591 Sancti Gregorii Moralinm 592.
tantem. 'Nam quamvis in hac vica ex magna ju- A pernæ fapientiæ per ftiam præfenrian^ non commut.
Johan. 1 .8.
ftitiæ claritate refplendeant, ncquaquam tamen ad
purum peccatorumfordibus carentj Johanne Apo-
ftolo attcftantc, qui dicit : Si dixerimus quia pecca-
tum non habemus, nofinetipjbs feductnnis, & veritas
in nobis non ejl : 8c affirmante Jacob©, qui adftruit,
p c . 3. 2. dicens In multis enim ojfenditnus omnes. Proph era
pfd. 14-2. 2- etiam deprecante, qui ait : Nc intres in judicium
cum ftrvo tuo > quia non jufiificabitur in confpcltu
tuo omnis vivens. Aurum ego obryzüni illi nuncu-
pantur, qui in ca qua conditi funt innocentia perd
u ran te s,^ fulgent claritate juftitiæ, 8c nullis vcl
minimis maculantur for dibus culpæ.
Vet. *xx. 71. Sëd quiapro hac fapientia nullus Angelorum
Ndiias ,umen ledemtor humani generis mittendus fuit, ne quis
redfmendam^ fpem in'his| quos in adjutorium hominum fæpe ap-
liominem mif-paruifle didicimus, Angelis poneret, di&um eft :
N o n dabituraururn obryz>umpro ca . Ac fi apertè dicc-
retur : Per fcmetipfam fapientia manifeftabitur, ut
humanum genus à culpa redimatur. Nullus vice
ejus Angelus mittitur : quia per creatorem necefle
eft ut creatura liberetur. Unde 8c in Evangelic Do-
. minus dicit : S i v o s f i l i ù s l ib e r a v e r t t , ve rb lib e r i
a c r is is . 3 Sed vir fan&us, fpiritu ejufdem fapientia:
repletus, quofdam in Judæa prævidit non efle de-
futuros, qui (pern in legiflatore ponerent, 8c fuæ
b falutis au&orem Moyfen putarent ; ficut 8c b cui-
r- dam fanato maledicentes dicunt : T u d i f c ip u lu s f i s
Joht
ph.
tat. Sed fuere multi Gentilium, qui mundi hujus
fapientum difeiplinis dediti, ea quæ funt inter homines
honefta fervarent, & falvandos fervata ho-
neftate fe crederent, nec jam mediatorem Dei 8c
hominum quærercnt, cum quafi fufficientem fibi
philofophorum do&rinam tenerent. In quorum
defpeûu mox fubditur : c
Non c conferetur tinclis India coloribus. yerf^
74. Quid enim per Indiana quç nigrum populum q a
mittit, nili h ic mundus accipitur, in quo vitahomi-
num per culpa obfeura generatin'. T infti autem co- r.ec. «
lores India:, funt hujus mundi fapientes ; qui quam-
vis per infidelitatem , 8c plerumque per actionem p£nri"
® feedi lint, ante humanos tamen oculos fuperdu- niton
£tx honeftatis colore f fucantur. Sed coxternaDei "^ 1
fapientia tinctis India: coloribus non confertur : f
quia quifquis hanc veraciter intelligit, ab his ho-
minibus quos mundus fapientes coluit, quàm longé
diftet, agnofeit. IpfaqUe ejus mandatorum verba
ab hujus mundi fapientibus difFerunt : qui dum
intendant eloquentiæ, eorum di<fta quafi pulcra
apparent fpecie, 8c fucatione tinduræ : 8c cum vir-
tute rerum careant, aliud fe elle quàm funt, verbo-
rum compofitionibus, quafi fuperdudis coloribus
mentiuntur. At contra, dodrina fapientia: 8c prx-.
dicationc pulcra eft, g '& pura veritate confpicua ; g
nec aiiud fe per fallaiciam prétendit exteriùs , &
e j u s , c n o s en im CMo y ß d i fe ip u l i fum u s . Unde ad- Q aliud refervat interius ; neque in didîs fuis pulcra
hue congrue fublnfertur :
ibidem Nec appendetur argentum in commutatione ejus.
C a v u t 73. Quia enim argento fæpe eloquia divina de-
X L V . fignantur , poflimt argenti vocabulo etiam ejuf-
Eorum qui dem eloquii feripeores intelligi, quorum vita inter
Moyfen aut tur^as hominum refplenduit luce virtutum. Sed
Sanftorum, quia Lex peccata indicate potuit, non auferre : non
lu« falutis au- quilquam veterum patfum, non legiflator’ Moyfes
i n g . ^ humani generis redemtor extitit. Argentum ergo
in commutatione hujus fapientia: non appenditur :
quia quilibet landiefle potuerunt, in comparatio-
nc unigeniti Filii Dei nullius meriti fiiiflc penfan-
tur: quinifihujus fapientiæ fervos fe efle cognofcevideri
appétit nitore lermonis, fed integritate veri-
tatis. In mandatis igitur fuis Dei fapientia non
confertur tindis India: coloribus : quia dum fuca-
ta eloquentiæ ornamenta non habet, quafi veftis
fine tindura placet. Quam fucationem tinduræ
bene Paulus defpexerat, cum dicebat : & lo- i.c«.
q ttim u r non in d o t t is hum ana fa p i e n t ia v e r b is , f e d
i n d o tt r in a f p i r i tu s . Malebat quippe hanc fapien-
tiam (bla puritate veritatis öftendere, non autem
eloquii tindione b fucare. Sequitur : h
- N e c la p id i fardonycho p r e tio fifs im o , v e l fa p -
p h ir o .
7p Sardonychum, vel fapphirum ' lapides prerent,
fandi nullatenus fuiflent. Ad hoc quippe illi Dtiofos non efle quis nefeiat > Ét dum multi alii premifli
funt, ut in cordibus hominum viam huic fa-
pientix prxdicando prxpararent, neque ut pro ea,
fed per cam fubjedos populosregerent. Qui,a enim
certum erat quod per acceflum temporiim, defi-
cientis fxculi languores excrefcerent, adum eft ut
xterna Dei fapientia in fine fxculorum per femet-
ipfam veniret ad grandem hunc, & nimia: infirmi-
tatis xgrotum, id eft per totum mundum jacens
languidum genus humanum : ut tranfmiflis priüs
pra:dicatoribus, quafi quibufdam vifitatoribus, tan-
<3 to poftmodum d major veniret potentia medici,
quanto magis morbus creviflet xgroti. Quia verb
nullus vice ejus ad falvandos nos mittitur, dicatur
rede '.' N e c a ppendetur argentum in commutatione
tiofi fint lapides, qui longé iftos æftimatione ma- c!iri(
gnitudinis antecellant, cur fapphirus vel fardony- aut 1
chus potiflimùm pretiofus nominauis eft , cùm
uterque lapis ifte aliorum lapidum comparatione
viliflimus fit ? nifi ut eos lapides, qui pretiofi deferi-
buntur, dum pretiofos non efle cognofcimus, in
eorum intelligentia aliud exquiramus. Sârdony-
chus quippe terræ rubræ fimilitudinem tenet : fapphirus
verb k aëream habet fpeciem. Poflimt ergo t
in fardonycho per terram rubram homines , 1 in 1
fapphiro autem per aëream vifionem Angeli de-
fignari. Nam cùm rubræ terræ fpeciem lapis far-
donichus habeat, non immerito hominem defi-
gnat : quia & Adam , qui primus eft conditus
e ju s : quoniam vita juftorum prxdicantium quan- E Latino lermone terra rubra nominatur. Quid eft
talibet fanditatis luce polleat, adventum nobis fu- ergo quod dicitur, quia hxc fapientia lapidi fark
Norm, fufiare. ,
* Addimus, non, ex m(T. Germ. Corb. Germ. Norm. Laud. See. 3d-
jiciendam quoque negacionem probat integer contextus, in quo lea-
pus S. Gregorii eft , oftendere Sardonychum & Sappiiirum non efle
pretioios lapidcs: fed, ut ip(e ait, , vilifllmos , ft cum aliis lapilli*
pretiofis conferantur; mentem clar^ aperit his verbis : dum pretiofos ejfe
cognofcimus, Sardonychum videlicet 8c Sapphirum. Dceft tamen nega*
tio in omnibus cd. pratterquam in edit. Parif. 1495. 8c aliis fbrtafle
antiquioribus.
k In Laud. Germ. Corb. Germ: & aliis vulgb aerUm ; 8c -ita .de*
•"ceps. •• • .V' •- •i-'f- •••
^ Turon. in fappkiro verb jui aeris tenet fpeciem, viflonem angels dcdonycho
* tus Laud, fid vir fpiritu. Gemet. ac alii pro repletus, habent, ple-
nus. Deeft fanSus.
h Dceft fanato, in Prat. Becc. Utic. In Laud, voci fanato appoft-
tum eftexplicationis gratia, caco.
c Plerimje Norm, nos autem.
* In mff. Bellov. Corb. Germ. Laud. Norm. &c. necnon in vet ed.
italegitur. In Germ. 8c in pofterioribus ed-, fieret, fed mendosd. Sane
medici Dei fieri non potuit major potentia , qua: cum infinita f i t ,
non capit majus aut minus. /
* Germ. & Gemet. non confertur.
f Turon. fufeantur. ius Laud, habet fufiantur 8c fucantur. Germ.
fufetmtur , fufeatio ; hie & pluries infra.
t Turon. puritate confpicua. f-v
BUm
. ,
IP r
K aput kilvin.
i a t i ; tu! »e-
Dunt jin cxlo
làmiju: .uiiom'Jtranflu
pHint vi-
uum.
donycho, vel fapphiro non confertur, nifi quod is A hoc ipfum aururn vitro mundo fimile efle memoquieft
Dei virtus,'& Dei fapientia, mediator fci>-
licet Dei &: hominum , homo Chriftus Jefus , tanta
magnitudine excellât omnia, ut ei nec in terra
primi homines, nec in cælo Angeli comparentur ?
Unde Sc per Pfalmiftam, dicicur,; g u i s in n u b ib u s
aqnab itu r D om in o , a u t q u is J im i li s e r i tD e o i n t e r f -
U o s V e i ? S f . ,
y 6, Poflunt autem per- fardonychum lapidem,
patres Teftamenti veteris ; per fapphirum verb ,
prædicacores exprimi Teftamenti novi. Illi quippe
quamvis magnam juftitiæ vitam tenerent, car-
nali tamen propagadoni ferviebant. Quia igirur
conftac, quod quædam terrena agerent, nonimratur.
Ibi quippe uniufeujufque mentem ab alce-
rius oculis, membrorum corpulentia non abfeon-
det, fed patebit animus : patebit corporalibusoculis
ipfa etiam corporis harmonia, ficque unufquif-
que cünc erit confpicabilis alteri , ficut nunc efle
non poteft confpicabilis fibi. Nunc autem corda y « r.
iioftra quamdiu in hac vita fumiis, quia ab altero
in alterum-yideri non poflimt, non intra vicrea,
fed intra lutêà Vafcula concluduntur : cui fcilicet
luto per paffionem mentis inhærere Propheca for-
midabat, cum diceret : Eripe me de Into, ut n o n in h a - pjfi, g
ream. Qiiodnimirum d habicaculum corporum Pau- d
lus domum terreftrem nominat , dicens : Scimus 2. con s
merit© per fardonychum lapidem , qui , ut præ- B q u oniam f i te rr e firis d om u s noftra h u ju s c habitation
diximus, terræ rubræ tenet fpeeiem, defignan- n i s d i j fo lv a tu r , q u o d adificationem. e x Deo habetur.
Per fapphirum verb, qui ætherei eft coloris.
Teftamenti novi congruè prædicatores accipimus,
qui carnalis propaginis defideria poftponentes f e x -
Teftia fola fe&ati funt. Unde &c Propheta, confpi-
ciens cun.éta carhis defideria fanótos Apoftolos fpi-
ritali ardore tranfeendere , admiratus ait : Jh ù
f u n t h i y q u i u t n u b es v o la n t ? A c fi apertè dicat :
Nos per terram gràdimur, qui adhuc conjügiis im-
plicamur, 8c propaganda: foboli opera carnis im-
pendimus.: ifti verb in terra non ambulant, fed ut
nubes volant, qui dum cæleftia appetunt, de terre-
nisdefideriis nihil tangunt. Ait ergo, quia Dei fam
u s , d omum non m a n u fa flam àtern am i n c a lis . In
hac icaquè terreftri domo quoufque vivimus, ipfum
, ut ita dicam , corruptionis noftræ parietem
mentis oculis nullatenus penetraïuùs, 8c viciflim
in aliis videre occulta non pofliimus. ^Unde fàncta f
Ecclefia fponfi fui fpeciem videre in divinitace de-
fiderans, nee tamen valens, quia æternitatis illius
formam quàm intueri concupiverat , ab ejus o-
culis, afliimta humanitas abfcondebat ; in Can-
ticis cànticorum moerens dicit : E n ip fc f i a t p o f ip a - ca»t. ;
r ie to n n o firum . A c fi apertè dicat : Ego hunc in
divinitâtis fuæ jam fpecie videre dehdero , fed
pientia fardonycho, vel fapphiro lapidi non con- adhuc à vifione illius per affumræ carnis parietem
fprriiv :n r nîifi"nrpr in fin n o r rlirfMv: •F.i n u i h n ir in V PY rln /irlr Fertut; ac fi patenter infinuet, dicens: Eiqui homo Ir/in n » !.. 1-,^,A
inter homines cernitur, nec ill antiquis quifquatn,
nec in no vis pacribus æquatur : quia ex Deirate ha-
bec, qubd in humanitate quemquam fimilem non
habet. Unde adhuc fubditur :
- N o n a d a q u a b itu r e i aurum v e l v itr um .
77. Quis hoc fanum fapiens juxta licceram fenfire
dignetur ? Vitrum quippe, ut fuperiùs diximus,
auro longé eft vilius > 8c poftquam didum
eft, quod aurum huic fàpientiæ non adæquatur,
adhuc quafi crefeendo fubjungitur, qubd ei que-
que nec vicrum poflit æquari. Sed ipfa noslitcera
ab hiftorico intelledu deficiens , ad indagandum
allegoriæ myfterium mittic. Auri namque metalcxcludor.
Quoufque icaque in hac corrupdbili
came vivimus , côgitationes rfoftras in alterutrum
non videmus. Unde rurfum per cumdeiii Paulum
dicicur •: J fh its f r i t h om in um q u a f u n t h om in i s , cor. 2. u ,
n i f i f p i r i t u s h om in is q u i in ip fo e f i ? Et rurfum :
N o l i te ju d ic a r e a n te temp u s , donee v e n ia t Dom in u s* *■ cor. 4. s-,
q u i c>- iü um ih a b i t a b fion d ita tenehrarum , & m a n i-
f e f ia b i t con filia cordium. Ilia itaque civitas quæ fua
viciflim fingulis corda manifeftat, ex auro dicicur
fimilis vitro mundo ; ut defignetur auro clara, vitro
perfpicua.
79. Sed quamvis in ea Sandi omnes tanta cia- Quomoàofan-
ritate fulgeant, tanta perfpicuitate ? tranfluceant, ^Dcofimilcs
ei tamen fapientiæ de cujus imagine habent om- fim & diÆmilum
novimus potiovi metallis omnibus claritate ne quod funt, xquari non poflunt. Bene ergo di- g
fulgerc. 3 Vitri verb naturae eft, ut extrinfecus vi-1^ citur : Non adaquabitur ei aurum vel vitrum. Ad
fum, pura ihtrinfecùs perfpicuitate luceat. In alio
métallo quidquid. intrinfecùs condnetur, abfeon-
ditur ; in vitro verb quilibet liquor qualis conci-
netur intcriùs, talis exteriùs demonftratur : arque,
ut ita dixerim, omnis liquor in vitreo vafculo clau-
fus pacet. Quid ergo aliud in auro vel vitro accipimus;
nifi illam fupernam patriam, illam beato-
rum civium fbeietatem, quorum corda fibi invi-
cem & claritate fulgent, & puritate cranflucent ?
Quarii Johannes in Apocalypfi confpexerat, cùm
dicebat : Et eratfiruclura muri ejus ex lapide jafpi-
de : ipfa verb rivitas b aurum mundum, fimilis vitro
mundo. Quia enim Sandi omnes fumma in ea
daqu
hoc enim Sandi omnes ad ilia gaudia xterna per-
veniuntr ut. efte Deo fimiles poffint, ficut feri-
ptum eft: Cum apparuerit, fimiles ei erirnus, quo- t .Johan.
niam videbimus eum ficuti eft. Et tamen feriptum
eft : b Domine Deus virtutum quis fimilis tibi ? Et pfil. ss.
iterUm: cslut quis erit fimilis Deo inter filios Dei 1 h
Unde ergo fimiles , 8C unde non fimiles, nifi quia
huic fapientia: 8c fimiles erunt ad imaginem 8c tamen
non erunt fimiles ad «qualitatem ? Afpiciendo
quippe xternitatem Dei, fit eis ut jeterni fine; 8c
dum vifionis ejus donum percipiunt, ex perceptio-
ne bcatitudinis imitantur, quod vident. Et fimiles -
I ! . . — . ------------------- ---------- ---------------- T7 er&g o .fuu»n.»t,, quia beati UfiLuUInI.t :. 1&Ä. t.aammweini creatori fimicatitudinis
claritate fulgebunt, '0 inftruda auro ^ lesnonfunt,quiacreacurafunc. Echabentiraque
dicitur.
78. Et quoniam ipfa eorum claritas viciflim fibi
111 alternis cordibus patet, 8c cum uniufeujufque
vultus attenditur, fimul 8c confcientia penetratur;
* Ita reftituimus ex duob. Laud. Germ. Norm. &c. Prills legetatur,
“perl Ver° natura ‘ ut extrmf i cui vifii pura, intrinfictis perfpicuitate
b La ed.,rec. Germ, verà Gemet. Prat. i«s Laud. & alii paflim mff.
auro mundo fimili &c. Corb. Germ, aurum mundum fimile &c. Edit. vet.
auro mundo fimilis See. ' " __ , .
. .c Vindoc. confirutta. ius Laud. Gemet. & edit. Barthol. an. 1404.
<»JtruHura auro
Tom. I.
quamdam Dei fimilitudinem, quia non habent fi-
nem : 8c tamen incircumfcripti a:qualicatem non
habent, qui habentcircumfcriptionèm. Dicatur
igitür redè : Non adaquabitur ei aurum vel vi-
- Turon. habitaculum corporeum.
-■ *Germ. quia f i terrefiris domus habitationis. iusLaud. inhabitatio~
nis.
f Vindoc. Vnde & fponfa in divinitate Dominum videre défiderans.
ï Plerique perluceant.
fc Germ. BcIIpv." Norm. &c. Domine quis fimilis tibi, omiflb Deus
virtutum.
P P