«jus voluntate, quem -cernimt, difcordat: fed quo A ad probationer^ fidelium, contra eos occulta vi in-
niente ardentiüs inherent, co etiain de ipfo acci- curfumilium fux malitix relaxare. Dicere Dei eft,
piunt, ut ab ipfopetant, quod eum facere veile no- Tantum in eum ne extendas manum ttiam, ab immo-
verunt. De ipfo ergo bibunt, quod ab ipfo fitiunt: derate tentationis impetu eum etiam permittendo
8c modo nobisadhuc incomprehenfibiii, in hoc, 'reftringere. Dicere autem diaboli eft,Circuivi ter-
quod petendo efuriunt, prxfciendo fatiantur. D i t ram, dr perambulavi earn , fagacitatem fux mali-
cordarent ergo a voluntate conditoris, fi qux eum tix invifibilibus ejus oculis occultare non pofte. Divident‘
veile, non peterent : eique .minus irihære-
rent, ft volentem dare , defiderio pigriori pulfa-
Tcnt. Quibus refponfum divinitus dicitur : Requiefi-
cite tempus adhuc modicum, donee compteatur numerus
confirvorum dr fa irum vefirorum. Defideranticere
diaboli eft, Numquid frußra Joh timet De um ?
contra bonos intra cogitationum fuarum latibula
conqueri; eorumque provcctibus invidere, atque
Invidendo reprobationis rimas exquirere. Dicere
diaboli eft, Extendepaululum manum tuam, dr tan- Verf. iu
"bus animabus, Reauiefiite tempus adhuc modicum, ge cun fia qu.e poffidet : ad affli&ionem bonorum
dicere, eft inter araorem defîderii ex ipfa præfcien- ® malitix xftibus anhelare.
* tia folatium a corifolationis afpirare : ut 8c anima»
rum vox lit hoc, quod amantes defiderant ; 8c ref-
pondentis Dei fermo fit hoc, quod eas retributio-
nis cèrtitudiné inter defideria confirmât. Rcfpon-
dere ergo ejus eft, ut colle&ionem fratrum expe-
£tare debeant, eorum mentibus libenter expeftan-
di moras infundere : ut cùm camis re(urre£tionem
appetunt, etiam ex colligendorum fratrum aug-
inento gratulentur.
a . Aliter Deus loquitur ad diabolum , aliter
Aifter Dcus’ad diabolus adDeum. Loquienim Dei eftaddiabo-
diabolum, & lum, vias ejus , àc negotià ànimadverfione occul-
Hle adDcmn. diftri&iönis increpare, ficut hie dicitur : Unde
Quo emm eorum tenta-
tionem invidens appétit, eoillorum quafi proba-
tionem deprecans petit. Quia igitur internarumlo-
cutionum modos luccincte diximus, ad intermif-
fum paululum expofitionis ordiném revertàmur.
Confiderafii firvum meum Job, quod non f i t Jimi- Verf s;
lis ei fuper terram , vir Jimplex dr refais , ac t i -
mens Deum, dr recedens à malo ?
13. Præcedentqam fermone tra&atumeft, quia C ap.VIII.
diabolus non contra Job, fed contra Deum certa- Vet. vm.
menpropofuit, materia verb certaminis beatus Job 0^^011-
in medio fuit. Et fi in fermonibus fuis dicimus Job que pugna, eu*
inter flagella deliquifte , quod fentire nefas eft, \us.? ateri*
Deum dicimus in fua propofitione c perdidilfe. UK'
venis ? Diaboli autem ei refpondere, eft omnipo- C Nam ecce &rin hoc loco intuendumeft : quianon
tenti majeftati ejus nihil pofte celare. Unde hîc ait,
«Circuivi terram, & perambulavi earn. Quafi enim
dicere ejus eft quid egerit, feire quod aètus fuos
illius oculis occultare non poflit. Sciendum verb
eft, quia ficut hoc loco difeimus, quatuor modis
loquitur Deus ad diabolum ; tribus modis diabolus
ad Deum. Quatuor modis loquitur Deus ad
diabolum : quia & injuftas vias ejüsarguit; 8c éle-
âorum fuorum contra ilium juftitiam proponit, 8c
tentandam eorum innocentiam ei concedendo per-
mittit,8caliquando eum, ne tentare audeat, prohiber.
Injuftas enim vias ejus redarguit, ficut jam
di&um eft : Unde venis ? Ele&orum fuorum conpriüs
diabolus beatum Job a Domino petiit,fed eum
Dominus in diaboli defpedtum laudavit. Et nifi in
fua juftitia permanfurum noflet, non utique pro il-
lo proponeret, Nec periturum in tentatione conce-
deret, de quo ante tentationem, ex Deilaudibus, in
tentatoris mente, invidix fuerant faces cxcitatx.
14. Sed antiquus adverlarius cum qux accufet Quam aftutl
mala, non invenit , ipfa ad malum infledere bona £ua:rat diab°-i-
qua*nt. C_umque de openbus vincitur, ad accufan- accufccj.
dum verba noftra perferutatur. Cum nec in verbis
accufationem reperit, intentiönem cordis fufeare
cöntendit: tamquam bona fadta bono animo non
fiant, & idcirco perpendia judice bona non debe»
b tra ilium juftitiam proponit, ficut ait : b Confiderafii Dant. Quia enim frudtus arboris efle pc in æftu viri
fervum meum Job, quod non Jît ei Jimi lis fuper ter-
' ram ? Tentandam eorum innocentiam concedendo
permittit, ficut dicit : Ecce univerfa, que habet,
in manu tua fiint. Rurfumque eum à tentatione
prohiber, cùm dicit : Tantum in eum ne extendas
manum tuam. Tribus autem modis loquitur diabolus
ad Deum : cùm vel vias fuas infinuat, vel eledes
confpicit ; quafi vermem ponere ad radicem
quærit. Nam dicit :
Numquid frufira Job timctDeumfNonne tu vallajH Verf. p. & te.
eum ac domum ejus, univerfamque fubjlantiam per
circuitum ? Operibus manuum ejus benedixiJH, &
pojfefsio tllius crevit in terra.
P H m i ' . 15. Ac fi apertè dicat : Qùi tot bona in terra re- j x
dorum innocentiam fidtis criminibus accufat, vel cepit, quid mirum eft, fi pro eis fe innocenter ge- ex profpcris *
tentandam eamdem innocentiam poftulat. Vias rit ? Innocens verè effet, fi bonus inter adverfa per- & cx advcrfi*
quippe fuas infinuat, qui ait : Circuivi terram, & fifteret. Cur autem magnus dicitur, quemmerces tcntat‘
perambulavi earn. Eledtorum innocentiam accufat, fui uniufcujufque operis , tanta rerum multiplici-
a. qui dicit : Numquid frufira Job timet Deum ? Nonne tare comitàtur ? Aftutus quippe adverfarius, cùm
tuvallafii eum, ac domum ejus, univerfamque Jub- ^fandtum virum inter profpera bene egifte confide-
< fiantiam c per circuitum ? Tentandam eamdem in- ^ rat, reprobare apud judicem per adverfa feftinat.
nocentiam poftulat, cùm dicit : Extende manum Unde redtè in Apocalypfi voce angelica dicitur :
tuam, dr tange cuntta qua poffidet, nifi in faciem be- Projeffus efi accufator fratrum nofirorum , qui accu- Apoc. it. i»;
. nedixerit tibi. Sed dicere Deieft, Unde venis .^fi- fabat illos antè confpefam Dei nofiri die ac no fa.
eut & fuprà infinuavimus, vi fuæ juftitiæ itinera Scriptura autem facra fæpe diem pro profperis, no- y t t. k
malitiæ ejus increpare. Dicere Deieft, Confiderafii dtem autem pro adverfis ponere confuevit. In die
d fervum meum Job, quod non fit ei dfimilis fuper ter- ergo & nodte accufare non définit : quia modo nos
ram Stales eledtos iuos juftificando facere,qualibus in profperis, modo in adverfis accufabiles oftende-
riimirum apoftata angélus poflit invidere. Dicere re contendit. In die accufat, cùm profperis malo
Dei eft, Ecceuniverfa qua habet, in manu tua funt i nps uti infinuat. In nodte acculât, cùm in adver-
* Ebroic. Vindoc. & nonnulli, confolationis infpirart.
b In cxcufis, numquid confiderafli. In omnibus quos conful. mff.
non legitur numquid,. Ideoque Lie & dcinccps expunximus. - euuijju. aauunc, victoriam, mvitis mu. ac 'Gregonana phtab. ]
«In Cilot. Vatic. Cuflanv. fubftmtiam »jus. Redundac ejus,acelcgi- prarfat. n.8. legimus: prepofuirat,perdidift reprthendit. Vide 1.13. n.
in m(T. noftris aut vet. ed.
Quidam mff. fimilis in terra.
Editi hie addunt, victoriam, invitis mff. ac -Gregoriana phrafi. In
45- Liber II. Caput I. Bead job. 4 6
fis nos non habere patientiam demonftrat. Beatum A ciem deefinamus. Quid ftaque Dei facies, nifi
ergo Job quia necdum flagella attigerant, quafi
adhuc unde in nodte accufare poflet, omnino non
« habebat. Quia verb in profperis magna a fandtitate
viguerat, pro eifdem profperis bona ilium egiffe
fimulabat: verfuta aflertionementiens, quod non
ad ufum Domini fubftantiam poflideret, fed ad u-
fum fubftantix Dominum coleret. Sunt enimnön-
nulli, qui ut fruantur Deo, difpenfatorie utuntur
hoc fieculo. Et funt nonnulli, qui ut. fruantur hoc
fxculo, tranfitorie uti volunt Deo. Cum igitur bona
divini muneris narrat, putat quod fadta for-
refpedtus ejus gratiæc præbetur intelligi ? Ait er- c
go Extende paululum manum tuam , dr tange
cunffa qua jofsidet, nifi in faciem benedixerit tibi.
Ac fi apertè dicat : Ea, qux dedifti, fubrrahe :
nam fi accepta perdiderit, refpedtum tuæ gratiæ,
ablatis rebus temporalibus, non requiret. Si enim
eà, in quibus deledtatur, non habuerit, favorem
tuum etiam maledicendo contemnet. Cujus pe-
titione callida nequaquam provocata Veritas vincitur,
fed ad deceptionem fuamhofti conceditur,
quod fideli fàmulo ad augmentum muneris fuf-
fragetur. Unde mox fubditur :
tis operarii leviget: ut cujus vitam reprehendere
de operibus non valet, ejus mentem quafi ex co-
b gitationibus b addicat; mentiens quod non amori ß tantum in eum ne extendas mamtrn tuam.
univerfa, qua habet, in manu tua funt: fierj> x
in rum n r r x tm ri/tc m a n um Domini, fed temporalis profperitatis appetitioni
fervicrit omne, quod innocuè exteriîis vixit. Vires
ergo beati Job nefeiens, fed tamen unum-
quemque adverfis probari veriùs feiens, tentan-
dum hune expetit : ut qui per diem profperitaT
tis inoffenfo greflu inceflerat, faltem in nodte ad-
verfitatis impingeret, 8c ante laudatoris fui oculos
offenfione impatientiæ proftratus jaceret. Unde
fubjungit :
yerfi a. Sed extende paululum manum tuam , & tange q
cuntta, qua pofsidet, nifi in faciem benedixerit ti-
bi.
C a p . X. Cùm fandtum virum fatan tèntare appétit,
.1 £ c. vi. 8c tamen Domino, ut manum fuam extendere
Diabojusnihil debeat, dicit; valde notandum eft, quia ferien-
ËÉjn,,r" di vires nec ipfe fibi tribuit, qui contra audtorem
omnium fingulariter fuperbit. Scit namque diabolus,
quia quodlibet agere ex femetipfo non fuf-
ficit : quia nec per femetipfum in eo quod eft fpi-
ritus exiftit. Hinc eft quod in Evangelio expellen-
Matth. 8.31 da de homine legio dicebat :• Si ejicis nos, mit-
te nos in gregem porcorum. Qui, enim per femetipfum
ire in porcos non poterat, quid mirum fi linifi
Deo per-
mitcente po-
19. Confideranda eft in verbis Domini difpen- ç Ap XI.
fatio fandtæ pietatis, quomodo hoftem noftrum v e t . xt.
permittit, & retinet; relaxat, 8c réfrénât. Alia ad R E c- VIr-
tentandum dat, e fed ab aliis religat. Univerfa hliiVpcrmU-
qua habet, in manu tua funt : tantum in eum ne tit .alia negat»
extendas manum tuam. Subftantiam prodit, fed c
tamen corpus ejus protegit, quod quidem poft-
modum tentatori traditurus eft ; fed tamen norf
fimul ad omnia relaxat hoftem, ne undique fe-
riens frangat civem. Mala enim cùm multa ele-
ctis eveniunt, mira conditoris gratia ex tempore
difpenfantur : ut quæ coacervata périmèrent, pof-
fint.divifa tolerari, Hinc Paulus ait : Fidelis Deus, 1. cor. to. 13:
qui non patietur vos tentari f fupra id quod pofefi £ 0
tis, fed faciet cum tentatione etiam exitum , ut
pofsitis Jufiinere. Hinc David ait : Prob a me Do- pfl. zS. 2,;
mine ,. dr tenta me, Ac fi apertè dicat : Priùs
vires infpice, 8c time ut ferre valeo, tentari per-
mitte., Hoc tamen quod dicitur : Ecce univerfa,
qua habet, in manu tua funt : tantum in eum ne
extendas manum tuam. Intelligi 8c aliter poteft,
quia fortem quidem pugnatorem fuum Dominus
noverat, fed tamen dividere ei certamina contra
ne audoris manu, fandi viri domum contingere n hoftem volebat : ut quamvis robuftobellatorivinon
valebat.
V e t . x. 17. Sciendum verb eft, quia fatanæ voluntas
Diaboiivolun-femper iniqua eft, fed nunquam poteftas injufta :
potSasVufta <lu^a a femetipfo voluntatem habet, fed à Domino
poteftatem. Quod enim ipfe facere inique appétit,
hoc Deus fieri non nifi juftè permittit. Un-
». Reg. is. i». de bene in libris R egum dicitur : Spiritus Domini
malus irruebatin Saul. Ecce unus idemque fpi-
ritus, 8c Domini appellatur, 8c malus : Domini
videlicet per licentiam poteftatis juftæ, malus autem
per defiderium voluntatis injuftæ. Fôrmida-
ri ergo non debet, qui‘nihil’nifi permifliis valet.
doria in cundis fuppeteret, prius tamen de uno
certamine hoftis ad Dominum vidus rediret : .
tuneque ei aliud iterum vincendo concederet,
quateniis fidelis famulus eo mirabilius vidor exi-
fteret, quo vidus hoftis fe contra ilium iterum
ad nova bella repararet. Sequitur:
Egrcjjufque efi fktdn a facie Domini. . mm
2.0. Quia eft quod fatan a facie Domini egref- C a p u t
fus dicitur ? Quo enim exitur ab eo qui ubiqtie X I I .
eft? Hinc namque ait : Calum & terram ego im- V e t . xu.
pleo. Hinc eft, quod Sapientia illius dicit : Gy-
rum cali circuivi f i Id. Hinc de ejus Spiritu lerip-- & «tra on
Sola er<ro vis ilia timenda eft, quæ cùm hoftem E turn eft : Spiritus Domini imp lev it orbem terr arum.™ > fuPra &
fxvire permiferit, ei ad ufum jufti judicii, 8c injufta
illius voluntas fervit. Paululum verb manum
poftulat extendi : quia exteriora funt, qux ex-
petit conteri. Neque enim fatan facere fe aliquid
multum putat, nifi cbm in anima fauciat; ut
ab ilia patria feriens revocet, a qua ipfe longe,
telo lux fuperbix proftratus jacet.
TaciesDci ref- eH quod ait : Nifi in faciem bepedtus
gratix nedixerit tibi ? Nos nempe quod amamus refpi-
cimus : quod verb averlari volumus, ab eo fa-
* Corb. Germ; Rem. Remig. Ebroic & ceteri Norm, magna fanitate.
b Ira mff. Anglicani & alii. At Edit. Gilot. Rom. Sixti V. & plurimtc
Jiabent addifiat. Verbum addicit, ut figuificat condenmat, eft Gregorio
familiarc, Eodem quoque fenfu non xaro reperitur in feriptoribus ia-
cris five antiquioribiis five pofterioribus. Ambrof. lib. 1. deVirgin.de
S. Agnctis carnifice : cerneres trepidare carnificem ; quafi ipfe addiefus
fuijfet. Bernard, lib. t . de confid. cap. 14. inde innocenlium frequmg
addict to.
.* Editi ptrhibeuir. Mff. adharremas.
Hinc eft, quod Dominus iterum dicit ; Calum f ,
mihi fedes efi, terra autem fiabellum pedum mco- eccU. 2*. 3.
rum. Rurfumque de eo fenptum eft : Calum. me-
titur palmo dr omnem terram pugillo concludit. Se-r jj-a. 40.12,
di quippe , cui prxfidet, interior S 8c exterior g
manet. Cxlum palmo metiens, 8c terram pugil-
lo concludens oftenditur , quod ipfe fit circum-
quaque cuntftis rebus, quas creavic, exterior. Id
namque quod interius concluditur, a concluden-
te exteriüs continetur. Per fedem ergo, cui prx-
6 Guffanv. hie prarfigit : Vixit ergo Vomims ad Satan, quod
abeft a Cod. turn excufis, turn manu exaratis. . . .
e In edit per interpolationcm legitur, alia ad afflrgendttm, fed : Sand
prater fidem mff. & Greg, propofitum, qui duo hie, non tria probanda
fufeipit, fcil'icet hoftem noftrum & relaxari & retincri. Relaxa-
tur cum pcrmittitiir tentare ■ rctmetur , cum h*c poteftas ccrtis con-
ditionibus ligatur.
f Rem. Remig. Norm, fupra quam poteftis.
£ Mff. Corb. Sc Germ. & fuperior manet.