne
quod redum eft, inferere feftinat : ur quia omnes
fandam Ecclefiam ex intima cogitatione veneren-
tur, exemplo ipfe fuæ humilitatis demonftret. Dh*
catur igitur beato Job : Num q uid alligabis rhino-
cerotem ad arandum loro tuo s’ Ac fi apertè dicat :
principes prædicamenta Dominica libenter au- Numquid potentes hujus feculi in fua fatua eladiunt,
conftanter legunt,d paffimque a pra:fepi non
exeunt: quia prarcepta Dei, qua: aut legendo, aut
audiendo cognofcunt, nequaquam vivendo tranf-
cendunt; fed ad verbi pabulum quafi claufi ftare
^quanimiter tolerant, ut edendo & permanendo
pinguefcant. Quod cum Deo agente confpicimus,
quia aliud quam rhinocerotem hunc ad prxfepe
morantem videmus i Quia verb poft acceptumpa-
bulum pra:dicationis rhinoceros ifte frudum debet
oftcnderc opens , rede fubjungitur:
Numquid alligabis rhinocerotem ad arandum loro
tu o $
4. Lora funt Ecclefix, praxepta difeiplinse. Aratione
confidences, ad'laborem prædicationis diri-
gis, &r.f fub difeiplinæ vincula reftringis ? Subaudis, f
Ut ego, qui id egi cùm volui; qui pcrfecutores
meos, quos priùs hoftes pertuli, ipfos poftmodum
redæ fidei defenfores feci.' Sequitur:
L A i/ t co n fr in g e t g le b a s v a llium p o f t te ? ibidem
6. Solent excultæ rerræ fuperjacentes glebæ ja- C a p . V,
data femina premere, & nafeenria fuffocare. Qui-
bus glebis hoc loco illi fignantur, qui per duritiam
Qui pr-iùs: fidei
fuam arque peftiferam vitam, necipfi feminaver-
perfcéucflres,
poftmodum
-bi recipiunt , nec reccptorum feminüm frudüs
prædicatores 6t
alios ferre permittunt. Sandus enim quifque præ-
afleitores ta£ti.
dicator in mundum veniens, evangelizando pau-
reverb, eft per prædicationis ftudium humani pe- Dper'bus, quafi molles Vallium terras araverat: fed
.. doris terrain vomere lingux profeindere. Hie igi-
tur rhinoceros quondam fuperbus ac rigidus, jam
| nunc loris fidei tenecur ligatus ; atque a prxfepi
ad arandum ducitur , quia earn pra:dicationem,
qua ipfe-refedus eft, innotefeere & aliis. conatur.
Scimus enim, rhinoceros ifte, terrenus videlicet
princeps, quanta prius contra Dominum crudeli-
tace fa:vicrit, & nunc agente Domino cernimus
quanta fe ei humilirate fubfternit. Hie rhinoceros
quorumdam duritiam g elatorum Ecclefia rumpere
non valens, eos quafi fuperjedas laborifuo glebas
oppreffà tolerabat. Multi enim perverfæ mentis
ipfa terrenorum principum infidelitate confifi, fur-
gentem Ecclefîam malè vivendi pondéré preme-
bant,bcùîn diu quos pollent modo damnabilibus
exemplis, modo minis, modo blandimentis de-
ftruerenc, ne terra £ % d is auditorum, ad fpiriralis
feminis frudum exculta perveniret. Ac cùm omninon
folùm ligatus, fed etiam ad arandum ligatus potens Peus hunc rhinocerotem loris fuis fubdi-
ell : quia videlicet difeiplinæ loris adftridus, non dit, per eum illico glebarum duritiam fregit. Mox
folum fe a pravis operibus retinet, fed etiam in quippe terrenum principatum fuæ fidei fubjugaftndæ
fidei prædic&tionibus exercet. Ecce enim, ^ vit , dura perfequentium corda contrivit, ut quafi
«eut fuperiùs didum eft, ipfos humanarum rerum confradæ glebæ non jam obduratæ premerent,
icdores ac principes dum mecuere Deum in fuis
adionibus cernimus, quid aliud quam lorisligatos
videmus? Cùm vero eam fidem, quam dudum per-
requendo e impugnaverant, nunc prolatis legibus
pradicare non cefl’ant , quid aliud faciunt, nifi
_ aratri laboribus infiidant ?
i- j. Libet videre hunc rhinocerotem, id eft ter-
■ xx principem fidei loris ligatum, quemadmodum
fed ad percepta verbi femina refoluræ germina-
renr. Unde redè nunc ait : A u t confringet glebas
vallium p o ß te ? A c fi diceret : ficut poft me, qui
poftqiiam mentem cujuflibet elatæ poteftatis in-
grediot, non folùm earn mihi fiibditam reddo, fed
etiam. ad conter endos fidei hoftes k exerceo, ut potentes
hujüs feeuh meæ formidinis loris ligati, non
folùm in me credentcs permaneanc, fed &c pro me
* Pratel. aliique Norm, in eis quibus nos reficit Prophetarum fcriptis
recognojcitur. ’ "'-'7
b Vindoc. in voluntatibus.
c Pratel. & Val-cl. voluntatis.
5ic Turon. duo Germ. Vindoc. Laudun. V a l 'd . Norman. &c.
e*n in editis legatur, paftique.
* Nonnulli edit, mendose, impinguaverant.
Tom. /.
1 Pratel. & Utic. fu i difeiplint vinculis.
s Ebroïc. Pratel. duo Germanenfes quos ïèquuntur veteres edit. Tar
if. & Bafil. eleeforum ; quod vïtiofum eflê non dubicamus.
h Val-cl. & Laud. cùm diu quo pojfunt modo.
| Val-cl. hunc rhinocerota . . . . fubdidit, dura perfeq. corda, omit»
fis omnibus aliis. Corb. Germ. rhinocerota. Gcrm. rhinocerotam.
-k Val-cl. exero.
K K r ij