apte de codem luto fubjungicur : Et fiabit ficutve- A loco ad locum ducimur,hïc illicque præfcntcs in-
■ irS.it.
venimur i dcambulaffe in inferno Dominus dicitur,
ut eledis animabus in locis fingulis per divinitatis
potentiam præfens fuifle monftrarctur. Unde 5c Sap.
fpiritus fapicntiæ mobilis deferibitur, ut per hoc
quod nufquam deeft, ubique nobis occurrere de-
fignetur. Quam defcènfionem fuam Dominus canto
mirabilem refpicic , quanto earn redemto honii-
ni crcbriùs infundit. Earn namquc adhuc repli-
cans fubdit :
Numquid aperta funt tibi forta mortis , & ofiia Kerf,
tenebrofa vidifii ?
JHmentum. Lutum namquc noftrum ficut vefti-
mentum ftare, eft ufque ad refurredionis tempus
inane exutumque perdurare. Sed quiahanc pce-
nam fupcrbiæ nec illi tranfeunt, qui 5c eamdem
fuperbiam vivendo humiliter vincunt ; quæ fit fu-
perbientium fpccialis poena, fubjungit dicens :
A ufere tur ab impiis lux fun, & brachium excel-
fum confringctur.
C ap. XI. 2.2,. Mors enim carnis, quæ eledos luci fuæ refti-
Mors qu* de- tuit, lucem fuam reprobis tollit. Lux namque fu-
ÖOS iuci refli- perbientis, eft gloria vitae præfentis. Quæ ei lux
tuit, repro is tunc fubtrahitur, cùm per carnis interitum a ad rccordis
___________^ 2J-. Portæ cnim mortis, funt poteftates adverfar. Çj,
m prafentis tributionum fuarum tenebras vocatur. Ibi tunc Quas defeendens Dominus aperuit, quia earum j
vu* gbtum cxcc|{^m brachium confringitur, quia celfitudo „ fortitudincm moriendo fupèravit. Quæ appellatio- Po«
. t> ..... ----- — * n e q u o q u e alia, tenebrofa oftia vocancur : quiahoc
ultra naturæ ordinem violenter arrepta, op-
primentis fe divinæ juftitiæ mole diftipatur : ut quia
fe perverfsè in brevi erexerat, per pondus judicii
in æternum frada cognofcat. Nullus autem noftrum
quid poft mortem fequeretur, agnofeeret,
dum per occultationis .fuæ infidias non videntur, f„“E
decèptis mentibus viam mortis aperiunt. Quæ tenebrofa
oftia Dominus videt : quia immundorum
Ipirituum fraudulcntaryi malitiam 5c refpicic &
nifi vitænoftræ conditor ad poenam ufque mords prerait. Quos nifi ipfc nobis ncfcicncibus videndo
noftræ venirct. Nifi enim ipfe mifcricorditer infi-
ma peteret, nequaquam nos poft ftiam imagincm
perditos juftè ad fumma revocaret. Unde &: re-
dè fubjungicur.
Numquid ingrejfus es profundum maris , & in
novifsimis abyfsi deambulafii ?
C ap. XII. 2.3. Ac fi dicac : Ut ego, qui non folùm mare, id
prohiberet , 5c nil de infidiis eorum mens noftra
cognofceret , SC eifdem infidiis capta deperiret.
Quæ tenebrofa etiam nos oftia cernimns, quàndo
fupernæ Jucis radiis illuftiamur. Unde 5c per Pro-
phetam dicitur : Dominus mihi adjutor eft ego pfil.
videbo inimicos meos. Hoftes igitur noftros ipfc
videt, qui fuo eosmunere nobis vißbiles facit. Vel
eft feculum per affumtam humanam carnem at- q certè tenebrofa tune oftia Dominus yidic , cum
, fed eciam per earn fponte in
dum, fed etiam morte politam, ulque ad ultima lntcrm , quail
in infcrnum ad maris profunda defeendi. Si enim mare, more
cendit.blS dcf~ divini eloquii, feculum debet intclligi, nihil prohi-
bet profunda maris, inferni clauftra fentiri. Quod
profundum maris Dominus petiit, cum inferni no-
viffima, eledorum fuorum animas erepturus, in-
7fai. si. a. travic. Unde 5c per Prophetam dicitur : Pofuifil
l profundum maris viam, ut tranfirent liberati.
Hoc namque profundum maris ante Redemtoris
adventum non via, fed career fuit: quia in fe e-
tiam bonorum animas, quamvis non in locis pce-
nalibus, elalifit. Quod tamen profundum viam
Dominus pofuit ; quia illuc veniens, eledos fuos
clauftra inferni penetrans, crudeles fpiritus percu-
lit, 5c mortis præpofitos moriendo damnavit. Quod
idcirco hîc non adhuc de futuro, fed jam de prx-
terito dicitur ; quia hoc quod fidurus erat in opéré
, nimirum jam fecerat in prædcftinationc. Quia
verb poft mortem rcfurrcdionemque ejus crcvit
Ecclefia, atque in cundis eft gentibus dilatata, apte
fubjungicur :
Numquid confiderafii latitudinem terra ? V«S
16. Dum enim Dominus anguftiasmortis petiit,
fidem fuam in gentibus dilatavit, atque ad innu- X
mera corda credentium, fandam Ecclcfiam exten- vu
dir. Cui per Prophetam dicitur : Dilata locum ten-
torii tui, & pelles tabernaculorum tuorum extende, if,u
à clauftris inferni ad cæleftia tranfire conceflit. jyne panas, longos fac funiculos tuos, & clavostuos'
ibid. a. Unde 5C apte illic dicitur : Ut tranfirent liberati.
Quod verb profundum maris dixerat, hoc aliis
verbis replicans, abyfft noviftimum vocat: quia fi-
cut aquarum abyffus nulla noftra vifione comprc-
b henditur, ita occulta inferni nullo a nobis b cogni-
tionis fenfu penctrantur. Qui enim hinc fubtra-
hantur cernimus, fcdqux illos juxta meritum rc-
tributio fuppliciorum maneat, non videmus.
Vet.vx. Vigilanti verb eft cura penfandum, quod
ambuhvlt* M 9 innoviffimo abylfi deambulafte fc perhibet. De-
quia liber ad ambulare quippe non conftridi, fed liberi eft.
%atos reait. Quem enim vincula ftringunt, ejus nihilominus
c greifus impediunt. Quia igitur Dominus nulla pccconfolida
: ad dexteram enim dr ad Uvam penetra-
bis, dr fernen tuum gentes hereditabit. Quæ latitu-
do terræ profedb non fierct, nifi ipfe prius 5c vi-
tam quam novimus, moriendo defpiccret, 5c vi-
tam quam non novimus, refurgendo monftrarec.
In morte quippe fua noftræ oculos mentis aperuit,
5c quæ effet vita quæ fequeretur, oftendit. Unde
5c hunc in Evangclio ordinem tenens, difeipulis di-
cit : Sic oportebat chrifiurn pati , & refurgere a 1nor- x
tuis tertia die , dr pudicari in nomine ejus pèni-
tentiam , dr remifsionem peccatorum per omnes gentes.
Pauci enim ex plcbc Ifraëlitica ipfo prædican-
credidcrunt : innumcri verb gentium populi
cati vincula pertulit, in inferno deambulavit. Li- £ viam vicæ moriente illo fecuti funt. Supcrbosnam
ber quippe ad ligatos venit. Unde feriptum e ft:
Factus fum ficut homo' fine adjutorio, inter mortuos
liber. In noviflimis ergo abylfi Domino deambu-
lare, eft in loco damnations, nihil fux retentionis
invenire, atceftante Petro, qui a i t : Solutis dolori-
bus inferni, juxta quod impofsibile erat teneri ilium
ab eo. Vel certc, quia deambulando nos cum de
que dum adhuc palfibilis viveret, perculit
paffibili verb vita mortuus ftravit. Quod bene Sam-
fon in femctiplo dudum figuraliter cxprelfit, qui j1“;
paucos quidem dum viveret interemit ; deftrufto rot
autem tcmplo , hoftes innumeros cum morcretur ml
occidic : quia nimirum Dominus ab elatione fu-^
perbix paucos cùm viveret, plures verb cùm tan-P*
5WM
• Sic Turon. Ebro'ic. aliique Norman, cum Laud. Pro retribution
num, edict habent, ratiomtm. Jpfis favet Corb. Germ, in quo prills
legebatur, orationum.
b Laud. Lbroxc. Sc alii Norm, rogitationit fenfu.
* Laud. 8cCorb. Germ, innoviffim*. '
■J ItaVindoc. Corb. Germ. Pratei. Utic. Conlcntit Laudon, nifiqupd
pro , mortuus, mendosè legitur, mortuos. At edit, i { “Ijibili verb vit*
multos dum moreretur ftravit. 1 ! 'plum
plum fui corporis folveretur extinxit ƒ atque ele-
ftos ex gentibus, quos- vivendo fuftinuit , fimul
omnes moriendo proftravit. Rede iraque poftquam
inferna penecrafle fe docuic , confidcrandam mox
terræ latitudinem fubjunxit : Numquid confiderafii
latitudinem terra ? Ac fi flagellato homini diceret :
perpende quid pertuli, 5c penla quod emi ; nec
queraris ipfe de verberc, dum nefeis quæ ce præ-
niia mancant in retributione. Inter hæc iraque verba
creatoris operæpretium puto, fi à bono commu-
niac publico parumper oculos fledimus, 5c quid
in fingulis nobis latenter, agat , intuemur. Dicit
enim :
Numquid ingrejfus es profundum maris ?
T 27. Mare quippe eft mens humana : cujus profunda
Deus ingreditur, quando per c.ognitionem
i. fuam ad lamenta poenicentiæ ab inrimis cogitatio--
P n' nibus pertutbacur, quando prioris vitæ nequicias ad
I aim memoriam reducit, 5c fluduantem a in confufione
. fua animum concutit. Profundum maris Deus penetrat,
quando etiam defperaca corda permutât.
b b Ipfe enim mare intrat, quando cor fecularc' humiliât
: profundum maris ingreditur, quango vifita-
rc mentes etiam preffas fceleribus non dedignatur.
Unde 5c redè percundando fubjungitur : Et in no-
e vifsimis abyfsi deambulafii ? c Quæ enim eft abyf-
I fus , nifi mens humana, quæ dum femetipfam
comprehendere non valet, fefe in omne çuod eft,
velue obfcura abyfl'us latet ? Unde bene per Pro-
M«. phetam dicitur : De dit abyjfus vocem ß .,m y ab aiti-
tudine phantafia fua: quia dum femetipfam mens
humana non pénétrât, ex comparatione'fui, divinæ
naturæ potentiam quam comprehendere non
fufficit, hümiliùs laudat.
irais 18. in noviflimis ergo abylfi Deo deambulare,
s“m\ eft etiam ncquilfimorum corda hominum conver-
mm terc, 5c delperatas mentes vifitationis fuæ veftigiis
tangendo , mirabiliter reformare. Cùm enim poft
immenfa fcclera unufquifque compungitur, quid
aliud qüàm in noviflimis^aby fli Deus deambulans
videtur ? Quafi in abyffo namque Deus deambulat,
j cùm obfeurum cor penetrant, fludus invifibiles vi-
tiorum calcar. Plerumque enim præterita alia plan-
gimus, 5c aliis præfentibus urgeir.ur : ut modo fu-
! perbia, modo ira, modo luxuria,modo avaritia tentante
fatigemur. Scd cùm cunda hæc in corde
I noftro Dominus occulræ vifitationis fuæ timbre re-
primit, quid aliud quàm in abyffo greffus ponit ?
Quosgrellus mcnce conlpicimus, quando contra
infurgentia vitia , quomodo timoris ejus obvient
dona, penfamus. Hos namque greffus Propheta
p- confpexerat , cùm dicebat : Vififunt ingrejfus tui
Deus, ingrejfus Dei mei , regis mei, qui efi in fah-
m ipfius. Qui enim inordinatos motus animi, divi-
norum judiciorum memoria in fe reprimi confpi-
cit, quafi deambulancis in fe greffus Domini videt..
Dicatur ergo bcato Job : Numquid ingrejfus es pro- ■
fundum marts, dr in novifsimis abyfsi deambulafii ?
Subaudis, ut ego, qui mira milèricordiâ in peccatorum
cordibus modo iram, modo luxuriam, modo
avaritiam, modo furgentem fuperbiam calco >
* EbroVc. & alii Norm, in confefßone fua animum convertit. In Vin-
doc. quoque legitur, convertit.
“ Vindoc. Laud. Pratei. 8cc.fic enim mare intrat. Corb. Germ, fi
‘ Ebroi'c. & alii, quid enim eft.
AbcCtfemper, à Pia tel. & nonnulli*. Sanè abjiciendum videretnr ,
Juli tic lolis adulcis( life eflcc fermo : conftac enim infantes in origina-
« labe morien tes, ad interitum pergere per aliamquâm pravarum co-
gitationum januam.
Tow. ƒ,
. Ac fi ei aperce diceretur : Si latcntia cordis' vicia
me lolum reprimeire confpicis, tu extolli dc propria
juftificatione ceffabis. Et quia cùm divinitus Vet. vur,
vifitamur , etiam de occulcis Sc illicitis motibus
mends ad confelfionem ducimur, reftè fubjungitur
: ‘
Numquid aperta funt tibi porta mortis ? f0 fi ’ ?■
2-9- Portæ enim mortis func cogicationes pravæ : C aput
quas Deo pandimus , quando eas in pcenitenda XVI.
flendo confitcmur. Quas etiam non confeffaS in- P°rt£c mortis
tuetur, fed confcffas ingreditur. Tunc quippe viam ^
fibi in portis mortis aperit, quando folucis pravis co- quas Deo per
gitationibus , ad nos poft confelfionem venit. Qiiæ confcflîonem
portæ mortis idcirco vocatæ funt ; quia profe&ô pa° mus’
via ad interitum per iniquas d femper cogitatio- d
nes aperitur. Quod adhuc rcplicatur, cum fubdi-
tur :
Et ofiia tenebrofa vidifii ? ibidem
30. Tenebrofa namque oftia funt lafcentia men- Tcmbrofa oG
tis mala, quæ 5c haberi intrinfecus poffunt, 5c ta- JJ
men ab altero videri non poffunt. Quæ tamen Do- la.
minus cernit , qùando ea occulto reipeftu graciæ
deftrliit. Scriptum quippe eft : Rex qui Jèdet in Prov. zo. s,
folio judicii, difsipat omne malum intuitu fuo. Et
quia omne vitium anguftat, omnis verb virtus ani-
mum dilatat, poft deftruda vitia redè fubjtingi-
tur : Numquid confiderafii latitudinem terra fN ifi
] enim virtus animum dilatarer, nequaquam Paulus
Corinchiis diceret : Dilatamini & vos, & noliteju- 2. cor. s. is,
gum ducere cum infidelibus: Solcrter verb intuen-
dum eft quod dicitur :
■ Confiderafii latitudinem terra? Verf. is.
31. Latitudo namquee bonorum interiorum ne- C aput
quaquam coniprehcnditur , nifi cautè çonfidere- XVII.
tur. Nam plerumque eos exterius-inopia humiliac, Sanftidtimex-«
poenæ cruciatus anguftat 5 fed tamen inter hæc
femper interior fortitudo f fe ufque ad fperanda tur, incus dj-
cæleftia dilacat. Anguftati Apoftoli exterius fue- lacantHr>
rant, quando flagella fuftinebant : fed in magna f
ftabanr incus latitudine liberi, qui apud fe hæc ea-
dem flagella in gaudium verceranr. Scriptum nam-
j que eft : lb ant CApofioli gaudentes à confpcftu con- A&-s- +r.
ctln y quoniam digni habiti funt pro nomine Jefu.
contumeliam pati. Hanc-latitudinem inter anguftias
Paulus invenerat, qui dicebac : Scire autem vos Philip, i, iz,
vole fratres, quia qua circa me funt, in agis ad pro-
feclum venerunt Evangclii, ita ut vincula me a ma-
nifefia fièrent in omni pratorio. Hanc latitudinem
David inter anguftias g obtinebar, diccns : In tri- Pfil 4. 2,
bulatione dilatafii me. Tuncitaqiie hæc terra, id 6
eft fandorum confcientia dilatatur, cùm mundi
fiujus advérfitatibus exteriùs premitur. Nam cùm
à præfentis vitæ fecuritate rcpellitur , incus ad
fe imping.icur, ut ad Iperanda fuperna tendatur.
Cumquc evagari exteriùs non permictitur, quafi
in linum fuum revocata dilatatur. Nos autem quæ
boni viri adverfa tolèrent cernimus, fed intus quantum
gaudeant non videmus. Mentis eorum Jatitu-
dinem modo in verbis, modo in operibus! confide- b
rando cognofcimus, fed tamen quanta in eis ampli-
tudo fit ejufdem latitudinis ignoramus. Audiat er-
* Ebroïc. aliique Norm. & Laud, bonorum interiorum efi, & nequaquam.
lpfis concinic Corb. Germ, in quo præterea legitur ante, pro
f Deeft fe, in-Corb. Germ. Pratell. Utic. & al. lîequc legitur, fortifie*
do . . . dilatat ; quemadmodum lupcrills', inopia humiliât, cruciatus an-
guftat.
t Turon. & Laud, opt abat. Scd melius legitur obtinebat, in Corb,
Germ. Pratei. Utic. & plcrilque.
h Pratei, confidcrandam cognofcimus.
NN n